Search results

1

Późnośredniowieczna piśmienność mieszczańska na Kujawach

100%

Bartoszewicz A.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2010

|

vol. 17

|

issue 17

81-95

EN

The primary source base for research on urban literacy in Kujawy are documents and letters, addressed to the town councils of big cities of Prussia that were drawn up in the offices of several cities (Włocławek, Inowrocław, Radziejów, Brześć Kujawski, Bydgoszcz, Gniewkowo). They are currently stored in the archives in Toruń and Gdańsk. Moreover, there are court books, city council records and bench court registers (Radziejów, Brześć Kujawski, Kowal, Przedecz) in different condition. Another group of sources are the statutes of the guilds in Bydgoszcz. In their view Kujawy appears as an area of high legal culture and rich urban literacy, which - in comparison with other regions of the Polish Kingdom - developed relatively early. This was because of trade contacts between the townspeople of Kujawy and the State of Teutonic Knights and the need to use of the same work and communications tools, as they and merchants of Hansa had. Municipal offices, employing professional, well-educated writers, were not the only centers of urban culture. Late Medieval Kujawy had also a well developed network of parochial schools under guardianship of the councilors, still only a few bourgeois sons went the University of Krakow. It seems that in their case, more important role in education played educational and cultural institutions in Prussia, cathedral schools (Włocławek) and collegiate schools (Kruszwica).

2

Mowa, gest, pismo. Relacje między kulturą żywego słowa a kulturą pisma w świetle zapisek z ksiąg sądowych późnośredniowiecznych miast polskich

88%

Bartoszewicz A.

Kwartalnik Historyczny

|

2017

|

vol. 124

|

issue 2

PL

Każda zapiska zachowana w księgach miejskich stanowi efekt różnego rodzaju działań odbywających się w sferze słów i gestów, słuchanych, oglądanych i wreszcie przetworzonych przez pisarza w urzędowy zapis. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, jakie miejsce w tym świecie teatralnych gestów i utartych formuł zajmowało pismo. Any record registered in municipal books is a result of many actions in the sphere of words and gestures, listened to, seen, watched, and finally transformed by the scribe into an official registration. The present article attempts to answer the question about the place occupied by writing in that world of theatrical gestures and set phrases.

3

Przemierzanie powieści-mapy. Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena jako konstrukcja kartograficzna

75%

Niemojewski M.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

vol. 59(4 (451))

131-142

PL

The Lord of the Rings, the most popular book by J.R.R. Tolkien is most often interpreted as an example of mythological reconstruction born out of philological research. However, of equal importance is reading the novel as a cartographic design based on the maps of the world presented, handmade and repeatedly enhanced by the author himself, included in the subsequent editions of the novel. The attempt to look at the novel through the prism of maps and determine their functions as integral parts of the novel, and at the same time autonomous texts, allows the reflection on the work and its reception in the context of the consequences of literacy and the type of modelling human experience implied by this ability.

4

Szkoła, praktyka, pismo w świetle zwrotu performatywnego.

63%

Rakoczy M.

Tematy z Szewskiej

|

2014

|

issue Performatywność 2(12)/2014

6-19

PL

Głównym tematem artykułu są inspiracje, jakie wnosi zwrot performatywny do antropologicznych badań szkolnych praktyk piśmiennych. Celem artykułu jest ukazanie, że pismo: (1) nie jest – jak twierdzili przedstawiciele klasycznej teorii piśmienności – jedynie narzędziem intelektu odpowiadającym za określony sposób konceptualizowania świata, języka i jaźni. Jest ono także swoistym narzędziem społecznego dyscyplinowania ciała: nabywania określonych cielesno-percepcyjnych dyspozycji; (2) pismo nie jest tylko instrumentem reprodukcji określonych relacji wiedzy/władzy, lecz stanowi także środek twórczego, jednostkowego improwizowania w rzeczywistości kulturowej.

