Search results

1

The Akathist Hymn to the Blessed Virgin Mary and Polish Marian Songs in Context of Performative Practices in Litany Tradition

100%

Jakóbczyk-Gola A.

|

2019

|

vol. 67

|

issue 1: Literatura polska

145-162

PL

Przedmiotem artykułu jest Akatyst ku czci Bogurodzicy, który, wraz z towarzyszącą mu ikoną, stanowił jeden z istotnych składników maryjnego kultu prawosławnego, oddziałując również poza granice prawosławia, między innymi na ziemie polskie. Celem tekstu nie jest opracowanie monografii tego zjawiska, a, koncentrując się na rozpoznaniu jego złożonej charakterystyki medialnej, badanie różnych form wykonań i zwrócenie szczególnej uwagi na aspekt performatywności. Charakterystyka ta ma za zadanie wydobycie złożonych funkcji, jakie pełnił Akatyst, służąc celom pamięci – również mającej charakter niejednorodny, różnie się realizującej i pełniącej odmienne role. Analiza włącza w zakres zainteresowań wybrane pola badawcze – historię literatury, religii, kultury ujętej w perspektywie przemian mediów słowa a także historię sztuki. Druga część artykułu pokazuje analogiczne zjawiska w polskiej pieśni maryjnej i tropi jej związki z Akatystem ku czci Bogurodzicy. W sposób szczegółowy poddana została opracowaniu pieśń O przenasławniejsza panno czysta… Struktura ikony akatystowej znalazła zaś odzwierciedlenie w gotyckich małopolskich nastawach ołtarzowych, w których umieszczone centralnie wyobrażenie Matki Boskiej w typie Madonny Piekarskiej otoczone było innymi przedstawieniami. Kluczowym pojęciem dla artykułu staje się tradycja litanijna rozumiana tu szeroko – od określonych formuł językowych, przez strategię komunikacji, kwestie uobecniania, formuły mnemoniczne, aż po idee relacji przestrzennych, ruch i wykonanie – performance. Konkluzją tekstu jest próba zdefiniowania wieloaspektowości tego zjawiska, ze szczególnym zwróceniem uwagi na dynamikę tej tradycji, potrzebę działania i przywoływania za pomocą pamięci.

EN

The article analyses Akatyst ku czci Bogurodzicy [Akathist to the Mother of God], which, together with the accompanying icon, was one of the important components of the Marian Orthodox cult, whose influence went beyond the Orthodox Church, affecting among others also Polish lands. The aim of the article is not to develop a monograph on this phenomenon, but, focusing on the recognition of its complex media characteristics, to study various forms of its performance and to pay special attention to the performativity aspect. The purpose of this characterization is to bring out the complex functions that the Akathist performed, serving the purposes of memory – having also a heterogeneous character, realised in various ways and playing different roles. The analysis encompasses selected research fields – history of literature, religion and culture from the perspective of changes in the media of words, as well as art history. The second part of the article shows analogous phenomena in the Polish Marian song and traces its relations to the Akhatist to the Mother of God. In particular, the analysis focuses on the song O przenasławniejsza panno czysta... The structure of the akhatist icon was reflected in the Gothic altar stands in Lesser Poland, in which the image of the Virgin Mary of the type of Madonna Piekarska was centrally placed, surrounded by other representations. The key concept for the article is the litany tradition, which is understood here broadly, i.e. including specific language formulas, the communication strategy, issues of presence, mnemonic formulas, the ideas of spatial relations, movement and performance. In conclusion, the article attempts to define the multi-aspectual character of this phenomenon, with particular focus on the dynamics of this tradition, the need to act and recall using memory.

