Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 18

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  paremiologia
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
100%
EN
Food, as one of the most important components of human existence, in addition to its primary function associated with satisfying hunger, is also essential element of culture and language – as evidenced by the numerous linguistic studies of that segment of the Polish vocabulary. The aim of this paper is to present and discuss selected Silesian collocations where the main component belongs to the wide category of cooking, understood as ready meals, the products of cookery or the entire process of preparing the food. Discussed idioms may include a component, which is the name of a specific dish, its ingredients, beverages, cookware or activities related to the preparation of dishes. The main purpose of this article is to show some segment of reality settled in dialectal phraseology and to identify functions performed by the expressive compounds containing in its composition the culinary names.
PL
Pożywienie jako jeden z najważniejszych składników egzystencji człowieka, oprócz swej podstawowej funkcji zaspokajania głodu, jest również istotnym elementem kultury oraz struktury semantycznej języka – o czym świadczą liczne językoznawcze opracowania tego wycinka polskiej leksyki. Celem artykułu jest zaprezentowanie i omówienie wybranych śląskich związków frazeologicznych, w których komponentem jest wyraz należący do kategorii kulinariów, rozumianych jako gotowe potrawy, będące wytworem sztuki kulinarnej lub jako wszystko to, co związane jest z przyrządzaniem i gotowaniem potraw. Omawiane frazeologizmy mogą zatem zawierać komponent będący nazwą konkretnej potrawy, jej składników, napojów czy naczyń kuchennych lub czynności związanych z przygotowywaniem potraw. Artykuł ma na celu pokazanie obrazu pewnego wycinka rzeczywistości utrwalonego we frazeologii gwarowej oraz wskazanie funkcji jakie pełnią związki wyrazowe zawierające w swym składzie nazwy kulinariów.
2
100%
PL
Antyprzysłowia są grupą aforyzmów wykazujących bezpośrednie powiązania z formami i treściami przysłów. Powstają na drodze transformacji zdań przysłowiowych, poprzez różnorakie postaci humoru, ironii, parodii, interpretację dosłowną i tzw. efekty wyobcowania. O ile przysłowia zwykło się identyfi kować z „mądrościami ludowymi”, antyprzysłowia uważa się za „prawdy przekręcone”. Okazuje się, że antyprzysłowia mają długą tradycję zarówno jako rodzaj tekstu, jak i zabieg literacki, ich treści zaś stanowią barometr życia kulturalnego i społecznego. Ocenę wartości kulturowej antyprzysłów ułatwia rozważenie samego zagadnienia kultury i form jej realizacji.
EN
The present work is devoted to linguo-cultural analysis of the concept “friendship” in a social and cultural area in Russia. The concept of “friendship” is one of the key concepts of Russian language, which presents a fragment of linguistic picture of the world of Russian linguoculture and the mentality of the inhabitants of modern Russia. Analysis of the material of associative dictionaries, phraseological units and proverbs helped to draw important conclusions, which were subsequently subjected to empirical verification. Moreover, questionnaire on associations, which let us explore the concept of “friendship” and examine reactions of native Russian speakers on words-stimulus: friendship (male, female), male friend, female friend, friendly, was carried out in this paper.
PL
Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie lingwokulturologicznej konceptu „przyjaźń” w rosyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej. Koncept „przyjaźń” jest jednym z istotnych konceptów języka rosyjskiego, który przedstawia fragment językowego obrazu świata rosyjskiej lingwokultury oraz mentalność mieszkańców współczesnych Rosjan. Analiza materiału wyekscer- powanego ze słowników frazeologicznych, paremiologicznych i asocjacyjnych pozwoliła wysnuć wiele wniosków, które następnie zostały poddane weryfikacji empirycznej. Ponadto został przeprowadzony eksperyment asocjacyjny, który pozwolił zbadać koncept „przyjaźń” i prześledzić reakcje rodzimych użytkowników języka rosyjskiego na słowa bodźce: przyjaźń (męska, kobieca), przyjaciel, przyjaciółka, przyjacielski.
