Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  metodologia nauk
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Problem big data w naukach eksperymentalnych

100%
Leciejewski S.
Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
|
2020
|
vol. 8/1
235-242
PL
W artykule opisuję fenomenbig data i jak ma się on do pracy badawczej realizo-wanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badaw-czych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czymjest nauka?
2
Publication available in full text mode
Content available

The big data problem in experimental sciences

63%
Leciejewski S.
Filozofia i Nauka
|
2020
|
vol. 8
3
Publication available in full text mode
Content available

Logika. Panorama tematyki

51%
Kublikowski R.
Teologiczne Studia Siedleckie
|
2018
|
issue XV/15
314-341
EN
Summary Logic. Panorama of the Domain In European culture logic – understood as a scientifc discipline and skill – has been developed and taught at least since Aristotle’s time, namely since the 4th century B.C. The aim of this text is to answer the question: what is logic? It shows an analytic panorama of logic. Logic – understood in a broad sense – can be divided into formal logic, semiotics, methodology of science and epistemology (Chapter 1). An additional goal of the text is to give a historical note concerning those lecturers who taught logic in the Major Seminary of Siedlce Diocese (Chapter 2). Logic has been developed to analyse, to describe, to make precise and put in order various linguistic and cognitive activities. Logic explicates intersentential and inner-sentential relations, relations between contents and extensions of terms – relations established by various functors. Logic plays all its roles assuming that precision is better than a lack thereof.
4
Publication available in full text mode
Content available

Metodologia nauk – dzisiaj i jutro

51%
Bremer J.
Zagadnienia Naukoznawstwa
|
2019
|
vol. 55
|
issue 1(219)
EN
The Methodology of Sciences publication (2019) is dedicated to logical, humanistic and philosophical research focusing on the creation of science and on the construction and development of scientific theories. It consists of two parts: What is science? and Types of sciences. In the first, systematic part, the authors present the genesis of modern science and the philosophy of science, emphasizing especially contemporary changes in the understanding of what we call science. In the second part they show the methodological and objective separateness of individual types of sciences (formal, natural, social, cognitive, humanistic as cultural and theological sciences). After a fragmentary presentation of the mentioned parts, I will discuss a contemporary topic that was not included in the publication in question, but which may serve as its supplement. It is about understanding scientific progress in the era of rapidly developing applications of artificial intelligence (AI).
PL
Publikacja Metodologia nauk (2019) jest poświęcona badaniom logicznym, humanistycznym i filozoficznym, skupiającym się na tworzeniu nauki oraz na budowie i rozwoju teorii naukowych. Składa się z dwu części: Czym jest nauka? oraz Typy nauk. W części pierwszej, systematycznej, autorzy przedstawiają genezę nowożytnej nauki i filozofii nauki, akcentując zwłaszcza współczesne zmiany w rozumieniu tego, co nazywamy nauką. W części drugiej pokazują metodologiczną i treściową odrębność poszczególnych typów nauk (nauki formalne, przyrodnicze, społeczne, kognitywistyczne, humanistyczne jako nauki o kulturze oraz teologiczne). Po wycinkowym przedstawieniu wspomnianych części omówię współczesny temat, który nie znalazł się w omawianej publikacji, a który może stanowić jej uzupełnienie. Chodzi o rozumienie postępu naukowego w dobie szybko rozwijających się zastosowań sztucznej inteligencji.
5
Publication available in full text mode
Content available

Postmodernizm i religia wobec rozumu - uwagi krytyczne na temat ujęcia Gellnera

51%
Kurkowski B.
Filozoficzne Aspekty Genezy
|
2021
|
issue 18
141-160
EN
Religion, reason and postmodernism point to differenttypes of attitude towards the world, above all in respect of epistemic concerns. In his book Postmodernism, Reason and Religion Ernest Gellner presented their salient characteristics, describing himself as a supporter of Enlightenment reason. He thus soughtto show reason in a positive light, presenting it as drawing on whatis best in both religion and postmodernism while rejecting theirproblematic elements. However, he failed to attend to certain features common to religion and postmodernism that at the sametime contradict some of the postulates of Enlightenment rationalism. The present paper considers some selected threads of thistype that occur in the context of language, the methodology of science and selected schools of twentiethcentury psychology. Theanalysis proposed shows that religion shares some nontrivial elements with postmodernism that stand in opposition to reason,while at the same time having some elements in common with reason that are opposed to postmodernism. The perspective thus obtained constitutes an alternative to Gellner’s approach, in whichreason was made to appear as a balanced and moderate positionsituated between the opposite extremes of religion and postmodernism.
PL
Religia, rozum i postmodernizm wskazują na różnego rodzaju postawy wobec świata, przede wszystkim w wymiarze poznawczym. W książce Postmodernizm, rozum i religia Ernest Gellner przedstawił ich charakterystykę, samemu określając się jako zwolennik oświeceniowego rozumu. W związku z tym rozum został przez niego ukazany w jak najlepszym świetle. Zapożycza on to, co dobre z religii i postmodernizmu, oraz odrzuca ich złe elementy. Choć we wstępie Gellner przyznał, że każda para w obrębie tych trzech postaw posiada pewne cechy wspólne, to jednak w dalszej części rozważań traktował postmodernizm i religię jakby stanowiły dwa krańce spektrum, w środku którego jest rozum. Nie poświęcił również uwagi cechom wspólnym religii i postmodernizmu, które jednocześnie są niezgodne z niektórymi postulatami oświeceniowego racjonalizmu. W niniejszej pracy przywołano kilka wybranych tego typu wątków w kontekście języka, metodologii nauk oraz wy-branych szkół psychologii dwudziestego wieku. Za pomocą przeprowadzonej analizy pokazano, że religia posiada istotne cechy wspólne z postmodernizmem, których nie podziela z rozumem, oraz jednocześnie posiada cechy wspólne z rozumem, których nie dzieli z postmodernizmem. Uzyskana w ten sposób perspektywa stanowi kontrpropozycję dla ujęcia Gellnera, w którym racjonalizm miał jawić się jako zbalansowane i umiarkowane stanowisko usytuowane pomiędzy przeciwległymi sobie skrajnościami religii i postmodernizmu.
6
Publication available in full text mode
Content available

