Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 14

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  nazwy geograficzne
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Michał Kondratiuk, Nazwy geograficzne i osobowe Białostocczyzny. Fundacja Księcia Konstantego Ostrogskiego w Białymstoku, Orthdruk, Białystok 2016, ss. 800

100%
Filinowicz A.
Slavia Occidentalis
|
2017
|
issue 74/1
180-182
2
Publication available in full text mode
Content available

Śląskie nazwy geograficzne motywowane nazwami kolorów

75%
Lech-Kirstein D.
Onomastica
|
2021
|
vol. 65
|
issue 1
177-191
EN
The subject of the paper is Silesian geographical names motivated by colour terms. The analysis comprised Polish and German appellative-derived names of inhabited and uninhabited buildings as well as oronyms and hydronyms. The term colour appearing in the title is broadly understood as every element naming a colour, deriving from a colour term or evoking associations with a colour term. The analytical part contains a description of particular colour terms constituting the basis for proper names, with their meanings, connotations and prototypes. It is followed by a presentation of geographical names in which colour terms are elements of juxtapositions, simple compounds and closed compounds, as well as bases for derived names. Polonised and transitional names were also considered in order to emphasize certain phenomena. Apart from the basic colour referring to Silesia (such as black, green, white, red) the bases for proper names can be non-basic colours, such as golden, silver, copper, ginger as well as more rarely used: purple, azure, grey, greyish. It can be concluded from the analysis that colour names motivated by colours terms not only present a real colour palette but also preserve the image of surface formation, hydrography and the natural characteristics of the landscape, with the minerals, metals and soils in the area, and they can be carriers of valuation and emotion as well.
PL
Przedmiotem artykułu są nazwy geograficzne Śląska z elementem kolorystycznym. Analizie zostały poddane polskie i niemieckie nazwy odapelatywne obiektów zamieszkanych i  niezamieszkanych, a także oronimy i hydronimy. Użyty w tytule termin element kolorystyczny rozumiany jest szeroko jako każdy element nazywający kolor, pochodzący od nazwy koloru czy uruchamiający asocjacje z nazwą koloru. W części analitycznej opisane są poszczególne nazwy kolorów będące podstawami nazw własnych wraz z ich znaczeniami, konotacjami i prototypami. Następnie przedstawione są nazwy geograficzne, w których określenia kolorów są elementami zestawień, zrostów i złożeń, a także podstawami nazw derywowanych. W celu uwypuklenia pewnych zjawisk wzięto też pod uwagę nazwy spolszczone i przejściowe. Poza podstawowymi kolorami określającymi Śląsk (takimi jak: czarny, zielony, biały, czerwony) bazami nazw własnych mogą być barwy niepodstawowe, jak złoty, srebrny, miedziany, rudy a także rzadsze: purpurowy, krasny, krwawy, lazurowy, szary, siwy czy szady.  Analiza pozwala wyciągnąć wnioski, że elementy kolorystyczne są ważnymi określeniami właściwościowymi: nie tylko ukazują rzeczywistą paletę barw, lecz także zachowują obraz ukształtowania powierzchni, hydrografię i naturalne cechy krajobrazu wraz z występującymi na tym terenie minerałami, kruszcami i glebami, a także mogą być nośnikami wartościowania i emocji.
3
Publication available in full text mode
Content available

Zmiany nazw geograficznych na Ziemi Kłodzkiej po drugiej wojnie światowej

71%
Kołodziejczyk K., Szmytkie R.
Onomastica
|
2016
|
vol. 60
361-410
EN
In the 20th century toponymy of the Kłodzko Land underwent serious changes, which with no doubt can be called a revolution. After 1945 and the displacement of the German population all the pre-war names were substituted with Polish ones, which, unfortunately, only rarely were connected with the former tradition, in some cases as old as the middle ages. Most of new names were introduced by a special commission whose main aim was to mark that the new areas gained by Poland after the World War II (the so called Regained Territories) were successfully taken into possession. However, many places and objects (some mountain tops, rock formations, springs, parts of villages) did not receive a name. In the next decades, new local communities started to accustom the mountainous landscape and independently gave names to various nameless (in Polish) places. Unfortunately, due to the depopulation of rural areas in the Kłodzko Land and other formal reasons, the process was quite slow. The main aim of the paper is not only to analyse those changes, but also to compare the numbers of names in chosen moments of the 20th century. For this purpose three types of maps in 1 : 25 000 scale were used: pre-war (German) “Meßtischblatt”, a Polish topographic map representing the situation at the beginning of the 1970s and, finally, the “Army topographic map” from the end of the 20th century. On the first map 531 geographical names were marked, on the second - only 225, and on the third - 277, which is still approximately half of the number before 1945.
4
Publication available in full text mode
Content available