PL
Celem artykułu jest ukazanie potencjału semantyczno-pragmatycznego leksemu świnia w języku polskim i rosyjskim. Zebrany materiał pochodzi ze słowników objaśniających, żargonowych oraz gwarowych, stanowi zatem zbiór odzwierciedlający zarówno polszczyznę i ruszczyznę literacką, jak i odmiany użytkowe obydwu języków. Artykuł zawiera charakterystykę obrazu świni w kulturze oraz ukazuje fragment językowego obrazu zwierzęcia nawiązujący do jego upodobań kulinarnych.
EN
The aim of article is to show the semantic and pragmatic potential of the word swine in Polish and Russian languages. Collected material comes from description, jargon and dialect dictionaries. Above material reflects both Polish an Russian literary languages as variations in both languages. The article presents the image of a swine in culture and shows the linguistic depiction of the animal referring to its culinary likings.
PL
Celem artykułu jest zaprezentowanie dotychczasowego stanu badań nad śląską paremiografią i paremiologią. W pierwszej części tekstu przedstawiono i scharakteryzowano zbiory przysłów rejestrujące paremie z różnych części Śląska od połowy wieku XIX po czasy współczesne. W drugiej natomiast omówiono prace teoretyczne, podejmujące problematykę śląskich przysłów, widzianych w rozmaitych kontekstach i z różnych perspektyw badawczych (prace literaturoznawcze, folklorystyczne, językoznawcze, językowo-kulturowe itp.).
EN
The aim of the article is to present the current state of research on Silesian paremiography and paremiology. The first part provides an overview of collections of proverbs from various parts of Silesia from the mid-nineteenth century to modern times. The second part discusses theoretical studies dealing Silesian proverbs, which are explored in various contexts and from various research perspectives (literary studies, folklore, linguistics, language and culture, etc.).
EN
This article is an attempt to linguistically describe the values occurring in the 18th century proverbs excerpted from Nowy dykcjonarz by Michł Abraham Trotz. The author discusses the axiological preferences reflected in the proverbs, shows which categories and how many of them are emphasized in the proverbs, what linguistic and stylistic means are used to express and estimate of the values, and what aspects of the values are present in the proverbs semantic plan.
PL
Niniejszy artykuł jest próbą lingwistycznego opisu wartości występujących w osiemnastowiecznych przysłowiach, wyekscerpowanych z Nowego dykcjonarza Michała Abrahama Trotza. Autorka omawia preferencje aksjologiczne, odzwierciedlone w paremiach, ukazuje, które kategorie i jak licznie eksponowane są w prowerbiach, jakie środki językowe i stylistyczne służą wyrażaniu wartości i ich waloryzowaniu, a także jakie aspekty wartości uobecnione są w planie semantycznym przysłów.
PL
Celem rozważań jest ukazanie kategorii PRAWDY z perspektywy paremicznej. Przedstawiane dociekania, oparte na materiale języka polskiego i języka rosyjskiego sprowadzają się do unaocznienia zakresowości PRAWDY w głównych jej wymiarach: Prawda. Istnienie. Własności; Prawda a inne wartości, antywartości i pojęcia. Analiza pozwala na ogólniejsze uchwycenie tej kategorii oraz odzwierciedla aspekty specyficznojęzykowe.
EN
The aim of the considerations is to show the category of TRUTH from a paremical perspective. The presented inquiries based on the material of the Polish language and the Russian language boil down to visualizing the scope of TRUTH in its main dimensions: Truth. Existence, properties; Truth and other values, counter-values and concepts. The study renders a thorough analysis of the category with its specific linguistic aspects.
EN
The paper is an attempt at a synthetic presentation of one research area in phraseology and paremiology, namely the evidence of old material culture preserved in fixed multi-word units. The author considers previous achievements in this field and indicates the options for completing new tasks connected with collecting, describing and analyzing multverbisms motivated by material culture realia, and with an attempt at popularizing scientific reflection on this topic.
