Search results

1

Moralna odpowiedzialność rodziców za szczepienie dzieci

100%

Morciniec P. J.

Family Forum

|

2020

|

vol. 10

179-200

EN

Abstract

PL

Kontekst badań: Szczepienia ochronne dzieci są dobrodziejstwem dla zdrowia indywidualnych osób i epidemicznej ochrony społeczeństwa. Obserwowane narastające lawinowo zjawisko uchylania się przez rodziców od szczepień dzieci wymaga pogłębionych badań pod kątem ich odpowiedzialności moralnej za zaniechanie działania. Cel badań: zweryfikowanie hipotezy badawcze, która brzmiała: Odpowiednio silny wpływ czynnika modyfikującego postawy rodziców wobec szczepień ochronnych dzieci może zmniejszyć odpowiedzialność moralną rodziców za niepodjęcie obowiązku szczepiennego. Metoda badawcza: w badaniach zastosowano desk research, a więc analizę danych zastanych, z uwzględnieniem dostępnych dokumentów, badań i publikacji, i ich konfrontacja z kryteriami wartościowania czynów ludzkich, szczególnie w zakresie przeszkód aktualnych. Osiągnięte wyniki: analizy potwierdziły, że odpowiednie nasilenie przeszkód (zwł. niewiedzy niepokonalnej i strachu), często na skutek celowej dezinformacji (disinformation) przez ruchy natyszczepionkowe, znacząco zmniejsza odpowiedzialność moralną rodziców za odmowę szczepienia dzieci.Wnioski: Najskuteczniejszym mechanizmem zapobiegania odrzucaniu szczepień jest celowana i holistyczna edukacja rodziców i społeczeństwa w zakresie szczepień i szczepionek.

2

Podstawy odpowiedzialności moralnej chrześcijan za misję ewangelizacyjną w świecie

100%

Kluz M.

Studia Theologica Varsaviensia

|

2016

|

vol. 54

|

issue 2

151-171

PL

Misja ewangelizacyjna związana z głoszeniem Ewangelii jest najważniejszym powołaniem chrześcijańskim. Jest świadectwem odpowiedzialności moralnej za tych, którzy nie poznali jeszcze Chrystusa. Doświadczenie Boga w Jezusie Chrystusie na trudnej drodze chrześcijańskiego życia apostolatu, sprawia, że chrześcijanin coraz bardziej upodabnia się do Chrystusa. Życie moralne posiada więc istotnie wymiar misyjny. Bez odniesienia do korzeni, do misyjnej natury każdego chrześcijanina, byłoby pozbawione istotnego pierwiastka. Niniejsze studium służy analizie początków ewangelizacji. Przybliża więc najpierw osobę Jezusa Chrystusa, który sam rozpoczął głoszenie Słowa Bożego, dzieło ewangelizacji narodów. To wielkie dzieło Chrystusa jest pierwszym i najistotniejszym odniesieniem dla wspólnoty wierzących. Wylanie na uczniów Ducha Świętego dało z kolei początek ich apostolskiej działalności. Wychodząc więc od działalności Chrystusa, została ukazana pierwsza wspólnota wierzących, ich zawierzenie Chrystusowi, poddanie tchnieniu Ducha Świętego i wreszcie ich działalność misyjna.

3

Spór o możliwości i sensowność przypisywania korporacjom morlanej odpowiedzialności. Analiza argumentacji

84%

Kwarciński T.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

|

2016

|

issue 7(955)

91-108

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy można przypisywać korporacjom moralną odpowiedzialność. W artykule przeanalizowano stanowiska dotyczące moralnej odpowiedzialności korporacji, poczynając od poglądu negującego taką możliwość, poprzez uznanie, że odpowiedzialność ta opiera się na odpowiednio rozumianej koncepcji moralnej podmiotowości korporacji, aż po stanowisko, zgodnie z którym do przypisania moralnej odpowiedzialności korporacji nie jest konieczne uznanie jej moralnej podmiotowości. W analizie wzięto pod uwagę charakter argumentacji formułowanej przez strony dyskusji, implikacje poszczególnych stanowisk dla teorii interesariuszy oraz wpływ przyjętych rozstrzygnięć na realizację oczekiwań społecznych.

