Search results

1

Two criticisms of natural theology

100%

Gębura B.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2014

|

issue 54

127-154

EN

The article aims at considering two general criticisms often formulated against the natural theology. First criticism is based on the thesis that the conclusions of the natural theology are not adequate with the religious beliefs of non-philosophers. It is widely known as opposition between God of Religion and God of Philosophers. One can find that argument in the writings of Blaise Pascal. I’m arguing for the thesis, that the natural theologian cannot fulfill the criteria given by the proponents of this argument. This is because the argument of the natural theology cannot contains the premises taken from the Revelation. If the argument of the natural theology would contain the premises taken from the Revelation, then it would be the argument of religion. But philosopher of religion (natural theologian) can’t do this, if he wants to formulate an philosophical argument. The second criticism is based on the notion of a rational person. In the light of this argument, the natural theology is successful only, if every rational person will accept the conclusion “God exist”. I’m trying to show that there is no philosophical argument that can guarantee it’s acceptance by some rational persons. The acceptance of the conclusion of the argument of the natural theology is a matter of personal decision. There is no logical argument, which can “force” rational persons (rational subjects) to accept it’s conclusion. But if this is true, the arguments for the existence of God are no worse than other philosophical arguments.

2

Co pojęcie entropii wniosło do filozofii?

100%

Janusz R.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2009

|

issue 45

27-44

PL

In the article the emergence of notions: energy and entropy is studied. New physical discoveries were interesting for the domain of natural theology as well. The evolution of the notions in physics makes sometimes too simplistic expectations for philosophy of scientists. As an example Ostwald's energetism is given, where even ethics had its energetic imperative. On the other hand Fourier's type of philosophical elements in science is shown where fundamental role of mathematics is presupposed.

3

Ernan McMullin’s Thought on Science and Theology: An Appreciation

100%

Barzaghi A., Corcó J.

Open Theology

|

2014

|

vol. 1

|

issue 1

EN

The thought of Ernan McMullin on the relationship between science and theology can be summarized with a word that he himself used: consonance. We briefly describe this epistemological proposal, and we show a concrete instance of its application by way of a short analysis of one of McMullin’s interdisciplinary works, “Cosmic Purpose and the Contingency of Human Evolution.” With the help of the authoritative comment that William Stoeger has made on this paper, we sketch McMullin’s effort to find a consonance between two different claims: the theological one – humans expected – and the evolutionary one – humans unexpected. In this case, consonance is reached by recurring to the classic Augustinian notion of the atemporality of God. We then show how McMullin’s way of interpreting consonance affects the question of the viability of a natural theology in a scientifically informed era. In fact, his distrust of various kinds of natural theology is another crucial aspect of his epistemological framework for interdisciplinary dialogue.

4

The design argument salvaged? Assessing the contemporary argument from improbability

100%

Loikkanen J.

Studia Philosophiae Christianae

|

2020

|

vol. 56

|

issue 3

51-70

EN

Some features within the physical universe appear to be so well-ordered that they have been regarded as evidence of the existence of a supernatural being who has designed them. This history of the so-called design argument is millennia-long, and various formulations of the argument have been presented. In this paper, I explore one contemporary version of the design argument proposed by the Intelligent Design movement, and analyze its advantages and disadvantages in comparison to one of the most famous classical versions of the argument.

5

Moja autobiografia duchowa: powołanie teologa naturalnego

88%

Swinburne R.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2011

|

issue 25

239-268

EN

The author describes his intellectual development and academic pursuits starting from his undergraduate studies at Oxford University in mid-1950s up to the present day, in the perspective of his attempts to resolve the conflict between a materialistically oriented scientific worldview and the worldview of traditional Christianity. In time, he came to recognize the conflict as a problem of distinguishing between levels of explanation or points of terminating an explanation. To deal with this problem adequately, he adopted as his own the program of natural theology laid down by St. Thomas Aquinas in his Summa Theologiae, where Aquinas provided good arguments in favor of the Christian doctrine taking as his starting point the most general phenomena of experience and using the best secular knowledge of his day. Thus Swinburne’s program of natural theology consisted in using the criteria used in modern natural science and historical inquiry for the probable truth of a suggested explanation, analyzed with the careful rigor of modern philosophy, to show the meaningfulness and probable truth of Christian theology. Scientific explanation explains phenomena in terms of prior states of affairs and natural laws; whereas personal explanation explains phenomena in terms of the powers and purposes of agents. Christian metaphysics explains the operation of scientific explanation in explaining why there are states of affairs at all and why the most fundamental natural laws have the character they do, in terms of the power and purposes of God, and in particular his purpose that humans should have a free choice of the kind of persons they are to be. Swinburne extends this model of explanation to show that our historical evidence about the life of Christ makes it very probable that Christ was (and so is) God Incarnate who rose from the dead.

