Search results

1

Ein Brünner Fragment der Motette Apollinis eclipsatur - eine Bemerkung zur Rezeption der Ars Nova in Mitteleuropa um 1400

100%

Horyna M., Vomáčka I.

Hudební věda (Musicology)

|

2020

|

vol. 57

|

issue 1

2-21

EN

The composition, of French provenance, whose existence is documented from the mid-14th century, existing in a number of variant versions all across Western and Central Europe, is one of the compositions most frequently quoted in the aforementioned treatises. Its notation is adapted to a form close to the Central European type of black mensural notation, its arrangement here attesting to this composition’s domestication in Central Europe. Problems with the reading of French notation is also documented by the intabulation of the same motet for a keyboard instrument in MS A-Wn 5094. The text of the composition deals with an apotheosis of the art of music, with twelve composers and theorists including Philippe de Vitry, Johannes de Muris and Guillaume de Machaut being likened to signs of the Zodiac traversed by the Sun. The motifs of music and birdsong were doubtless more appealing to Central European university scholars than texts dealing with love found in the majority of other French compositions. Attempts at imitating the onomatopoeic passages of French chansons can be found in more than a few compositions documented in Central European sources.

CS

Dokladem je nález fragmentu moteta Apollinis eclipsatur v rukopisu z farní knihovny u sv. Jakuba v Brně dnes uloženém v Archivu města Brna pod sign. 94/106. Jedná se o skladbu francouzského původu doloženou od poloviny 14. století a vyskytující se v řadě variant po celé západní a střední Evropě a o jednu z nejčastěji citovaných skladeb ve zmíněných traktátech. Notace skladby je upravena do podoby, která je blízká středoevropskému typu černé menzurální notace, úprava je dokladem zdomácnění skladby ve středoevropském prostředí. Problémy se čtením francouzské notace dokládá také intabulace téhož moteta pro klávesový nástroj v rkp. A-Wn 5094. Námětem textu skladby je oslava hudebního umění, dvanáct skladatelů a teoretiků včetně Philippa de Vitry, Johannese de Muris a Guillauma de Machaut je přirovnáno ke znamením zvěrokruhu, kterými prochází slunce. Motiv hudby a motiv ptačího zpěvu bezpochyby zaujaly středoevropské univerzitní učence více než milostné texty většiny dalších francouzských skladeb. Pokusy o nápodobu zvukomalebných pasáží francouzských chansonů nacházíme v celé řadě skladeb, které známe ze středoevropských pramenů.

2

Eine unbekannte Quelle zum Prager Offizium des hl. Adalbert

84%

Eben D.

Hudební věda (Musicology)

|

2014

|

vol. 51

|

issue 1-2

7-19

XX

Studie se zabývá nově objeveným pramenem, obsahujícím antifony k pražskému Officiu k sv. Vojtěchu.

3

Cantus fractus und Engelberger Mottetenstil : Zur Frage möglicher Zusammenhänge

84%

Schmid B.

Hudební věda (Musicology)

|

2016

|

vol. 53

|

issue 2-3

147-160

XX

Studie Bernholda Schmida se zabývá společnými prvky a odlišnostmi mezi formami cantus fractus a engelberským motetem, které autor dokládá na konkrétních příkladech.

4

Quoting, Rethinking and Copying: A Few Remarks on the Tradition of the Monophonic Cantio in Central Europe

84%

Ciglbauer J.

Hudební věda (Musicology)

|

2014

|

vol. 51

|

issue 1-2

21-32

XX

Studie se zabývá vývojem a geografickým putováním repertoáru jednohlasých cantií ve střední Evropě v 13. - 15. století.

5

W poszukiwaniu utraconej melodii. Współczesne odrodzenie muzyki średniowiecza

84%

Stępień W.

Studia Gdańskie

|

2014

|

issue 34

193-199

PL

Od lat 80-tych XX wieku w Europie obserwuje się coraz większe zainteresowanie muzyką średniowiecza, które dotyczy nie tylko muzykologów czy teoretyków muzyki, ale przede wszystkim wykonawców i samych słuchaczy. Rozprzestrzenieniu się tego zjawiska służą festiwale muzyki średniowiecznej oraz średniowieczne bractwa rycerskie. W ostatnich latach wzrosło społeczne zapotrzebowanie na średniowieczne targi organizowane w wielu miastach europejskich. Corocznie przybywa zespołów śpiewających chorał gregoriański i wykonujących średniowieczny repertuar na koncertach i podczas liturgii w kościołach. Autor stara się zdiagnozować przyczyny współczesnego zainteresowania muzyką średniowiecza, sformułować hipotezy jego odrodzenia, upatrując w nich przejaw współczesnej tęsknoty za śpiewem, rozdźwięk pomiędzy kulturą elitarną i popularną, próby swobodnej restauracji przeszłości, powrót do widzenie człowieka jako jedności psychofizycznej i kryzysu tożsamości europejskiej.