EN

The main topic of the article is an inspiration brought by performative turn in anthropological research of early school literacy practices. The purpose of this article is to: (1) show that, contrary to the classic literacy theory, writing is not only an instrument of the intellect responsible for the specific way of conceptualization of the world, language and self. It is also a kind of tool of social disciplining of the body: the acquisition of certain bodily and perceptual features; (2) writing is not just a tool for reproducting of specific knowledge/power relationship, but it is also an instrument of creative, individual improvisation in cultural reality.

5

Donelaitis i Baranauskas: między piśmiennością a literaturą

63%

Niemojewski M.

Przegląd Środkowo-Wschodni

|

2016

|

vol. 1

30-67

6

Piśmienność młodzieży w świetle polskich diagnoz edukacyjnych

63%

Dąbrowska A.

Rozprawy Społeczne

|

2019

|

vol. 13

|

issue 3

38-52

EN

Acquiring literacy by a young person changes his/her perception of reality and broadens the possibilities of participation in social life. The following problem was addressed in the article: to what extent did middle school students achieve advanced literacy, consisting in the ability to interact with texts, and, in particular, to create written texts? The answer to this question was based on the analysis of middle school final examination documentation from years 2002-2018. These are obligatory examinations, which in those years took place at the end of the last uniform and compulsory stage of education. They were an opportunity to reveal the level of literacy of young people. Analysis of the documentation showed that middle school students have great difficulties in the area important for acquiring literacy, which is the ability to construct longer written utterances, which may hinder the full participation in a culture based on writing. The above results and the educational practice of "studying for a test" prompt to thoroughly rethink the construction of the eighth-grade examination (which will soon replace middle school examinations) in this regard.

PL

Nabycie piśmienności przez młodego człowieka zmienia jego sposób odbioru rzeczywistości oraz poszerza możliwości uczestnictwa w życiu społecznym. W artykule podjęty został następujący problem: W jakim stopniu młodzież gimnazjalna osiągnęła piśmienność zaawansowaną, polegającą na umiejętności obcowania z tekstami, a zwłaszcza tworzenia tekstu pisanego? Odpowiedź na postawione pytanie udzielona została na podstawie analizy dokumentacji egzaminów gimnazjalnych z lat 2002 – 2018. Są to obligatoryjne egzaminy, które w tych latach odbywały się na zakończenie ostatniego jednolitego, obowiązkowego etapu edukacji. Stanowiły więc szansę ujawnienia stanu piśmienności młodzieży. Analiza dokumentacji wykazała, że gimnazjaliści mają duże trudności w ważnym dla nabywania piśmienności obszarze, jakim jest umiejętność konstruowania dłuższych wypowiedzi pisemnych, co utrudnić może pełne uczestnictwo w kulturze opartej na piśmie. Powyższe wyniki oraz praktyka edukacyjna polegająca na „nauce pod test” skłaniają do gruntownego przemyślenia w tym zakresie konstrukcji egzaminu ósmoklasisty, który już wkrótce zastąpi egzaminy gimnazjalne.

7

Piśmienność mieszkańców Krakowa w pierwszej połowie XIX wieku. Uwarunkowania demograficzne i społeczno-gospodarcze

63%

Ogórek B.

Przeszłość Demograficzna Polski

|

2018

|

vol. 40

141-170

EN

The paper aims to find levels of literacy and its demographic and socio-economic determinants among spouses marrying in two Roman Catholic parishes in the city of Cracow during the first half of the 19th century. The results are relevant for the debate on the formation of human capital and standard of living as well as on the efficiency of the education system in the city during the late preindustrial period. The study uses the civil registers from two parishes – St. Florian (1810–1846) and the Holy Cross (1810–1848). Methods include the traditional approach, namely the Maggiolo method, which relates the ability to sign the marriage act to literacy level, as well as descriptive statistics. In addition, a logistic regression model is constructed to find the associations between a range of variables: demographic (age, birth year, sex, civil status), socio-economic (occupation sector (HISCO), occupational status, vital status of parents) and geographic (place of birth, place of residence), and their statistical significance. The results confirm the rather intuitive determinants of literacy, i.e. a strong determination based on sex, age, occupation, status and place of origin. Although the difference between the percentage of men and women able to sign their name was of a reasonable level (25% and 17% accordingly), the odds of being able to sign were 2.5 times higher for men compared to women when controlled for other covariates. This situation reflects the relatively low economic position of women in Cracow during that time. A very strong stratification of literacy is connected to both occupational sector and status. While professional and technical workers were almost universally literate (as well as administrative and managerial workers and clerks), the group of agricultural workers and labourers showed high levels of illiteracy. Regardless of the sector, qualifications mattered in the ability to write, as highly-qualified workers had over twice the likelihood of being able to sign their name on their marriage certificate than the mid-qualified group. Finally, immigrants coming from the area around the city showed significantly lower literacy levels than those born and residing in Cracow. A comparison with literacy levels found by other researchers for Poland in the early modern period leads to the hypothesis that education levels suffered from the 18th-century crisis. This finding is reinforced by a comparison of literacy in Cracow with other European cities. Finally, the study shows that literacy levels in Cracow are in accordance with low school attendance rates for the time period.

