Search results

1

Nazwiska polskie derywowane od nazw narzędzi rolniczych

100%

Lica Z.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2014

|

vol. 14

217-228

EN

The aim of the article is to analyse appellatives, recorded in "The Dictionary of surnames used in Poland in the 21st century", which were derived from Polish and German names of agricultural tools. Personal names created in this manner indivisualised a person, indicating his profession according to the metonymic model DOER FOR INSTRUMENT. The surnames subject to analysis were: "Brona", Ger. "Egge", "Cep", Ger. "Flegel", "Kosa", Ger. "Sense", "Lemiesz", Ger. "Pflugschar", "Pług", Ger. "Pflug", "Radło", Ger. "Rührpflug", "Sierp", Ger. "Sichel", "Socha", Ger. "Hakenpflug". At the moment of their creation, these surnames were characteristic of lower social strata: peasants or craftsmen. The nominainstrumenti carrier could have been the user or the maker of a given tool. The surnames are then vehicles of content and values connected with a particular individual, thus fulfilling the culture-forming function.

2

Nazwiska wrocławian z parafii pod wezwaniem św. Michała Archanioła (od 1946 do 1996 roku)

88%

Kowalczyk M.

Onomastica Slavogermanica

|

2011

|

vol. 30

223 - 235

EN

The matter of the article are the surnames of the locals from St. Michal’s parish in Wroclaw. The aim is to classify the surnames and to grasp their frequency, showing the richness and diversity of the establishment basis. The biggest group is created by surnames originating from common names (42%), there are many coming from names and homonymous surnames (each 13%). Gathered data allows to confirm the thesis that the most popular Polish surname is Nowak.

3

„Das Digitale Familiennamenwörterbuch Deutschlands“

71%

Heuser R., Scheller A.

Onomastica

|

2018

|

vol. 62

281-290

EN

“Online Dictionary of Surnames in Germany” The paper presents the longterm project “Online Dictionary of Surnames in Germany” (“Digitales Familiennamenwörterbuch, DFD”), its conception, main objectives, and its technical realisation. By means of representative examples, the paper depicts how the project works along the catego- ries of conflation, validation, specification or revision of etymologies so far proposed in standard references and the development of new ones. Exploiting new digital resources - especially with the help of new findings in surname geography, the surname stock can be captured and analysed allencompassing and systematically.Surnames of foreign origin like English, French, Italian, Slavic, Baltic or Turkish are also considered. The importance of Slavic roots in German surnames is exemplified by the name Novak (‛new settler’) which ranks position 156 in the total frequency of German surnames.The article’s outlook discusses the importance and possibilities for future cooperation with surname projects in other countries like Poland, with a longterm perspective for a European network of surname dictionaries.

4

Nazwiska w nazwach roślin

71%

Waniak J.

Onomastica

|

2017

|

vol. 61

|

issue 2

401-412

EN

The article offers an insight into the plant names connected with surnames. There are four general groups of such plant names: 1) Latin scientific names with abbreviations of botanists’ surnames, 2) L L atin scientific names containing references to surnames, 3) names of plants containing surnames, 4) plant names derived from surnames. The last group is particularly interesting because it is the most variegated. What is more, these names do not “betray” the surnames at first glance. The plant names and their analysis show that scientific botanical names are often motivated by surnames. Such names become a peculiar monument to certain individuals, in the great majority of botanists who are well-deserved in research on particular species of plants. The names of people outside of the sphere of botanic research are quite rarely the motivation of plant names. It can also be stated that the plant names connected with surnames usually refer to genera and species that are relatively late-discovered and described (often also newly-grown ornamental plants), so they are usually exotic, and native to sparsely populated areas.

5

Wartości w nazwiskach genetycznie niemieckich na Warmii u schyłku XVIII wieku

63%

Guz M.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2015

|

vol. LXI

17-28

PL

Badaniem objęto nazwiska o niemieckiej genezie, odnotowane na Warmii pod koniec XVIII wieku. Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie wartości i antywartości zostały utrwalone w antroponimach z badanego okresu. Materiał badawczy do niniejszego szkicu pochodzi z czasopisma „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands“, z zeszytu specjalnego pt. „Die Bevölkerung des Ermlands 1773. Die ältesten Präsentationstabellen des Hochstifts. Band 3 – Register“. Jest to kataster sporządzony przez Niemców po pierwszym rozbiorze Polski dla celów podatkowych na Warmii. Analizę przeprowadzono na podstawie wybranych przykładów. Zbiór warmińskich nazwisk wskazuje, jakie wartości ceniono najbardziej lub na jakie cechy charakteru lub wyglądu zwracano baczną uwagę. Należą tu nazwiska z klas: «Witalność i jej brak»; «Chudość i otyłość / nieumiarkowanie w jedzeniu»; «Erudycja i prostactwo»