EN

From the 20th century 80’s in Europe one could observe an increasing interest in medieval music. It concerns not only musicologists, music theoreticians but first of all musicians and listeners. Spreading this phenomenon is supported by festivals of medieval music and knighthoods. Last years one can also notice social demand for medieval fairs in many European towns. Year after year there are also much more Gregorian scholas and amateurish musicians who sing and play medieval repertoire at concerts and liturgy in Catholic churches. The author tries to make a diagnosis of this important phenomenon in the contemporary culture by formulating a few hypotheses. He notices tendencies of the revival of medieval music in the contemporary longing for singing, the gap between elite and pop cultures, free restauration of the past times, returning to the holistic concept of human beings and as a sign of the crisis of European identity.

6

Sonosfera nieba. Krótkie studium historyczno-ikonograficzne trzech obrazów tablicowych Hansa Memlinga z Koninklijk Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii

84%

Kubies G.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 1

3-28

EN

The present study consists of two parts. The first part is a multicontextual historical introduction offering the reader a more informed experience of a partially lost work of art by Hans Memling (c.1435–94) and his workshop. In the second part, the author attempts to grasp the meaning of the contents of the three Antwerp panels and to identify the ideological inspirations behind the metaphysical vision they display. The paintings, which probably constituted the top section of a Marian polyptych, come from the Benedictine monastery of Santa María la Real in Nájera (Spain). Apart from the paintings themselves (heraldic elements on the angels’ attire), the earliest and in fact the only surviving evidence linking the panels directly to the Nájera monastery is the travel diary of Gaspar Melchor de Jovellanos (1744–1811). In the diary, the author recorded the fact that, in addition to the ‘triptych’ now preserved in Antwerp, the monastery was in possession of a panel showing The Assumption of Mary into Heaven and other panels with the effigies of four saints and two apostles. The panels on display in the Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerp present Christ surrounded by angel musicians. In the manner in which the central figure is presented, we find iconographic analogies with the figure of God/Christ in the Ghent Altarpiece (Ghent, Sint-Baafskathedraal; 1432) by Hubert and Jan van Eyck, and Christ in the Braque Triptych (Paris, Musée du Louvre; c.1452) by Rogier van der Weyden. Christ’s attributes, a crown and a sphere with a cross, allude to His power over the world and the triumph of the Church. The angel musicians, bearing iconographic similarities to earlier Netherlandish art, bring to mind European vocal and instrumental music of the fifteenth century. The way they are deployed in the paintings seems to reflect an attempt to represent the hierarchy of the performance apparatus. The most important place is occupied by three trios flanking Christ; the next groups in order of importance are musicians playing loud instruments (three trumpets and a shawm) and soft instruments (psaltery, tromba marina, lute, portative organ, harp, vielle). This multitude and variety of instruments, as well as the presence of singers, is intended to express the splendour of the Heavens – a dimension of Eternity. The music performed by winged creatures must also be interpreted in the context of the central panel of the polyptych (The Assumption of Mary into Heaven) as an accompaniment to Mary’s peregrination and Her reception in Heaven. Due to the influence of the Dutch painting tradition, in which some types of iconographic composition were particularly prominent, in the panels from Antwerp we see very few authentic elements of the performance practice in Bruges at that time. The trios possess primarily Trinitarian connotations (in vocal music, three-part arrangements were prevalent during the first half of the fifteenth century). The loud instruments, intended to emphasise the ceremonial character of the central part of the retable, are not typical of alta cappella ensembles, and their selection probably results from the principle of the asymmetry of musical content applied by Memling. The fundamental ideas behind the panels are rooted in theology (Heaven, the Cross), liturgy (the attire of Christ and of the angel musicians) and iconography (the figure of Christ, the angel musicians, the instruments). Apart from the evident influence of the Ghent Altarpiece (the figure of Christ, the singers’ facial expressions), a crucial inspiration would seem to be The Fountain of Life (Madrid, Museo Nacional del Prado; 1445/50) by the circle of Jan van Eyck. In all probability, Hans Memling was familiar with the iconography of that painting (from drawings, written/spoken accounts, direct experience?), because in the paintings from Antwerp we see the same soft instruments, including the tromba marina, rarely depicted in fifteenth-century panel paintings.

