Artykuł został poświęcony ocenie opisowej traktowanej jako narzędzie władzy nauczyciela. Na początku wyjaśniono pojęcie oceny opisowej oraz różne jej rozumienie. Najczęściej ocena jest dla uczniów narzędziem dyscyplinującym, a nauczyciele stosują ją zwykle jako formę kontroli i władzy nad uczniem. Dlatego istotne jest, aby nauczyciele uświadomili sobie, w jaki sposób korzystają ze swojej władzy-oceny, która staje się narzędziem budowania podmiotowości ucznia i jednocześnie narzędziem tworzenia podmiotu-jednostki.
Ocenianie opisowe jest ważnym elementem praktyki szkolnej. Przyjęty przez nauczyciela obraz dziecka w roli ucznia ma bardzo ważne znaczenie podczas formułowania oceny opisowej. Wzorzec, który wyłonił się podczas analizy świadectw uczniów kończących klasę trzecią, to wzorzec ucznia jako „wykonawcy działań”. Nauczyciele realnie przekładają swoje oczekiwania na praktykę oceniania opisowego, zatem dobra ocena opisowa powinna pokazywać wszechstronny rozwój i progres dziecka, a podczas jej formułowania powinna zostać zachowana równowaga pomiędzy rozwojem społecznym, emocjonalnym, poznawczym. Niestety przeprowadzona analiza świadectw pokazała, że ewaluacja osiągnięć dzieci dziewięcioletnich sprowadza się głównie do rozwoju poznawczego.
Artykuł jest relacją z badań, których celem było dokonanie rozpoznania i opisania funkcji wychowawczych oceny opisowej, szczególnie, w zakresie wspierania roli ucznia jako „twórcy działań”, roli kolegi i roli osoby. Wiązało się to z próbą dotarcia do przyjętego przez nauczycielkę wzorca roli ucznia, kolegi i osoby, gdyż zgodnie z perspektywą interakcjonizmu symbolicznego wzorce postrzegania dziecka w tych rolach mają wpływ na działania edukacyjne nauczyciela. Jako główną metodę badawczą zastosowano analizę dyskursu. Rozumienie dyskursu jako narzędzia analizy przestrzeni społecznej pozwoliło na zinterpretowanie oceny opisowej za pośrednictwem specyficznie ujmowanego języka oraz pozwoliło spojrzeć na nią jako na sposób komunikowania się nauczyciela z uczniem. Zastosowaną techniką badawczą była analiza dokumentów, czyli analiza klasyfikacyjnych ocen opisowych, które potraktowane zostały jako narzędzia rozmowy z dziećmi i rodzicami. Wyniki badań prowadzą do wniosku, że ocena opisowa nie musi być narzędziem dyscyplinującym ucznia, formą kontroli czy władzy nad nim, uczeń zaś nie musi być postrzegany przez nauczyciela jako „wykonawca działań”. Ocena opisowa może stać się pomocnym narzędziem diagnostycznym w edukacji opartej na ideach konstruktywistycznych, jeśli nauczyciele są oryginalni i zwracają uwagę na takie cechy roli ucznia, które pomagają rozwinąć refleksję, samodzielność, twórcze myślenie, motywację wewnętrzną. Tacy nauczyciele potrafią łączyć oczekiwania kierowane do „ucznia” z oczekiwaniami kierowanymi do „osoby” i „kolegi”. W konstruowanych przez nich ocenach opisowych bardzo wyraźnie wyodrębnia się wzorzec ucznia jako „twórcy działań”. Dla nich ocena jest pomocnym narzędziem pracy, uczniom zaś daje możliwość wniknięcia w proces refleksyjnego uczenia się.
Ocenianie wczesnoszkolne winno służyć dziecku, jego rozwojowi i w konsekwencji prowa-dzić do zdobycia umiejętności adekwatnej samooceny, tak ważnej z punktu widzenia wykorzy-stywania swojego potencjału, swoich mocnych stron w życiu. Tymczasem analiza szkolnej rze-czywistości ukazuje bardzo tradycyjne podejście nauczycieli do oceniania uczniów w klasach I–III szkoły podstawowej. Pomimo konieczności stosowania oceny opisowej na koniec semestru i na koniec roku nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej rezygnują z niej w trakcie bieżącego oceniania postępów swoich uczniów, stosując ocenę szacunkową wyrażoną stopniem szkolnym.
EN
Early education evaluation should serve the child, its development and, consequently, lead to the ability of adequate self-evaluation, so important in terms of using its own potential and person-al strengths in life. Meanwhile, the analysis of the school reality demonstrates a very traditional approach taken by teachers to evaluate students in grades I to III in the primary school. Despite the need for providing a descriptive assessment at the end of the semester and at the end of the year, primary school teachers are abanding such approach (during on-going grading of their student’s progresses) and istead use the so called estimation grade in the form of a typical school grade.
The aim of this article is to present an interesting area for empirical exploration, which is the analysis of the teacher’s professiolect used in editing descriptive grades on school certificates. The analysis of descriptive behavioural as-sessments on school certificates has been highlighted, with particular emphasis on professiolect used to formulate the grades. Teachers preparing a descriptive assessment of behaviour on a school certificate should prepare it in the form of individual descriptions of behaviour formulated separately for each pupil in the class. In their assessment, teachers should consider the pupil’s progress in emotional and social development and the child’s personal achievements. Based on the results of the ex-ploratory study, I present the examples proving that teachers, when formulating descriptive assessments of students’ behav-iour on school certificates, use a teacher professiolect that may not be fully understood by students and their parents – the most important recipients to whom behaviour assessment in early childhood education is addressed.
PL
Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie interesującego poznawczo obszaru do empirycznej eksploracji, jakim jest nauczycielski profesjolekt stosowany przy redagowaniu ocen opisowych na świadectwach szkolnych. W swoim artykule prezentuję analizę ocen opisowych zachowania uczniów na świadectwach szkolnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na profesjolekt, w jakim są one formułowane. Nauczyciele sporządzający ocenę opisową zachowania zamieszczaną na świadectwie szkolnym powinni przygotować ją w formie indywidualnych opisów zachowania sformułowanych osobno dla każdego ucznia w klasie. W swojej ocenie powinni oni uwzględnić postępy ucznia w rozwoju emocjonalno-społecznym i osobiste osiągnięcia dziecka. Na podstawie wyników badania rozpoznawczego prezentuję przykłady, które dowodzą, że nauczyciele podczas formułowania ocen opisowych zachowania uczniów na świadectwach szkolnych posługują się nauczycielskim profesjolektem, który może być nie w pełni zrozumiały dla uczniów i ich rodziców – czyli najważniejszych odbiorców, do których są kierowane oceny zachowania w edukacji wczesnoszkolnej.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.