Search results

1

The Location (And Founding) of a Town of Poznań in Light of the Earliest Documents and Narrative Sources

100%

Dobosz J.

Studia Historiae Oeconomicae

|

2013

|

vol. 31

3-18

EN

The paper addresses the issue of the origins of the town of Poznań founded in mid-13th century under German law. The birth of the charter town on the left bank of the Warta river is illustrated first and foremost by sources: documents from the mid-13th century, particularly a location charter of 1253, and narrative sources, e.g. The Wielkopolska Chronicle and yearly records written in Wielkopolska. The town was the work of Przemysł I, the duke of Wielkopolska, who sorted out property issues on the left bank of the Warta, made grants and granted privileges, erected his new castle next to the new town, and together with his brother Bolesław issued a location charter in 1253. The duke’s action resulted in the rise of one of the most important urban centers in medieval Poland.

2

Wooden Artefacts from the Medieval Town of Dawidgródek, Belarus

100%

Earwood C.

|

2003

|

vol. LVI

|

issue 56

393-430

PL

Dawidgródek położony jest nad rzeką Horyń, dopływem Prypeci, w Republice Białoruś. Podczas wykopalisk z lat 1937 i 1938 odkryto tu pozostałości średniowiecznego miasta z XII i XIII wieku. Dalsze badania prowadzone były w Dawidgródku w roku 1967, jednak przedmiotem tego opracowania są wyłącznie znaleziska drewniane z badań przedwojennych. W wyniku ówczesnych prac stwierdzono, że miasto otoczone było wałem ziemno-drewnianym obejmującym obszar o wymiarach 110×100 m. Wydaje się, że teren ten był w całości zajęty przez budynki o ścianach z pni drzew iglastych, układanych poziomo jedne na drugich. Z uwagi na podmokły grunt drogi były również zbudowane z drewna i od czasu do czasu odnawiane. W czasie badań z lat 1937–1938 zidentyfikowano siedem głównych faz zabudowy miasta –niektóre oddzielone były poziomami spalenizny. W pobliżu centrum miasta odkryto wiele grobów z dranic drewnianych – zachowały się w nich szkielety zmarłych i elementy wyposażenia. Groby usytuowane były wewnątrz i obok budynku z dwoma pomieszczeniami, być może kaplicy. W młodszych poziomach miasta nie odkryto żadnych budynków; najpóźniejszym znaleziskiem z Dawidgródka jest moneta z 1548 roku, odkryta tuż pod powierzchnią ziemi w 1967 roku. Podczas prac wykopaliskowych odkryto bardzo liczne i różnorodne przedmioty, w tym metalowe części broni i narzędzi, biżuterię, naczynia szklane i gliniane, wyroby ze skóry, osełki kamienne, guzy, oprawki uchwytów noży i grzebienie z kości i poroża, gliniane ciężarki i przęśliki, tkaniny i wyroby z drewna. Wiele z tych zabytków znajduje dobre analogie w innych średniowiecznych miastach Rosji, Białorusi, Polski i Niemiec. Zabytki z drewna to w większości przedmioty codziennego użytku, w tym wyroby bednarzy i tokarzy. Liczne są drewniane sprzęty domowego użytku i naczynia, zarówno do przechowywania i przygotowywania żywności, jak i stołowe. Powszechnie korzystano z klepkowych pojemników różnych kształtów i wymiarów. Najmniejsze z nich – wiaderka i cebrzyki – wysokości ok. 25 cm i średnicy 25–30 cm były zapewne używane zarówno do przechowywania jak i podawania napojów i pożywienia. Największe kadzie mogły być wykorzystywane do magazynowania zboża lub do mycia czy prania. Prawdopodobnie wśród przedmiotów z drewna jest też maselnica i dno małej beczułki. Żadne z naczyń klepkowych nie zachowało się w całości; część klepek i den została wyrzucona albo wskutek złego wykonania, albo po