Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  polszczyzna południowokresowa
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Leksyka gwary polskiej przesiedleńców z Trembowli i Wierzbowiec na Podolu

100%
Kostecka-Sadowa A.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
issue XX/2
99-114
EN
The aim of the analysis is to present some dictionary material and discuss lexical layers of the selected vocabulary. The study of the dictionary entries of the collected vocabulary allows one to state that the gathered material belongs to spoken language variety and is in the informal register. In addition to such general characterisations of the examined entries one can detect and identify more or less clearly numerous other layers, pointing to the dictionary’s links to both variants of the national language and foreign languages. The dictionary shows its connections with the standard national language in its colloquial vocabulary layer as well as the layer of its archaic words and those that fell out of use. Other links with the Polish national language can be seen in the vocabulary shared with Polish folk language. Having in mind the fact that the Polish folk language is surrounded by Ukrainian, it has to be acknowledged that the dictionary is ridgidly based on the variant spoken in the South-Eastern Borderlands, as it contains the most typical vocabulary for the entire linguistic ethnographic area, recording reginalisms of the borderland.
PL
Celem publikacji jest prezentacja słownictwa oraz omówienie zgromadzonych warstw leksykalnych. Przegląd haseł pozwala stwierdzić, że zgromadzone słownictwo należy w całości do mówionej odmiany języka i reprezentuje w zasadzie słownictwo potoczne. W tak scharakteryzowanej całości wyodrębniają się mniej lub bardziej wyraźne i liczne warstwy ukazujące powiązanie słownika z różnymi odmianami języka narodowego oraz z językami obcymi. Z językiem ogólnopolskim słownik dzieli z jednej strony nacechowaną pospolitością warstwę wyrazów potocznych, z drugiej zaś – warstwę wyrazów przestarzałych i dawnych. Związek z polskim językiem narodowym przejawia się również w słownictwie wspólnym z polskimi gwarami ludowymi. Pamiętając, że jest to gwara polska w otoczeniu ukraińskim, trzeba stwierdzić, że słownik jest mocno osadzony w regionie południowokresowym, gdyż zawiera najbardziej typowe słownictwo dla całego obszaru językowo-etnograficznego – rejestruje kresowe regionalizmy.
2
Publication available in full text mode
Content available

Nazwy wyrobów z mąki w mowie mieszkańców dawnych Kresów Południowo‑Wschodnich (na przykładzie kilku wsi z obwodu lwowskiego)

100%
Kostecka-Sadowa A.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2023
|
issue 18
169-180
EN
The aim of this article is to describe the generational characteristics of flour products in the speech of Poles of the former South‑Eastern borderlands on the example of several villages from the Lviv region. My analyses focus on the dynamics of changes in the functioning of food names. The presented material and its preliminary analyses allow to unambiguously assign many names of dishes to specific generational groups of people studied. Comparison of the discussed names of dishes with the content of SGP showed that many of them are common with Polish dialect in the Poland. Confrontation with the Dictionary of the Ukrainian language and Ukrainian dialectological works from the studied area showed that many words coexist in Ukrainian, for example: buchanka, paska, pampuch, bublik, kałacz, korowaj, zawiwańce, pierożek, blin, palanycia.
3
Publication available in full text mode
Content available

Funkcjonowanie wybranych nazw roślin i grzybów w języku polskiej ludności wiejskiej obwodu lwowskiego

100%
Kostecka-Sadowa A.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2022
|
issue 17
122-131
EN
The purpose of this article is to present and discuss several dialect plant names from the „plant word” thematic field in the speech of the Poles of Lviv region. These are lexical units having no equivalents in other regions of the country or having them in an incomplete range of meaning. The lexis of the dialect in the studied Polish language is also subjected to various foreign influeces, which also must be taken into account when reconstructing the processes that shape the given form in Polish dialects. The generational breakdown shows that dialect plant names in their local meaning will cause significant difficulties for dialect users over time.
4
Publication available in full text mode
Content available

Mechanizmy przejmowania wyrazów niemieckich w polszczyźnie południowokresowej

100%
Kostecka-Sadowa A.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2020
|
issue 15
119-130
EN
The article describes the mechanisms of taking over German words to the conspiracy dialect on the phonetic-flexible and word-forming level. German language borrowings account for a significant percentage of the vocabulary in the conspiracy. Different historical and geographical conditions of the area contributed to this. The mass settlement of Germans in the cities caused the German loans to become more and more numerous and took root unnoticed in the language. The Germanisms presented here show a different degree of dependence on their originals, usually making it difficult, and sometimes impossible, to indicate their sources, which was related to the fact that quite often the source of Polish borrowings were German bustling, environ mental or colloquial expressions.
5
Publication available in full text mode
Content available