2

„Dusze rzewnie zapłakały”. Odmiany gatunkowe pieśni o wędrówce dusz szukających miejsca wiecznego spoczynku

80%

Bartmiński J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1997-1998

|

vol. 9-10

149–168

PL

Pieśń o zatwardziałych duszach błąkających się po śmierci w poszukiwaniu miejsca wiecznego spoczynku, której 17 wariantów zapisano w latach 1843–1996, funkcjonowała w repertuarze dziadowskim, a po zaniku tego środowiska przeszła do obiegu ludowego, przybierając inną funkcję i inny charakter: stając się pieśnią zaduszkową lub – częściej – maryjną. Odpowiednio do charakteru gatunkowego, a więc wewnętrznej intencji wykonawczej oraz sytuacyjnej funkcji tekstu, różnie kształtowany jest w niej obraz zaświatów. Wykonując pieśń jako legendę religijną z wyraźnym celem wychowawczym, eksponowano karę za grzechy, niemożność znalezienia sobie po śmierci miejsca na świecie, zgodnie z prototypowym obrazem świata przywoływanym w archaicznych przysięgach na niebo i ziemię, ogień i wodę. Warianty zaduszkowe wprowadzają obraz zaświatów widzianych po chrześcijańsku z wyeksponowaniem motywu czyśćca. Jeśli natomiast pieśń przyjmuje nowe funkcje pieśni maryjnej, wędrówka duszy odbywa się przez bliższy człowiekowi świat przyrody formowany w konwencji „pejzażu maryjnego” (lasy, góry, zboża, łąki, kwiaty). Obraz świata pośmiertnego ma wyraźne piętno gatunkowe.

EN

The song of unrepentant souls wandering after death in search of a place of eternal rest, seventeen variants of which were written in the years 1843-1996, functioned in the oral repertoire of performing vagrants, and later in folk culture. When the vagrant tradition disappeared, the song's function and character changed: it became associated with Ali Souls' Day or, even more often, with the cult of the Virgin Mary. The picture of the nether world in the song is shaped differently, in accordance with its genre characteristics: situational function and the internal purpose for performing it. When it is conceived of as a religious legend with an explicit educational aim, the emphasis is laid on the punishment for sins and being unable to find a place for oneself in this world after death. It is consistent with the prototypical picture of the world present in archaic oaths taken on the earth and sky, fire and water. The variants associated with All Soul’s Day introduce a Christain picture of the nether world emphasizing the motif of the purgatory. If, on the other hand, the song is used in the cult of the Virgin Mary, the wandering of the soul takes place in the more familiar landscape conventionally associated with this cult: forests, hills, corn, meadows and flowers. The picture of the nether world markedly depends on the song's genre.

3

Pieśni o tematyce maryjnej i patriotycznej w źródłach XX w.

80%

Garnczarski S.

Musica Ecclesiastica

|

2017

|

issue 12

55-75

XX

Polish religious Marian and at the same time patriotic songs, included in the sources of the twentieth century, are mainly focused on Mary Queen of Poland, whose sanctuary is located at Jasna Gora. Many of them were formed due to the establishment of the feast of Blessed Virgin Mary, Queen of Poland and Jasnogórskimi Vows of Nation. Among them are songs devoted entirely to patriotic thread (8) and those in which this thread appears only by chance, in some verses (50). The nature of the studied works for the most part is pleading, begging, and only in the few cases is praising. The titles addressed to Mary are mainly: Queen, Hetman, Lady or even in one case, Mary was described as the Chief. The requests are directed for the freedom of the homeland, peace, faith, health, happiness and prosperity. All these compositions in a more or less sophisticated form of art are a faith testament of their creators, and evidence of worship for Our Lady Guardian of Poland.

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Musica Ecclesiastica

1 Roczniki Humanistyczne

1 2019

1 2017

1 Bartmiński J.

1 Garnczarski S.

1 Jakóbczyk-Gola A.

The Akathist Hymn to the Blessed Virgin Mary and Polish Marian Songs in Context of Performative Practices in Litany Tradition

„Dusze rzewnie zapłakały”. Odmiany gatunkowe pieśni o wędrówce dusz szukających miejsca wiecznego spoczynku

Pieśni o tematyce maryjnej i patriotycznej w źródłach XX w.