EN

The study encompassed surnames of German origin, recorded in Warmia at the end of the 18th century. Its aim was to find out what values and anti-values were preserved in anthroponyms of the period. The study material was taken from the periodical “Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands“ from its special volume entitled “Die Bevölkerung des Ermlands 1773. Die ältesten Präsentationstabellen des Hochstifts. Band 3 – Register”. It is a cadastral register prepared by the Germans for fiscal purposes in Warmia after the first partition of Poland. The analysis was conducted on selected examples. The set of Warmian surnames indicates what values were most esteemed or what traits of personality or appearance attracted people’s attention. These are surnames belonging to the following classes: Vitality or a lack thereof; Thinness and obesity / Intemperance in eating; Erudition and crudeness.

6

Die Naturgewalt in deutschen Familiennamen

63%

Guz M.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 65

37-49

PL

Przedmiotem artykułu są nazwiska niemieckie utworzone od nazw żywiołów. Materiał badawczy pochodzi ze słowników: Hansa Bahlowa, 1976, Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, Suhrkamp, Baden-Baden; Josefa Karlmanna Brechenmachera, 1957–1960, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; tegoż, 1960–1963, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K–Z, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim, 2005, Dudenverlag, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich; Maksa Gottschalda, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin oraz Horsta Naumanna, 1989, Familiennamenbuch, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig. W opracowaniu poszukuje się odpowiedzi na pytania o budowę słowotwórczą nazwisk. Występują tu nazwiska niederywowane słowotwórczo, derywaty oraz nazwiska zdaniowe. Pod względem semantyki większość zestawionych nazwisk to antroponimy jednomotywacyjne. Nieliczne nazwiska są pochodzenia dolnoniemieckiego, a niektóre posiadają odmianki graficzne.

EN

The subject of the paper is German surnames derived from names denoting elements. The research material originates from the following dictionaries: Hans Bahlow, 1976, Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, Suhrkamp, Baden-Baden; Josef Karlmann Brechenmacher, 1957–1960, Etymologisches Die Naturgew alt in de utschen Familien amen ... 49 Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Josef Karlmann Brechenmacher, 1960–1963, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K–Z, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim, 2005, Dudenverlag, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich; Max Gottschald, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin; Horst Naumann, 1989, Familiennamenbuch, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig. The study is an attempt to search for an answer concerning the derivational morphology of surnames. The corpus subjected to analysis includes non-morphologically-derived surnames, derivatives and sentence-derived surnames. In terms of semantics, the majority of the surnames under analysis are anthroponyms with a single motivation. A few surnames are of Low German origin. Some surnames of the analysed material have graphical varieties.

7

О транслитерации и транскрипции белорусских слов

63%

Kaleta R.

Slavica Wratislaviensia

|

2017

|

vol. 165

193-207

EN

The aim of the present paper is to describe the different variants of transliteration and transcription of Belarusian words, especially names and place names. In the article the most common international, Belarusian and Polish variants of the Belarusian alphabet transliteration and transcription were presented. There is need to work out one international names and place names transliteration standard.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie różnych wariantów transliteracji i transkrypcji wyrazów białoruskich, zwłaszcza nazwisk i nazw geograficznych. W tekście zaprezentowano najpopularniejsze międzynarodowe, białoruskie i polskie systemy transliteracji i transkrypcji alfabetu białoruskiego oraz podkreślono ogromną potrzebę wypracowania jednego międzynarodowego standardu transliteracji, odnoszącego się zarówno do nazwisk, jak i nazw geograficznych.

8

O stereotypach konotowanych przez niektóre modele współczesnych nazwisk (próba weryfikacji w oparciu o materiał z Bielska Podlaskiego)

63%

Mordań M.