PL

Celem artykułu jest próba ustalenia odsetka ludności piśmiennej wśród osób zawierających śluby w dwóch parafiach miasta Krakowa w pierwszej połowie XIX wieku oraz prześledzenie demograficznych i społeczno-gospodarczych determinant umiejętności czytania i pisania. Uzyskane wyniki niosą ze sobą informację na temat kształtowania się kapitału ludzkiego oraz standardu życia w badanym okresie, a także rzucają światło na efektywność ówczesnego systemu edukacji. W badaniu wykorzystano przede wszystkim akta stanu cywilnego, a konkretnie akta małżeństw dla obszaru dwu krakowskich parafii, a mianowicie Parafii Rzymskokatolickiej św. Floriana na Kleparzu (z lat 1810–1846) oraz Parafii Rzymskokatolickiej św. Krzyża (z lat 1810–1848). W pierwszej kolejności zastosowano tzw. metodę Maggiolo, czyli bezpośrednie przełożenie odsetka osób potrafiących podpisać akt na poziom piśmienności. Ze względu na potencjalne współzależności między zmiennymi badanie rozwinięto o wykorzystanie modelu regresji logistycznej. Wyniki badania potwierdzają intuicyjnie przyjmowane uwarunkowania piśmienności. Zaznacza się tu wysoka przewaga piśmienności mężczyzn nad kobietami, a także osób młodszych i później urodzonych nad starszymi. Bardzo wyraźna jest również gradacja branżowa i zawodowa posiadania umiejętności podpisania się. Niemal powszechna piśmienność wśród urzędników, zarządców i przedstawicieli wolnych zawodów wyraźnie kontrastuje z wysokimi poziomami analfabetyzmu wśród chłopów i wyrobników. Mimo zróżnicowania branżowego istotne znaczenie dla piśmienności miał status zawodowy, tak więc pracownicy o wysokich kwalifikacjach (niezależnie od branży) mieli wyższe szanse dysponowania tą umiejętnością aniżeli pracownicy niewykwalifikowani. Ponadto imigranci z najbliższych okolic miasta wykazywali znacznie niższe poziomy piśmienności, aniżeli osoby urodzone i zamieszkałe w Krakowie. Porównanie uzyskanych wyników z poziomami piśmienności stwierdzonymi przez innych badaczy dla epoki nowożytnej prowadzi do hipotezy, iż w XVIII wieku nastąpił regres edukacyjny. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w porównaniach Krakowa z miastami Europy Zachodniej. Wreszcie, oznaczone w analizie poziomy piśmienności znajdują potwierdzenie w niskich poziomach skolaryzacji, zarówno u schyłku I Rzeczypospolitej, jak i w okresie Rzeczpospolitej Krakowskiej.

8

Christian forms of expressing beauty and the religious identity of Old Rus’ (11-13th centuries) according to the Hypatian Codex

63%

Kroczak J.

