Search results

1

Interpretacja humanistyczna a metafilozofia

100%

Czajkowski W.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2018

|

issue 1

2

Analiza krytyczna Bernarda Williamsa koncepcji filozofii

72%

Pijas P.

Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL

|

2012

|

vol. 1

55-73

EN

The aim of this text is to reconstruct metaphilosophical standpoint of Bernard Williams. According to presented interpretation his stanpoint consists of following theses: (1) Science has privileged cognitive access to the reality. Two arguments are given to support the claim: (1a) the argument from convergence, and (1b) the 'error theory' argument. (2) From (1) follows that Williams' basic standpoint in metaphysics is naturalism. (3) From (1) and (2) together follows that Williams' concept of philosophy is non-autonomous one. (4) The aim of the philosophy according to that concept is to make sense out of human intellectual and practical activities. (5) Williams accepts and uses three philosophical methods in his programme: the method of a conceptual analysis, the method of genealogy, so-called quasi-phenomenological method. At the end of text there are critical remarks on Williams' naturalism and on arguments that are supporting this standpoint.

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja metafilozoficnego stanowiska Bernarda Williamsa. Zgodnie z przedstawioną interpretacją na jego stanowisko składają się następujące tezy: (1) Nauka posiada uprzywilejowany poznawczy dostęp do rzeczywistości. Na poparcie tego stwierdzenia przytoczone zostają dwa argumenty: (1a) argument z konwergencji oraz (1b) argument "z błędnej teorii". (2) Z tezy (1) wynika, że podstawowym stanowiskiem Williamsa w metafizyce jest naturalizm. (3) Z tez (1) i (2) razem wziętych wynika, iż filozofia w koncepcji Williamsa jest nieautonomiczna. (4) Celem filozofii, zgodnie z tą ideą, jest nadawanie sensu aktywnościom znajdującym się poza ludzkimi aktywnościami intelektualnymi i praktycznymi. (5) Williams akceptuje i stosuje w swym programie trzy metody filozoficzne: metodę analizy konceptualnej, metodę genealogii oraz tzw. metodę quasi-fenomenologiczną. Końcowa część artykułu zawiera uwagi krytyczne na temat naturalizmu Williamsa i argumentów wspierających jego stanowisko.

3

Filozofia wobec psychologii. Polemika Adama Mahrburga z Kazimierzem Twardowskim

72%

Dziedzic A.

Folia Philosophica

|

2017

|

vol. 38

EN

In 1898, „Przegląd Filozoficzny” („Philosophical Review”) published AdamMahrburg’s polemic with Kazimierz Twardowski’s text Psychology in relation to physiology and philosophy (1897), as well as response of Twardowski and Mahrburg’sfurther polemic. In the background of this dispute were discrepant views on psychology, metaphilosophy and philosophy. Mahrburg, representative of critical positivism, supporter of Kantian agnosticism and Wundtian physiological psychology, didn’t understand Brentano’s program of empirical psychology, supported by Twardowski. Besides, Mahrburg had different views on philosophy’s function: for him philosophy was theory of science. Therefore he rejected both Twardowski’s idea of philosophy as a group of sciences and his specific concept of relations between psychology and philosophy.

PL

W 1898 r. na łamach „Przeglądu Filozoficznego” opublikowano polemikę Adama Mahrburga z tekstem Kazimierza Twardowskiego Psychologia wobec fizjologii i filozofii (1897), a także odpowiedź Twardowskiego i dalszą replikę Mahrburga. Tłem tego sporu były różnice w poglądach psychologicznych, metafilozoficznych i filozoficznych. Mahrburg, przedstawiciel pozytywizmu krytycznego, zwolennik kantowskiego agnostycyzmu i Wundtowskiej psychologii fizjologicznej, nie rozumiał Brentanowskiego programu psychologii empirycznej, zawartego w tezach Twardowskiego. Miał też odmienną wizję zadań filozofii: dla Mahrburga filozofia była teorią nauki, dlatego recenzent odrzucał zarówno zaproponowaną przez Twardowskiego koncepcję filozofii jako grupy nauk, jak i szczegółową tezę o związkach pomiędzy psychologią i filozofią.