Socjolingwistyka

|

2016

|

issue 30

189-206

PL

W artykule przedstawiono zależność między poszczególnymi typami strukturalnymi współczesnych nazwisk mieszkańców Bielska Podlaskiego a przynależnością konfesyjną ich nosicieli. Celem nadrzędnym była próba weryfikacji zasadności funkcjonowania stereotypów konotowanych przez określone modele nazwisk z uwzględnieniem czynnika etniczno-wyznaniowego. Do analizy wykorzystano nazwiska rodziców dzieci ochrzczonych w dwóch bielskich parafiach — prawosławnej i rzymskokatolickiej. Poszczególne typy nazwisk omówiono na tle obu grup wyznaniowych. Uwagę zwrócono na formanty nazwiskotwórcze antroponimów (przede wszystkim -ski, -owicz/-ewicz oraz -uk/-czuk). Badania wykazały, że omawiana zależność tylko częściowo znajduje potwierdzenie we współczesnym nazewnictwie mieszkańców miasta. Antroponimy z przyrostkiem -ski stanowią 44,1% zbioru wszystkich analizowanych nazwisk bielskich katolików i 21,9% zasobu nazwisk bielszczan wyznania prawosławnego. Dla nazwisk na -owicz/-ewicz odsetek ten wynosi odpowiednio 9,4% i 12,1%, natomiast dla nazwisk na -uk/-czuk — 12,3% (katolicy) i 33,7% (prawosławni

EN

The paper presents the relationship between individual structural types of modern surnames of people living in Bielsk Podlaski, and the religious denomination of their owners. The main aim of the study was to verify the legitimacy of stereotypes connoted by certain models of surnames with an emphasis on ethnic and religious aspects. Parental surnames of children baptised in two parishes of Bielsk Podlaski, Orthodox and Roman Catholic, were analysed. Individual types of surnames were discussed with reference to both religious groups. The analysis was focused on surname-forming elements of anthroponyms (mainly -ski, -owicz/-ewicz and -uk/-czuk). The study demonstrated that the discussed relationship is only in part reflected in the contemporary surnames of town residents. Anthroponyms with the -ski suffix account for 44.1% of all surnames of Roman Catholics and 21.9% of all surnames of Orthodox people from Bielsk Podlaski. For surnames ending with -owicz/-ewicz this ratio is 9.4% and 12.1%, respectively, and for surnames ending with -uk/-czuk — 12.3% (Roman Catholics) and 33.7% (Orthodox).

9

Onomastykon dla każdego - o modułowej strukturze artykułów hasłowych w serwisie Dolnoserbske mjenja | Niedersorbische Namen

63%

Zschieschang C.

Onomastica

|

2022

|

vol. 66

341-353

EN

A large, diverse database on the Lower Sorbian language comprising several dictionaries, corpora etc. has already existed for several years. This database (www.dolnoserbski.de) is compiled, managed, and supplemented by the Sorbian Institute. It also includes proper names. After establishing detailed, practical information about the grammar of the names (declination), the goal of the next step was to include etymological information. Instead of a scholarly repository of the entire onomastic knowledge about Sorbian names, the aim was to create a bilingual (Lower Sorbian and German) information service for a broader public. However, this requires much more basic information than would be necessary for an onomastician. When, how, and why Sorbian names were coined has to be explained not just in general, but also in connection with individual names. This includes information about the reasons for names, the role of the various suffixes the names were created with, and so on. To compile this extensive information, which not only presents the etymology of the basic morphemes but also full explanations of names, specific text modules were developed for all phenomena and aspects concerning multiple names. For example, an article about one name consists of a specific text about this name along with several of the text modules dealing with, for instance, the suffix and the semantic group to which the name belongs. Furthermore, Lower Sorbian broadcasting contains a series featuring short explanations of Sorbian settlement names and surnames which runs partly in parallel with the above-mentioned database project.

10

Omijanie odmiany imion i nazwisk, czyli nowy sposób unikania fleksji przez Kościół (na przykładzie parafii podkarpackich)

63%

Kurek H.

Onomastica

|

2021

|

vol. 65

|

issue 2

179-188

EN

The subject of the article is to show a new, modified way of avoiding Polish inflection by the Church, understood here as an institution represented by priests. The analysis included first names and surnames excerpted from Holy Mass intentions and parish announcements published on the Internet from October 2020 to March 2021 by selected parishes of the Podkarpacie region. Publishing Mass intentions on the parish website resulted in the fact that inflection mistakes became permanent and could easily be indicated. In order to avoid criticism for linguistic incorrectness, the Church decided not to inflect first names and surnames in the messages published online. The analysis of the Mass intentions indicates that the Church promotes the use of an official and practical model of inflection that prefers nominativisation of names and surnames, as well as writing them in the form of lists. First names and surnames of the deceased (which are preceded by the symbol of the cross) are written in the nominative form, as opposed to inflected names of living parishioners. As a result, a name/surname that is not inflected (even without the cross) has begun to be perceived as a linguistic symbol of a dead person.