uszkodzeniu przedmiotu. Nie znaleziono natomiast żadnego drewnianego haka lub uchwytu, nie wiadomo więc, czy były one robione z metalu, czy z drewna, choć te ostatnie były znacznie częściej używane w miastach wschodnioeuropejskich w XII i XIII wieku. Omówione wyroby można porównać ze znalezionymi w Nowogrodzie w Rosji i w Opolu w Polsce. Spośród innych naczyń drewnianych wymienić trzeba miski i talerze, wykonane na tokarce. Stylistycznie odpowiadają one miskom i talerzom z innych średniowiecznych stanowisk z Rosji, Polski i Białorusi, żadna nie znajduje jednak dokładnej analogii – są one zapewne wyrazem lokalnego wzornictwa. Dowodem na produkcję takich naczyń w Dawidgródku są liczne odpady drewniane, noszące ślady toczenia i pochodzące zarówno z wnętrza, jak i z podstawy naczyń. Ich analiza dowodzi stosowania dwóch metod mocowania półwytworów do tokarki. W pierwszym przypadku koniec trzpień tokarki powinien być zaopatrzony w mały kołek o prostokątnym przekroju, wkładany do otworu w górnej części półwytworu misy, a sznur owinięty wokół trzpienia nadawał mu napęd. Podstawa misy obracała się na krótkim kołku lub szpili przymocowanej do górnej części tokarki. Odpady mogły być usuwane z podstawy misy po jej wytoczeniu. W drugim przypadku trzpień tokarki być przymocowany do zbędnej partii drewna przy dnie misy a sznur owinięty był wokół tego trzpienia Wydaje się, że drugi trzpień był umocowany do górnej części misy a oba trzpienie obracały się na szpilach lub kołkach tkwiących w górnej części tokarki. Ta druga metoda jest najczęściej rejestrowana w północnej i wschodniej Europie we wczesnym średniowieczu, a jej stosowanie poświadczone jest już w VI wieku przed Chr. Używane były też zapewne naczynia z giętego drewna lub żłobione z jednego kawałka, jednak w Dawidgródku odkryto tylko ich dna i pokrywki. Większość z tych pokrywek jest kolista, ze skośnymi krawędziami i lekko wysklepionym szczytem. Niektóre robiono z jednego kawałka drewna, inne w wielu elementów. Pojedyncza pokrywa ze sfazowanymi brzegami może być częścią pokrywy maselnicy. Denka o owalnym kształcie są prawdopodobnie pozostałością pojemników z giętego drewna. Wśród innych przedmiotów domowego użytku spotykane są zdobione formy do odciskania masła lub sera, łyżki, łopatka i starannie rzeźbiony czerpak znaleziony ponad obudowaną drewnem studnią. Wyposażenie osobiste jest reprezentowane przez małe grzebienie drewniane. W mieście lub w jego sąsiedztwie przerabiano len, znaleziono tu bowiem wiele drewnianych narzędzi do międlenia i wyczesywania włókien lnianych. Należą do nich kijanki z cylindrycznymi uchwytami i sztychami, kijanki o płaskim sztychu lub miecze międlic oraz resztki zębatych narzędzi, które mogą być pozostałością grzebieni do czesania włókien. Prawdopodobnie znaleziono też półwytwory kijanek. Przędzenie i tkanie poświadczone jest licznymi znaleziskami drewnianych przęślic z lekko cebulastymi końcami oraz kamiennych przęślików. Właśnie ten typ przęślic jest najczęściej spotykany we wczesnośredniowiecznej Europie, a jego używanie jest potwierdzone nawet w dalekiej Irlandii. Chociaż nie zidentyfikowano żadnych części warsztatów tkackich to można przyjąć, że w Dawidgródku używano zarówno pionowych jak i poziomych warsztatów. Czółenko z poziomego warsztatu i miecz tkacki stosowany w warsztacie pionowym zostały odkryte w przyległych budynkach. Naturalnie ukształtowane fragmenty drewna używane były do produkcji wielu przedmiotów, zwykle wymagających łączenia z wielu części. Trójnóg wykonany z rozgałęzionego konaru tworzył