Roczniki Humanistyczne

|

2019

|

vol. 67

|

issue 7: Słowianoznawstwo

181-191

PL

Artykuł stanowi próbę określenia roli chrześcijańskiej estetyki w formowaniu się religijnej samoświadomości Dawnej Rusi (XI-XIII wieku). Na podstawie danych źródłowych pochodzących z Kodeksu Hipackiego i innych zabytków piśmienniczych oraz ustaleń uczonych (paleografów, archeologów, historyków, lingwistów) staram się zaakcentować jeden aspekt ewolucji kulturalno-religijnej Dawnej Rusi – aspekt estetyczny. Wydaje się, że to właśnie chrześcijańska estetyka w formie „zmysłowego oglądu” tj. architektura, ikonografia i rzeźba odegrała istotną rolę w procesie podporządkowywania się światopoglądu pogańskiego chrześcijańskiemu.

EN

This paper discusses role of Christian aesthetics for defining the religious identity of Old Rus’. Attempting a multidisciplinary approach, it follows the Hypatian Codex to trace the challenges and difficulties encountered by the introduction, with the Baptism of 988, of a new faith. Having reviewed historical surveys and sources and drawn upon the studies in paleography, archaeology, linguistics, and art history, the author emphasizes aesthetic aspect of Rus’ cultural evolution. In conclusion the paper maintains that the visual arts, such as architecture and sacral paintings, have played an essential role in the protracted process of absorption and subordination of the pagan tradition.

9

Nyski wykaz proskrypcji z ostatniej ćwierci XIII wieku. Nowa edycja z komentarzem

63%

Wółkiewicz E.

Roczniki Historyczne

|

2020

|

vol. 86

43-74

EN

The paper contains a new edition of the list of proscriptions from the region of Nysa (Neisse), prepared in accordance with the modern standards of editorship and with scholarly apparatus. The previous editions were based on the 18th century reading by S. B. Klose, while the original source was considered in literature to have been lost.

PL

Artykuł zawiera nową edycję wykazu proskrypcyjnego z terenu ziemi nyskiej, opracowaną zgodnie ze współczesnymi standardami edytorskimi i opatrzoną aparatem naukowym. Dotychczasowe wydania opierały się na osiemnastowiecznym odczycie S.B. Klosego, a oryginał źródła uchodził w literaturze za zaginiony.

10

Dzieciństwo na piśmie

51%

Brzozowska-Brywczyńska M.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2019

|

vol. 105

|

issue 2

204-207

11

Poezja, sztuka i antropocen. Susan Schuppli i Kacper Bartczak

51%

Kałuża A.

Porównania

|

2022

|

vol. 31

|

issue 1

259-276

EN

The aim of the article is to outline the basic critical possibilities that visual and linguistic art can have in the world of anthropocene. Referring to, among other things examples of the so-called slick images by Susan Schuppli and poems by Polish poet Kacper Bartczak I look at images in digital and poetic media. I am interested in the differences between an artistic activity in which inhuman actors play an important role and one in which the main initiator is still a human being, trying to place human language and human artifacts in the network of biological-technological transformations.

PL

Celem artykułu jest zarysowanie podstawowych możliwości krytycznych, jakimi może dysponować sztuka wizualna oraz językowa w świecie antropocenu. Odwołując się do m.in. przykładów tzw. śliskich obrazów Susan Schuppli oraz wierszy polskiego poety Kacpra Bartczaka przyglądam się obrazowaniu w mediach wizualno-cyfrowych oraz piśmienno-poetyckich. Interesują mnie różnice między artystycznością, w której istotną rolę odgrywają nieludzcy aktorzy oraz artystycznością, w której nadal głównym inicjatorem działań jest człowiek, usiłujący umieścić ludzkie artefakty w sieci przekształceń biologiczno-technologicznych.

12

Inna Iłła. Słowo mówione i słowo pisane w poezji Kazimiery Iłłakowiczówny

51%

Marzec L.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 1

193-216

PL

W artykule przedstawiono nowe odczytanie poezji Kazimiery Iłłakowiczówny w kontekście teorii Hansa Urlicha Gumbrechta dotyczącej zderzenia dwóch kultur: kultury obecności i kultury znaczenia, oraz koncepcji formacji dyskursywnych: ustnej i piśmiennej, odpowiadających propozycji filozofa. Autorka prezentuje typowe dla modernizmu, zanurzonego w technologii druku i postulacie powszechnej alfabetyzacji, przeciwstawienie sobie oralności i piśmienności, które zasadniczo wpłynęły na znaczeniowe oraz brzmieniowe wartości poezji Iłłakowiczówny. Zarazem, jak dowodzi autorka w artykule, pragnienie obecności i związane z nim środki ekspresji czynią twórczość poetki oryginalną i wyjątkową.