EN

The article seeks to determine if corporations can be expected to act in a morally responsible manner and what possible factors can make such a view sensible. In the article, I analyse three different views of corporate moral responsibility: first, that it is not possible; second, that such a responsibility is based on an appropriately understood conception of moral corporate subjectivity; and, third, that it is not necessary to acknowledge its moral subjectivity in order to assign moral responsibility to a corporation. I consider different types of argumentation, the implications regarding stakeholder theory and social expectations included in the concept of corporate social responsibility.

4

Instytucjonalizacja i instrumentalizacja odpowiedzialności moralnej w społeczeństwie netokratycznym

84%

Walczak-Duraj D., Uniwersytet Łódzki; Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny; Instytut Socjologii

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2012

|

vol. 40

EN

Paper’s main objective is to present main trends concerning re-evaluation of moral responsibility in contemporary netocratic (informative) societies, in which modern solutions in tele-informative technologies, introduced to everyday social practice by netocrats, result in creating new ethics: ethics of netocracy. Those leading trends, concerning moral responsibility, consist of complex processes of institutionalisation on the one hand, and of processes of instrumentalistion on the other. From general reflection on the dimensions and descriptions of responsibility the writer steps to the analysis of two main fields of social activity, where moral responsibility has significant meaning, e.g. the analysis of responsibility in economic and political activity. Moral responsibility and expected high ethical competences of individuals, acting in the fields of business or politics, are still tested, especially in the crucial relation between liberty and responsibility. The paper also mentions the problem of asymmetry between expectations towards responsible behaviour performed by the others and the lack of responsibility for speech and actions performed. Moreover, multiplicative character of contemporary teleinforamative means, supported by exercise of advanced techniques of influence onto the others makes the diagnosis stated by the writer significant.

5

Państwo prawa, filozofia publiczna i odpowiedzialność moralna naukowców

84%

Morawski L.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2014

|

vol. 2(9)

85-94

PL

The paper discusses some relationships between the rule of law and the public philosophy. It is unquestionable that nowadays the scientism has become one of the dominant ideologies of industrial and post-industrial societies. Scientists and researchers take an active part in public life, are advisors to governments and corporations, comment in the media important public events. Thus, the problem arises of their moral and legal responsibility for what they say and do in public life. In my opinion, we may distinguish two different models of responsibility, which I call a model of scientist as an ordinary citizen and model of scientist always on duty. To put it another way, we may ask, whether the scientist in public life like an ordinary citizen can act in accordance with his political, economic or religious sympathies and preferences or just like a judge, priest or a physician is always „on duty” and always must follow all the rules of his profession. I defend the view that the adoption of the second model is one of the necessary preconditions of the existence of informed and rational public opinion and thus, the informed and rational rule of law.

6

Aspekty moralne odpowiedzialności w prawie karnym

84%

Peno M., Uniwersytet Szczeciński W. P. i. A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

|

2015

|

vol. 75

PL

Celem pracy jest charakterystyka prawa karnego jako gałęzi prawa o szczególnym natężeniu pierwiastka moralnego, przesądzającego o jego specyfice. Wyróżniono dwa aspekty rozważań. Pierwszy dotyczy oceny moralnej zachowań uznanych za przestępstwo i założenia, że potępienie moralne czynu ma odróżniać prawo karne od innych gałęzi prawa publicznego. Drugi aspekt dotyczy założenia, że wyróżnikiem kary kryminalnej ma być komunikowana przez nią dezaprobata dla sprawcy, co z kolei wiąże się z pytaniem o winę i jej związek z odpowiedzialnością moralną. Tradycyjna nowożytna filozofia poszukiwała moralnych podstaw prawa karnego w różnie rozumianej idei dobra wspólnego realizowanego przez wolę „suwerennego ludu”, lecz współcześnie ten punkt odniesienia traci na ostrości. Nowoczesna filozofia prawa nie sformułowała alternatywnego i dostosowanego do wymogów współczesności moralnego uzasadnienia prawa karnego.