podstawę szpuli do nawijania nici. Haczyki, z których jeden może być łękiem siodła, robione były z tych części, gdzie gałęzie odchodzą od pnia drzewa. Zdobione buławki i rzeźbione pałeczki ze zgrubiałymi główkami, używane może do celów ceremonialnych lub rytualnych, robiono także z naturalnych połączeń gałęzi z pniem. Chociaż mikroskopowa identyfikacja gatunków drewna nie byłą możliwa, można przyjąć, że do różnych celów stosowano wybrane rodzaje surowca. Tylko drewno iglaste stosowano w bednarstwie, miski wytaczano głównie z drewna jesionowego, a uchwyty zdają się być robione z drewna liściastego. Lekkie drewno lub korę stosowano do wyrobu krążków, służących może jako pływaki sieci rybackich. Domy i drogi robiono zwykle z pni i bierwion z drzew iglastych i z dranic dębowych. Obecność dzieci jest potwierdzona przez wiele drewnianych zabawek, wśród nich bączki, miecz i trzy łódki. Te ostatnie są szczególnie ciekawe, mogą bowiem być modelami dużych łodzi używanych w średniowieczu na rzece Horyń. Największa z tych zabawek wydaje się naśladować dłubankę, której burty po ogrzaniu rozparto wstawiając do drewnianą ramę. Takie dłubanki, znane we wschodniej i północnej Europie już we wczesnej epoce żelaza, są do dziś robione w Finlandii. Mniejsze łódki są modelami wąskich dłubanek – jedna z nich ma dziób i rufę płasko ścięte, druga, z dwoma ławkami dla wioślarzy, ma końce spiczaste. W jednym z grobów pochowano dziecko. Trumną było tu drewniana skrzynia, której ścianki umocniono tyczką z zaczepami. Groby dorosłych były wyłożone drewnem w sposób przypominający raczej skrzynie kamienne, niż drewniane trumny. Zbudowane były z szerokich dranic, zwykle dębowych lub jesionowych. Dno, ściany i szczyty grobów oszalowane były pojedynczymi dranicami, pokrywa zrobiona zaś była z dwóch węższych desek. Pomimo uszczelniania styków między deskami nie były one łączone w żaden inny sposób, nie mocowano też do siebie dna i ścianek. Rozmieszczenie znalezisk drewnianych wskazuje, że ich produkcja miała miejsce głównie w młodszych fazach grodu, tj. w XIII wieku. Większość znalezisk pochodzi z trzech tylko budynków (I, III i IV), gdzie natrafiono na ślady wszystkich podstawowych metod obróbki drewna, zarówno w postaci odpadów, jak i narzędzi. Wiele klepek znaleziono też w fundamentach drogi. Liczne kategorie przedmiotów drewnianych, w tym grzebienie, buławki, haki, uchwyty, krążki, kołki, foremki, łyżki, miski i naczynia klepkowe z budynków z XIII wieku wskazują, że były one domami mieszkalnymi, choć nie znaleziono tam żadnych śladów palenisk czy pieców. Odpady po produkcji bednarskiej i tokarskiej świadczą o używaniu tych budynków także jako warsztatów rzemieślniczych. Tylko nieliczne, a w dodatku niezbyt zróżnicowane przedmioty drewniane odkryto w budynkach datowanych na XII wiek. Drewniane znaleziska z Dawidgródka reprezentuje wiele z codziennych zajęć mieszkańców grodu. Przygotowywanie, przechowywanie i podawanie żywności i napojów wymagało drewnianych misek, cebrzyków, łyżek i foremek, które robione były przez mieszkających w grodzie rzemieślników. Przygotowywanie, przechowywanie i podawanie żywności wymagało posiadania drewnianych misek, cebrzyków, łyżek, łopatek i foremek, które robione były przez rzemieślników mieszkających w grodzie. W sąsiedztwie grodu przerabiano len, z którego po uprzędzeniu tkano płótno na ubrania. Dzieci bawiły się zabawkami. W pobliskiej rzece łowiono zapewne ryby – sieci zarzucano z łodzi-dłubanek. W końcu mieszkańcy grodu umierali i grzebani byli w grobach szalowanych drewnem.