4

On Nicholas Rescher’s Orientational Pluralism in Metaphilosophy

72%

Gurba M.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2018

|

vol. 6

175-180

EN

The article discusses Nicholas Rescher’s metaphilosophical view of orientational pluralism. In his essay Philosophical Disagreement: An Essay towards Orientational Pluralism in Metaphilosophy Rescher explains a substantial difference between philosophy and science—namely, that philosophers—differently than scientists— continuously propose and undermine various solutions to the same old problems. In philosophy it is difficult to find any consensus or convergence of theories. According to Rescher, this pluralism of theoretical positions is caused by holding by philosophers different sets and hierarchies of cognitive values, i.e. methodological orientations. These orientations are chosen in virtue of some practical postulates, they are of axiological, normative, but not strictly theoretical character. Different methodological orientations yield different evaluations of philosophical theses and arguments. This article shows that Rescher’s account does not determine clearly acceptable cognitive values. If there are no clear criteria of evaluation of methodological orientations, then the described view seems to be identical to relativism adopting the everything goes rule. In addition, accepting orientational pluralism it is hard to avoid the conclusion that discussions between various philosophical schools are futile or can be reduced to non-rational persuasion.

PL

Artykuł przedstawia metafilozoficzne poglądy Nicholasa Reschera i pewne uwagi krytyczne pod adresem jego koncepcji orientacyjnego pluralizmu. W swym tekście Philosophical Disagreement: An Essay towards Orientational Pluralism in Metaphilosophy Rescher wyjaśnia istotną różnicę pomiędzy filozofią a nauką: filozofowie nieustannie proponują i odrzucają różne rozstrzygnięcia tych samych dawnych problemów. W filozofii trudno dostrzec konsens lub konwergencję teorii. Zdaniem Reschera pluralizm stanowisk jest spowodowany tym, że filozofowie przyjmują różne zbiory i hierarchie wartości poznawczych, tj. różne metodologiczne orientacje, wybierane na mocy pewnych postulatów praktycznych i mające charakter aksjologiczny, normatywny. Różne takie orientacje rozmaicie oceniają filozoficzne tezy i argumenty. W artykule pokazuję, że Rescher nie wyznacza jasno zbioru dopuszczalnych wartości poznawczych. Jeśli nie ma kryteriów oceny orientacji metodologicznych, to stanowisko Reschera wydaje się identyczne z tezą radykalnego relatywizmu: „wszystko jest dozwolone”. Ponadto, gdy akceptuje się orientacyjny pluralizm, trudno jest uniknąć konkluzji mówiącej, że dyskusje pomiędzy różnymi szkołami filozoficznymi są daremne lub redukowalne do nieracjonalnej perswazji.

5

W poszukiwaniu tożsamości współczesnej filozofii przyrody

72%

Janowski J. M.

Studia Philosophiae Christianae

|

2021

|

vol. 57

|

issue 2

73-99

EN

This article addresses the issue of the identity of the philosophy of nature in the context of three features characteristic of this philosophical discipline, namely its methodological diversity, interdisciplinarity and specific developmental dynamics. This paper examines the threats to the identity of the philosophy of nature resulting from this set of features, particularly from its methodological diversity. It will also attempt to consider these features as (paradoxically) strengthening the identity of the philosophy of nature. Lastly, the entire discussion will be considered in relation to the metaphilosophical dimension of philosophy as an area of knowledge. --------------- Received: 13/08/2021. Reviewed: 06/09/2021. Accepted: 14/10/2021.

PL

W artykule podjęto kwestię dotyczącą tożsamości filozofii przyrody w kontekście trzech współcześnie wymienianych charakterystycznych cech tej dyscypliny, a mianowicie jej różnorodności metodologicznej, interdyscyplinarności oraz swoistej dynamiki rozwojowej. Analizowane są zagrożenia dla tożsamości filozofii przyrody, wynikające z takiego zestawu cech, w szczególności z różnorodności metodologicznej filozofii przyrody. Jednocześnie podjęto próbę obrony wymienionych cech jako powodujących nie tylko zagrożenia, ale również (paradoksalnie) wzmacniających tożsamość filozofii przyrody. Całość analiz odnosi się do metafilozoficznej charakterystyki dziedziny filozofii. --------------- Zgłoszono: 13/08/2021. Zrecenzowano: 06/09/2021. Zaakceptowano do publikacji: 14/10/2021.