EN
The article presents an analysis of phrases and proverbs with a toponymic component, which were excerpted from lexicographic sources recording Silesian dialects. The object of description is the image of “a little motherland”, or to be more precise, little Silesian motherlands (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk oraz Śląsk Opolski), which is present in those units (i.e. phrases and proverbs). Thanks to particular toponyms in phraseology and paremiology, the following aspects of old times reality have been preserved: administrative centers, the development of industry and railroading, mental health care, education, prison system, agriculture, craftsmanship, trade, religious life, dialectal differences between residents of neighbouring towns, real estate.
EN
The article deals with phraseologisms and proverbs which contain the component łyko (phloem). The analysis of collected material made it possible to reconstruct the linguistic view of old reality connected with low material status of country dwellers and their ability to cope with the difficulties of daily life. Due to the change of reality the discussed units now constitute an archaic part of Polish phraseological and paremiological resources.
EN
The object of analysis in this paper are fixedword combinations (phraseological units and proverbs) with components denoting names of agricultural tools. They were used to conceptualize numerous ideas connected not only with the appearance of tools and agricultural work done, but also with various aspects of individual and collective life. Most of the analysed phrasemes already belong to the recessive sphere of phraseology. In order to understand them completely, it is necessary to have some knowledge of what they look like, what purpose they served and what kind of work was done with their use, which is not always clear to people who don’t know anything about the village reality.
EN
The article is a special continuation of the paper published in the previous volume of Studia Linguistica entitled “A little motherland” in the Light of Phraseology and Paremiology of Silesian Dialects. It contains the analysis of those phraseological units and proverbs found in dictionaries documenting Silesian dialects which refer to the so-called rest of the world, namely the world which is not ‘a little motherland’ of a Silesian, but is situated outside its borders. The components of presented units are the names of Polish and foreign towns, regions, European and non-European countries, adjectives derived from these toponyms, as well as nouns denoting the inhabitants of countries (ethnonyms). The units have been presented in the order which made it possible to show the spreading – in a geographical sense – of this world. Thus, the presentation of ‘the rest of the world’ contains the point of view of a Silesian, for whom ‘the little motherland’ is located in the centre of the world, while everything outside of it is perceived as more or less remote places. Silesian phraseology and paremiology presented in the article cannot become the basis for any far-reaching opinions on the image of this ‘rest of the world.’
EN
This paper aims to examine three Catalan proverbs about the concept of friendship, which are included in Sebastià Farnés’ volume entitled Paremiologia catalana comparada. These proverbs bear witness to their classical tradition and they are related to philosophical and literary passages that can be considered as previous samples of this tradition. These Greek and Latin passages are compiled, presented in chronological order and compared, so as to (1) determine the different ways the ideas included in those proverbs were expressed throughout the time; and, more specifically, (2) in order to clarify how these Catalan proverbs ended up being formulated the way they were. I conclude that the considerations about friendship presented by these proverbs are embedded into a long textual tradition which refers, ultimately, to Pythagoras, although Judeo-Christian tradition was involved in their final configuration as well.
EN
The present study examines in contrastive terms issues concerning alcohol consumption raised in collections of proverbs in two languages (Polish and Spanish in the Iberian Peninsula variety and the Mexican variant). These include the pleasure of alcohol drinking, the approval or disapproval of alcohol consumption, attitudes towards abstinence and non-drinkers, and the effects of its intake. The corpus underpinning the research consists of more than 2,900 proverbs related to food and drink, and the analytical part uses the methodology of contrastive work in the fields of paremiology and phraseology. The aim of the work is to explore the culturally rooted and culturally motivated judgements and beliefs reflected in proverbs, as well as to encourage general reflection on the values conveyed in proverbs. The conclusions of the analysis allow us to see a number of similarities between languages and cultures, but also reveal important differences in attitudes towards alcohol consumption and, in addition, the perspective from which they were created.
