Search results

1

Czy bonobo mogą nas nauczyć etyki?

100%

Majcherek J. A.

Edukacja Humanistyczna

|

2016

|

issue 2

33-47

PL

Moralność uchodzi za jeden z tych atrybutów człowieczeństwa, który wyróżnia rodzaj ludzki spośród innych gatunków istot żywych. We współczesnej prymatologii pojawiają się jednak coraz częściej sugestie o wykazywaniu uczuć moralnych i zachowań nimi kierowanych przez niektóre naczelne. Szczególne przymioty tego rodzaju przypisywane są szympansom bonobo. Z niektórych interpretacji ich zachowań wyprowadzane są wnioski o przejawiającym się tu humanizmie, który mógłby wskazywać formy postępowania właściwe ludziom. Jednak nawet wśród etyków środowiskowych panuje zgoda, że jedynie człowiek jest i może być podmiotem moralnym. Tworzy to etyczną przepaść między człowiekiem a innymi gatunkami, nawet jeśli z biologicznego lub metafizycznego punktu widzenia jej nie ma. Jedynie człowiek bowiem posiada zdolność intencjonalnego działania, kierowanego poczuciem powinności etycznej. Zatem postulowana w oparciu o obserwacje przyrodnicze „pedagogika zwierzęca” ma jedynie walor metaforyczny, przydatny i widoczny co najwyżej w literackich przypowieściach, ale nie w etycznych nakazach.

EN

According to a common opinion morality is one of the attributes making human beings different to other species. Still, in a contemporary primatology there are more and more suggestions concerning moral empathy and related behaviors (or: behaviors based on it) which are perceived in some primates’ activities. Special capacities of such kind are attributed to bonobo chimpanzees. Some interpretations of their behaviors are used as arguments for their human nature, which they reveal, but, at the same time, they characterize and constitute behaviors typical to human beings. However, even in environmental ethics specialists claim that only human beings are and could be a moral subject. Such an attitude constitutes a moral gap between human beings and other species, even though it is not observed in terms of a biological or metaphysical point of view. Only man has a capacity to intentionally act being led by the sense of moral duty. Thus, the so called “animal pedagogy”, based on observations of animal behavior, can convey only metaphorical sense, useful in literature but not in ethics.

2

Prawo naturalne w ramach radykalnego oświecenia

84%

Wendland M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2020

|

vol. 4(25)

91-102

EN

The main difference between classical (both ancient and medieval) and modern concepts of natural law lies in the assumption of its supernatural (divine) foundation. Early modern philosophical concepts tend to undermine and gradually to deny God or some other metaphysical entity as the source of natural law. Some contemporary scholars (e.g. Habermas, Bobbio) define this process as transition (modernization, rationalization, Positivisierung) of traditional natural law towards the idea of natural rights and human rights. We can distinguish at least three main schools of natural law during the 17th and 18th centuries, each one more radical than the others: de Groot dares to consider the natural law “as if there were no God”. The philosophers of early Enlightenment (e.g. Hobbes, Locke, Montesquieu, Voltaire) were perhaps more daring, nevertheless they were all deists and the “Supreme Being” still validates natural law in their writings. The article aims to examine the most radical view on natural law, i.e. partly forgotten and underestimated ideas of French materialists: La Mettrie, Diderot, Holbach, Mably, and Condorcet. For they were all thinkers of the radical Enlightenment (J. Israel), all of them were materialists and atheists, and they perceived the nature and natural law as completely separated from God or other supernatural being. Unlike their older colleagues, these radical philosophers demanded equality (for women and ethnical minorities as well), emancipation, and social justice for all classes. This papers describes the idea of natural law within the radical Enlightenment movement, and investigates some political consequences of this interpretation during the French Revolution. While strongly materialistic, progressive, and atheist, the ideas of Diderot, Holbach, Mably, and Condorcet were also perceived as politically dangerous. All revolutionary attempts to put these ideas into political and social practice have failed. Finally, these ideas were refuted, but they returned during the 19th- and 20th-century debates on human rights.