PL

Przedmiotem artykułu jest pokazanie nowego, zmodyfikowanego sposobu unikania rodzimej fleksji przez Kościół rozumiany tu jako instytucja reprezentowana przez księży. Materiałową podstawę pracy stanowią imiona i nazwiska wyekscerpowane z intencji mszalnych i ogłoszeń parafialnych zamieszczanych w internecie od października 2020 r. do marca 2021 r. przez wybrane parafie podkarpackie. Umieszczanie intencji mszalnych na stronach internetowych parafii spowodowało, że błędy fleksyjne nabierały trwałego charakteru i łatwo mogły być wykazane. Aby się nie narazić na krytykę niepoprawności językowej, w tekstach ogłoszeń Kościół zdecydował się więc na zastosowanie wybiegu omijania odmiany imion i nazwisk. Analiza tekstów intencji mszalnych wykazała, że w Kościele gwałtownie szerzy się urzędniczy, praktyczny model odmiany preferujący nominatywizację imion i nazwisk i zestawianie ich w formie wykazów. Kostnienie, w postaci mianownikowej, imion i nazwisk zmarłych (poprzedzonych symbolem krzyża), w opozycji do czynnych fleksyjnie nazw własnych osób żyjących, powoduje, że w intencjach mszalnych unieruchomiona fleksyjnie forma imienia i nazwiska (nawet bez krzyża) zaczyna być traktowana jako językowy symbol osoby zmarłej.

11

Status społeczny nosicieli nazwisk – poznańskich obywateli miejskich z lat 1575–1793

63%

Banderowicz K.

Prace Językoznawcze

|

2011

|

issue 13

5-17

EN

The subject of the article is an analysis of surnames from the Registers of new burghers of Poznań (1575–1793). Its historical source is a kind of document showing various processes which took place in the urban organism, e. g. admission to citizenship of those people who had satisfied special demands. It also testified to the social status of those people who contended about the citizenship of Poznań. In connection with the onomastic data it allows to us? the social structure of the city. In my analysis I use the onomastic method (etymology-motivational approach to onims) and sociological theories describing the urban phenomenon (the conventional school in analysis, the model of concentrational zones and the wedge model). I compared these data with the information about the social status of the middle class, which was given directly in the source; the sort and number of special descriptions expressing position in society typical of every social status e. g. ingen(u)us, nobilis, generosus, spectabilis – for noble men, providus, honestus, honoratus, famatus, uczciwy – for middle class, excellens – right for the clergy. I also made use of the data about common professions. The research points out typical anthroponomical forms of surnames for does not enable us to every state with precision. Arrangement of the structure of characteristic surnames of the middle class is not possible/is impossible. It is only possible to show onymic tendencies for that group of people: surnames formed from ordinal words, from the foreign onomastic system and from simultaneously balanced numbers of patronymic structures (-owicz/-ewicz) or those which hsve the -ski suffix.

12

Typy semantyczno-strukturalne nazwisk dawnych mieszkańców parafii Strzegowo na północnym Mazowszu (1781–1825)

63%

Pawikowska M.

Prace Językoznawcze

|

2011

|

issue 13

195-205

EN

This article constitutes an analysis of old surnames of the parish dwellers of Strzegowo in Masovia. According to the analysis, the most substantial group comprises the surnames coined by using the suffix -ski (248 units, including 169 toponyms and 79 structural ones). Patronimical surnames, on the other hand, consist of only 105 units; most of these formations (43) end, in turn, with the suffix -’ak. Merely a few surnames are coined via the transference of appellatives (26 formations), professional names (16 formations) and names (9 formations) to the class of names. In the linguistic material, also 6 foreign names are noted.

13

Niemieckie nazwiska urzędników Starego Miasta Braniewa w XIV wieku

63%

Guz M.