PL
W artykule w ujęciu kontrastywnym przeanalizowano kwestie dotyczące spożycia alkoholu poruszane w zbiorach przysłów w dwóch językach (polskim i hiszpańskim w odmianie z Półwyspu Iberyjskiego i wariancie meksykańskim). Obejmują one m.in. przyjemność płynącą z picia alkoholu, aprobatę lub dezaprobatę wobec jego spożycia, stosunek do abstynencji i ludzi niepijących, a także skutki konsumpcji. Korpus stanowiący podstawę badań składa się z ponad 2 900 przysłów z zakresu jedzenia i picia, a część analityczna wykorzystuje metodologię prac kontrastywnych w dziedzinach paremiologii i frazeologii. Celem artykułu jest zbadanie zakorzenionych w kulturze i kulturowo motywowanych sądów i przekonań odzwierciedlonych w przysłowiach, a także zachęcenie do ogólnej refleksji nad wartościami przekazywanymi w paremiach. Wnioski płynące z analizy pozwalają dostrzec szereg podobieństw między językami i kulturami, ale ukazują również istotne różnice w podejściu do konsumpcji alkoholu, a dodatkowo także perspektywę, z jakiej były tworzone.
15
67%
PL
Praktykowanie zwyczajów i obrzędów jest bardzo ważnym elementem jednoczącym Łużyczan, a także wykładnikiem tożsamości narodowej tej słowiańskiej mniejszości w Niemczech. Przywiązanie do tradycji i zwyczajów znajduje odzwierciedlenie również w języku. Zgromadzony materiał językowy (blisko 80 górnołużyckich frazeologizmów i przysłów) obrazuje wiele ciekawych łużyckich zwyczajów. Odzwierciedlone w nim zostały przede wszystkim te tradycje i zwyczaje, które pozostają w ścisłym związku z religią, jak np. niektóre zwyczaje wielkanocne czy tradycja odpustów.
EN
Practicing customs and rituals is a very important element that unites the Sorbs, as well as an exponent of the national identity of this Slavic minority in Germany. Attachment to tradition and customs is also reflected in the language. The collected linguistic material (nearly 80 Upper Sorbian idioms and proverbs) illustrates many interesting Sorbian customs. It reflects mainly those traditions and customs that are closely related to faith, such as some Easter customs or the tradition of indulgence feasts/parish festival.
EN
Phraseologisms, proverbs and common sayings play an important role in the cultural fund and language of any nation. Phraseological and paremiological units are a result of long-term accumulation and philosophical reflection on the language level of national culture, folk traditions, life-experiences of native speakers of one concrete language and culture. They are one of the oldest and widespread type of language units, in which reflect various images of one nation (everyday life, philosophical, historical and so on). In the same time, phraseology is fairly difficult for foreigners to understand and to have a good knowledge of it, especially if they don’t know the historical, cultural, non-linguistic background of a nation. The article deals with the question about what kind of cultural images underlie the concept of “woman” in the samples of Russian phrases, proverbs and sayings, which are related to various images of women, as well as the question, what stereotypes, particularly negative images, are usually attributed to women in traditional Russian society and characterize Russian consciousness, and also what positive qualities are considered precious and necessary for women.