Ukrainian Oeconyms in the Context of Decommunization Processes in Central and Eastern Europe at the End of the 20th and Beginning of the 21st

71%
Belej O., Sojka-Masztalerz H.
Onomastica
|
2018
|
vol. 62
259-272
EN
Ukrainian Oeconyms in the Context of Decommunization Processes in Central and Eastern Europe at the End of the 20th and Beginning of the 21st Centuries The article is dedicated to the analysis of ideologically meaningful proper names, mainly oikonyms, and also to the indication and description of the three main tendencies noticed in Ukrainian oikonyms from the end of 1989 until 2016, during the social and political transformations in Ukraine and the decommunization processes connected with it. Using examples, the authors illustrate the phenomenon of korenizatsiya (nativisation), namely the recovery of historical names from before sovietisation, allusiveness, ensuring a neutral nature for names by referring to objects outside the area of politics and ideology, as well as glorification, the honoring and memorializing of events, heroes, and symbols connected with the past and modern history of Ukraine.
5
Publication available in full text mode
Content available

Nazwy własne w „Słowniku mimicznym dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających”

71%
Ruta K., Wrześniewska-Pietrzak M.
Onomastica
|
2015
|
vol. 59
93-106
EN
This study aimed to characterize proper names from the “Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających” written by Józef Hollak and Teofil Jagodziński. This lexicon, targeted at deaf people, their families and friends was edited in 1879. Among the collected proper names, there are anthrophonyms and geographic names. The analyses have shown the similarities and differences between proper names in the Polish Sign Language and the ways of signing the collected onyms indicated by the authors of the dictionary. Results of the analysis confirm that the aim of the dictionary was to become a useful tool in the process of explaining the articles of faith and the Bible. What is more, the structure of the dictionary proves that this is not the lexicon of the Polish Sign Language, but a two-language dictionary that translates vocabulary from Polish language to the Polish Sign Language. This is why the analyzed lexicon does not present the natural system of proper names characteristic of the Polish Sign Language, but rather illustrates different ways of adapting proper names in Polish language to the methods of signing that are possible in Polish Sign Language. The ways of signing proper names indicated by the authors of the dictionary were not aimed at the facilitation of communication with deaf people, instead they reflect the meaning of proper names.
6

О транслитерации и транскрипции белорусских слов

63%
Kaleta R.
Slavica Wratislaviensia
|
2017
|
vol. 165
193-207
EN
The aim of the present paper is to describe the different variants of transliteration and transcrip­tion of Belarusian words, especially names and place names. In the article the most common inter­national, Belarusian and Polish variants of the Belarusian alphabet transliteration and transcription were presented. There is need to work out one international names and place names transliteration standard.
PL
Celem artykułu jest przedstawienie różnych wariantów transliteracji i transkrypcji wyrazów białoruskich, zwłaszcza nazwisk i nazw geograficznych. W tekście zaprezentowano najpopularniej­sze międzynarodowe, białoruskie i polskie systemy transliteracji i transkrypcji alfabetu białoru­skiego oraz podkreślono ogromną potrzebę wypracowania jednego międzynarodowego standardu transliteracji, odnoszącego się zarówno do nazwisk, jak i nazw geograficznych.
7

Nazwy geograficzne w kulturze narodu

63%
Wolnicz-Pawłowska E.
Prace Językoznawcze
|
2007
|
issue 9
143-156
EN
Geographical names are an important component of the lexicon of every language and every communicating community. Every language and each such community has its own set of proper names, including geographical names. That set is also the evidence of the historical development of the nation and its contacts with other nations and languages. The following groups of geographical names can be distinguished in contemporary languages: (a) those inherited from the ancestral language (b) those that emerged in a given language (c) those borrowed from other languages. The basic function performed by geographical names is to point to toponymical objects. With the passage of time, some names acquire a symbolic significance, e.g. Thermopile, Canossa, Yalta. Other uniting symbols of importance to a specific nation also exist, such as names of centres of government or capital cities and names of large rivers and mountains associated throughout the centuries with tribal settlements (e.g. the Vistula for Poles, the Rhine for Germans). Such symbolic names may be used in various types of advertisements and propaganda since their associations are evident to everyone. Geographical names, in all their functions, are not only the wealth possessed by a language but also the heritage of mankind.
8