EN

The subject matter of this paper are moral problems of criminal liability, with a particular focus on an attempt to find such features in the area of morality whose accumulation in criminal law determines its specificity. We may distinguish two aspects of deliberations on moral problems of criminal liability. The first of the aspects concerns the issue whether all behaviours regarded as criminal offences are morally wrong. It is particularly important as such condemnation of the act is supposed to distinguish criminal law from other branches of public law. The second aspect concerns the issue of criminal penalty and it is related to the issue of guilt and its relationship with moral responsibility. The main argument of this paper is the fact that the contemporary philosophy of law has not created any coherent concept making it possible to distinguish criminal law from other branches of public law on grounds of morality.

7

Analysis of the Meaning of the Word ‘Coincidence’ in the Context of the Problem of Moral Luck

84%

Strzyżyński P.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2021

|

issue 38

253-272

PL

Celem artykułu jest wykazanie, które znaczenia słowa ‘przypadek’ można zastosować w kwestii trafu moralnego. W pierwszej części artykułu pokrótce omówiono istotę problemu trafu moralnego, rodzaje tego trafu oraz konsekwencje uznania roli trafu/przypadku dla moralności. Druga część zawiera definicje przypadku. W tej części zaprezentowano również argumenty za tym, które z przedstawionych znaczeń przypadku można wykorzystać w analizie zagadnienia trafu moralnego. W zakończeniu artykułu pojawia się sugestia ograniczenia znaczenia i roli tzw. paradoksu trafu moralnego.

EN

The aim of the article is to show which meanings of the word ‘coincidence’ can be used in the problem of moral luck. The first part of the article briefly discusses the essence of the problem of moral luck, the types of this luck and the consequences of recognizing the role of luck for morality. The second presents definitions of coincidence. This part also presents the arguments which of the presented meanings of coincidence can be used in the analysis of the problem of moral luck. In conclusion, there is a suggestion to limit the meaning and role of the so-called paradox of moral luck.

8

Spór o możliwość i sensowność przypisywania korporacjom moralnej odpowiedzialności. Stan badań

84%

Kwarciński T.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

|

2016

|

issue 4(952)

79-95

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy można przypisywać korporacjom moralną odpowiedzialność. Dokonano w nim systematyzacji stanowisk dotyczących moralnej odpowiedzialności korporacji, poczynając od poglądu negującego taką możliwość, poprzez uznanie, że odpowiedzialność ta opiera się na odpowiednio rozumianej koncepcji moralnej podmiotowości korporacji, aż po stanowisko, zgodnie z którym do przypisania moralnej odpowiedzialności korporacji nie jest konieczne uznanie jej moralnej podmiotowości.

EN

The article seeks to determine if corporations can be expected to act in a morally responsible manner and what possible factors can make such a view sensible. The article systematises views on corporate moral responsibility. Those views range widely. They include the perspective that CSR is not possible through the belief that such responsibility is based on an appropriately understood conception of moral corporate subjectivity, to the view that it is not necessary to acknowledge a corporation’s moral subjectivity in order to assign it moral responsibility.

9

Гуманизация воспитательной среды высшего учебного заведения как фактор формирования у студентов нравственной ответствености

67%

Ратынская И.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2016

|

vol. Zeszyt

|

issue XXX

455-461

PL

Artykuł poświęcony jest aktualnym zagadnieniom humanizacji przestrzeni wychowawczej w szkolnictwie wyższym w kształtowania u studentów odpowiedzialności moralnej. Pokazano istotę humanizacji przestrzeni wychowawczej w szkolnictwie wyższym, co przewiduje odmowę od autorytarnych wzorów w stosunkach interpersonalnych, przewiduje rozwój osobowości studenta, panowanie humanistycznych stosunków pomiędzy kadrą pedagogiczną a studentami, na podstawie dialogu, przestrzegania zasad systematyczności, demokratyzacji wychowania. Wyjątkowe znaczenie ma przy tym pojednanie celowej działalności wychowawczej z samodzielnością studentów, orientacja na pozytywne strony osobowości.

EN

The article with the actualization of problem of humanizing of educator environment of higher educational establishment for the increase the efficiency forming the students’ moral responsibility, that supposes the display of independence both for realization the choice of types of activity and for the achievement of necessary result; independence from external control by means of converting external duties into the internal necessities, managed by self-control; confidence in the forces, accordance to the tasks. Essence of humanizing of higher educational establishment educator environment, that supposes abandonment from authoritarian strategies of interpersonality co-operation, is exposed, providing the development of student’s personality, claim the humane relations between teachers and students on the basis of the dialogic communication, observances the principles of the system, democratization of education, connections of purposeful educator activity with initiative and independence of students, orientations on positive parties of personality.