6

Metropolitan Platon on natural theology

88%

Drozdek A.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2014

|

issue 28

33-46

PL

Platon pozostawił po sobie 20 tomów Pouczających wypowiedzi, z których 17 to kazania i okolicznościowe przemówienia. Kazania są raczej proste i nawołują do przestrzegania podstawowych obowiązków chrześcijańskich, które winny być spełnione przez każdego, bez względu na pozycję społeczną. W naukach katechetycznych proponował pewne racjonalne argumenty teologii naturalnej przy wprowadzaniu podstawowych prawd religii chrześcijańskiej. Aby udowodnić istnienie Boga, odwoływał się do samowiedzy, do konieczności istnienia pierwszej przyczyny, do harmonii świata, do powszechnej zgody, do głosu sumienia, a także do wrodzonego pragnienia doskonałego szczęścia. Próbował również racjonalnie wyprowadzić monoteizm, określić atrybuty Boga i wyjaśnić istnienie zła. Ponadto Platon próbował uzasadnić boskie pochodzenie Biblii jako słowa Bożego. Platon był jednym z niewielu duchownych prawosławnych, którzy używali teologii naturalnej jako dopuszczalnego narzędzia do prezentacji i obrony chrześcijaństwa. Jednak jego teologiczna prezentacja jest często niepełna i nie zawsze przekonująca.

EN

Platon pozostawi? po sobie 20 tomów Pouczaj?cych wypowiedzi, z których 17 to kazania i okoliczno?ciowe przemówienia. Kazania s? raczej proste i nawo?uj? do przestrzegania podstawowych obowi?zków chrze?cija?skich, które winny by? spe?nione przez ka?dego, bez wzgl?du na pozycj? spo?eczn?. W naukach katechetycznych proponowa? pewne racjonalne argumenty teologii naturalnej przy wprowadzaniu podstawowych prawd religii chrze?cija?skiej. Aby udowodni? istnienie Boga, odwo?ywa? si? do samowiedzy, do konieczno?ci istnienia pierwszej przyczyny, do harmonii ?wiata, do powszechnej zgody, do g?osu sumienia, a tak?e do wrodzonego pragnienia doskona?ego szcz??cia. Próbowa? równie? racjonalnie wyprowadzi? monoteizm, okre?li? atrybuty Boga i wyja?ni? istnienie z?a. Ponadto Platon próbowa? uzasadni? boskie pochodzenie Biblii jako s?owa Bo?ego. Platon by? jednym z niewielu duchownych prawos?awnych, którzy u?ywali teologii naturalnej jako dopuszczalnego narz?dzia do prezentacji i obrony chrze?cija?stwa. Jednak jego teologiczna prezentacja jest cz?sto niepe?na i nie zawsze przekonuj?ca.

7

Teologia naturalna Sir Edmunda Tylora Whittakera

63%

Pabjan T.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2008

|

issue 42

78-111

PL

There were scientists who believed that the beginning of the universe that cosmology speaks about should be identified with the moment of creation by God. One of them was Edmund Whittaker, who was convinced that the Big Bang provides a kind of scientific proof of the creation 'ex nihilo' and consequently of the existence of God. The present paper gives a short account of his natural theology. In the first chapter, Whittaker's philosophy of mathematics is presented - this is his point of departure: rational and mathematical character of the world is - in his opinion - a source of our knowledge of God. Chapters two and three give an account of Whittaker's natural theology; the stress is put on the Big Bang as a moment of the world's creation. In chapter four, the relevance of cosmology for the understanding of the Five Ways to God of St. Thomas is discussed. The last chapter deals with the problem of determinism and free will as seen by Edmund Whittaker.

8

Teologia naturalna – jej rola i źródła w antyeunomiańskim sporze o możliwość poznania Boga

63%

Kochańczyk-Bonińska K.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2017

|

vol. 38

|

issue 4

49-56

PL

Bazyli i Grzegorz krytykowali dialektykę, uważając, że próbuje ona „zawłaszczyć” dla siebie prawdy, które mogą być poznane tylko poprzez Objawienie. Nie znaczy to jednak, że obaj nie korzystali tak z naturalnych, jak i nadprzyrodzonych źródeł wiedzy o Bogu. W konsekwencji rozwinęli naturalną teologię i świadomie używali argumentów opartych na poznaniu zmysłowym, ludzkiej logice, tradycji filozoficznej, a zwłaszcza prawdach powszechnie przyjętych. Choć Bazyli i Grzegorz z pogardą odnosili się do dialektyki, a nawet filozofii, to w praktyce wykorzystywali wszystkie dostępne narzędzia, aby dotrzeć do prawdy. Uprzywilejowane miejsce zajmowały oczywiście Pismo Święte i Tradycja, ale nie deprecjonowali takich źródeł poznania jak ludzkie zmysły, rozum i powszechne pojęcia.