Struktury metodologiczne w nauce

51%
HAJDUK Z.
Roczniki Filozoficzne
|
2018
|
vol. 66
|
issue 2
9-22
PL
W artykule jest suponowana opozycja między statyką i dynamiką nauki. Przez naukę rozu­miemy głównie nauki empiryczne, zwłaszcza przyrodnicze, lub nauki ścisłe (scien­ces), inaczej: matematyczne przyrodoznawstwo. Przy doborze kategorii jako przed­miotu podjętych analiz kie­rowano się racjami badawczymi oraz odwołującymi się do praktyki naukowej i metanaukowej. Kontekstowe objaśnienia tych obiektów relatywi­zowano do sytuacji poznawczej potencjalnych odbiorców. Uwzględniano zarówno adep­tów, jak i profesjonalnie zainteresowanych refleksją nad czynnościowo i wytworowo ujmowaną nauką. Podjęte zagadnienia są rozpatrywane poprzez stop­niowe dyskusje aspektywnie wyselekcjonowanych problemów. W rozpatrywanej perspektywie należą do nich: ramowe stanowiska; terminy-klucze; statyka/dynamika nauki; rewolucje w filo­zofii nauki; dwa konteksty; nowa filozofia nauki; nurt normatywny i deskryptywny; kategoria rewolucji naukowych; super-, supra- i maksiteorie jako jednostki ponad­teore­tyczne; problematyka aksjo­logiczna; pluralizm filozofii nauki; problem/teoria problemu; wartość — kategoria z za­kresu aksjologii epistemicznej; dalsze zagadnienia filozofii nauki; charakterystyka opracowania.
EN
The opposition between statics and dynamics of science in the entire content of the paper is supposed. We understand science as natural science(s). The selection of categories as an object of examining is directed by reasons generated through scientific and metascientific practice. Con­textual elucidations are related to actual situation of potential receivers. Among them are so students as well as professional scientists interested in solving scientific problems. To do so the following questions, namely: background standpoints; key-terms; statics/dynamics of science; revo­­lutions in the philosophy of science; two contexts; new philosophy of science; descriptive and normative trends; scientific revolutions category; super-, supra- and maxitheories; problems of epistemic axiology; philosophy of science pluralism; problem/theory of problem; value — category of epistemic axiology; other questions of the philosophy of science; characteristic of the entire elaboration is subsequently discussed.
7
Publication available in full text mode
Content available

O przedmiocie metodologii nauk. Na marginesie książki Zygmunta Hajduka Struktury metodologiczne w nauce. Słowa klucze filozofii nauki