10

Odpowiedzialność za Ojczyznę w zjednoczonej Europie w ujęciu księdza profesora Jerzego Bajdy

67%

Kluz M.

Studia Gdańskie

|

2016

|

issue 39

191-206

PL

Ojczyzna jest dla człowieka terenem powołania i moralnej odpowiedzialności, jest darem i jednocześnie zadaniem moralnym. Każdy człowiek jest powołany do tego, aby z całą gorliwością i stanowczością dbać o dobro ojczyzny i wszystkie jej potrzeby. Jest to niezwykle ważne zadanie w sytuacji obecności Polski w Unii Europejskiej, w zjednoczonej Europie. W tej perspektywie niezwykle istotnym zadaniem na dzisiaj jest ukazanie na nowo wartości ojczyzny oraz powinności moralnych związanych z patriotyzmem. Ojczyzna bowiem umożliwia człowiekowi to wszystko, co jest niezbędne do ukształtowania własnej osobowości. W obecnej rzeczywistości potrzeba także właściwej formacji patriotycznej prowadzonej głownie w środowisku rodzinnym, szkolnym i kościelnym. Te wszystkie aspekty odpowiedzialności za ojczyznę można odnaleźć w nauczaniu moralnym ks. prof. Jerzego Bajdy.

EN

A person’s homeland is the terrain of vocation and moral responsibility; it is a gift and at the same time a moral task. Each person is called to care for the welfare of the homeland and all its needs with eagerness and firmness. This is an incredibly important task in terms of the Polish presence in the European Union, in a united Europe. In this perspective it is an especially significant task nowadays to show once again the value of the motherland and the moral obligations associated with patriotism. The homeland provides all that is necessary for a person to shape his own personality. In the present circumstances there is a need for an appropriate patriotic formation to be conducted, especially in the family, school and church environment. All these aspects of responsibility for one’s country can be found in the moral teachings of Fr. Prof. Jerzy Bajda.

11

Wolność bez alternatyw. W poszukiwaniu podstaw moralnej odpowiedzialności

67%

Kittel M., Hess L.

Diametros

|

2012

|

issue 34

51-78

PL

Problem wolności woli i związany z tym problem przypisywania moralnej odpowiedzialności za działania to jedno z najgoręcej dyskutowanych zagadnień współczesnej filozofii. W artykule argumentujemy przeciwko standardowemu podejściu do tego problemu w kategoriach (in)kompatybilizmu i „zasady alternatywnych możliwości”. Odwołując się do argumentacji Gottfrieda Leibniza oraz kilku XX-wiecznych teoretyków, pokazujemy, że uwaga filozofów skupić się powinna na kwestii poczucia sprawstwa, które towarzyszy naszym dobrowolnym działaniom. W ostatniej części artykułu wskazujemy kilka obiecujących kierunków rozwoju badań nad empirycznymi podstawami poczucia sprawstwa prowadzonych z perspektywy kognitywistyki, neuronauk i paradygmatu ucieleśnionego poznania.

EN

The problem of free will and the related problem of attributing moral responsibility are among the most discussed issues in contemporary philosophy. In the present paper we argue against the standard approach to this issue in terms of (in)compatibilism and the Principle of Alternate Possibilities. Invoking the arguments of Leibniz and some twentieth-century authors, we show that philosophers should focus on the issue of the conscious sense of agency that accompanies our voluntary actions. In the final part of the paper we point out some promising lines of research on the empirical grounds of the sense of agency conducted by neurobiologists, cognitive scientists, and advocates of the embodied cognition paradigm.

12

Compatibilism and the objective attitude in the world of clockwork oranges

67%

Kuźniar A., Kuźniar A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 4

13

P.F. Strawson wobec Kanta. Etyka bez metafizyki

67%

Janikowski W.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 4

14

Propozycja rozwiązania problemu trafu moralnego w kontekście zasady kontroli

67%

STRZYŻYŃSKI P.