PL
Frazeologizmy, przysłowia i porzekadła zajmują ważne miejsce w dziedzictwie kulturowym oraz w języku każdego narodu. Jednostki frazeologiczne paremiologiczne (JF, JP) – to wynik długotrwałego nagromadzenia i przemyśleń filozoficznych na płaszczyźnie językowej kultury narodowej, tradycji folklorystycznych, doświadczenia życiowego użytkowników określonego języka oraz kultury. Odzwierciedlają się w nich rozmaite wyobrażenia narodu (bytowe, filozoficzne, historyczne itp.). Jednocześnie frazeologia reprezentuje sobą dość skomplikowaną warstwę językową, trudną do zrozumienia i przyswojenia przez cudzoziemca, szczególnie gdy nie jest on wystarczająco obeznany z historycznym, kulturologicznym, pozalingwistycznym tłem danej nacji. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie jakie obrazy kulturowe leżą u podstaw konceptu „kobieta/baba” na przykładzie rosyjskich frazeologizmów, przysłów oraz porzekadeł związanych z różnymi obrazami kobiet, a także jakie stereotypy i obrazy zazwyczaj przypisywane są kobietom w tradycyjnym społeczeństwie rosyjskim, typowe dla świadomości rosyjskiej, jakie cechy pozytywne uważane są za wartościowe i niezbędne dla kobiet.
RU
Фразеологизмы, пословицы и поговорки занимают важное место в культурном фонде и языке. Фразеологические и паремиологические единицы (ФЕ, ПЕ) – это результат длительного по времени процесса накопления и философского осмысления на языковом уровне народной культуры, фольклорных традиций, жизненного опыта носителей определенного языка и культуры. В них отражаются различные представления народа (бытовые, философские, исторические и т.п.). В то же время, фразеология представляет собой достаточно сложный для понимания и усвоения иностранцем пласт языка, особенно если ему не очень хорошо знаком исторический, культурологический, экстралингвистический фон данной нации. В статье рассматривается вопрос о том, какие культурные образы лежат в основе концепта «женщина / баба» на примере русских фразеологизмов, пословиц и поговорок, связанных с различными образами женщин, а также какие стереотипы и образы как правило приписываются женщинам в традиционном русском обществе, характерны для русского сознания, какие позитивные качества считаются ценными и необходимыми для женщин.
PL
Artykuł poświęcony jest porównaniu przysłów w trzech językach (rosyjskim, serbskim i chińskim) w oparciu o wielojęzyczny słownik M. Yu Kotova Rosyjsko-słowiański słownik przysłów z angielskimi odpowiednikami. W toku analizy porównywane są językowe obrazy świata trzech narodów. Obiektem badań jest przysłowie jako zjawisko ligwokulturowe, przedmiotem zaś przysłowia o losie w języku rosyjskim, serbskim i chińskim. Badanie ujawnia wspólne cechy rosyjskich, serbskich i chińskich przysłów o losie (grupa tematyczna Przeznaczenie), a także wskazuje na ich różnice. W pracy podano definicję przysłowia traktowanego jako przedmiot badań w trzech językach; porównuje się trójjęzyczne przysłowia o losie w paralelach, bada pełne paralele przysłowiowe, paralele przysłowiowe z inną formą wewnętrzną (analogią) oraz lakuny.
EN
The article is devoted to the comparison of proverbs in three languages (Russian, Serbian and Chinese) based on the multilingual dictionary of M. Yu. Kotova “Russian-Slavic dictionary of proverbs with English equivalents.” As a result of this analysis, the linguistic pictures of the world of the three nations are compared. The object of the research is the proverb as a linguocultural phenomenon, the subject is proverbs about fate in the Russian, Serbian and Chinese languages. The study reveals the common features of Russian, Serbian and Chinese proverbs about fate (thematic group “Destiny”), and also points out the differences. The work provides a definition of a proverb considered as the object of research in three languages; compares trilingual proverbs about fate in parallels, and also explores full proverbial parallels, proverbial parallels with another internal form (analogs) and lacunae.
RU
Статья посвящена сравнению пословиц в трех языках (русском, сербском и китайском) на основе многоязычного словаря М.Ю. Котовой «Русско-славянский словарь пословиц с английскими соответствиями». В результате данного анализа сопоставляются языковые картины мира трех наций. Объектом исследования выступает пословица как лингвокультурологический феномен, предметом – пословицы о судьбе в русском, сербском и китайском языках. В исследовании выявляются общие черты русских, сербских и китайских пословиц о судьбе (тематическая группа «Судьба), а также указывается на их различия. В работе дается определение пословицы, рассматриваемой в качестве объекта исследования в трех языках; сравниваются русские пословицы о судьбе с их пословичными параллелями в сербском и китайском языках. В статье исследуются полные пословичные параллели, пословичные параллели с другой внутренней формой (аналоги) и лакуны.