6

Filozoficzna koncepcja zabobonu w ujęciu Józefa M. Bocheńskiego

72%

Herold N.

|

2020

|

vol. 1

|

issue 9

355-369

EN

The aim of this paper is to show the conception of philosophical superstition understood as something which is without any doubt false but considered as undoubtedly true. The conception is presented in The Short Philosophical Dictionary of Superstitions of fr. Józef Maria Innocenty Bocheński OP. Philosophical superstition differs from superstition in general, understood as beliefs and practices grounded in conviction that there exist cause-effect relationships, which are impossible to be empirically proven but are thought to have supernatural origin. Bocheński draws from philosophical realism, including classical conception of truth, and claims that philosophical superstition is a cognitive distortion characterized by two: obviousness that a claim is false and universal conviction that this false claim is true. In this paper we present not only premises necessary to qualify some ideas as philosophical superstition but also fundaments that initiate the proces of their creation. According to Bocheński, we find remedy for superstitions in growing social significance of philosophers, whose main task would be to search and identify superstitions. For that reason, in this work we speak of topic of the social role of philosophy. Bocheński claims that not every philosophy is equally destined to fulfill this task for many philosophical ideas contributed to create superstitions. The author of the Dictionary made St. Tho-mas a specific guide on the path of searching and identifying superstitions. The additional aim of the paper is to show a historical context of perception of Bocheński’s book on philosophical super-stitions and describe his influence in various environments. We focus on numerous editions (in Polish and foreign languages) and on main revisions.

7

Stefan Harassek and the problems of contemporary philosophy

72%

Nowak W.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

issue 8: "Filozofia w Galicji III"

248-263

PL

Wpływ czynnika narodowego na filozofię wyraża się w dwóch modelach historii filozofii: problemowym i kulturalistycznym. Kulturalistyczna odmiana historii filozofii obejmuje nie tylko same problemy, sposoby ich rozwiązywania i rekonstrukcję argumentacji, lecz także cały kulturowy kontekst danego filozoficznego oeuvre. Wśród czynników wpływających na filozofię analizuje się także narodową tradycję, w jakiej sytuuje się filozof. Kulturalistyczna historia filozofii wymaga dużej kompetencji kulturowej i erudycji. Badacz musi umieć ukazać wzajemne związki różnych dziedzin kultury człowieka: filozofii, religii, nauki, literatury, sztuk wizualnych. Natomiast pisanie problemowej historii filozofii czyni koniecznym, aby badacz miał rozwinięte zdolności analityczne.

EN

The influence of the national factor on philosophy is expressed in two models of the history of philosophy: the problem-oriented and the culturalist one. The culturalist variety of the history of philosophy includes not only the problems themselves, the ways in which they are solved and the reconstruction of the argumentation, but also the entire cultural context of a given philosophical oeuvre. Among factors influencing philosophy, the analysis also includes the national tradition in which the philosopher is situated. A culturalist history of philosophy requires a high degree of cultural competence and erudition. The researcher must be able to show the interrelationships of the various fields of human culture: philosophy, religion, science, literature, and visual arts. Writing a problem-based history of philosophy, on the other hand, requires the researcher to have developed analytical skills.

