Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  monarchia austro-węgierska
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
EN
In this article we present diverse experiences of Polish mathematicians (in a broad sense) who during World War I fought for freedom of their homeland or conducted their research and teaching in difficult wartime circumstances. We discuss not only individual fates, but also organizational efforts of many kinds (teaching at the academic level outside traditional institutions, Polish scientific societies, publishing activities) in order to illustrate the formation of modern Polish mathematical community.In Part I we focus on mathematicians affiliated with the existing Polish institutions of higher education: Universities in Lwów in Kraków and the Polytechnical School in Lwów, within the Austro-Hungarian empire.
PL
W niniejszym artykule przedstawiamy różnorodne doświadczenia matematyków polskich (w szerokim sensie), którzy podczas I wojny światowej walczyli o wolność swej ojczyzny lub w trudnych warunkach wojennych zajmowali sie badaniami naukowymi i nauczaniem. Omawiamy nie tylko indywidualne koleje losów, lecz także różnego rodzaju przedsięwzięcia organizacyjne (nauczanie akademickie poza tradycyjnymi instytucjami, polskie towarzystwa naukowe, działalność wydawniczą), aby ukazać kształtowanie się nowoczesnego polskiego środowiska matematycznego.
PL
Austriackie ministerstwo spraw zagranicznych powstało w 1848 r., w okresie ówczesnych masowych rewolucji i tzw. Wiosny Ludów. Od roku 1869 ministerstwo funkcjonowało pod nazwą Cesarsko-Królewskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W myśl konserwatywnego charakteru monarchii, większość pracowników ministerstwa wywodziła się ze środowisk arystokracji i szlachty. Główną instytucją odpowiedzialną za kształcenie ówczesnej kadry dyplomatycznej była Akademia Orientalna powołana w 1754 r. W 1898 r. szkoła ta została przemianowana na Akademię Konsularną. Mimo dość regularnych reorganizacji kadrowych, struktura wewnętrzna wiedeńskiego ministerstwa spraw zagranicznych pozostawała stosunkowo niezmienna, a poszczególne rozwiązania przyjęte tam jako standard bywały później wdrażane przez kolejne kraje sukcesyjne. Na administrację centralną składały się cztery departamenty. Monarchia Habsburgów miała swoje przedstawicielstwa dyplomatyczne na poziomie ambasadorskim w Cesarstwie Niemiecki, we Francji, w Wielkiej Brytanii, we Włoszech, w Rosji, w Turcji, a także w Stolicy Apostolskiej. Pozostałymi misjami dyplomatycznymi kierowali legaci oraz wyznaczeni ministrowie. Na kształt polityki zagranicznej prowadzonej przez monarchię miały znaczący wpływ dwa organy: wspólna rada ministrów oraz kongres militarno-polityczny.
EN
The Austrian Ministry of Foreign Affairs was established in 1848, during the heated months of the revolutions of the time and “the Spring of Nations.” Starting 1869, the ministry was called the Imperial and Royal Ministry of the Empire and Foreign Affairs. In line with the conservative character of the monarchy, most of its workforce was still drawn from the environment of aristocracy and gentry, and the system was organised in a way to ensure that the staff was suitably trained. The main institution responsible for the education of professionals was the Oriental Academy established in 1754. In 1898 the Oriental Academy was transformed into the Imperial and Royal Consular Academy. Despite regular reorganisations, the Vienna Ministry of Foreign Affairs maintained a relatively stable internal structure, whose individual components were later implemented by a number of successor states. The central administration was divided into four sections, or departments. At the ambassador level, the Habsburg Empire had representations in the German Empire, France, Great Britain, Italy, Russia, Turkey, and at the Holy See that year (1883). The other diplomatic missions were headed by legates and appointed ministers. Two bodies had a significant impact on the monarchy’s foreign policy decision- -making: the Joint Council of Ministers and the Military-Political Conference.