EN

Basil and Gregory criticized dialectics on the grounds that it tries to usurp the truths that could only be known through Revelation. Nevertheless, the Church Fathers developed natural theology in which they deliberately used arguments based on sensual cognition, human logic or philosophical tradition, and especially on common notions. Although their terminology is often inconsistent and they use technical terms interchangeably, the context provides us with clear ideas of their theses. We should admit that as, far as dialectics and philosophy were concerned, the orthodox authors despite many reservations used all possible methods to reach the truth. They favoured the Scripture and the Tradition, but also respected such sources as sensual perception, human logic or common notions and preconceptions.

9

Natural Theology, Philosophical Theology and Illustrative Argumentation

63%

Shokhin V. K.

Open Theology

|

2016

|

vol. 2

|

issue 1

EN

I will attempt to define what we understand as “narrative argumentation” or “narrative arguments” through an appeal to a discussion of intercultural rational theology. In this context I offer a distinction between two concepts, which are considered usually as synonymous. Philosophical theology is regarded from the historical point of view as the whole repertoire of attempts at rational justification of the faith in God along with analysis of His attributes and actions within different religious traditions (both ancient and modern, Western and Eastern), whereas Natural Theology is regarded as a philosophical preparation for the theology of Revelation in traditional Christianity. Varieties of the teleological argument, which have been developed in the history of thought as the argument from analogy, i.e., from vivid examples aiming at persuasion of an opponent and audience in the dialectical controversy, are classified into two species of short-cut illustrative examples and the species of full-fledged theological parables, i.e., narratives in the strict sense. I conclude this discussion with an invitation to investigate other main theological arguments from a similar point of view.

10

Natur als Gegensatz zur Gnade oder Natur als Schöpfung? Der theologische Naturbegriff als Ausgangspunkt für die natürliche Theologie

63%

Biniek R.

Studia Elbląskie

|

2018

|

vol. 19

361-375

EN

Today we associate the term „natural theology” with its neoscholastic form, which was not only rejected by Protestant theology from the beginning, but was also strongly criticizedby many contemporary Catholic theologians. It was understood as a philosophical discipline, the purpose of which was to prove the existence of God and to know his qualities only by means of the natural light of human reason, independently of revelation and faith. This traditional natural theology was based on the understanding of (human) nature as the opposite of grace and the division of realities into independent levels of nature and supernature. This article present a proposal for a renewed natural theology, which would be based on the theological understanding of nature (the world, the whole reality) as the creation and thus the place of God’s universal revelation. It would be a part of the fundamental theology, whose task would be to search for arguments for the rationality and plausibility of Christian faith inGod in the nature, to reflect on them systematically, and to engage in a constructive dialogue with natural sciences, other religions and atheism on their basis.

DE

Den Begriff der „Naturtheologie“ assoziiert man heutzutage in erster Linie mit seiner neoscholastischen Form, die von Anfang an nicht nur von der protestantischen Theologie abgelehnt wurde, sondern auch auf heftige Kritik von vielen zeitgenössischen katholischen Theologen stieß. Die Naturtheologie wurde als eine philosophische Disziplin verstanden, deren Ziel war es, die Existenz Gottes zu beweisen und seine Eigenschaften ausschließlich mithilfe der menschlichen Vernunft kennenzulernen, unabhängig von der Offenbarung und dem Glauben. Diese traditionelle Naturtheologie beruhte auf dem Verständnis der (menschlichen) Natur, die gegensätzlich zur Gnade dargestellt wurde, und auf der damit verbundenen Unterscheidung der Wirklichkeit in die voneinander unabhängigen Natur- und Übernaturebenen. Im vorliegenden Artikel wurde ein erneuertes Konzept der Naturtheologie vorgestellt, das auf dem theologischen Verständnis der Natur (gemeint ist die Welt sowie die ganze Wirklichkeit) als Schöpfung basieren und somit in die Idee einer universellen Offenbarung Gottes münden würde. Solch eine Naturtheologie könnte im Rahmen der Fundamentaltheologie betrieben werden. Ihre Aufgabe wäre es, in der als Schöpfung begriffenen Natur nach Argumenten zu suchen, die für Rationalität und Wahrheit des christlichen Glaubens an Gott sprechen würden. Andere Ziele dieser Disziplin wären systematische Reflexion über angeführte Argumente, konstruktiver Dialog mit Naturwissenschaften, anderen Religionen sowie dem Atheismus.