Filozofia Chrześcijańska

|

2021

|

vol. 18

129-149

EN

The article presents a proposal of solution of the problem of moral luck in the context of the principle of control. This principle states that the condition for assigning responsibility, moral guilt / merit is to have control over the action by the perpetrator. According to his supporters, a moral hit causes the moral evaluation of a subject's action that was disturbed by chance or a factor beyond the subject's control. The article tries to show that there is no complete lack of control in the actions that are affected by chance. Hence, one cannot put forward such distant consequences of the impact of luck on morality as the negation of the rationality of assigning moral responsibility and blame / merit in general. Instead, the article proposes to assign moral responsibility separately from guilt / merit, depending on the intention of the acting subject.

PL

Artykuł prezentuje propozycję rozwiązania problemu trafu moralnego, w kontekście zasady kontroli. Zasada ta mówi, że warunkiem przypisania odpowiedzialności, winy/zasługi moralnej jest posiadanie kontroli nad działaniem przez sprawcę. Traf moralny powoduje zdaniem jego zwolenników, że ocenie moralnej podlega działanie podmiotu, które było zakłócone przez przypadek, czy czynnik będący poza kontrolą podmiotu. W artykule próbuje się wykazać, że nie można mówić o całkowitym braku kontroli w działaniach, na które wpływa przypadek. Stąd nie można wysuwać tak dalekich konsekwencji oddziaływania trafu na moralność jak negacja sensowności przypisywania odpowiedzialności moralnej i winy/zasługi w ogóle. W to miejsce proponuje się w artykule oddzielnie przypisywania odpowiedzialności moralnej od winy/zasługi, w zależności od intencji podmiotu działającego.

15

Prawo naturalne jako hermeneutyczna podstawa etyki uniwersalnej

67%

Zabielski J.

Rocznik Teologii Katolickiej

|

2015

|

vol. 14

|

issue 1

EN

Rationalism of human nature demands to know the moral foundations and legitimacy made by human decisions and actions. This norm directs to the human nature, since a man first of all he wants – and should – be a man what means to pursue contained in its nature objectives and capabilities. This fact calls for the recognition of human nature, which is the ontological foundation of ethical norms of human action. This problem becomes more timely in the context of the development of modern civilization and cultural, scientific and technological progress and the growth of the needs and possibilities of their fulfillment. The consequence of these changes is deepening differentiation of human action evaluation and justification of ethical standards. This condition demands intensification of their search for the basics of universal ethical standards and guidance, motivation of its obliging nature of the universal dimension. Such a foundation of ethical standards of a general nature is a natural law anchored in the personal nature of the human beings that connects all people and sets them to a common norm of conduct. In this analytical reflection we will focus on two dimensions of the title issues: 1. The essence of the natural law obliging its power and attitude to the statute law; 2. The natural law as the standard valuation of human action and its deformations.

16

O niemożliwości całkowitej odpowiedzialności moralnej

67%

Strawson G., Jarocki J.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 1

109-128

PL

Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowiedzialności. Na ogół utrzymuje się, iż ma ono najdalej idące konsekwencje dla życia społecznego oraz prawa. Jak jednak argumentuje Galen Strawson, nie można odpowiadać moralnie za własne działania. Argument przebiega następująco: dana osoba podejmuje decyzję w oparciu o swój charakter, osobowość lub inne czynniki umysłowe. Z drugiej strony, za czynniki te nie można ponosić odpowiedzialności, wydaje się bowiem oczywiste, że są one powodowane innymi czynnikami, takimi jak wychowanie czy geny, za które nie jesteśmy odpowiedzialni. Jedynym wyjściem byłoby bycie causa sui, tj. bycie przyczyną samego siebie. Jednakże zgodnie z rozpowszechnioną opinią nic nie może być causa sui. W takim wypadku odpowiedzialność moralna jest niemożliwa.

EN

The problem of moral responsibility occupies a central place in the discussions concerning free will. It is generally held that it has far-reaching consequences for social life and law. However, as Galen Strawson argues, it is impossible to be morally responsible for one's own actions. The argument runs as follows: a person decides one way or another on the basis of his character, personality traits or other mental respects. However, one cannot be responsible for those features—it seems obvious that they are caused by factors one cannot be responsible for, such as one's upbringing or genes. Hence the only way to be morally responsible is to be causa sui, i.e. the cause of oneself. It is widely acknowledged though that nothing can be causa sui. It follows that moral responsibility is impossible.

