Search results

1

Osobliwe konstrukcje składniowe w polszczyźnie kowieńskiego tygodnika „Chata Rodzinna” (1922–1940), analogiczne do struktur rosyjskich

100%

Graczykowska T.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2014

|

vol. 14

189-206

EN

The article presents the peculiar syntax structures excerpted from the weekly “Chata Rodzinna” published in Kaunas from 1922 to 1940. The language of the “Chata Rodzinna” is characteristic of numerous divergences in relation to obligatory rules of general Polish in a 20–year period between the First and Second World Wars. We can observe many differences in syntax compared to general Polish in discussed period. The most of them appeared under the influence of Russian language. Only a portion of origin syntax structures are demonstrated here; only those that were unknown at the earlier stages of the Northern Borderland Polish langage. The author listed 28 peculiar syntax structures analogous to Russian structures. Almost all the features still function in the Postwar Northern Borderland Polish language. 18 structures were registered in the interwar period and only 6 in the Kaunas and Żmudzki sources.

2

Frazematyka północnokresowa. Problemy opisu tradycyjnego i zarys projektu jego sformalizowania

86%

Mędelska J., Marszałek M.

Język Polski

|

2019

|

vol. 99

|

issue 2

91-102

PL

Od czasu pojawienia się sond językowych opracowanych przez A. Bogusławskiego i jego współpracowników wzrosło zainteresowanie lingwistów wielowyrazowymi jednostkami języka. Badacze skupiają jednak uwagę niemal wyłącznie na frazemach ogólnopolskich, frazematyka północnokresowa pozostaje w zasadzie niezbadana. Autorzy dokonali przeglądu nielicznych zarejestrowanych frazemów północnokresowych, wykazali, że nastręczają one badaczom więcej problemów niż jednostki wielowyrazowe z terenów etnicznych. Ich rzetelny opis wymaga dysponowania bogatą listą przykładów zróżnicowanych terytorialnie i datowanych, a także dysponowania stosunkowo kompletnymi opracowaniami frazematyki rosyjskiej, białoruskiej i litewskiej. Autorzy są właścicielami dwóch obszernych kartotek frazemów północnokresowych. W artykule zarysowują koncepcję sformalizowanego opisu tego materiału wzorowaną na opracowaniach A. Bogusławskiego.

EN

Since the appearance of the linguistic surveys by Bogusławski et al., interest in multiword linguistic units has grown among linguists. However, researchers have focused their attention almost exclusively on phrasemes in standard Polish, and the phraseology of the Northern Borderlands has remained essentially unstudied. The authors have conducted a review of the few recorded Northern Borderlands phrasemes and demonstrated that they present researchers with more problems than the multiword expressions from the ethnic majority areas. A proper description of these requires the availability of a rich list of examples that are geographicallyvaried and dated, as well as the availability of relatively complete studies of Russian, Belorussian and Lithuanian phraseology. The authors hold two vast card indexes of Northern Borderlands phrases. In the article, they outline a concept for a formal description of this material based on the work of A. Bogusławski.

3

Zakres wpływów wschodniosłowiańskich w polszczyźnie północnokresowej – wpływy białoruskie

72%

Grek-Pabisowa I., Ostrówka M.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

141-161

PL

W artykule została przedstawiona krótka historia kształtowania się języka polskiego na obszarze dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, czyli na terenach dzisiejszej Białorusi, Litwy i południowo-wschodniej części Łotwy – Łatgalii (dawne Inflanty Polskie). W związku z tym, iż język polski pozostawał tam w stałym kontakcie z językami białoruskim, litewskim, później także rosyjskim, na przestrzeni wieków ustaliły się w nim liczne cechy zaczerpnięte właśnie z tych kodów. Najstarsze i najliczniejsze są lituanizmy i białorutenizmy. Artykuł zawiera przegląd najbardziej typowych cech białoruskich z zakresu fonetyki, fleksji, słowotwórstwa, składni i leksyki. Zostały one zestawione w postaci tabel, co dało możliwość pokazania ich obecności (lub braku) w sposób chronologiczny i terytorialny: w polszczyźnie wileńskiej zbadanej przez H. Turską przed II wojną światową, w polszczyźnie kowieńskiej opracowanej przez H. Karaś na przełomie XX i XXI wieku oraz na pozostałym obszarze w oparciu o materiał zebrany w Słowniku mówionej polszczyzny północnokresowej. Wymienione zostały zapożyczenia białoruskie regularnie występujące w polszczyźnie północnokresowej, recesywne oraz te, które wyszły z użycia wraz z zanikiem oznaczanych przez nie desygnatów.