PL

Główna różnica pomiędzy klasycznymi (zarówno antycznymi jak I średniowiecznymi) a nowożytnymi koncepcjami prawa naturalnego dotyczy założenia o jego nadprzyrodzonym (boskim) źródle. Wczesnonowożytne propozycje filozoficzne wykazywały skłonność do kwestionowania i stopniowego odrzucenia Boga lub jakiegoś innego bytu metafizycznego jako źródła prawa naturalnego. Niektórzy współcześni myśliciele (m.in. Bobbio, Habermas) określają to zjawisko jako przejście (modernizację, racjonalizację, „upozytywnienie”) od tradycyjnego prawa naturalnego w kierunku uprawnień naturalnych i praw człowieka. Można wyróżnić przynajmniej trzy główne podejścia do problemu prawa naturalnego w XVII i XVIII wieku, a każde z nich było bardziej radykalne: Grocjusz ośmielił się rozważać prawo naturalne „tak, jak gdyby Boga nie było”. Filozofowie wczesnego oświecenia (m.in. Hobbes, Locke, Montesquieu, Voltaire) byli może bardziej odważni, ale byli jednak deistami, toteż „Istota Najwyższa” w ich pismach wciąż odgrywa rolę uzasadnienia prawa naturalnego. Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie najbardziej radykalnych zapatrywań na problem prawa naturalnego reprezentowanych przez częściowo zapomnianych i niedocenionych francuskich materialistów (La Mettrie, Diderot, Holbach, Mably, Condorcet). Wszyscy oni należeli do ruchu, określanego przez J. Israela jako „radykalne oświecenie”, toteż byli materialistami i ateistami, zaś naturę i prawo naturalne ujmowali jako coś zupełnie niezależnego od Boga czy innych bytów nadprzyrodzonych. W przeciwieństwie do ich starszych kolegów, ci radykalni filozofowie formułowali również postulaty równości (także wobec kobiet i mniejszości etnicznych), pełnej emancypacji i sprawiedliwości społecznej. W tym tekście omawiana jest interpretacja prawa naturalnego w ramach radykalnego oświecenia, jak również niektóre polityczne konsekwencje tej interpretacji w czasie rewolucji francuskiej. Poglądy filozoficzne Diderota, Holbacha, Mably’ego czy Condorceta, silnie materialistyczne, postępowe i ateistyczne, były postrzegane jako politycznie niebezpieczne. Wszystkie rewolucyjne próby realizacji tych ideałów w praktyce społecznej i politycznej zakończyły się niepowodzeniem. Aczkolwiek zostały odrzucone, to jednak powróciły w XIX i XX wieku w ramach debaty nad prawami człowieka.

3

Natural law, biological knowledge, and the claims of evolutionary ethics

67%

Liptay J.

Studia Philosophiae Christianae

|

2015

|

vol. 51

|

issue 2

69-83

EN

This paper investigates the claim that developments in biological sciences require us to abandon the account of moral norms advanced by natural law theory and to embrace some version of evolutionary ethics. A brief sketch of a contemporary statement of evolutionary ethics is followed by a consideration of the two fundamental ways in which it opposes the natural law account. Both of these objections are shown to misfire: first, positing a sceptical position fails to attend to what is implicitly affirmed in the critique of ethical objectivity, and, second, the criticism of natural law’s account of marital sexual acts proceeds by way of misunderstanding. While the natural law account of moral norms is not undermined, evolutionary ethics itself is found to be untenable.

Refine search results

1 Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

1 Edukacja Humanistyczna

1 Studia Philosophiae Christianae

1 2020

1 2016

1 2015

1 Liptay J.

1 Majcherek J. A.

1 Wendland M.

Czy bonobo mogą nas nauczyć etyki?

Prawo naturalne w ramach radykalnego oświecenia

Natural law, biological knowledge, and the claims of evolutionary ethics