PL
Określono główne kierunki badań narodowo-kulturowej swoistości przysłów w języku białoruskim w okresie od końca XIX do początku XXI wieku. Badania etymologiczne mają na celu identyfikację właściwych białoruskich przysłów, odzwierciedlających narodowo-kulturową specyfikę języka białoruskiego jako całościowych znaków językowych. Większość etymologii białoruskich przysłów nie zawsze jest dokładna, ponieważ przeważnie ignorują one obcy materiał przysłowiowy. Badania etnolingwistyczne białoruskich przysłów dotyczące metodologii i wyników są nadal ściśle związane z badaniami realiów etnograficznych w paremiach jako gatunku ustnej sztuki ludowej, dlatego częściej postrzegane są w sferze folklorystyki niż językoznawstwa. Lingwokulturowe badania białoruskich przysłów są nieliczne i często nie są oddzielane od analizy narodowego obrazu świata w białoruskich frazeologizmach. Lingwokrajoznawczy opis specyfiki narodowo-kulturowej przysłów białoruskich opiera się na wynikach badań etymologicznych, etnolingwistycznych i językowo-kulturowych, dlatego automatycznie przejmuje wszelkie ich niedoskonałości. Wszystkie rozpatrzone badania są realizowane na materiale przysłowiowym o różnej objętości i właściwościach jakościowych, mają różny stopień reprezentatywności i charakteryzują się różną skutecznością. Niemniej jednak treść istniejących wieloaspektowych badań białoruskich przysłów pozwala na opracowanie metodologii określania narodowo-kulturowej specyfiki przysłowiowego zasobu języka białoruskiego. Rozważono najnowsze próby i perspektywy opisu językowo-kulturowej oryginalności białoruskich przysłów.
EN
The main research directions of studying the national and cultural specificity of proverbs in the Belarusian language in the period from the end of the 19th century to the beginning of the 21st century are discussed. Linguocultural studies of Belarusian proverbs are few and often not separated from the study of the national picture of the world in Belarusian phraseologisms. The linguistic and cultural description of the national--cultural originality of Belarusian proverbs is based on the results of etymological, ethnolinguistic and cultural linguistics studies, therefore it automatically adopts all their imperfections and limitations. All the studies mentioned are carried out on proverbial material of different volume and qualitative properties, have a different degree of representativeness, and are characterized by different effectiveness. Nevertheless, the content of the various existing studies of Belarusian proverbs makes it possible to develop a methodology for determining the national and cultural specificity of the Belarusian proverbial resources. The latest attempts at, and prospects for, describing the linguocultural specificity of Belarusian proverbs are considered.
RU
Определены основные направления изучения национально-культурного своеобразия пословиц в белорусском языке в период с конца XIX – начала XXI вв. Лингвокультурологические исследования белорусских пословиц немногочисленны и часто не отделяются от изучения национальной картины мира в белорусских фразеологизмах. Лингвострановедческое описание национально--культурной специфичности белорусских пословиц основывается на результатах этимологических, этнолингвистических и лингвокультурологических исследований, поэтому автоматически перенимает все их недостатки. Все рассмотренные исследования реализуются на разном по объёму и качественных свойствах пословичном материале, имеют различную степень репрезентативности, характеризуются неодинаковой эффективностью. Тем не менее, содержание существующих разноаспектных исследований белорусских пословиц позволяет разработать методологию определения национально-культурной специфики пословичного фонда белорусского языка. Рассмотрены новейшие попытки и перспективы описания лингвокультурного своеобразия белорусских пословиц.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.