Search results

1

Podróże w czasie jako zagadnienie filozoficzne

100%

Przechowski A.

Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL

|

2014

|

vol. 3

39-64

EN

Time travel is a relatively recent field of rational inquiry. Before the twentieth century the physicists and the philosophers did not focus on this issue; time travels were regarded as the pure science-fiction. It was empirical success of Einstein’s general relativity that made them a subject of study in theoretical physics. Physically plausible models of time travel become an important topic of inquiring in philosophical iscussion on the nature of time, free will and personal identity. The very concepts of „time travel” and „time machine” need to be precisely determined. However defining them experiences several difficulties in both the philosophy and the classic relativistic theory of gravitation. The preliminaries lead to paradoxes or a specific conceptualization of personal dentity; our Universe seems to observe additional principles called „consistency constraints”, „cosmic censorship” or „chronology protection” which preclude time travels. The topological features of the space-time which operates on so called „Thornian” time machines entail „no-go” theorems in relativistic theory. The aim of this article is the demonstration of these difficulties as genuine philosophical problems, and especially the formulation of an ethic objection to the presentistic variant of time travel.

PL

Problematyka podróży w czasie stanowi względnie młodą dziedzinę racjonalnej refleksji. Zainteresowanie tą tematyką ze strony fizyków i filozofów do XX wieku było nikłe. Dopiero empiryczne sukcesy Ogólnej Teorii Względności sprawiły, że podróże w czasie, będące wcześniej domeną fikcyjnych spekulacji i literatury science-fiction, stały się przedmiotem badań fizyki teoretycznej, a fizycznie akceptowalne modele podróży w czasie pojawiają się w filozoficznych dociekaniach na temat natury czasu, wolnej woli, czy tożsamości osobowej. Zarówno samo rozumienie „podróży w czasie”, jak i związane z nim pojęcie „wehikułu czasu” wymagają precyzyjnego dookreślenia. Zdefiniowanie ich przysparza jednak pewnych trudności, zarówno na gruncie filozofii (paradoksy; warunek spójności, kosmiczna cenzura, ochrona chronologii; tożsamość osobowa), jak i klasycznej relatywistycznej teorii grawitacji (określenie topologicznych własności czasoprzestrzeni warunkujących działanie wehikułów czasu, twierdzenia typu „no-go”). Robocze definicje prowadzą do kontrowersji, związanych z przyjętymi w nich założeniami natury ontologicznej i pojęciowej. Celem artykułu jest przedstawienie wspomnianych trudności jako problemów par excellence filozoficznych oraz, w szczególności, sformułowanie etycznego veta przeciwko prezentystycznej wersji podróży w czasie.

2

„Równoczesność” a „teraźniejszość” – fizyka i metafizyka czasu

100%

Przechowski A.

Roczniki Filozoficzne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 4

181-204

PL

Jednym z głównych problemów filozofii czasu jest określenie statusu teraźniejszości. Zagadnienie teraz pojawia się explicite choćby w dyskusji prezentyzm-eternalizm czy w pytaniu o możliwość uzgodnienia idei obiektywnego upływu czasu z rozumieniem czasu we współczesnej nauce. Filozofia nauki ujawnia zaś – wcześniej nie dostrzegany – problem zdefiniowania równoczesności. Dyskusje na temat obiektywności lub realności upływu czasu nie są domeną filozofii ostatniego stulecia ani też pokłosiem odkryć fizyki XX wieku. To właśnie jednak na gruncie fizyki nastąpiło spektakularne zderzenie intuicyjnego rozumienia czasu, w tym tak oczywistych – zdawałoby się – idei, jak równoczesność czy współistnienie, z filozoficznymi implikacjami teorii naukowej. Rozbieżność intuicji temporalnych z czasem relatywistycznym analizowali pod kątem konsekwencji metafizycznych Gödel, Rietdijk i Putnam. Próby uzgodnienia klasycznych kategorii tensalnych z pojęciami STW, podejmowane m.in. przez Sklara, wskazują na konieczność wyeksplikowania odmiennych założeń ontologicznych obu schematów pojęciowych oraz potrzebę oddzielenia metafizyki od epistemologii. Radykalną propozycję wyeliminowania konfliktu między intuicją upływu czasu i relatywistycznym obrazem czasu wysunął Prior, który przypisał fundamentalną rolę potocznym kategoriom temporalnym (A-teoria), pojęcia relatywistyczne zaś uznał za czysto konwencjonalne i wtórne. Pogląd taki jawnie przeczyłby jednak ontologicznym założeniom STW, sformułowanym przez samego Einsteina. Niniejszy artykuł ma na celu wyeksplikowanie wspomnianych trudności w oparciu o fundamentalne założenia i własności klasycznej oraz relatywistycznej koncepcji czasu.