11

"Analogia entis" Ericha Przywary jako model myślenia katolickiego w postmodernistycznej rzeczywistości

63%

Raczyński-Rożek M.

Teologia w Polsce

|

2018

|

vol. 12

|

issue 2

215-231

EN

The contemporary Catholic is living in the broadly understood postmodern culture, which in its assumptions cannot be reconciled with Catholic thinking, above all, because of the negation of objective truth. Therefore, he must take care of his vision of reality alone. Erich Przywara presents a worldview that can be a response to this demand. On the one hand, because it is deeply rooted in the Catholic tradition, on the other hand, it is, in the same time, open to culture. Taking into account the historicity of the subject and the object, the Przywara’s analogia entis does not close in some static system, but is a dynamic approach that allows entering into a dialogue or polemic with hot current issues.

PL

Współczesny katolik porusza się w szeroko pojętej kulturze postmodernistycznej, która już w swoich założeniach nie da się pogodzić z myśleniem katolickim, zwłaszcza ze względu na negację istnienia prawdy obiektywnej. Musi on więc zadbać sam o swoją wizję rzeczywistości. Erich Przywara przedstawia światopogląd, który może być odpowiedzią na to zapotrzebowanie. Z jednej strony jest on bowiem głęboko osadzony w tradycji katolickiej, a z drugiej strony otwarty na myślenie współczesne. Uwzględnienie historyczności podmiotu i przedmiotu sprawiło, że analogia entis Przywary nie zamyka się w jakimś statycznym systemie, ale jest dynamicznym ujęciem, które pozwala wchodzić w dialog lub polemikę z gorącymi kwestiami bieżącymi.

12

The Proslogion: Philosophy and Logic

63%

Testi C., Casarosa M.

Edukacja Filozoficzna

|

2022

|

issue 73

79-121

EN

This article proposes an interpretation of St Anselm’s Proslogion that highlights its overall structure and theoretical core. The analysis is conducted in two stages: (a) discussion of the text and its previous interpretations in order to clarify Anselm’s premises and reasoning; (b) formal analysis of the arguments through symbolic logic, and comparison with other ontological arguments. More precisely, we describe a first-order theory corresponding to our interpretation of Anselm’s commitments and show that his conclusions follow from these axioms. The theses that this study will defend are the following: (a) the unum argumentum applies only to “id quo maius cogitari nequit” and not to other similar concepts, such as that of “most perfect being”; (b) the treatise has an overall unity that has an ascending trend; (c) our original formalization of the unum argumentum not only captures the essence of the Proslogion, but also clarifies some features of conceivability.

PL

Artykuł ten przedstawia interpretację Proslogionu św. Anzelma, która ukazuje jego strukturę oraz teoretyczny rdzeń. Analiza została przeprowadzona w dwóch etapach: (1) dyskusja dotycząca tekstu i jego dotychczasowych interpretacji, służąca rozjaśnieniu przesłanek, na których bazuje Anzelm, oraz jego rozumowania; (b) formalna analiza argumentacji z użyciem logiki symbolicznej i porównanie jej z innymi dowodami ontologicznymi. Precyzyjnie rzecz ujmując, opisujemy teorię pierwszego rzędu odpowiadającą naszej interpretacji założeń Anzelma i pokazujemy, że jego wnioski wynikają z owych aksjomatów. Niniejsze studium broni następujących tez: (1) unum argumentum ma zastosowanie tylko do „id quo maius cogitari nequit”, a nie do innych podobnych pojęć, takich jak „byt najdoskonalszy”; (b) traktat jest spójny i charakteryzuje się jednością z tendencją wzrastającą; (c) nasza oryginalna formalizacja unum argumentum nie tylko uchwytuje istotę Proslogionu, lecz także rozjaśnia pewne cechy pojmowalności.

13

Gott ist die Umwelt des Menschen. Über die Gotteserkenntnis nach Thomas von Aquin

63%

Zan R.