PL

Niniejsze studium składa się z dwóch części. Pierwszą stanowi wielokontekstowe wprowadzenie historyczne pozwalające na pełniejszą percepcję niezachowanego w całości dzieła wykonanego przez Hansa Memlinga (ok. 1435–94) i jego warsztat. W drugiej podjęto zarówno próbę uchwycenia sensu treści trzech tablic antwerpskich, jak i próbę dotarcia do źródeł ideowych wizji rzeczywistości pozaempirycznej z owych tablic. Obrazy tworzące niegdyś najprawdopodobniej najwyższą strefę poliptyku maryjnego, pochodzą z benedyktyńskiego klasztoru Santa María la Real w Nájera (Hiszpania). Najwcześniejszym i zarazem jedynym dokumentem, poza samymi obrazami (elementy heraldyczne na szatach aniołów), poświadczającym bezpośredni związek tablic z klasztorem w Nájera jest dziennik podróżny Gaspara Melchora de Jovellanos (1744–1811). Zanotowano w nim m.in., iż w klasztorze oprócz „tryptyku” antwerpskiego znajdowała się tablica ukazującą Wniebowzięcie Marii oraz inne z wizerunkami czterech świętych oraz dwóch apostołów. Tablice z Koninklijk Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii przedstawiają Chrystusa pośród aniołów-muzyków. W realizacji centralnej figury zauważalne są analogie ikonograficzne do postaci Boga/ Chrystusa z Ołtarza Gandawskiego (Gandawa, Sint-Baafskathedraal, 1432) Huberta i Jana van Eyck oraz Chrystusa z Tryptyku Braque (Paryż, Musée du Louvre, ok. 1452) Rogiera van der Weyden. Atrybuty Chrystusa - korona oraz kula z krzyżem, odnoszą się do Jego władzy nad światem i triumfu Kościoła. Aniołowie-muzycy wykazujący związki ikonograficzne z wcześniejszym malarstwem niderlandzkim przywodzą na myśl muzykę wokalną i instrumentalną XV w. Europy. Ich rozdysponowanie zdaje się być próbą ukazania hierarchizacji aparatu wykonawczego. Dwa tercety flankujące Chrystusa zajmują najważniejsze miejsce, w dalszej kolejności plasują się muzycy grający na instrumentach głośnych (trzy trąbki i szałamaja) i cichych (psalterium, tubmaryna, lutnia, portatyw, harfa, fidel). Ta wielość i różnorodność instrumentów (a także śpiewacy) ma oddawać splendor nieba, jednego z wymiarów wieczności. Muzyka wykonywana przez skrzydlate istoty musi być także postrzegana w kontekście treści centralnej tablicy poliptyku (Wniebowzięcie Marii) – towarzyszy peregrynacji Marii oraz Jej przyjęciu w niebie. Ze względu na rolę tradycji malarskiej w Niderlandach, gdzie w szczególny sposób uobecniało się oddziaływanie pewnych typów ikonograficzno-kompozycyjnych, w tablicach z Antwerpii w niewielkim stopniu zauważalne są autentyczne elementy ówczesnej praktyki wykonawczej w Brugii. Tercety posiadają przede wszystkim konotacje trynitarne (w muzyce wokalnej układ trzygłosowy dominował w pierwszej poł. XV w.). Instrumenty głośne, mające podkreślać ceremonialny charakter głównej części retabulum, nie są typowe dla zespołów alta cappella, ich dobór wynika zapewne z zastosowanej przez Memlinga zasady asymetrii treści muzycznych. Zasadnicze źródła ideowe tablic tkwią w teologii (niebo, krzyż), liturgii (szaty Chrystusa i aniołów-muzyków) i ikonografii (figura Chrystusa, aniołowie-muzycy, instrumentarium). Poza wyraźnym oddziaływaniem Ołtarza Gandawskiego (figura Chrystusa, ekspresja mimiczna śpiewaków), jako kluczowa jawi się Fontanna życia (Madryt, Museo Nacional del Prado; 1445/50) z kręgów Jana van Eyck. Najprawdopodobniej Hans Memling znał jej ikonografię (rysunki, relacja piśmienna/ ustna, ogląd bezpośredni?), gdyż w obrazach z Antwerpii przedstawił te same instrumenty ciche, w tym rzadko ukazywaną w malarstwie tablicowym XV w. tubmarynę.

7

Ewa Bielińska-Galas, Introity o świętych w polskiej tradycji średniowiecznej, Lublin 2017, Wydawnictwo Norbertinum, ss. 559. ISBN 978-83-7222-606-8

84%

Wiśniewski P.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 1

126-130

8

Allatio capillorum Beatae Mariae Virginis : chorální liturgie neznámého mariánského svátku v klášteře sv. Jiří v Praze

67%

Vozková J.

Hudební věda (Musicology)

|

2016

|

vol. 53

|

issue 4

365-388

XX

Studie Jany Vozkové se zabývá podobou liturgického slavení svátku "Allatio capillorum" v klášteře benediktinek na Pražském hradě, zachycenou ve zdejších svatojiřských chorálních rukopisech. Součástí textu je edice responsoria Christi virgo.

9

O antyfonie "Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum" bł. Władysława z Gielniowa

67%

Kubieniec J.