8

Filozofia a polityka. Lekcje z Oakeshotta, Bradatana i Sokratesa

72%

Kubok D.

|

2022

|

vol. 13

|

issue 45

183-201

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the research is to rethink the relationship between political philosophy and political practice. The views of Michael Oakeshott, Costica Bradatan and Socrates will be used as premises in these analyses. A new criterion for distinguishing these two areas can be identified, partially referring to the tradition that emphasizes understatement and unrestrainedness. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article contains metaphilosophical considerations related to the field of philosophy of politics. The primary methods used will be philosophical methods, applied at the meta level to inquiries in the field of political philosophy. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: First, I will try to define the phrases “philosophy of politics” and “political philosophy” in the Polish language.In the following part of the article, I will present the views of Oakeshott and Bradatan regarding philosophy and politics. Finally, I will contrast these findings with the image of Socrates and show the fields of synergy. RESEARCH RESULTS: These analyses in the field of metaphilosophy, in relation primarily to political philosophy, will allow us to define the very status of philosophical reflection and the limitations related to the attempts to provide an exhaustive definition. Based on a comparison of these concepts, other metaphilosophical problems arising from the challenges of political philosophy also emerge. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The research shows a need for a deeper analysis of metaphilosophical issues concerning political philosophy. Such research should deepen research in both philosophy and political science.

PL

CEL NAUKOWY: Celem badań będzie przemyślenie na nowo relacji pomiędzy filozofią polityki a praktyką polityczną. Jako przesłanki w tych analizach zostaną wykorzystane poglądy Michaela Oakeshotta, Costicy Bradatana i Sokratesa. Można spróbować wskazać nowe kryterium odróżnienia tych dwóch obszarów, odwołując się częściowo do tradycji sceptycznej, akcentującej niedopowiedzenie i nieskrępowanie. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Artykuł zawiera rozważania metafilozoficzne odnoszące się do obszaru filozofii polityki. Wykorzystane zostaną przede wszystkim metody filozoficzne stosowane na metapoziomie w stosunku do dociekań z zakresu filozofii polityki. PROCES WYWODU: Najpierw postaram się dookreślić frazę „filozofia polityki” i „filozofia polityczna”. W dalszej części wywodu przedstawię poglądy Oakeshotta i Bradatana dotyczące filozofii i polityki. Finalnie skontrastuję te ustalenia z wizerunkiem Sokratesa i ukażę pola synergii. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analizy z zakresu metafilozofii, w odniesieniu przede wszystkim do filozofii polityki, pozwolą dookreślić sam status refleksji filozoficznej i ograniczenia związane z próbami podania wyczerpującej ich definicji. Na podstawie porównania tych koncepcji ujawniają się także inne metafilozoficzne problemy wynikające z wyzwań filozofii polityki. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Z przeprowadzonych badań wynika, że istnieje potrzeba głębszego przeanalizowania zagadnień metafilozoficznych w odniesieniu do filozofii polityki. Takie badania powinny pogłębić dociekania zarówno z zakresu filozofii, jak i nauk o polityce.

9

On the Epistemology of Chance

71%

Gębura B.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

221-232

EN

Probabilistic theism according to Dariusz Łukaszewicz is a theism which ennobles the concept of chance and explains the role which chance plays in the context of Divine Providence. An epistemologist can, however, be interested in a much more basic issue and ask whether our beliefs concerning chance can be called knowledge. This article is divided into three parts. In the first one I discuss selected ways of justifying knowledge of chance, namely common sense justification, pragmatic justification, empirical justification, and a priori justification, as well as concluding that we possess tychical knowledge in reference to non-intentional chance (C2), epistemic chance (C3), probabilistic chance (C5), and causal chance (C6). In the second part I undertake the problem of skepticism in the problem of chance and I suggest that a significant role in the discussion with tychical skepticism is played by the standards of rationality. In the third section I refer to the concept of composite chance discussed by Łukasiewicz, and I claim that (i) we do not possess knowledge of composite chance as understood by Łukasiewicz, and that (ii) this fact should not be treated as a reason in favor of tychical skepticism.