EN

This paper briefly presents the formation of the Polish language in the area formerly known as Grand Duchy of Lithuania, today’s Belarus, Lithuania and South-Eastern Latvia – Latgale, the former Polish Livonia. Due to the constant interaction between Polish, Belarusian, Lithuanian and later Russian languages, over the centuries numerous features were derived from the original language codes and adopted by the Polish language code. The oldest and most numerous are Lithuanisms and Belarusianisms. The article presents an overview of the most typical Belarusian features in phonetics, inflection, word-formation, syntax and lexis. These features are presented in a series of tables showing their presence (or lack thereof) in the chronological and territorial cross-section based on the Vilnius Polish language examined by H. Turska before the Second World War, the Kaunas Polish language developed by H. Karaś at the turn of the 20th and 21st century and the Dictionary of the Polish Spoken Language for the features occurring in the remaining territories of the country. Furthermore, the article quotes Belarusian borrowings regularly appearing in Northern Borderlands Polish, recessive borrowings and words that have fallen out of use with the disappearance of designations.

4

Z badań nad językiem piśmiennictwa nowogródzkiego z okresu międzywojennego. Elementy północnokresowe w języku Józefa Żmigrodzkiego

72%

Lewaszkiewicz T.

Forum Lingwistyczne

|

2019

|

issue 6

43-59

PL

The Nowogródek i okolice [Nowogródek and environs] tourist guide by Józef Żmigrodzki occasionally reveals some phonetic features typical for North-Eastern Borderlands Polish (rznięty, najprzód, szkarpa), peculiar noun inflections (uczni, soft instead of hard adjectival stem – bezleśni), peculiar adjectival and adverbial gradation forms (najpamiętniejszy, najkonieczniejszy, szczególniej), emphasising word using the -ż particle (temuż). Typical word formation features include the adverbial suffix -o instead of -’e (zaledwo) and 23 peculiar prefixed verbs (e.g. pobudować – zbudować ). Syntax features present in the work include a total of 6 language structures: adjective/participle predicate in the locative instead of nominative case (2), historic non-compound form of the passive participle in the predicate (1), verbs governing unusual cases (3). Word material is much more abundant, with 63 single lexical units, 6 peculiar phrases and 1 peculiar expression.The text of Żmigrodzki’s book undoubtedly bears witness to the North-Eastern Borderlands heritage of its author. Other interwar writings originating from the North-Eastern Borderlands should be the subject of linguistic studies as well.

5

Co wiemy i czego nie wiemy o polszczyźnie kowieńskiej

72%

Karaś H.

Poradnik Językowy

|

2024

|

vol. 810

|

issue 1

7-23

EN

The article aims at providing a synopsis of previous studies on the Kaunas Polish language, as well as identifying knowledge gaps, i.e., the things that – despite extensive research on this language variety – are still not known. At the turn of the 20th and the 21st century, intensified research both on the current Polish language variety, as spoken in the Kaunas region, and its history (mainly over the 19th century up till the 1950s) brought about vast amounts of linguistic and extralinguistic data. However, a detailed analysis shows that there is no easy answer to the question posed in the title of the paper. The article overviews the situation of the Kaunas Polish language, its territorial range, scope, and functions, as well as its defining features observable at the beginning of the 21st century. The author also outlines how the language variety – a subdivision of the Polish in the North-Eastern Borderlands – has evolved over the 20th century.

PL

Celem artykułu jest próba podsumowania dotychczasowej wiedzy na temat polszczyzny kowieńskiej, a także pokazanie luk badawczych, a więc tego, czego jeszcze mimo wielu badań, nie wiemy o tej odmianie języka. Niezwykła intensyfikacja badań na przełomie XX i XXI wieku zarówno nad współczesną, mówioną odmianą języka polskiego na Kowieńszczyźnie, jak i nad jej dziejami (głównie w XIX i w pierwszej połowie XX wieku) dostarczyła ogromnej liczby danych językowych i pozajęzykowych. Jednak szczegółowa analiza pokazuje, że mimo to nie jest to zadanie łatwe. W artykule przedstawiono sytuację polszczyzny kowieńskiej, jej zasięg terytorialny, zakres i funkcje, jej cechy konstytutywne na początku XXI wieku. Pokazano także zmiany, jakim podlegała omawiana pododmiana polszczyzny północnokresowej w XX wieku.

6

Dzienniki dla dzieci prowadzone przez Emilię Wróblewską jako źródła do badania polszczyzny inteligencji wileńskiej w XIX wieku

72%

Masojć I., Sawaniewska-Mochowa Z.