Rocznik Tomistyczny

|

2016

|

vol. 5

165-172

PL

Każdy człowiek z natury pragnie poznać siebie i swoje otoczenie. Zdaje sobie przy tym sprawę z tego, że otaczający go świat nie został stworzony przez niego, człowieka, lecz przez Boga. W myśli średniowiecznej uznano, że wiara jest najlepszym sposobem na poznanie Boga. Wystarczy przypomnieć koncepcję Pseudo-Dionizego Areopagity o niepoznawalności Boga na naturalnej drodze poznania umysłowego. Kluczowym problemem artykułu jest pytanie, czy Bóg jest do tego stopnia nieadekwatny jako przedmiot naturalnego poznania, że konieczne jest poznanie nadprzyrodzone w celu osiągnięcia wiedzy o Bogu? Odpowiedź leży w filozofii św. Tomasza z Akwinu, a dokładniej w jego ujęciu relacji między wiarą a poznaniem. Dodatkowo, artykuł dowodzi, że historycznie wcześniejsze od ujęcia Akwinaty propozycje rozwiązania tego problemu (opracowane przede wszystkim w ramach średniowiecznej filozofii neoplatońskiej) okazały się nietrafne i niewystarczające. W filozofii Tomasza dopiero wypracowana przez niego (za filozofią Arystotelesa) oryginalna filozofia bytu (zwłaszcza tezy z De ente et essentia) zapewnia właściwe ujęcie zarazem relacji między wiarą a rozumem oraz naturalnego poznania Boga przez człowieka. Autor artykułu pokazuje - za Akwinatą - że naturalne poznanie Boga realizuje się przede wszystkim w poznaniu skutków Jego działań.

EN

Every man naturally desires to cognize himself and his world. He realizes at the same time that the world around him was not created by him, man, but by God. In medieval thought it was the faith, that is the best way to cognize God. Let us remind the concept of Pseudo- Dionysius the Areopagite on the unknowability of God in the natural way. Thus, the key problem of the article is the question of whether God is so inadequate as a matter of natural knowledge, that it is necessary to cognize him supernaturally. The answer lies in the philosophy of St. Thomas Aquinas, and more specifically in his view on the relationship between faith and cognition. In addition, the article argues that historically earlier shots of proposals of solution of this problem (developed primarily in the context of neo-medieval philosophy) proved to be inaccurate and inadequate. Thomas worked out (as a addition to the Aristotelian framework) the original philosophy of being (especially the thesis of De ente et essentia), which provided appropriate recognition the relationship between faith and reason and the natural knowledge of God by man. The author shows - following Aquinas - that the natural knowledge of God is realized above all in the knowledge of the results of his actions (causes). This proves the inalienability of metaphysics in natural theology.

14

Tomasza z Akwinu epistemologia przekonań teistycznych

51%

Moskal P.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2014

|

vol. 23

|

issue 4

5-20

EN

According to St. Thomas Aquinas, there are three ways to know God: 1. Theoretical knowledge of that field of knowledge. 2. Theoretical knowledge which is the field of faith in God’s revelation. 3. Affective knowledge – by inclination and participation. Ad 1. The existence of God is not obvious to us. We have not here on Earth, direct knowledge of God. We know God indirectly, as the cause of the world. It is a metaphysical knowledge (e.g. “five ways”), and prephilosophical. Ad 2. “The act of faith (credere) is itself an act of the intellect that assents to divine truth at the command of the will, which is moved by God through grace” (STh II–II, q. 2 a. 9). Ad 3. Affective knowledge of God is a kind of knowledge, which follows the human affectivity.

15

Okręt Mandeville'a. Rola teistycznej idei projektu i inspiracje filozoficzne w Darwinowskiej wizji doboru naturalnego

51%

Alter S. G.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2019-2020

|

issue 16-17

83-118

EN

Much has been written about the Origin’s rhetorical images, famously including the “entangled bank” teeming with life, the branching tree of organic descent, and of course the analogy between selective animal breeding and evolutionary “selection” in nature. Little attention has been paid, however, to the ship-and-savage illustration, this despite the prominent position it occupies in Darwin’s text. Here we will examine this analogy, focusing on three overlapping aspects. First, I will suggest that the ship image epitomized Darwin's response to the traditional British belief in theistic “design” - an idea set forth by Robert Boyle and John Ray in the seventeenth century, and later given classic expression in William Paley’s Natural Theology. The second task of this essay will be to identify the sources that inspired Darwin’s ship image. Although his experience at Tierra del Fuego was foundational, the illustration was actually a compound of several parts. Superimposed on Darwin's personal memories were ships and savages of a wholly speculative nature, these encountered in texts Darwin read in the years follow¬ing the voyage of the Beagle. Especially influential were David Hume’s Dialogues Concerning Natural Religion (1779) and Bernard Mandeville’s Fable of the Bees (1714), the one a classic critique of design thinking and the other a conjectural account of the origins of human civility. Yet while they thus treated different topics, these writings each contributed something essential to the formation of Darwin’s analogy. Finally, by situating these texts among a related set of works that Darwin read in this period, we can clarify our understanding of how, in Darwin’s thinking, natural selection displaced the idea of a designing deity. Even so, Darwin did not simply replace Paley’s supreme mechanical inventor with an equally mechanistic view of natural selection. Rather, as I will suggest in the most speculative phase of my argument, Darwin viewed the selection process in terms of a particular kind of narrative, the kind found in eighteenth-century philosophical or “conjectural” history. That genre included works by Continental figures such as Montesquieu and Rousseau, yet it was developed most extensively by Scottish Enlightenment thinkers. Exposure to writings by the latter group would have taught Darwin that blind-yet-cumulative historical experience could eventuate in sponta¬neous order. And, extrapolating from society to nature, he would have seen that such a process could substitute quite effectively for the calculated workmanship of a Designer. The result, I argue, was more than just a vivid illustration appearing in the final chapter of the Origin of Species. For Darwin drew on the Scottish historical outlook not only to represent his response to British natural theology but also to conceptualize that response in the first place.