EN

The status of “nowness” is one of the most important problems of the philosophy of time. The question of “the now” remains relevant in the discussion between presentism and eternalism, or in the problem of reconciliation between the classic idea of objective sense of the flow of time and the concept of time in the modern science. Philosophy of science also reveals the never-recognized-before problem of defining “simultaneousness.” The discussions on the objectivity or reality of the flow of time neither are the domain of the 20th-century philosophy, nor are the result of the discoveries in the modern physics. It was right on the grounds of relativistic physics, however, where the intuitive perception of time (including the supposedly obvious ideas of “simultaneousness” or the “coexistence”) and the philosophical implications of the scientific theory spectacularly collided. The dissonance between temporal intuitions and ontological implications of relativistic time was studied by Gödel, Rietdijk, and Putnam. The attempts to reconcile the classic tensal categories with the STR definitions, made by Sklar and the others, indicate the need of explication of the different presumptions of the two frameworks of conceptual schemas as well as the need of the separation between metaphysics and epistemology. A radical attempt of elimination of the conflict between the intuition of the flow of time and the relativistic concept of time was presented by Prior, who assigned a fundamental meaning to the tensal categories (A-theory) and who considered the relativistic concepts to be conventional and secondary. Such an idea, however, would explicitly negate the ontological presumptions of the STR, formulated by Einstein himself. The article presents this difficulties on the basis of the fundamental presumptions and features of the classic and relativistic concept of time.

3

Time as a Political Resource: Early Greek Thought and Plato’s Philosophy of Time

70%

Pleshkov A. A.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2020

|

vol. 14

207-221

EN

In the article, the author reconstructs the intellectual context relevant to Plato’s “philosophy of time”. First of all, since the tradition preceding Plato did not produce a unified concept of time, the problem of multiplicity of times is discussed. Then, the author examines the peculiar experience of the instability of time, linking dimensions of human behavior and cosmic order. Finally, the problem of affectivity of time and the need for standardizing time for political coexistence is considered. It is argued that the concept of time is what allows Plato to connect the micro-level of individual behavior with the meso-level of politics and macro-level of nature.

PL

W artykule autor rekonstruuje kontekst intelektualny „filozofii czasu” Platona. Ponieważ do Platona nie wytworzono jednolitego pojęcia czasu, najpierw omawiany jest problem wielości czasów. Następnie autor bada osobliwe doświadczenie niestabilności czasu, łączące wymiary ludzkiego zachowania i kosmicznego porządku. Na koniec rozważany jest problem afektywności czasu i potrzeba ujednolicenia czasu dla politycznego współistnienia. Autor stwierdza, że pojęcie czasu jest tym, co pozwala Platonowi łączyć mikropoziom indywidualnego zachowania z mezopoziomem polityki i makropoziomem przyrody.

Refine search results

1 In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

1 Roczniki Filozoficzne

1 Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL

1 2020

2 2014

2 Przechowski A.

1 Pleshkov A. A.

Podróże w czasie jako zagadnienie filozoficzne

„Równoczesność” a „teraźniejszość” – fizyka i metafizyka czasu

Time as a Political Resource: Early Greek Thought and Plato’s Philosophy of Time