Poradnik Językowy

|

2024

|

vol. 810

|

issue 1

24-44

EN

The article initiates historical, linguistic, and textological research into the rich diaristic legacy of Emilia Wróblewska, née Beniowska (1830–1886), a Polish woman from the circle of Vilnius intelligentsia, who had written intimate diaries for herself and her children for almost 30 years. The subject of exploratory study are the texts of the diaries kept by Wróblewska for her son Tadeusz in the years 1859–1886, and her daughter Maria in the years 1865–1873 (with an entry for Emilia’s younger son, Augustyn, added in 1886). The paper aims at identifying the most prominent features of spelling and linguistic phenomena (regarding phonetics, inflection, syntax, vocabulary, and lexis) that can be qualified as regional features typical of the North-Eastern Borderlands (Kresy) in the diarist’s Polish language. A comparative method was used in the study; the material extracted from the diaries was confronted with the usage and developmental tendencies of the standard Polish language of the 19th century.

PL

Artykuł inicjuje badania historycznojęzykowe i tekstologiczne nad bogatą spuścizną diarystyczną Emilii z Beniowskich Wróblewskiej (1830‒1886), Polki z kręgu inteligencji wileńskiej, która niemal przez 30 lat pisała dzienniki intymne dla siebie i swoich dzieci. Przedmiotem rekonesansu badawczego są teksty dzienników prowadzonych przez diarystkę dla syna Tadeusza w latach 1859‒1886 oraz córki Marii w latach 1865‒1873 (z dodanym w 1886 r. wpisem dla młodszego syna Augustyna). Celem artykułu jest wskazanie najbardziej wyrazistych cech grafii i zjawisk językowych (z zakresu fonetyki, fleksji, składni, słowotwórstwa i leksyki), które można kwalifikować jako regionalizmy kresowe w polszczyźnie diarystki. W badaniu została zastosowana metoda porównawcza, wyekscerpowany z dzienników materiał poddano konfrontacji z uzusem i tendencjami rozwojowymi polskiego języka ogólnego XIX w.

7

Język polski na Komarowszczyźnie: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość (wnioski z badań terenowych w rejonie miadziolskim obwodu mińskiego na Białorusi)

58%

Żebrowska A.

Acta Albaruthenica

|

2021

|

vol. 21

151-164

PL

Artykuł poświęcony jest sytuacji języka polskiego na Komarowszczyznie (wieś Komarowo oraz okoliczne miejscowości) położonej w rejonie miadziolskim obwodu mińskiego na północnym zachodzie Białorusi. Jest ona obszarem badaw-czym, który po raz pierwszy w obrębie moich zainteresowań naukowych znalazł się w 2010 roku, znany natomiast był mi znacznie wcześniej, gdyż na tych zie-miach urodziłam się i dorastałam. Własna pamięć oraz regularnie prowadzone badania o charakterze językowo-tożsamościowym pozwalają nie tylko opisać losy polszczyzny i polskości w tym regionie, ale prześledzić zmiany zachodzące w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Materiałem ilustracyjnym są fragmenty narracji autobiograficznych zapisanych podczas eksploracji na wspomnianym obszarze.

BE

Артыкул прысвечаны сітуацыі з польскай мовай на Камароўшчызне (вёска Камарова і суседнія мясцовасці), размешчанай у Мядзельскім раёне Мінскай вобласці на паўночным захадзе Беларусі. Гэта даследчы абшар, які ўпершыню з навуковага пункту погляду зацікавіў мяне ў 2010 годзе, аднак вядомы мне ён быў значна раней, бо нарадзілася я і вырасла менавіта на гэтай тэрыторыі. Мая ўласная памяць, а таксама рэгулярныя лінгвістычна-тоеснасныя даследаванні дазваляюць не толькі апісаць лёс польскай мовы і польскасці ў гэтым рэгіёне, але і прасачыць змены, якія адбываюцца ў няспынна пераменлівай рэчаіснасці на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў. Ілюстрацыйным матэрыялам з’яўляюцца фрагменты аўтабіяграфічных аповедаў, запісаных падчас палявых даследаванняў на згаданай тэрыторыі.

EN

The article is devoted to the situation of the Polish language in Kamarova (the village of Kamarova and neighbouring villages) located in the Myadzyel district of the Minsk region in the north-west of Belarus. It is a research area which appeared in my scientific interests for the first time in 2010, but was known to me much earlier, because I was born and grew up in this part of Belarus. My own memory and regularly conducted research of a linguistic and identity nature make it possible not only to describe the fate of the Polish language and Polishness in this region, but also to trace the changes occurring in the constantly changing reality over several decades. The illustrative material are fragments of autobiographical narra¬tives recorded during the exploration of the mentioned area.

Refine search results

2 Poradnik Językowy

1 Acta Albaruthenica

1 Forum Lingwistyczne

1 Język Polski

1 Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

1 Studia Wschodniosłowiańskie

2 2024

1 2021

2 2019

1 2018

1 2014

1 Graczykowska T.

1 Grek-Pabisowa I.

1 Karaś H.

1 Lewaszkiewicz T.

1 Marszałek M.

1 Masojć I.

1 Mędelska J.

1 Ostrówka M.

1 Sawaniewska-Mochowa Z.