Forum Filologiczne Ateneum

|

2022

|

vol. 10

|

issue 1

161-173

EN

This paper presents the origin of genetically German surnames, to determine their structure and to determine whether the surnames under study were still present in Warmia in the 18th century. Regarding the origin of surnames, the classification of surnames with one motivation is partly based on the classification introduced by S. Rospond (1967). Moreover, the classification of surnames by their etymology, e.g. according to the Duden. Familiennamen dictionary, was also taken into account. The linguistic phenomena in certain surnames were also highlighted. The material database has not previously been used in anthroponymic research. Most of the surnames described here are non-derivative, while others are derived with inflectional and word-formation suffixes. The vast majority are names with a single motivation. 65.5% of the surnames had ceased to exist by the 18th century. The personal names under investigation feature, among others, the following linguistic phenomena: Polonisation, Latinisation by means of inflectional formants, e.g. -i, -is and the word-forming -us, and the doubling of consonants without justification.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie pochodzenia nazwisk genetycznie niemieckich, ustalenie ich struktury, stwierdzenie, czy badane nazwiska notowane są jeszcze w XVIII wieku na Warmii. Odnośnie do pochodzenia nazwisk to klasyfikacja nazwisk jednomotywacyjnych bazuje częściowo na podziale S. Rosponda (1967). Ponadto kierowano się podziałem nazwisk ze względu na etymologię m.in. ze słownika Duden. Familiennamen. Zwrócono też uwagę na zjawiska językowe występujące w niektórych nazwiskach. Baza materiałowa nie była wykorzystana dotąd w badaniach antroponimicznych. Większość opisanych nazwisk jest niederywowana, pozostałe derywowane są sufiksami fleksyjnymi i słowotwórczymi. Przeważająca część mian jest jednomotywacyjna. 65,5 % nazwisk nie dotrwała do XVIII wieku. W omówionych nazwach osobowych mamy do czynienia m.in. z następującymi zjawiskami językowymi: polonizacją, latynizacją za pomocą formantów fleksyjnych, np. -i, -is i słowotwórczego -us, podwajaniem spółgłosek bez uzasadnienia.

14

Współczesne polskie nazwiska patronimiczne (z sufiksami -icz, -owicz/-ewicz) pochodzenia ormiańskiego

62%

Trzeciak Ł.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 6

155-170

EN

The main topic of this article are modern Polish patronymic surnames (with the suffixes -icz, -owicz/-ewicz), whose origins can be pointed to, or are owed to, Armenian lexemes (the author also encompasses Armenianised anthroponyms which are hereditarily foreign). The first Armenians‑who used the Kipchak language‑arrived in Polish lands in the 14th century. During the 18th century, in the South-Eastern Borderlands, a new Armenian wave of migrants arrived; the newcomers used to communicate in a dialect which belonged to the Western Armenian group of dialects. The Slavic surroundings they found themselves in (Polish and Ruthenian-Ukrainian) gradually influenced the Armenian anthroponyms: both Kipchak lexemes and Armenian patronymic suffixes were modified with Slavic patronymic suffixes. In this article, there are presented 57 anthroponyms (contained in 25 dictionary entries) which originate from, or may come from, Armenian proper nouns.

PL

Przedmiotem artykułu są współczesne polskie nazwiska patronimiczne (z formantami -icz, -owicz/ -ewicz), które zawdzięczają pochodzenie (lub też mogą zawdzięczać) leksemom ormiańskim (zaliczam do nich również zarmenizowane antroponimy genetycznie obce). Pierwsi Ormianie – posługujący się językiem kipczackim – przybyli na ziemie polskie w XIV wieku. W XVIII wieku na Kresach Południowo-Wschodnich pojawiła się kolejna ormiańska fala migracyjna, przybysze posługiwali się dialektem należącym do grupy zachodnioormiańskiej. Otoczenie słowiańskie (polskie i ruskie – ukraińskie) wpływało na stopniową slawizację ormiańskich antroponimów: kipczackie leksemy czy ormiańskie sufiksy patronimiczne zastępowano słowiańskimi sufiksami patronimicznymi. W opracowaniu zawarto 57 antroponimów (ujętych w 25 hasłach słownikowych), które pochodzą (lub mogą pochodzić) od ormiańskich onimów.

15

Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten der Pfarrschule in Rößel (1420–1931)

51%

Guz M.

Białostockie Archiwum Językowe

|

2016

|

vol. 16

DE

Dieser Beitrag beschäftigt sich mit den Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten der Pfarrschule in Rößel (Ermland) in den Jahren 1420–1931. Die zu erforschende Liste der Namen stammt aus der „Geschichte der Pfarrgemeinde SS. Petri und Pauli in Rößel” von Georg Matern aus dem Jahre 1935. Die Absicht dieses Beitrags ist die Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten darzustellen, ihre Familiennamen etymologisch und in Hinsicht auf ihre Wortbildungsstruktur zu erläutern.