PL

Wiele już napisano na temat retorycznych ilustracji wykorzystanych w O powstawaniu gatunków. Do najbardziej znanych przykładów zalicza się tętniące życiem „zarośnięte zbocze”, rozgałęzione drzewo życia i oczywiście analogię między doborem odbywającym się w stanie udomowienia a tym zachodzącym w stanie natury. Jednakże niewiele się mówi na temat ilustracji odnoszącej się do dzikich i okrętu, pomimo że ma ona istotne znaczenie w pracy Darwina. Na stronach niniejszego teksu przyjrzymy się tej analogii, a zwłaszcza przeanalizujemy jej trzy wzajemnie powiązane aspekty. Po pierwsze, postaram się pokazać, że ilustracja z wykorzystaniem okrętu stanowiła odpowiedź Darwina wobec idei teistycznego „projektu”, która była powszechna wśród Brytyjczyków - idea ta została wyłożona w siedemnastym wieku przez Roberta Boyle’a i Johna Raya, a następnie - w klasycznej już formie - wyrażona przez Williama Paleya na stronach Natural Theology [Teologia naturalna]. Drugim celem tego artkułu będzie wskazanie na źródła, na podstawie których powstała ilustracja Darwina. Jej historia jest złożona i nie ogranicza się jedynie do pobytu na Ziemi Ognistej, który, rzecz jasna, miał istotne znaczenie. Darwinowi w pamięć zapadały również okręty i dzicy, o których nie wiedział zbyt wiele, ale o których czytał po powrocie do Anglii. Szczególnie duże wrażenie wywarły na nim książki Dialogi o religii naturalnej (1779) Davida Hume’a i Bajka o pszczołach (1714) Bernarda Mandeville’a. Pierwszy był autorem klasycznej krytyki idei projektu, drugi zajmował się hipotetycznymi początkami ludzkiej uprzejmości. I chociaż autorzy ci zajmowali się odmiennymi zagadnieniami, to zarówno prace Hume’a, jak i Mandeville’a miały znaczący wpływ na powstanie analogii Darwina. Na koniec, biorąc pod uwagę treść tych książek w perspektywie innych prac, które Darwin czy tał w tamtym okresie, spróbujemy lepiej zrozumieć, w jaki sposób koncepcja doboru naturalne¬go wyparła ideę boskiego projektanta. Nawet jeżeli ten pogląd przedstawia rzeczywisty rozwój wydarzeń, to Darwin dokonał czegoś więcej niż tylko zastąpienia Paleyowskiej idei najwyższego wynalazcy równie mechanistycznym poglądem o doborze naturalnym. Było raczej tak, co postaram się pokazać w najbardziej spekulatywnej części mojej argumentacji, że Darwin postrzegał proces selekcji w kategoriach szczególnego rodzaju narracji, takiej, jaką można znaleźć w osiemnastowiecznej filozofii lub historii „spekulatywnej”. Takie podejście występowało w dziełach wielkich autorów, między innymi Monteskiusza i Rousseau, aczkolwiek najbardziej było rozwinięte w poglądach szkockich myślicieli oświeceniowych. Lektura tekstów szkockich filozofów pokazała Darwinowi, że kumulacja ślepych doświadczeń historycznych może przełożyć się na spontaniczny porządek. A dokonując ekstrapolacji idei społecznych na świat przyrody, dostrzegł, że taki proces mógłby całkiem skutecznie wyeliminować rękę Projektanta. Twierdzę, że wynik rozmyślań Darwina dotyczył czegoś więcej niż tylko ciekawej ilustracji pojawiającej się w ostatnim rozdziale O powstawaniu gatunków. Angielski przyrodnik odwołał się do poglądów szkockich myślicieli dotyczących przeszłości nie tylko po to, aby przedstawić swoją odpowiedź na brytyjską teologię naturalną, ale przede wszystkim po to, aby skonceptualizować swoje podejście.