Nazwy województw wśród nazw własnych - funkcja, struktura, wariantywność

63%
Sagan-Bielawa M.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 2
72-84
PL
Artykuł omawia funkcjonowanie współczesnych nazw województw w sferze oficjalnej. Stanowią one kategorię określeń jednostek administracyjnych, które stały się w ciągu ostatnich kilkunastu lat rodzajem nazw własnych. Chociaż służą przede wszystkim delimitacji przestrzeni, pełnią funkcję zarówno toponimów, jak i chrematonimów, ponieważ jako marka stały się ważnym elementem marketingu terytorialnego. Większość nazw województw wprowadzonych w 1999 r. pochodzi od historycznych nazw regionów. Autorka pokazuje, jak zaciera się granica pomiędzy nazwami administracyjnymi a geograficznymi, również na płaszczyźnie językowej. Użycie nazw województw i ich wariantów stanowi dobry przykład „wymyślonej tradycji” (w rozumieniu E. Hobsbawma) i każe zastanowić się, czy nie kształtują one nowych wspólnot regionalnych.
EN
The article attempts to discuss function of the contemporary names of voivodeships in Poland. The names constitute a category of linguistic expressions related to administrative subdivision which became proper nouns. Although they uniquely identify delimited areas, the names of voivodeship perform function as both toponyms and chrematonyms. As brand marks they have established strong symbolic base for territorial marketing. Most names used since 1999 have derived from historical choronyms. The author demonstrates how distinction between geographical and administrative names has recently ceased to exist. Using of these names and their variants by regional authorities provides a good example of “invented tradition” (in term coined by E. Hobsbawm). The fact that the “traditional” names (e.g. Podkarpacie, Pomorze Zachodnie, Ziemia Łódzka) are often used instead of the official names of voivodeships would imply transformation of regional communities.
9

Konotacje nazw barw w toponimii i hydronimii śląskiej (czarny, biały, zielony)

63%
Lech-Kirstein D.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/2
91–103
PL
Kolory należą do podstawowych środków orientacji człowieka w świecie. Niosą informacje o wartościach wyznawanych przez dane społeczeństwo, są wyrazem tożsamości jednostkowej i zbiorowej, wywołują różne skojarzenia i emocje, odzwierciedlają sposób postrzegania otaczającej rzeczywistości. Przedmiotem artykułu są nazwy geograficzne Śląska zawierające element kolorystyczny: czarny, biały i zielony – najbardziej charakterystyczne barwy Śląska. Badaniu zostały poddane zarówno nazwy genetycznie polskie, jak i niemieckie, gdyż historia Śląska i naturalna symbioza językowo-kulturowa pozwalają traktować je na równi. Badania nazw kolorów w obu językach nie wykazują też większych różnic w konotacjach i prototypach tych nazw. W pierwszej części artykułu wyjaśniono terminy związane z tematem, jak barwa / kolor, konotacje. Następnie przedstawiono kolejno trzy elementy kolorystyczne, poczynając od etymologii tych wyrazów, poprzez ich konotacje wynikłe z ludowego postrzegania świata, wierzeń i tradycji, kończąc na analizie nazw geograficznych zawierających te elementy. Złożenia, zrosty i zestawienia łączące przymiotniki z rzeczownikami potwierdzają prototypowe wzorce bieli, zieleni i czerni, ale wprowadzają też nowe, nieznane konotacje. Nazwy z elementem kolorystycznym tworzą specyficzny obraz Śląska jako krainy z jednej strony ciemnej, mrocznej i dzikiej, ale z drugiej strony jasnej, czystej i pełnej życia.
EN
Colours belong to the basic means of human orientation in the world. They convey information about values followed by a given society, are an expression of individual and collective identity, evoke various associations and emotions, and reflect the perception of the surrounding reality. The subject of the paper are geographical names of Silesia containing a colour element: black, white and green – the most characteristic colours of Silesia. Both genetically Polish and German names were examined, as the history of Silesia and the natural linguistic and cultural symbiosis make it possible to treat them equally. Research on the names of colours in both languages does not show any major differences in the connotations and prototypes of these names. The first part of the paper explains terms related to the topic, such as hue vs. colour, and connotations. Then, three colour elements are presented , starting from the etymology of the words, through their connotations resulting from the folk perception of the world, beliefs and traditions, ending with the analysis of geographical names containing these elements. Compounds proper, solid compounds and juxtapositions linking adjectives with nouns confirm the prototype patterns of white, green and black, but they also introduce new, unknown connotations. The names with a colour element create a specific image of Silesia as a land that is dark, dusky and wild, on the one hand, but bright, clean and full of life, on the other hand.
10