PL

Przedmiotem analizy w niniejszym artykule są nazwania rektorów, kantorów oraz organistów szkoły parafialnej w Reszlu (na Warmii) w latach 1420–1931. Lista poddana badaniu pochodzi z publikacji pt. „Geschichte der Pfarrgemeinde SS. Petri und Pauli in Rößel” Georga Materna z roku 1935. Celem tego artykułu jest zaprezentowanie nazwań osób wymienionych w tytule i zbadanie ich nazwisk pod względem etymologicznycm oraz słowotwórczym.

EN

The subject of the analysis carried out in this article are names of rectors, cantors and organists of a parish school in Reszel (Warmia) in 1420–1931. The analyzed and researched list comes from the publication „Geschichte der Pfarrgemeinde SS. Petri und Pauli in Rößel” by George Matern of 1935. The purpose of the article is to present names of individuals listed in the title and research their surnames with regard to their etymology and word formation.

16

Nazwiska niemieckie z Reszla z XVI i XVII wieku na litery A i B

51%

Guz M.

Forum Filologiczne Ateneum

|

2021

|

vol. 9

|

issue 1

71-84

EN

This paper aims to present the origin of German surnames to indicate whether they have variants, their origin, and whether the surnames under investigation could still be found in Warmia in the 18th century and the 20th century in the former province of Olsztyn. The research material comes from the Reszel Baptismal Register Number E 462 = Rössel, Taufregister: MAI 1579-1653, kept in the Archive of the Warmian Archdiocese in Olsztyn. The majority of the examined appellations are names with a single motivation. These surnames are mainly derived from place names, from names of professions and from first names. Ten surnames have variants (alternatives). The surnames Arend (4) and Berndt (5) have the largest number of alternatives. The reasons for the occurrence of variants of the examined surnames include: d → dt → t, s → ß change, Polonisation of surnames, doubling of vowels and consonants without justification, simplification of the consonant group, and the change of diphthongs. Ten of the examined surnames had ceased to exist by the 18th century, while only nine were found in the 20th century.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie pochodzenia nazwisk genetycznie niemieckich, wskazanie, czy mają swoje odmianki, co jest ich przyczyną, czy badane nazwiska wystąpiły jeszcze w XVIII na Warmii i w XX wieku w dawnym województwie olsztyńskim. Materiał badawczy pochodzi z Księgi Chrztów z Reszla o numerze E 462 = Rössel, Taufregister: MAI 1579-1653, która znajduje się w Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Większość badanych mian stanowią nazwiska o jednej motywacji. Te nazwiska pochodzą głównie od nazw miejscowości, od nazw zawodów oraz imion. Odmianki (warianty) posiada 10 nazwisk. Najwięcej odmianek mają nazwiska Arend (4) i Berndt (5). Przyczynami występowania odmianek badanych nazwisk są m. in.: wymiana d → dt → t, s → ß, polonizacja nazwisk, podwajanie samogłosek i spółgłosek bez uzasadnienia, uproszczenie grupy spółgłoskowej, wymiana dyftongów. Do XVIII wieku nie przetrwało 10 z badanych nazwisk, zaś w XX wieku pojawiło się ich tylko dziewięć.

17

Familiennamen der Juden in Preußen (im Bereich der Buchstaben A und B)

51%

Guz M.

Annales Neophilologiarum

|

2013

|

issue 7

31-41

EN

The subject of this thesis concerns the surnames of Jews in Prussia from Ernst G. Lowenthal‘s publication entitled Juden in Preußen. Biographisches Verzeichnis. In this publication, an attempt was made to present the profile of the working population (lawyers, doctors, educators, scientists, entrepreneurs, film directors, directors of theatres, bankers, politicians, writers, etc.) in Prussia from 1780 to approximately 1930. The purpose of my article was to perform an etymological and structural analysis of the selected group of the discussed names. The discussed names have been classified into four groups. In the analyzed corpus there are many multi-motivational names. As far as their etymology is concerned, one may note the influence of G erman and Hebrew as well as Slavic languages.

DE

Der Gegenstand dieses Beitrags sind die Familiennamen der Juden aus der Publikation „Juden in Preußen. Biographisches Verzeichnis“ von Ernst G. Lowenthal. In diesem Verzeichnis wurde der Versuch unternommen einen möglichst repräsentativen Querschnitt der berufstätigen Bevölkerung Preußens (Juristen, Ärzte, Pädagogen, Wissenschaftler, Unternehmer, Regisseure, Theaterleiter, Bankiers, Politiker, Schriftsteller usw.) von 1780 bis in die Krisenzeit um 1930 zu geben. Die Absicht meiner Skizze ist es, eine semantisch-etymologische und strukturelle Analyse einer ausgewählten Gruppe dieser Judennamen darzustellen. Die besprochenen Familiennamen wurden vier Hauptgruppen zugeteilt. Im analysierten Korpus kommen viele Familiennamen vor, die mehr als eine Motivation haben. Bei der Bildung der jüdischen Namen in Preußen lässt sich auch der Einfluss anderer Sprachen als des Deutschen und Hebräischen bemerken. Im Forschungsmaterial wurden u.a. slawische Elemente festgestellt.