17

Śmierć i Upadek: dlaczego teistyczny ewolucjonizm nie łagodzi problemu zła

59%

Dembski W. A.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2013

|

vol. 10

159-176

PL

Większość teistycznych ewolucjonistów coraz częściej argumentuje, że dla teizmu chrześcijańskiego korzystne jest przyjęcie idei, iż Bóg stwarzał pośrednio za pomocą procesów darwinowskich, nie zaś bezpośrednio (dokonując oddzielnych aktów stwórczych). Teistyczni ewolucjoniści martwią się, że idea Boga stwarzającego bezpośrednio uniemożliwia rozwiązanie problemu zła. Taki Bóg byłby odpowiedzialny za wszystkie nieudolne i złe projekty, jakie znajdujemy w przyrodzie. Zastępując projektanta darwinowskim doborem naturalnym, teistyczni ewolucjoniści mogą wszystkie takie projekty zrzucić na karb ewolucji. W ich przekonaniu pozwala to rozwiązać problem zła naturalnego i zapewnić uzasadnienie teizmowi chrześcijańskiemu. Martwią się oni, że Bóg, który stwarza poprzez bezpośrednią interwencję, musi być odpowiedzialny za wszystkie złe projekty w świecie. Proponują w zamian rozwiązanie, że Bóg stwarza świat, w którym to ewolucja (drogą doboru naturalnego i losowej zmienności) tworzy takie projekty. W jaki jednak sposób rozwiązuje to podstawowy problem, że Bóg Stwórca ustanowił warunki, w jakich powstają złe projekty? W pierwszym przypadku Bóg działa bezpośrednio, w drugim - pośrednio. W obu przypadkach na Bogu Stwórcy, jako wszechpotężnym źródle wszechrzeczy, ciąży jednakowa odpowiedzialność. Chrześcijanin nie rozwiązuje bowiem problemu zła, zrzucając odpowiedzialność na naturalistyczny proces ewolucji (w tym wypadku - proces stworzony przez Boga). To jak zasypywanie jednego dołka poprzez kopanie następnego. Problem zła stanowi trudne zagadnienie, lecz darwinowska teorii ewolucji, z Bogiem czy bez Niego, nie pomaga go ani trochę złagodzić.

EN

Most theistic evolutionists increasingly argue that Christian theism benefits from the idea that God created indirectly by Darwinian means rather than directly (as in special creation). Theistic evolutionists worry that a God who creates directly renders the problem of evil insoluble. Such a God would be responsible for all the botched and malevolent designs we find in nature. By letting Darwinian natural selection serve as a designer substitute, theistic evolutionists can refer all those botched and malevolent designs to evolution. This, in their view, is supposed to resolve the problem of natural evil and thereby help validate Christian theism. They worry that a God who creates by direct intervention must be held accountable for all the bad designs in the world. Their proposed solution is therefore to have God set up a world in which evolution (by natural selection and random variation) brings about bad designs. But how does this address the underlying difficulty, which is that a creator God has set up the conditions under which bad designs emerge? In the one case, God acts directly; in the other, indirectly. But a Creator God, as the all-powerful source of all being, is as responsible in the one case as in the other. For the Christian it does nothing to resolve the problem of evil by passing the buck to a naturalistic evolutionary process (a process, in that case, created by God). This is filling one hole by digging another. The problem of evil is a difficult issue, but Darwinian evolution, with or without God, does little to mitigate it.

18

Czy Boża wola może być podstawowym kryterium dobra moralnego? Polemika z tezą Kaia Nielsena

59%

Józefowicz T.

Rocznik Teologiczny

|

2014

|

vol. 56

|

issue 1

103-120

PL

Artykuł stanowi polemikę z tezą Kaia Nielsena o niemożliwości uznania Bożej woli za fundamentalne kryterium moralności w życiu człowieka wierzącego. Autor artykułu na podstawie przykładów biblijnych epifanii i ich konsekwencji dla moralnych przekonań doświadczających je osób wykazuje, że teza Nielsena opiera się na uproszczonym i niepełnym obrazie doświadczenia religijnego, a konkretnie chrześcijańskiego doświadczenia Boga jako autorytetu moralnego. Autor pokazuje, że odwołując się do modelu uzasadnionego przekonania religijnego Alvina Plantingi można obronić racjonalność uznania Bożej woli za podstawowe kryterium ocen moralnych.