Nazwy państw w języku polskim jako przykład stosowania egzonimów i endonimów

63%
Zych M.
Prace Językoznawcze
|
2014
|
issue 16/2
95-104
EN
This article discusses the Polish names of 193 member states of the United Nations. Among these names 49 (25%) are endonyms, which means that in Polish the names identical to ones used in the official languages of those countries are used. All other country names are Polish exonyms. It is possible to distinguish among them names that are translations of the entire name, or part thereof, as well as names being the graphic or phonetic adaptation of the original names. A large group of Polish country names are names borrowed from other languages which are not the official languages of the countries concerned – mostly from Latin and German, but also from English, French, Spanish, Russian, and Greek. An important group of Polish country names are names derived from the names of ethnic groups. The oldest names of this group are the ones which continue pre-Slavic forms – Włochy (for Italy), Niemcy (for Germany), Czechy (for Czechia), Węgry (for Hungary). In the case of long (official) names of countries, the ones used in the Polish language correspond (with three exceptions) with their original long names.
11

Teoria uzusu toponimicznego – główne założenia

63%
Włoskowicz W.
Język Polski
|
2019
|
vol. 99
|
issue 1
13-25
PL
Celem artykułu jest omówienie najważniejszych elementów i założeń nowo zaprojektowanej teorii uzusu toponimicznego objaśniającej mechanizmy rozpowszechniania się określonych wariantów nazw geograficznych. Prezentowana teoria wprowadza pojęcia uzusu toponimicznego,uzusu indywidualnego i uzusu zbiorowego. Zawiera ponadto inwentarz indywidualnych i zbiorowych czynników kształtujących uzus toponimiczny. Oddziaływanie wybranych czynników zilustrowano przykładami kilku wybranych nazw geograficznych z obszaru Huculszczyzny obecnych w tekstach języka polskiego:Pop Iwan,Żabie/Werchowyna,Rafajłowa,Stoh/Stóg,Hnitessa.
EN
The aim of this paper is to discuss the most important elements and theses of the newly developed theory of toponymic usus which explains the mechanisms of dissemination of various variants of geographical names. The presented theory introduces the concepts of toponymic usus, individual usus and collective usus. The theory includes an inventory of individual and social factors forming the toponymic usus. The influence of the selected factors has been illustrated with examples of several geographical names form the Hutsul region which are present in texts in Polish: Pop Iwan, Żabie/Werchowyna, Rafajłowa, Stoh/Stóg, Hnitessa.
12

Standaryzacja nazw geograficznych poza granicami Polski. Problematyka językowa

63%
Wolnicz-Pawłowska E.
Prace Językoznawcze
|
2006
|
issue 8
79-93
EN
The elaboration tackles the most important linguistic problems concerning the issue of standardizing geographical names beyond Polish borders. The article calls to mind the basic definitions of terms used during standardization (standardization of geographical names, national and international standardization, exonym, endonym, allonym etc.) and enumerates basic publications containing standardized worldwide geographical names. It also points to differences between the standardized and onomastic terminology, by focusing on terms such as: native name, foreign name and borrowing. The author enumerates elaborations containing geographical names coming from around the world. A new research program concerning historical exonyms has been mentioned, and normative rules applying to the adaptation of foreign names and their transcription and transliteration have been highlighted.
13