Muzyka

|

2021

|

vol. 66

|

issue 1

3-25

EN

According to reliable early sixteenth-century testimony, the antiphon Iesus Nazarenus Rex Iudeorum was written by one of the most eminent late mediaeval Polish poets, Blessed Ladislas of Gielniów. It is one of just three works by this Observant friar that have been preserved with melody, and the only one that is not a contrafactum. Despite this, the composition has received no music-textual critical edition thus far, nor has it been submitted to detailed liturgical or musicological analysis. Some scholars even question whether Ladislas actually wrote the antiphon’s musical setting. This article defines the liturgical function of the antiphon, found in sources among the ‘suffrages’, and probably also performed during penitential processions (Litania Maior, Litania Minor). Nine newly described sources for this composition prove that it was also sung outside Poland, for instance at the Abbey of SS Ulrich and Afra in Augsburg, at Havelberg Cathedral, in Zagreb, and at Pauline monasteries in Hungary. The rather surprising international popularity of this antiphon was probably related to the growing threat from the Ottoman Empire. The foreign sources, the oldest of which date from the mid-sixteenth century, contain the same melody as the Polish sources, which might suggest that it is the original melody from the times of Ladislas of Gielniów. Its composer demonstrated a knowledge of musical rhetoric and plainchant style. He was probably a pious monk who treated song composition as a key element in the mission of the Observant friars.

PL

Według wiarygodnego świadectwa z początku XVI wieku antyfona Iesus Nazarenus Rex Iudeorum jest dziełem bł. Władysława z Gielniowa, jednego z najwybitniejszych polskich poetów późnego średniowiecza. Jest to ponadto jeden z trzech zaledwie utworów bernardyńskiego zakonnika, które zachowały się z melodią i jedyną kompozycją nie będącą kontrafakturą. Mimo to utwór nie doczekał się ani krytycznej muzyczno-tekstowej edycji, ani szczegółowej liturgicznej, czy muzykologicznej analizy. W literaturze przedmiotu wyrażano także wątpliwość, czy Gielniowczyk był twórcą muzycznego opracowania antyfony. W artykule scharakteryzowano liturgiczną funkcję śpiewu, który w źródłach pojawia się w grupie suffragiów i najprawdopodobniej wykonywany był także podczas procesji pokutnych (Litania Maior, Litania Minor). Wskazano także na dziewięć nowych przekazów utworu świadczących o tym, że śpiewano go również poza Polską, m.in. w opactwie św. Ulryka i Afry w Augsburgu, w katedrze w Hawelbergu, Zagrzebiu i węgierskich klasztorach paulińskich. Nieco zaskakującą międzynarodową popularność antyfony wiązać należy zapewne z rosnącym zagrożeniem ze strony Imperium Osmańskiego. Obce przekazy, z których najstarsze pochodzą z połowy XVI wieku zawierają tę samą melodię, co źródła polskie. Może to wskazywać, że jest to melodia oryginalna, pochodząca z czasów Władysława z Gielniowa. Jej twórca wykazał się znajomością zasad retoryki oraz chorałowej stylistyki i jest bardzo prawdopodobne, że był nim świątobliwy zakonnik, który komponowanie pieśni traktował jako ważny element bernardyńskiego posłannictwa.

Refine search results

5 Hudební věda (Musicology)

3 Muzyka

1 Studia Gdańskie

1 2021

1 2020

2 2018

2 2016

3 2014

1 Ciglbauer J.

1 Eben D.

1 Horyna M.

1 Kubieniec J.

1 Kubies G.

1 Schmid B.

1 Stępień W.

1 Vomáčka I.

1 Vozková J.

1 Wiśniewski P.

Ein Brünner Fragment der Motette Apollinis eclipsatur - eine Bemerkung zur Rezeption der Ars Nova in Mitteleuropa um 1400

Eine unbekannte Quelle zum Prager Offizium des hl. Adalbert

Cantus fractus und Engelberger Mottetenstil : Zur Frage möglicher Zusammenhänge

Quoting, Rethinking and Copying: A Few Remarks on the Tradition of the Monophonic Cantio in Central Europe

W poszukiwaniu utraconej melodii. Współczesne odrodzenie muzyki średniowiecza

Sonosfera nieba. Krótkie studium historyczno-ikonograficzne trzech obrazów tablicowych Hansa Memlinga z Koninklijk Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii

Ewa Bielińska-Galas, Introity o świętych w polskiej tradycji średniowiecznej, Lublin 2017, Wydawnictwo Norbertinum, ss. 559. ISBN 978-83-7222-606-8

Allatio capillorum Beatae Mariae Virginis : chorální liturgie neznámého mariánského svátku v klášteře sv. Jiří v Praze

O antyfonie "Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum" bł. Władysława z Gielniowa