EN

This article is polemics with the thesis of Kai Nielsen about the impossibility of God’s will being the fundamental criterion of morality in the life of the believer. It is shown, on the basis of biblical examples of epiphanies and their moral consequences in the lives of the believers that Nielsen’s thesis in based on simplified and incomplete account of religious experience, particularly the Christian experience of God as moral authority. It is suggested that Alvin Plantinga’s model of warranted Christian belief can be employed to defend the rationality of acknowledging God’s will as the basic standard of moral judgment.

19

Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (I)

51%

Munévar G.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2013

|

vol. 10

111-137

PL

Celem tego artykułu jest wykazanie, że naturalizm jest zgodny z ideą wolności woli. Wielu filozofów twierdzi, że jeśli determinizm jest prawdziwy, a przeto nie jesteśmy istotami wolnymi, to tym samym nie jesteśmy odpowiedzialni moralnie. Wówczas ten "problem wolnej woli" najwyraźniej byłby szczególnie kłopotliwy dla naturalizmu. Naturalizm bowiem uznaje, że ludzie są swoiście zorganizowaną materią i dlatego, jak sądzi wielu uczonych, jest zgodny z determinizmem. Kilku naukowców, którzy poruszyli ten temat, włączywszy Francisa Cricka i E.O. Wilsona, próbowało wyjaśnić fenomenologię wolnej woli (nasze wrażenie, że jesteśmy panami samych siebie) w kategoriach biologicznych, argumentując, że ludzki mózg jest tak bardzo złożony, że przewidywalność działań poszczególnych jednostek w praktyce okazuje się niemożliwa. Niemniej rozwiązania takie zawodzą, ponieważ determinizm i przewidywalność nie są tym samym. Przykładowo zjawiska o charakterze chaotycznym są niemożliwe do przewidzenia, ale i tak są deterministyczne. Zatem te interesujące naukowe propozycje mogą wykazać co najwyżej, że wolna wola jest jedynie złudzeniem. Lecz jeśli tak, to złudzeniem jest również odpowiedzialność moralna. Niniejszy artykuł wyjaśnia także, dlaczego odwołanie się do indeterminizmu kwantowego leżącego u podstaw przypuszczalnie deterministycznej nauki również nie rozwiązuje problemu. Problemu tego nie można także unieważnić ani wskazując na mylenie w języku praktycznej nieuchronności praw przyrody z przymusem związanym z prawami społecznymi, jak próbowali to uczynić Hobbes, Hume, Schlick i inni, ani poprzez jakieś dalsze "analizy lingwistyczne". Artykuł ten rozwija sugestię Gary'ego Watsona, że kwestia wolnej woli sprowadza się raczej do pytania, czy jaźń może determinować nasze działania. Jak zobaczymy, okaże się, że jaźń to (w przeważającej mierze) mózg, zaś mózg rzeczywiście determinuje działania poszczególnych jednostek. Pomimo że prawa fizyki i chemii obowiązują w mózgu i że wszelkiego rodzaju czynniki zewnętrzne wywierają wpływ na ten narząd, to każdy mózg jest układem sui generis, charakteryzującym się własnym zbiorem "praw" emergentnych, które sprawiają, że każdy organizm jest niezależną jednostką w relacji do świata. W każdym razie taka niezależność od świata wystarczy do uzasadnienia wniosku, że mózg (jaźń) determinuje własne działania, a przeto, że - w normalnych warunkach - każda osoba jest odpowiedzialna moralnie. Najważniejszą z przesłanek dyskutowanych w artykule jest istnienie "silnej emergencji" procesów mózgowych. Pierwszy poziom emergencji to dobrze znany fakt, że składowe procesów mózgowych (na przykład impulsy elektryczne przesyłane z siatkówki oka do mózgu) nie gwarantują przeżycia jakiegoś konkretnego doświadczenia. Silniejszy poziom emergencji polega zaś na tym, że sieci neuronowe w mózgu oddziałują na pojedyncze składowe tych sieci (na przykład na wagi synaptyczne). Zatem stan neuronalny jest emergentny w tym sensie, że konstytuujące go wagi połączeń synaptycznych nie wystarczą do określenia go. Jest emergentny również w tym sensie, że wagi synaptyczne częściowo zależą także od samego stanu neuronalnego.