Nazwy własne w Kronikach Jakuba Wędrowycza Andrzeja Pilipiuka

51%
Domaciuk-Czarny I.
Roczniki Humanistyczne
|
2018
|
vol. 66
|
issue 6: Językoznawstwo
29-42
EN
The nomenclature in The Chronicles of Jakub Wędrowycz is connected with the mimetic fiction, the realistic trend in literary onymy, and with the poetics of magical realism. The Chronicles, as an example of contemporary popular literature, falls into the category of grotesque, it exploits black humor and combines realism with supernatural occurrences; it also favors current events and intertextualities. The realistic onymic layer performs its typical functions: geographic names place the events on the Polish-Ukrainian borderland (Wojsławice, Stary Majdan, Uchanie), locate them in time (The Soviet Union, FRG), and perform the semantic function as well (Gallows gorge). Personal names and ethnonyms are also typical, their structure is governed by the probability rules, and they serve the pragmatic functions in the literary work in both the official and the colloquial language (compare Szkopy [Krauts], Germans, Semen Paczenko, Józef/Józwa, Maciuś [diminutive], Skorliński). Proper names in The Chronicles engage in word plays and they can be grotesque, humorous; they lighten the atmosphere of horror and mystery especially in the context of the protagonist’s—Jakub Wędrowycz’s doings and his characteristics.
PL
Nazewnictwo Kronik Jakuba Wędrowycza związane jest z fikcją mimetyczną, realistycznym nurtem onimii literackiej i z poetyką realizmu magicznego. Kroniki, jako przykład popularnej literatury współczesnej, podlegają kategorii groteski, wyzyskują czarny humor, łączą realizm ze zjawiskami nadnaturalnymi, preferują aktualność zdarzeń i odniesienia intertekstualne. Realistyczna warstwa onimiczna pełni w zbiorze swe typowe funkcje: nazwy geograficzne lokalizują akcję na pograniczu polsko-ukraińskim (Wojsławice, Stary Majdan, Uchanie), pełnią też funkcję lokalizacji w czasie (Związek Radziecki, RFN), semantyczną (wąwóz Szubienica). Nawy osobowe oraz etnonimy również są typowe, ich struktura podlega zasadzie prawdopodobieństwa, pełnią pragmatyczne funkcje w dziele literackim w oficjalnej lub potocznej odmianie językowej (por. Szkopy, Niemcy, Semen Paczenko, Józef/Józwa, Maciuś, Skorliński). Nazwy własne Kronik to formy uwikłane w gry językowe, groteskowe, humorystyczne, przełamujące nastrój grozy i tajemniczości w obliczu działań i charakterystyki głównego bohatera, Jakuba Wędrowycza.
14

Wybrane zagadnienia z języka, historii i kultury regionu w świetle nazewnictwa geograficznego południowo-wschodniej Polski

51%
Koper M.
Prace Językoznawcze
|
2020
|
issue XXII/4
73–84
PL
W artykule autor przedstawia wybrane zagadnienia dotyczące funkcjonowania nazw własnych oraz ich związków z językiem, historią i kulturą południowo-wschodniej Polski. Autor poddał analizie zarówno urzędowo zatwierdzone nazewnictwo Lubelszczyzny i Podkarpacia, jak i odmiany lokalne, w których można zauważyć cechy charakterystyczne dla gwar tego regionu. Ponadto zajął się leksyką apelatywną tkwiącą w nazwach. Znaczna jej część jest typowa dla obszaru pogranicza polsko-ukraińskiego. W publikacji przedstawił również wybrane zagadnienia związane z etymologią ludową i naukową onimów oraz tzw. polityką nazewniczą. Ta ostatnia kwestia tyczy się zmian nazw miejscowości południowo-wschodniej Polski w 1977 r.
EN
The article presents selected issues concerning proper names and their relationships with the language, culture and history of south-eastern Poland. The author analysed both the place names officially approved for the Lublin and Podkarpacie regions, as well as their local variants, which exhibit features typical of dialects spoken in these regions. The author also dealt with appellatives contained in the place names under analysis, whose majority are typical of the Polish-Ukrainian language borderland. The study also includes selected issues concerning folk and scientific etymology of place names and the so-called onomastic policy. The latter issue concerns modifications of places names in south-eastern Poland that took place in 1977.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.