PL

Przedmiotem artykułu są nazwiska Żydów pochodzące z publikacji: „Juden in Preussen. Bibliographisches Verzeichnis” Ernsta G. Lowenthala. W tej publikacji zaprezentowano przekrój ludności Prus zatrudnionej na znaczących stanowiskach (prawnicy, lekarze, pedagodzy, naukowcy, przedsiębiorcy, reżyserzy, dyrektorzy teatrów, bankierzy, politycy, pisarze itd.) od 1790 do około 1930 roku. Celem mojego artykułu jest dokonanie analizy semantyczno-etymologicznej i strukturalnej wybranej grupy nazwisk. Omawiane nazwiska podzielono na cztery grupy. W analizowanym korpusie występują także nazwiska wielomotywacyjne. W nazwiskach żydowskich w Prusach widoczny jest wpływ nie tylko języka niemieckiego czy hebrajskiego, ale także języków słowiańskich.

18

Kulturowe aspekty nazw własnych

51%

Szulowska W.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

vol. XXIII/2

43–54

PL

W przyczynku omawiane są niektóre aspekty kulturowe i wydarzenia polityczne, jakie niewątpliwie mają wpływ na formę nazw własnych różnych kategorii. W przypadku imion zwraca się uwagę na różne motywacje, jakimi kierowano się przy ich wyborze w okresie przed i po przyjęciu chrześcijaństwa. W kategorii nazwisk wskazano na dominującą w Polsce pozycję nazwisk z suf. -ski, na co niewątpliwie wpływ miała uważana za wyższą kultura szlachecka. Natomiast status osobowych nazw własnych kobiet powiązano z ich sytuacją prawną w ówczesnej rzeczywistości. Omówiono też późniejszy wpływ wydarzeń politycznych na wszystkie kategorie nazw własnych.

EN

The article discusses some cultural aspects and political developments that doubtlessly influence forms of proper names belonging to various name categories. In the case of first names the focus is put on various motivations for name choices made in the periods before and after Christianization. As far as the category of surnames is concerned, it is emphasized that surnames ending with the suffix -ski enjoy a dominant position in Poland, which was certainly caused by the nobility culture perceived as superior. On the other hand, the status of feminine personal names is discussed in connection with women’s legal situation in those times. The influence of later political developments on all categories of proper names is addressed as well. The article aims to draw readers’ attention to how political and social changes, as well as tradition impact the structure of the onymic system in the Polish language

19

Noms de famille issus de l’artisanat en France et en Pologne

51%

Piechnik I.

Roczniki Humanistyczne

|

2019

|

vol. 67

|

issue 8: Lingwistyka korpusowa i translatoryka

59-80

EN

The article analyses surnames originating from artisan names in France and in Poland. It presents their origins (including foreign influences), types and word formation. We can see, among other things, that the French surnames are shorter, but have many dialectal variants, while the Polish surnames are longer and have a richer derivation. The article also focuses on demographic statistics of such surnames in both countries: the blacksmith as an etymon is the most popular. In the top 50, there are also in France: baker, miller and mason; while in Poland: tailor and shoemaker.

PL

Artykuł analizuje nazwiska pochodzące od nazw rzemieślniczych we Francji i w Polsce. Przedstawia ich pochodzenie (w tym wpływy obce), typy i słowotwórstwo. Można stwierdzić między innymi, że nazwiska francuskie są krótsze, ale mają wiele wariantów dialektalnych, podczas gdy nazwiska polskie są dłuższe i mają bardziej bogatą derywację. Artykuł podaje także ranking takich nazwisk w statystykach demograficznych obu krajów: kowal jako etymon okazuje się najbardziej popularny. W pierwszej pięćdziesiątce we Francji są jeszcze: piekarz, młynarz i murarz; zaś w Polsce: krawiec i szewc.