EN

The aim of this paper is to argue that naturalism is consistent with free will. Many philosophers claim that if determinism is true, and thus we are not really free agents, then we are not morally responsible. This „problem of free will” would then seem to be particularly pressing for naturalism, since naturalism considers human beings to be arrangements of matter, and therefore many scholars expect it to be consistent with determinism. Several scientific writers who have touched on the subject, including Francis Crick and E.O. Wilson, have tried to explain the phenomenology of free will (our feeling that we are free agents) on biological terms, while arguing that the human brain is so complex that the predictability of individual human action is practically impossible. Such solutions fail, however, because determinism and predictability are not the same thing. Chaotic phenomena, for example, may be unpredictable, but they are still deterministic. So the most these interesting scientific proposals can show is that free will is an illusion. But if free will is an illusion, so is moral responsibility. This paper will also explain why appeals to quantum indeterminism, which underlies presumably deterministic science, are not much help either. Nor can the problem be dismissed as Hobbes, Hume, Schlick and others have tried to do, by pointing to a linguistic confusion between the practical inevitability of natural law and the compulsion of social laws, nor by some further „linguistic analysis”. This paper develops Gary Watson’s suggestion that the question of free will is rather whether our actions can be determined by the self. The self, it will be seen, turns out tobe (largely) the brain, and the brain does indeed determine the individual’s actions. Even though the laws of physics and chemistry apply in the brain, and even though all sorts of external influences leave their imprint on the brain, each brain is sui generis and has its own set of emergent „laws” that pit the organism as an independent entity vis-à-vis the world. This is enough independence from the world, in any event, to justify the conclusion that the brain (the self) does determine its own actions, and thus that, under normal circumstances, the individual is morally responsible. The most important of the reasons discussed in the paper is the existence of „strong emergence” in brain processes. The first level of emergence is the well-known fact that the components of a brain process (e.g., electrical pulses sent by the retina to the brain) do not guarantee a particular experience. The stronger level of emergence is that the brain networks affect the individual components of the networks (e.g., synaptic weights). Thus a neural state is emergent in the sense that the weights of the synaptic connections that constitute it are not sufficient to determine it, and also emergent in the sense that those weights are also partially dependent on the neural state itself.

Refine search results

Moralna odpowiedzialność rodziców za szczepienie dzieci

Podstawy odpowiedzialności moralnej chrześcijan za misję ewangelizacyjną w świecie

Spór o możliwości i sensowność przypisywania korporacjom morlanej odpowiedzialności. Analiza argumentacji

Instytucjonalizacja i instrumentalizacja odpowiedzialności moralnej w społeczeństwie netokratycznym

Państwo prawa, filozofia publiczna i odpowiedzialność moralna naukowców

Aspekty moralne odpowiedzialności w prawie karnym

Analysis of the Meaning of the Word ‘Coincidence’ in the Context of the Problem of Moral Luck

Spór o możliwość i sensowność przypisywania korporacjom moralnej odpowiedzialności. Stan badań

Гуманизация воспитательной среды высшего учебного заведения как фактор формирования у студентов нравственной ответствености

Odpowiedzialność za Ojczyznę w zjednoczonej Europie w ujęciu księdza profesora Jerzego Bajdy

Wolność bez alternatyw. W poszukiwaniu podstaw moralnej odpowiedzialności

Compatibilism and the objective attitude in the world of clockwork oranges

P.F. Strawson wobec Kanta. Etyka bez metafizyki

Propozycja rozwiązania problemu trafu moralnego w kontekście zasady kontroli

Prawo naturalne jako hermeneutyczna podstawa etyki uniwersalnej

O niemożliwości całkowitej odpowiedzialności moralnej

Śmierć i Upadek: dlaczego teistyczny ewolucjonizm nie łagodzi problemu zła

Czy Boża wola może być podstawowym kryterium dobra moralnego? Polemika z tezą Kaia Nielsena

Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (I)