EN
Conservatives in Galicia during the Austro-Hungarian monarchy exerted an overwhelming influence on political and social life. Among the conservative groups and parties, there were the so-called Podolaks, to which Wojciech Dzieduszycki belonged, writer, politician and philosopher. He wrote about the genesis and concept of law, the functions of the state and the scope of state power. He spoke against the law that regulates all manifestations of human life, because social relations are also regulated by moral and religious norms. Dzieduszycki was critical of socialism and all excessive forms of state intervention because he was against excessive state power. Based on Dzieduszycki’s reflections on the state and law, it can be concluded that he was an advocate of evolutionary conservatism.
PL
Konserwatyści w Galicji doby monarchii austro-węgierskiej wywierali przemożny wpływ na życie polityczne i społeczne. Spośród ugrupowań i stronnictw zachowawczych silną pozycją odznaczali się tzw. podolacy, do których przynależał Wojciech Dzieduszycki, pisarz, polityk i filozof. Myśliciel ten zajmował się genezą i pojęciem prawa, funkcjami państwa i zakresem władzy państwowej. Wypowiadał się przeciwko prawu regulującemu wszelkie przejawy ludzkiego życia, gdyż stosunki społeczne są regulowane także przez normy moralne i religijne. Krytyczny stosunek do omnipotencji prawa implikował u Dzieduszyckiego sprzeciw wobec socjalizmu i wszelkich nadmiernych form interwencjonizmu państwa. Na podstawie jego rozważań o państwie i prawie można stwierdzić, że był zwolennikiem konserwatyzmu ewolucyjnego.
EN
The essay presents the life and work of Kazimierz Chłędowski (1843–1920), partly in recognition of his political merit, but first of all to acknowledge his contribution to cultural studies and the popularization of knowledge about the Renaissance and the Baroque. Being a mere clerk and occupying at first the lowest post in the administration of Galicia, the part of the Austro-Hungarian Monarchy, with time Chłędowski raised to the position of the minister for Galicia in the Austrian government. Throughout his career and during the retirement he wrote several powerful monographs devoted to the history and culture of the Renaissance and the Baroque in Italy and France. His works had many re-editions in Poland and their translations won great popularity mainly in Germany and Scandinavia. Today Chłędowski seems to be a rather forgotten figure, hence the idea of writing this essay.
PL
W eseju została przedstawiona postać Kazimierza Chłędowskiego (1843–1920) gwoli przypomnienia jego zasług po części politycznych, lecz głównie na polu kulturoznawstwa i popularyzacji wiedzy o renesansie i baroku. Chłędowski jako urzędnik przeszedł drogę od najniższych stanowisk w administracji Austro-Węgier i Galicji jako kraju koronnego, po stanowisko ministra dla Galicji w rządzie austriackim. W trakcie swej pracy, a potem na emeryturze, stworzył kilka potężnych monografii poświęconych dziejom oraz kulturze renesansu i baroku we Włoszech i Francji. Jego prace cieszyły się wielką popularnością na ziemiach polskich oraz miały wiele nakładów i tłumaczeń, głównie w Niemczech i Skandynawii. Dziś wydaje się postacią nieco zapomnianą, stąd cel napisania tego eseju.
PL
Artykuł omawia koncepcje kreacyjne pisarzy wywodzących się habsburskiego kręgu kulturowego. Bruno Schulz, Joseph Roth i Gustav Meyrink tworzyli w czasach końca wielkiej formacji kulturowej, która pozostawiła własny mit oparty na nostalgii za odchodzącym w niepamięć światem. Schulz, Roth i Meyrink pisali o kulturze, która zauważa własną kreacyjną niewydolność, kulturze doświadczającej kryzysu cywilizacji, niemogącej więcej petryfikować i porządkować wkraczającej modernizacji. W artykule odnoszę się do popularnej u progu I wojny światowej idei demiurgii będącej, według analizowanych przeze mnie twórców, jedną z możliwych wzorów kreacyjnych.
EN
The article discusses the ideas of creation coined by authors descended from the same, Austro-Hungarian cultural field, by: Bruno Schulz, Joseph Roth and Gustav Meyrink. Austro-Hungarian Monarchy created its own mithology based on nostalgia for the World, which was consigning to the dark recesses of history. The authors, conscious of inefficiency of contemporary culture, used the idea of Demiurge to show one of possible creating ideas.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.