PL

O epistemologii przypadku Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza to teizm, który nobilituje pojęcie przypadku i wyjaśnia rolę, jaką ono odgrywa w kontekście opatrzności Bożej. Epistemolog może jednak zainteresować się kwestią o wiele bardziej podstawową i zapytać, czy nasze przekonania dotyczące przypadku można określić mianem wiedzy? Artykuł podzielony jest na trzy części. W pierwszej omawiam wybrane sposoby uzasadniania wiedzy o przypadku: uzasadnienie zdroworozsądkowe, pragmatyczne, empiryczne i aprioryczne, i konkluduję, że posiadamy wiedzę tychiczną w odniesieniu do przypadku nieintencjonalnego (C2), epistemicznego (C3), probabilistycznego (C5) i kauzalnego (C6). W części drugiej podejmuję problem sceptycyzmu w kwestii przypadku i sugeruję, że znaczącą rolę w dyskusji ze sceptycyzmem tychicznym odgrywają standardy racjonalności. W części trzeciej odnoszę się do dyskutowanego przez Łukasiewicza pojęcia przypadku kompozytywnego i twierdzę, że: (i) nie dysponujemy wiedzą na temat tak rozumianego przypadku; oraz, że (ii) nie należy tego faktu traktować jako racji na rzecz sceptycyzmu tychicznego.

10

Filozofia jako płaszczyzna spotkania i po-rozumienia w pluralistycznym społeczeństwie

58%

Wadowski J.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2015

|

issue 15

139-154

RU

В редукционалистическом мире философию все больше игнорируют. Однако она пред-ставляет собой одну из самых важных манифестаций человечества. Сегодня она становится сверхкультурной дискуссией над фундаментальными вопросами человека, которые являются первичным компонентом человеческого духа (Гильдебранд). Философствование – это деятельность, которая позволяет человеку сохранить свойственное ему достоинство. Филосо-фия может стать площадкой для встречи разных культур и цивилизаций. Философская деятельность может помочь в эпоху многоуровневого кризиса глобального масштаба, особенно тем, что она является одним из самых значимых достижений демократии. Автор считает, что приближается эпоха ренессанса и максимализма в философии как самых харак-терных активностей человека в каждую эпоху и в каждой культуре.

EN

In the reductionist world philosophy is more and more often marginalized. However it is one of the most important expressions of humanity. Today philosophy becomes a cross-cultural discussion about basic human questions, which are the primal component of the human spirit (Hildebrand). Philosophizing is an action which allows a man to retain his proper dignity. Philosophy may create a space for different cultures and civilizations to meet. Philosophical activity – as a great achievement of democracy – may be very helpful in the time of multidimensional global crisis. The author thinks that the era of renaissance and maximalism in philosophy – as the most distinctive human activity in every age and culture – is approaching.

11

Spory wokół metafilozofii

58%

Zięba W.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2014

|

issue 14

211-222

RU

Автор поднимает главный для философии Нового времени и современной философии вопрос: вопрос метафилософии. Философия стала сама для себя проблемой. Эта проблематичность касается также метафилософии. Спорным остается вопрос статуса метафилософии как дисциплины автономной относительно философии или же гетерономной. Критический анализ избранных концепций метафилософии позволяет утверждать, что модель деcкриптивный, который de facto не может обойтись без некото-рого a priorii хотя бы в реконструкции истории философии. Метафилософия является поэтому необходимой для сознательного занятия философией.

EN

The author takes up the central problem to contemporary and cutting-edge philosophy, i.e. the problem of metaphilosophy. Philosophy has become a problem for itself. This also applies metaphilosophy problematic. At issue is the status of metaphilosophy as an autonomous discipline to philosophy or heteronomous. Critical analysis of selected concepts of metaphilosophy shows that it is impossible descriptive model, which in fact can’t avoid some a priori, even the reconstruction of the history of philosophy. Metaphilosophy is therefore essential for the conscious practice of philosophy.

12

Problemowa koncepcja systematycznego poznania filozoficznego

58%

Duchliński P.