51%
WALCZAK M.
Roczniki Filozoficzne
|
2018
|
vol. 66
|
issue 2
23-46
PL
Kategoria struktur metodologicznych wprowadzona przez Zygmunta Hajduka (2016) jest kategorią nową, nieużywaną dotąd w rozważaniach metodologicznych i niemającą w nich ugrun­towanego miejsca. Dlatego można zapytać o funkcję, jaką miałaby ona pełnić w metodologii nauk, oraz o jej przydatność jako ogólnego pojęcia metodologicznego. Zasadnicze pytanie, jakie stawiam to: czy wprowadzony przez Z. Hajduka termin struktury metodologiczne może służyć jako naj­ogólniejsza kategoria wyznaczająca przedmiot badań metodologii nauk? Odpowiadając negatywnie na to pytanie, przedstawiam argumenty, jakie przemawiają przeciwko używaniu pojęcia struktur meto­do­logicznych w ten sposób. Moja argumentacja przebiega w następujący sposób. Przywołując funkcjonujące w metodologii nauk zasadnicze sposoby rozumienia nauki (typy desygnatów nazwy „nauka”), ujęcie metodologii nauk wyznaczone przez Szkołę lwowsko-warszawską (Kazimierz Ajdu­kiewicz, Tadeusz Kotarbiński) i tradycję metodologiczną KUL, będącą jej kontynuacją (Stanisław Kamiński), typy metodologii, współczesne anglosaskie ujęcia filozofii nauki oraz rozumienie analizy metodologicznej, próbuję wskazać w miarę całościową mapę kategorii metodo­logicznych wyznaczających przedmiot badań metodologii nauk. Następnie odnoszę do niej katego­rię struktur metodologicznych jako wyznaczającą, moim zdaniem zbyt wąsko, przedmiot badań metodologii nauk i przeprowadzam krytykę pojęcia struktur metodologicznych jako naj­ogólniejszej kategorii wyznaczającej przedmiot badań metodologii nauk. Wskazuję także na nie­kompletność zaproponowanej przez Z. Hajduka listy struktur metodologicznych, którymi zajmuje się metodo­logia nauk.
EN
The new category of methodological structures introduced by Zygmunt Hajduk (2016) has not been applied in methodological investigations and does not have a firm position. Hence, two questions arise: what function should it fulfill in scientific methodology (philosophy of science), and is it suitable as a general methodological notion? My main question is: can Hajduk’s metho­do­logical structures serve as the most general category determining the research object of scien­tific methodology? My answer is in the negative. The argument proceeds as follows: first, some important contexts for the discussion are evoked. These include the basic notions of science (types of things signified by “science”), the conception of scientific methodology by the Lvov-Warsaw School (Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Kotarbiński) and its continuation in the form of the methodological tradition of KUL (Stanisław Kamiński), different types of scientific methodology, contemporary Anglo-Saxon conceptions of the philosophy of science, and the con­cept of methodological analysis. With these contexts in mind, I sketch a reasonably comprehen­sive map of the methodological categories that determine the research object of scientific methodo­logy. Next, the map is critically compared to the category of methodological structures, which are understood as the most general methodological notion determining the object of scien­tific methodology. In my opinion Hajduk’s category is too narrow to be the most general me­thodo­logical notion denoting the object of scientific methodology. Additionally, Hajduk’s cata­log of methodological structures studied by the methodology of science is analyzed and found wanting.
8
Publication available in full text mode
Content available

Rhetoric as a Tool for Studying Our Thoughts: What is “Téchne Rhetoriké”?

45%
Lichański J. Z.
|
2019
|
vol. 54
|
issue 3
51-66
PL
Retoryka jest nie tylko metodologią nauk humanistycznych; jest najważniejszą z nauk, jaką zostawili nam antyczni myśliciele. Określa ona nie tylko metody argumentacji z przesłanek niepewnych, jest nie tylko teorią tekstu, ale przede wszystkim – jest narzędziem do organizowania naszych myśli i przygotowywania tekstów, których celem ma być przekonywanie, ale tak, aby uzyskać wiedzę a nie mniemanie (Kant). Jednakże jak wiemy, język, którym się posługujemy, jest niezwykle zawodny. Ostrzegali przed tym i Platon, i Arystoteles. Zarazem oni zbudowali podwaliny téchne rhetoriké, której kształt systemowy zawdzięczamy Kwintylianowi. Retoryka – jak twierdzili jej zarówno antyczni, jak i współcześni badacze – nie jest słownikiem chwytów (Volkmann); jest raczej analogonem logiki (Volkmann). Jak powiada Wilhelm Windelband, „dzięki gramatyce i retoryce poznaliśmy prawidłowe reguły myślenia”. Autor sięga nie tylko do tradycji badań nad retoryką, ale i nad językiem, głównie odnosząc się do tradycji Koła wiedeńskiego (Der Wiener Kreis). Acz dorobek współczesnego językoznawstwa, a także współczesnych badań nad filozoficznymi podstawami badań nad językiem będą uwzględnione, to jednak perspektywa zarówno wyznaczona przez Immanuela Kanta, jak i badaczy z kręgu Der Wiener Kreis jest dominująca.  Celem niniejszego studium jest nie tylko przypomnienie tezy Windelbanda, ale i jej pełniejsze dowiedzenie.
EN
Rhetoric is not only a methodology of the humanities. It is the most important of the sciences the ancient thinkers left us. It defines not only the methods of argumentation from uncertain premises, and not only is it a theory of text, but most of all it is a tool for organising our thoughts and preparing texts, the aim of which is to convince, but in a way which ensures knowledge and not opinion (Kant). However, the language that we use often fails us. Both Plato and Aristotle warned us about this. At the same time, they developed the foundations for téchne rhetoriké, the systemic shape of which we owe to Quintilian. Rhetoric, as posited by its ancient as well as contemporary researchers, is not a lexicon of gimmicks (Volkmann). It is rather an analogue of logic (Volkmann). As Wilhelm Windelband said: “thanks to grammar and rhetoric we have learnt the correct rules of thinking.” The author discusses not only the history of the studies of rhetoric, but also of language, mainly referring to the traditions of the Vienna Circle (Der Wiener Kreis). Though the achievements of contemporary linguistics and the contemporary studies on the philosophical foundations of linguistic studies are considered, the perspectives defined by Immanuel Kant and the researchers from the Vienna Circle are dominant. The aim of this study was not only to reiterate Windelband’s thesis, but also to verify it more comprehensively.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.