FR

L’article analyse les noms de famille issus de noms artisanaux en France et en Pologne. Il présente leurs origines (y compris des influences étrangères), types et formation de mots. On peut voir, entre autres, que les noms de famille français sont plus courts, mais ont beaucoup de variantes dialectales, tandis que les noms de famille polonais sont plus longs et ont une dérivation plus riche. L’article montre aussi la position de tels noms de famille dans les statistiques démographiques des deux pays : le forgeron comme étymon s’avère le plus populaire. Dans la top cinquantaine on peut trouver encore en France : fournier (boulanger), meunier et maçon ; tandis qu’en Pologne : couturier et cordonnier.

20

Leksyka anatomiczna w przezwiskach dwuczłonowych zachowanych w nazwiskach z końca XX wieku

51%

Wośko Z.

Roczniki Humanistyczne

|

2015

|

vol. 63

|

issue 6: Językoznawstwo

121-132

EN

Anthroponyms derived from compound nicknames, that is two-word ones, are the subject of the author’s discussion. The most popular formal type of such nicknames is the compositum consisting of an adjective and a noun; also compounds consisting of a verb and a noun are numerous. The article is concerned with names containing anatomical lexis (e.g. side, eyebrow, beard, belly. The nicknames usually refer to a man’s appearance (Białobroda – Whitebeard, Grzebinoga – Pokeleg), but also to the character, behavior (Bolibrzuch – Belly-ache, Chwaligłówka – Praisehead), job (Golibroda – Shavebeard). Two-word nicknames have a humorous, and sometimes evaluating character. The author also pays attention to the process of the vanishing of names derived from two-word nicknames, especially ones that are definitely negative or vulgar. This is connected with the clarity of their original meaning, and hence with a negative attitude of the bearers towards their own names.

PL

Przedmiotem omówienia autorki są występujące wśród współczesnych nazwisk Polaków antroponimy pochodzące od przezwisk złożonych, inaczej dwuczłonowych. Najpopularniejszym typem formalnym tych przezwisk jest compositum składające się z przymiotnika i rzeczownika, liczne są także złożenia czasownika i rzeczownika. Artykuł dotyczy nazw zawierających leksykę anatomiczną (np. bok, brew, broda, brzuch). Przezwiska te najczęściej odnoszą się do wyglądu człowieka (Białobroda, Grzebinoga), ale także do charakteru, zachowania (Bolibrzuch, Chwaligłówka), zawodu (Golibroda). Przezwiska dwuczłonowe mają charakter żartobliwy, często oceniający. Autorka zwraca także uwagę na proces zanikania nazwisk od dwuczłonowych przezwisk, szczególnie tych nacechowanych zdecydowanie negatywnie, wulgarnych. Związane jest to z czytelnością ich pierwotnego znaczenia, a w związku z tym niechętnym stosunkiem nosicieli do własnego miana.

Refine search results

Nazwiska polskie derywowane od nazw narzędzi rolniczych

Nazwiska wrocławian z parafii pod wezwaniem św. Michała Archanioła (od 1946 do 1996 roku)

„Das Digitale Familiennamenwörterbuch Deutschlands“

Nazwiska w nazwach roślin

Wartości w nazwiskach genetycznie niemieckich na Warmii u schyłku XVIII wieku

Die Naturgewalt in deutschen Familiennamen

О транслитерации и транскрипции белорусских слов

O stereotypach konotowanych przez niektóre modele współczesnych nazwisk (próba weryfikacji w oparciu o materiał z Bielska Podlaskiego)

Onomastykon dla każdego - o modułowej strukturze artykułów hasłowych w serwisie Dolnoserbske mjenja | Niedersorbische Namen

Omijanie odmiany imion i nazwisk, czyli nowy sposób unikania fleksji przez Kościół (na przykładzie parafii podkarpackich)

Status społeczny nosicieli nazwisk – poznańskich obywateli miejskich z lat 1575–1793

Typy semantyczno-strukturalne nazwisk dawnych mieszkańców parafii Strzegowo na północnym Mazowszu (1781–1825)

Niemieckie nazwiska urzędników Starego Miasta Braniewa w XIV wieku

Współczesne polskie nazwiska patronimiczne (z sufiksami -icz, -owicz/-ewicz) pochodzenia ormiańskiego

Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten der Pfarrschule in Rößel (1420–1931)

Nazwiska niemieckie z Reszla z XVI i XVII wieku na litery A i B

Familiennamen der Juden in Preußen (im Bereich der Buchstaben A und B)

Kulturowe aspekty nazw własnych

Noms de famille issus de l’artisanat en France et en Pologne

Leksyka anatomiczna w przezwiskach dwuczłonowych zachowanych w nazwiskach z końca XX wieku