Logos i Ethos

|

2015

|

issue 2(39)

7-57

EN

This article re-reflects on the value of philosophy’s problem concept as it has been developed by such thinkers such as Aristotle, N. Hartmann, K. R. Popper, and others. This is a systematic philosophy, which does not show any tendencies for creating systems. To bring out the essence of this philosophy, it has been compared to the concept of systematic thinking, as advocated by contemporary representatives of existential Thomism. Comparing these two approaches affords a more comprehensive insight into the idea of an aporetical metaphysical philosophy. Its task is to discover and explain problems but not to ultimately settle them. It makes use of the method of an aporetical analysis, sources of which exist already in Aristotle. This method allows for the understanding of difficulties elicited by given problems. It enables the correct recognition and formulation of these problems. It allows one to confront one’s own view with alternative attitudes, which leads to an expansion of one’s own philosophical experience. It enables the ability to cleanse the conceptual apparatus, to improve the precision of argument and to provide critical views by provoking new questions. Metaphysics as an aporetical discourse will endure as long as science and culture last, and as long as men persistently seek problem situations to their creative and argumentative thinking.

PL

Celem artykułu jest ponowne przemyślenie wartości problemowej koncepcji filozofii. Była ona rozwijana przez takich myślicieli, jak Arystoteles, Nicolai Hartmann czy Karl R. Popper i inni. Jest to filozofia systematyczna, która nie przejawia tendencji do tworzenia systemów. Aby pełniej wydobyć istotę tej filozofii, porównano ją z koncepcją myślenia systemowego, za którą opowiadają się współcześni przedstawiciele tomizmu egzystencjalnego. Porównanie tych dwóch podejść pozwoliło na pełniejszy wgląd w ideę aporetycznej filozofii metafizycznej. Jej zadaniem jest odkrywanie i objaśnienie problemów, nie zaś ich ostateczne rozstrzyganie Posługuje się ona metodą analizy aporetycznej, której źródeł można doszukiwać się już u Arystotelesa. Metoda ta pozwala na zrozumienie trudności, które nasuwa dany problem. Umożliwia jego poprawne dostrzeżenie i sformułowanie. Pozwala na skonfrontowanie własnego poglądu z stanowiskami alternatywnymi, co prowadzi do poszerzenia własnego doświadczenia filozoficznego. Umożliwia oczyszczenie aparatury pojęciowej, sprecyzowanie argumentacji oraz zapewnia krytyczne spojrzenie dzięki temu, że prowokuje do stawiania nowych pytań. Metafizyka jako dyskurs aporetyczny będzie istniała, dopóki trwać będzie nauka i kultura, dokąd istniał będzie człowiek wytrwale poszukujący sytuacji problemowych, w których realizować się będzie jego twórcze i niepozbawione kontrowersji myślenie.

13

Philozophizing by Bogusław Wolniewicz

58%

Stanisławek J., Stanisławek J.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2018

|

issue 3

14

Philosophy as therapy and grammar: Some remarks on P.F. Strawson’s meta-philosophical position

58%

Leszczyński D., Leszczyński D.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 4

15

Dlaczego metoda krytyczna Poppera jest fascynująca?

51%

Polak P. J.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2021

|

issue 71

211-216

EN

This review article presents an important, newly published study of Popper's critical method by Zbigniew Liana. The review emphasizes the very high level of the study, points to its originality, and explains why the book is recommended mainly to specialists of Popper's thought. It is also explained how the book manages to contain so many original and valuable analyses in a small volume.

PL

Artykuł recenzyjny przedstawia ważne, świeżo opublikowane opracowanie Popperowskiej metody krytycznej autorstwa Zbigniewa Liany. W recenzji podkreślono bardzo wysoki poziom opracowania, wskazano na jego oryginalność oraz wyjaśniono dlaczego książka ta jest polecana głównie specjalistom od myśli Poppera. Wyjaśniono również, w jaki sposób w niewielkiej objętościowo książce udało się zmieścić wiele oryginalnych i cennych analiz.