EN

The article offers a new understanding of Kazimiera Iłłakowiczówna’s poetry in the context of Hans Urlich Gumbrecht’s theory of clash of two cultures: the culture of presence and the culture of meaning, and of the philosopher’s corresponding concepts of discursive formations: oral and written. The author presents the juxtaposition of orality and literacy, typical of modernism, immersed in the technology of printing and the postulate of universal literacy, which significantly influenced the meaning and sound values of Iłłakowiczówna’s poetry. At the same time, as the article demonstrates, the desire for presence and the means of expression associated with it make the poet’s work original and unique.

13

Poziom alfabetyzacji szlachty płockiej w XVII wieku

51%

Mądziel M.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2021

|

issue 2(16)

21-40

EN

The literacy level of the Polish nobility living in 17th century Płock depended mainly on financial situation. The magnates could afford to educate their offspring at home by private teachers. Sending young noblemen on a journey across Europe was another way of education. Less wealthy families sent their sons to Jesuit colleges, where education was free. Girls’ education was not popular. Women were prepared to run households and raise children. On the basis of signatures from the town’s register, research was conducted into the level of education of the Płock nobility. Depending on the type of signature, the literacy of people belonging to this social class was determined. Those who signed with the phrase manu propria were educated, while those who signed with the phrase ręka trzymana (hand held) did not receive any education.

PL

Poziom alfabetyzacji szlachty płockiej w XVII wieku zależał w głównej mierze od sytuacji finansowej rodzin szlacheckich. Magnateria mogła pozwolić sobie na kształcenie potomstwa w domu przez prywatnych nauczycieli. Innym sposobem edukowania było wysyłanie młodych szlachciców w podróż po Europie. Natomiast mniej zamożna szlachta wysyłała synów do kolegiów jezuickich, gdzie nauka była bezpłatna. Edukacja dziewcząt nie była popularna . Kobiety przygotowywano do prowadzenia gospodarstw domowych oraz wychowywania potomstwa. Na podstawie podpisów z księgi grodzkiej przeprowadzono badania nad poziomem edukacji szlachty płockiej. W zależności od rodzaju podpisu określona została piśmienność osób należących do tego stanu społecznego. Posługujący się zwrotem manu propria byli wykształceni, a posługujący się określeniem „ręką trzymaną” nie zdobyli żadnego wykształcenia.

Refine search results

Późnośredniowieczna piśmienność mieszczańska na Kujawach

Mowa, gest, pismo. Relacje między kulturą żywego słowa a kulturą pisma w świetle zapisek z ksiąg sądowych późnośredniowiecznych miast polskich

Przemierzanie powieści-mapy. Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena jako konstrukcja kartograficzna

Szkoła, praktyka, pismo w świetle zwrotu performatywnego.

Donelaitis i Baranauskas: między piśmiennością a literaturą

Piśmienność młodzieży w świetle polskich diagnoz edukacyjnych

Piśmienność mieszkańców Krakowa w pierwszej połowie XIX wieku. Uwarunkowania demograficzne i społeczno-gospodarcze

Christian forms of expressing beauty and the religious identity of Old Rus’ (11-13th centuries) according to the Hypatian Codex

Nyski wykaz proskrypcji z ostatniej ćwierci XIII wieku. Nowa edycja z komentarzem

Dzieciństwo na piśmie

Poezja, sztuka i antropocen. Susan Schuppli i Kacper Bartczak

Inna Iłła. Słowo mówione i słowo pisane w poezji Kazimiery Iłłakowiczówny

Poziom alfabetyzacji szlachty płockiej w XVII wieku