3

Mendikanti v začátcích urbanizace českých zemí

88%

Žemlička J.

Mediaevalia Historica Bohemica

|

2018

|

vol. 21

|

issue 2

109-125

EN

The study of towns and medieval urbanization in general cannot avoid the questions associated with the spread of the mendicant orders, first of the Minorites, Dominicans and their female counterparts. The mendicants comprised a small but distinctive class of the urban population from the beginning of the creation of the network of urban municipalities of Bohemia and Moravia, namely from the 1220s. Their hospitalities were located in the walls of larger and economically stronger royal towns; later, the cloisters of the mendicants also took root in the smaller towns and townships.

4

Średniowieczne miasto oczami archeologa – ile prawdy jest w dzisiejszym wyobrażeniu przeszłości?

63%

Kubicka A.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

issue 5

135-140

PL

Niniejszy artykuł poruszać będzie zagadnienia związane z tematyką średniowiecznego miasta. Autorka skupi się na informacjach, jakich dostarczają wykopaliska archeologiczne prowadzone na terenie Polski. Głównym celem rozważań będzie scharakteryzowanie ogólnego wyglądu miasta. Stąd też ważnym elementem prowadzonej refleksji będzie przedstawienie jego rozplanowania oraz zabudowy. Ponadto poruszone zostaną kwestie życia jego mieszkańców z uwzględnieniem pozycji społecznej, jaką zajmowali.

EN

The paper treats issues related to the subject matter of the medieval town. The author focuses on information provided by archeological excavations in Poland. The main objective is to characterize the general appearance of the city. An important element of this discussion is a presentation and layout of buildings of the town. Additionally, the paper reviews the issues of the lives of the residents, including their social position.

5

Gminy miejskie w średniowiecznych Prusach i Inflantach – pomiędzy władzą rady a uczestnictwem mieszczan

51%

Czaja R.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2017

|

vol. 72

DE

Der Artikel präsentiert Forschungen zum Modell der Stadtgemeinde, wie es sich im Selbstbild der wichtigsten Städte in Preußen und Livland im Mittelalter herausbildete, und seinen Verbindungen mit der sozialen und politischen Wirklichkeit. Eine Analyse der in der Korrespondenz und in den Dokumenten angewandten gewohnheitsmäßigen Praktiken ergab, dass sich die preußischen und livländischen Städte im 13. Jahrhundert als Stadtgemeinden präsentierten, die mit Hilfe von Organe der Gemeindeherrschaft (Ortsverwalter, Stadtrat) funktionierten. Mit Beginn des 14. Jahrhunderts wurde in den wichtigsten preußischen Städten eine Tendenz zur Betonung der Oberrigket des Stadtrates gegenüber der Bürgergemeinschaft erkennbar. In Livland galt das Bild einer egalitären Gemeinschaft bis in die zweite Hälfte des 14. Jahrhunderts. Trotz der dominierenden politischen Rolle der oligarchischen Stadträte überwogen die Ideen des Gemeinwohls und der Beteiligung der Bürger an der Herrschaftsausübung. Der Autor zeigt, dass die Stadträte in Zeiten des Konflikts mit dem Territorialherrscher und jedesmal, wenn es zu inneren Kämpfen kam, unabhängig von der politischen Wirklichkeit versuchten, das Bild einer egalitären Gemeinschaft zu kreieren, die an den meisten politischen und administrativen Entscheidungen beteiligt war. In Livland sollen die Gilden im 15. Jahrhundert eingeladen worden sein, über Stadtgemeinden (Riga, Reval) betreffende Angelegenheiten mitzuentscheiden. Die als Teil des Selbstbildes der Städte geschaffenen Bilder sollten als Kommunikationsmittel betrachtet werden, die dem Erreichen bestimmter politischer und sozialer Ziele dienten. In beschränktem Maße würden sie die wirkliche politische Kondition der preußischen und livländischen Städte widerspiegeln.