16

Filozofia jako dyscyplina humanistyczna

51%

Williams B., Pijas P.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 4

325-350

PL

Tekst ten jest zapisem wykładu wygłoszonego przez Williamsa w Królewskim Instytucie Filozofii 23 lutego 2000 r., na trzy lata przed śmiercią. Jest on swoistym testamentem filozoficznym autora Ethics and the Limits of Philosophy, w którym przedstawia swoją wizję filozofii jako dziedziny humanistycznej. Zdaniem Williamsa istnieją poważne racje uzasadniające odrzucenie radykalnych stanowisk metafilozoficznych, takich jak scjentyzm, relatywizm czy pragmatyzm. Zwolennicy tych stanowisk zapoznają istotne różnice między filozofią i nauką, a przez to nie potrafią sformułować takiego obrazu świata, który umożliwiłby nam sensowne rozumienie nas samych i naszych różnorodnych aktywności intelektualnych i praktycznych. Podstawowym błędem jest tutaj zignorowanie faktu, że nauka dysponuje teorią błędu, pozwalającą zinterpretować jej rozwój jako dokonujący się za pośrednictwem racji poznawczych, podczas gdy koncepcje filozoficzne podlegają rozmaitym pozapoznawczym uwarunkowaniom, zwłaszcza determinacji poprzez historię i kulturę. Według Williamsa nie jest to jednak powód do odrzucenia filozofii. Jakkolwiek nauka góruje nad filozofią w aspekcie poznawczym, to nie jest ona w stanie dostarczyć nam bogatego samorozumienia, co może i powinno stać się celem filozofii, jeżeli tylko odrzucimy próby upodobnienia jej do nauki i skupimy się na najważniejszych faktach dotyczących istot ludzkich. Nie jesteśmy bowiem czysto racjonalnymi inteligencjami, lecz raczej istotami z krwi i kości, ukształtowanymi przez naszą biologię, psychologię, historię i kulturę, istotami mającymi wiele złożonych potrzeb, których nie da się zredukować do potrzeb czysto poznawczych.

EN

This text was delivered by Williams as a lecture to The Royal Institute of Philosophy on 23 February 2000, three years before Williams` passing. It can be understood as a philosophical testament of the author of Ethics and The Limits of Philosophy, in which he presents his vision of philosophy as a humanistic discipline. According to Williams there are serious reasons supporting the rejection of extreme metaphilosophical positions such as scientism, relativism or pragmatism. Advocates of those standpoints misconceive the essential differences between philosophy and science, and as a consequence they are unable to formulate an outlook that would allow us to acquire a meaningful understanding of ourselves and of our various intellectual and practical activities. The basic mistake here is to ignore the fact that science has a theory of error, which allows us to interpret its historical development as a process motivated by epistemic reasons, while philosophical concepts also undergo various non-epistemic determinations, especially determination by history and culture. Williams does not think that it is a sufficient reason to reject philosophy. Science may be superior to philosophy in cognitive aspects; however, it is unable to provide us with a rich self-understanding, a task that can and should be the aim of philosophy, if only we abandon attempts to liken it to science and focus on the most important facts about human beings—mainly, that we are not purely rational intelligences, but flesh-and-blood beings shaped by our biology, psychology, history and culture, beings that have many complex needs that can`t be reduced to purely cognitive ones.

17

Roman Ingarden and metaphilosophical discussions

44%

Kleszcz R., Kleszcz R.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 4

Refine search results

Interpretacja humanistyczna a metafilozofia

Analiza krytyczna Bernarda Williamsa koncepcji filozofii

Filozofia wobec psychologii. Polemika Adama Mahrburga z Kazimierzem Twardowskim

On Nicholas Rescher’s Orientational Pluralism in Metaphilosophy

W poszukiwaniu tożsamości współczesnej filozofii przyrody

Filozoficzna koncepcja zabobonu w ujęciu Józefa M. Bocheńskiego

Stefan Harassek and the problems of contemporary philosophy

Filozofia a polityka. Lekcje z Oakeshotta, Bradatana i Sokratesa

On the Epistemology of Chance

Filozofia jako płaszczyzna spotkania i po-rozumienia w pluralistycznym społeczeństwie

Spory wokół metafilozofii

Problemowa koncepcja systematycznego poznania filozoficznego

Philozophizing by Bogusław Wolniewicz

Philosophy as therapy and grammar: Some remarks on P.F. Strawson’s meta-philosophical position

Dlaczego metoda krytyczna Poppera jest fascynująca?

Filozofia jako dyscyplina humanistyczna

Roman Ingarden and metaphilosophical discussions