16

Teologia naturalna Stokesa

51%

Rożko K.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2009/2010

|

vol. 6-7

213-226

PL

Artykuł przedstawia teologię naturalną w ujęciu angielskiego matematyka i fizyka George’a Gabriela Stokesa (1819-1903). W Teologii naturalnej Stokes przedstawił się jako zwolennik naturalizmu. Głównym celem dzieła jest wyjaśnienie egzystencji Boga i ustalenie idealnego systemu norm moralnych w oparciu o ludzki intelekt. Stokes bronił kreacjonizmu, przedstawiając swoim zdaniem jeden z najsilniejszych argumentów na rzecz idei projektu. Jest nim struktura naszego układu słonecznego oraz budowa naszej planety, które umożliwiły pojawienie się życia na Ziemi. Możemy zaliczyć poglądy Stokesa do kreacjonizmu ewolucjonistycznego, ponieważ akceptuje on osiągnięcia Darwina, jednocześnie nie rezygnując z idei projektu. Zdaniem Stokesa ewolucjonizm wcale nie niszczy kreacjonizmu, lecz jedynie wymusza pewne jego modyfikacje. Nawet przy założeniu słuszności ewolucjonizmu pozostaje miejsce dla istoty zdolnej do zaprojektowania i stworzenia świata.

EN

The article presents an account of natural theology formulated by English mathematician and physicist George Gabriel Stokes (1819-1903). In his Natural Theology Stokes presented himself as a proponent of naturalism. The main purpose of that work was explaining the existence of God and establishing of ideal system of moral norms based on human intellect. Stokes defended creationism presenting one of the strongest – in his opinion – design arguments. It is the structure of our solar system and of our planet which enabled emergence of life on earth. Because he accepts achievements of Darwin, while not rejecting the idea of design, we can regard the views of Stokes as evolutionary creationism. According to Stokes, theory of evolution did not destroy creationism but forced only certain modifications of it. Even assuming the validity of evolutionary theory there remains a place for existence of a being able to design and create the world.

17

Bóg objawiający się w przyrodzie według Psalmów

51%

Niedźwiedzki T.

Verbum Vitae

|

2017

|

vol. 31

69-95

EN

The experience of divine revelation, which took place throughout the history of the chosen nation, is of the utmost importance in the Hebrew Bible and, consequently, also in the pursuit of biblical exegesis. One should not forget, however, that God reveals himself through natural phenomena as well, an idea which is frequently underscored in the psalter. The present article analyses those psalms which especially describe the Creator’s activity of self-revelation through nature, and point toward the possibility of discovering his divine attributes in man's contemplation of it. The very fact that God created the universe and everything that exists in it leads one to assume that he also impressed on it some of his attributes, just as artisans or artists leave their mark on the objects they fashion. According to the psalmist, nature is neither passive nor dumb, but is actively involved in praising the Lord, cooperates with him in saving human beings, and always reflects in some way his divine attributes.

PL

Objawienie Boże, które dokonało się w historii ludu wybranego wysuwa się na pierwszy plan nie tylko w Biblii Hebrajskiej, lecz także w egzegezie biblijnej. Nie należy jednak zapominać, że Bóg objawia się także poprzez zjawiska natury, co wielokrotnie podkreślane jest w Psałterzu. Niniejszy artykuł poddaje analizie te psalmy, które opisują aktywność objawiania się Twórcy w przyrodzie oraz dopuszczają możliwość poznania Jego przymiotów poprzez kontemplowanie jej. Sam fakt, że Bóg stworzył wszechświat i wszystko co go wypełnia pozwala domniemywać, że odcisnął w nim pewne swoje cechy, podobnie jak rzemieślnik lub artysta zostawia cząstkę siebie w wykonywanych przedmiotach. Według psalmisty natura nie jest ani bierna ani niema, lecz jest aktywnie zaangażowana w oddawanie chwały Bogu, współpracująca z Nim w ocalaniu człowieka i odzwierciedlająca w pewien sposób niektóre z przymiotów Boskich.

18

O dwóch średniowiecznych koncepcjach celowości natury: Duns Szkot i Chatton

51%

Majcherek K.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 1

43-62

PL

Artykuł stanowi próbę zarysowania kilku istotnych wątków dwóch istotnych średniowiecznych koncepcji celowości. Twórcami owych koncepcji są Jan Duns Szkot i Walter Chatton. Autor skupia się na trzech zagadnieniach: (1) argumentach na rzecz przyjęcia teleologii naturalnej, (2) statusie ontologicznym celu, (3) statusie Boga jako przyczyny celowej. Dokonywane analizy mają pokazać, iż wiele poglądów wygłaszanych przez Dunsa Szkota i Chattona stanowiło podważenie wcześniejszej scholastycznej wizji całościowej teleologii, która swą najbardziej dojrzała postać otrzymała w myśli Tomasza z Akwinu, przygotowując nadejście nowożytnej krytyki celowości.