EN

The article presents the research on the model of an urban municipality as created in the self-image of major cities in Prussia and Livonia in the Middle Ages and its connection with the social and political reality. The analysis of the habitual practices used in correspondence and documents indicates that in the 13th century, Prussian and Livonian towns presented themselves as civil communities acting through the bodies of the communal authority (the head of the village, the city council). From the beginning of the 14th century in the major Prussian cities there arose a tendency to highlight the supreme authority of the city council over the community of citizens. In Livonia the image of the egalitarian community remained valid until the second half of the 14th century. Despite the dominant political role of the oligarchic city councils, the ideas of the common good and the citizens’ participation in governing the city prevailed. The author indicates that in periods of conflict with the territorial ruler and whenever internal infighting occurred, the city councils, irrespective of the political reality, tried to create a picture of an egalitarian community that took part in the most important political and administrative decisions. In Livonia in the 15th century, guilds would be invited to the process of making decisions concerning the urban municipalities (Riga, Tallin). The pictures created as part of the cities’ self-image should be treated as a means of communication serving to achieve certain political and social aims. They only reflected the actual political conditions of Prussian and Livonian towns to a limited extent.

PL

Artykuł przedstawia badania nad modelem gminy miejskiej, jaki uformował się we własnym wizerunku głównych miast w Prusach i Inflantach w wiekach średnich, oraz jego powiązania z rzeczywistością społeczną i polityczną. Analiza zwyczajowych praktyk stosowanych w korespondencji i dokumentach wskazuje, że w XIII w. pruskie i inflanckie miasta przedstawiały się jako wspólnoty miejskie działające poprzez organy władzy gminnej (zarządca miejscowości, rada miejska). Wraz z początkiem XIV stulecia w głównych miastach pruskich pojawiła się tendencja do podkreślania zwierzchniej władzy rady miejskiej nad społecznością mieszczan. W Inflantach wizerunek egalitarnej wspólnoty obowiązywał do drugiej połowy XIV stulecia. Mimo dominującej roli politycznej oligarchicznych rad miejskich, przeważały idee dobra wspólnego i udziału mieszczan w sprawowaniu rządów. Autor wskazuje, że w okresach konfliktu z władcą terytorialnym i za każdym razem, kiedy pojawiały się walki wewnętrzne, rady miejskie, niezależnie od rzeczywistości politycznej, próbowały wykreować obraz społeczności egalitarnej, która uczestniczyła w podejmowaniu większości decyzji politycznych i administracyjnych. W Inflantach w XV w. gildie miały być zapraszane do podejmowania decyzji dotyczących gmin miejskich (Ryga, Tallin). Obrazy wytworzone jako część autowizerunku miast powinny być rozpatrywane jako środki komunikacji służące osiąganiu określonych celów politycznych i społecznych. W ograniczonym stopniu odzwierciedlały one rzeczywistą kondycję polityczną miast pruskich i inflanckich.

Refine search results

1 Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

1 Mediaevalia Historica Bohemica

1 Ogrody Nauk i Sztuk

1 Studia Historiae Oeconomicae

1 Wiadomości Archeologiczne

1 2018

1 2017

1 2015

1 2013

1 2003

1 Czaja R.

1 Dobosz J.

1 Earwood C.

1 Kubicka A.

1 Žemlička J.

The Location (And Founding) of a Town of Poznań in Light of the Earliest Documents and Narrative Sources

Wooden Artefacts from the Medieval Town of Dawidgródek, Belarus

Mendikanti v začátcích urbanizace českých zemí

Średniowieczne miasto oczami archeologa – ile prawdy jest w dzisiejszym wyobrażeniu przeszłości?

Gminy miejskie w średniowiecznych Prusach i Inflantach – pomiędzy władzą rady a uczestnictwem mieszczan