EN

This article seeks to outline several important themes of two medieval conceptions of final causality, whose authors are John Duns Scotus and Walter Chatton. The author focuses on three issues: (1) the arguments for natural teleology, (2) the ontological status of the end, (3) the status of God as a final cause. The aim of the analyses presented here is to show that many opinions presented by Duns Scotus and Chatton were undermining the previous scholastic vision of holistic teleology, which reached its most mature form in the thought of Thomas Aquinas — and in that way they have paved the way towards the modern critique of teleology.

19

On Not Taking the World for Granted: E. L. Mascall on The Five Ways

51%

Haggerty W.

|

2019

|

vol. 8

|

issue 2

277-303

EN

Considered one of the leading proponents of natural theology in the 20th century, E. L. Mascall (1905–1993) taught philosophy and theology at King’s College London for most of his career. Unlike many of his contemporaries, he insisted that classical theism, embodied in the writings of Augustine and Thomas Aquinas, could be successfully revived for a modern audience. Known for his vigorous defense of neo-Thomism, Mascall offered an unusual interpretation of The Five Ways. While modern scholastics typically read the proofs as syllogistic exercises, Mascall maintained that God’s existence could not be deduced from premises, but must be grasped by means of a unique type of “metaphysical intuition” which he called “contuition.” In my paper, I will re-examine his position, explore his reasons for adopting it, and finally raise several questions concerning its significance for the history of neo-Thomism.

20

Teologia naturalna, naturalizm metodologiczny i „żółwie do samego dołu”

45%

Del R.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2016

|

vol. 13

119-152

PL

Teologia naturalna nie cieszyła się szczególnym poważaniem przez ostatnie 150 lat. Najnowsze ustalenia zarówno w dziedzinie nauki, jak i filozofii nauki zapewniają jednak pewne nowe możliwości i środki. W artykule analizuję pewne obszary i struktury, w ramach których objawić się może (w zasadzie) potencjał teologii naturalnej. Następnie argumentuję, że współczesna broń przeciwko próbom rzeczowego powiązania nauki i religii — naturalizm metodologiczny — nie tylko nie stanowi nienaruszalnej normy, nie wykluczając zatem możliwości uprawiania autentycznej teologii naturalnej, ale też może nieść niefortunne konsekwencje teologiczne.

EN

Natural theology has not been held in particularly high regard during the past century and one half. However, recent developments both within science and within philosophy of science offer some new possibilities and resources. In what follows I explore some areas and structures within which natural theological potential might (in principle) emerge. I further argue that the current weapon of choice against substantive science/religion intertwining — methodological naturalism — not only fails as an inviolable norm, thus leaving the possibility of a genuine natural theology intact, but that it may even have unhappy theological consequences.

Refine search results

Two criticisms of natural theology

Co pojęcie entropii wniosło do filozofii?

Ernan McMullin’s Thought on Science and Theology: An Appreciation

The design argument salvaged? Assessing the contemporary argument from improbability

Moja autobiografia duchowa: powołanie teologa naturalnego

Metropolitan Platon on natural theology

Teologia naturalna Sir Edmunda Tylora Whittakera

Teologia naturalna – jej rola i źródła w antyeunomiańskim sporze o możliwość poznania Boga

Natural Theology, Philosophical Theology and Illustrative Argumentation

Natur als Gegensatz zur Gnade oder Natur als Schöpfung? Der theologische Naturbegriff als Ausgangspunkt für die natürliche Theologie

"Analogia entis" Ericha Przywary jako model myślenia katolickiego w postmodernistycznej rzeczywistości

The Proslogion: Philosophy and Logic

Gott ist die Umwelt des Menschen. Über die Gotteserkenntnis nach Thomas von Aquin

Tomasza z Akwinu epistemologia przekonań teistycznych

Okręt Mandeville'a. Rola teistycznej idei projektu i inspiracje filozoficzne w Darwinowskiej wizji doboru naturalnego

Teologia naturalna Stokesa

Bóg objawiający się w przyrodzie według Psalmów

O dwóch średniowiecznych koncepcjach celowości natury: Duns Szkot i Chatton

On Not Taking the World for Granted: E. L. Mascall on The Five Ways

Teologia naturalna, naturalizm metodologiczny i „żółwie do samego dołu”