O kilku formalnie podobnych wyrazach w mowie Polaków zamieszkałych w obwodzie lwowskim

100%
Kostecka-Sadowa A.
Poradnik Językowy
|
2024
|
vol. 810
|
issue 1
109-119
EN
The article aims at presenting and discussing several similar words with different meanings in Polish dialects, yet commonly known and used by Polish speakers in the South-Eastern Borderlands. Dictionary research and extensive material documentation show that the words hurba, hurma, ujma are well embedded in the vocabulary resources of respondents who use southern Polish in the South-Eastern Borderlands on a daily basis. Centuries of Polish–Ukrainian contacts have influenced a number of linguistic processes. Direct contacts among the bilingual population enabled a gradual, mutual, usually relatively unconscious acquisition of various linguistic features (including dialectal ones), especially when it comes to vocabulary.
PL
Celem artykułu jest przedstawienie i omówienie kilku wyrazów podobnych znaczeniowo o różnym zasięgu w gwarach polskich, zaś powszechnie znanych w mowie respondentów polszczyzny poludniowokresowej. Badania słownikowe oraz bogata dokumentacja materiałowa pokazują, że wyrazy hurba, hurma, ujma są dobrze osadzone w zasobie słownikowym respondentów posługujących się na co dzień polszczyzną południowokresową. Wielowiekowe polsko-ukraińskie kontakty ludności wpłynęły na szereg procesów językowych. Dzięki bezpośrednim kontaktom ludności dwujęzycznej dochodziło do stopniowego, wzajemnego, na ogół bliżej nieuświadomionego przejmowania różnych cech językowych (w tym gwarowych), zwłaszcza w zakresie słownictwa.
6
Publication available in full text mode
Content available

Uwagi o słowotwórstwie przymiotnika w polszczyźnie południowokresowej (na przykładzie obwodu lwowskiego

84%
Kostecka-Sadowa A.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2019
|
vol. LXVII
131-147
PL
W artykule skupiono się na ukazaniu zjawisk związanych ze słowotwórstwem przymiotników w polszczyźnie południowokresowej. Podstawę materiałową analizy stanowią wyrazy rodzime i obcego pochodzenia, typowe dla polszczyzny kresowej. Omówiono sufiksy najbardziej produktywne i typowe w mowie badanych mieszkańców. Patrząc na system słowotwórczy, zwraca się uwagę na ekspresywność. Ta sama podstawa przymiotnikowa może wchodzić w kontakt z wieloma formantami, które intensyfikują cechę przymiotnika. Ekspresywność ma w gwarze o wiele większy zakres niż w języku ogólnopolskim. Analizowana próba ujawniła także różnice międzypokoleniowe. Zestawiając przymiotniki utworzone od różnych w stosunku do języka literackiego pierwiastków oraz formacje identyczne pod względem podstaw, lecz z innymi przyrostkami, można ustalić, że produktywne są formanty przymiotnikowe -owaty, -awy, -uszczy itp., które swoim zasięgiem obejmują również gwary polskie na wschodnim pograniczu naszego kraju.
EN
In this article I will focus on the presentation of phenomena related to the word-building of adjectives in the Polish southern borderland. The material basis of the analysis are words of native and foreign origin, typical of Polish language of the borderland. I present the most productive and typical suffixes in the speech of the surveyed inhabitants. Looking at the word-building system, attention is drawn to an important feature which is expressiveness. The same adjective base may come into contact with many formants, which intensify the adjective attribute. Expressiveness has a much greater scope in the dialect than in the national language. The sample also revealed inter-generational differences. Combining adjectives formed from elements different from the literary language and formations identical in terms of foundations, but with other suffixes, it can be established that adjective formations are productive: -owaty, -awy, -uszczy. These are also found in Polish dialects on the eastern border.
7
Publication available in full text mode
Content available

Przełączanie kodów (code switching) w mowie przesiedleńców z województwa tarnopolskiego i stanisławowskiego mieszkających w regionie lubuskim

84%
Augustyniak-Żmuda G.
Socjolingwistyka
|
2020
|
issue 34
261-273
PL
Artykuł dotyczy problematyki przełączania kodów na przykładzie dwóch idiolektów osób przesiedlonych z województwa tarnopolskiego i stanisławowskiego do regionu lubuskiego. W pozyskiwaniu i opraco waniu materiału wykorzystałam metodę kuli śnieżnej, wywiad biograficzny, biografię językową i metodę teorii ugruntowanej. Zaprezentowałam wyjaśnienie terminu przełączanie kodów , uwzględniając literaturę polską i światową. Przedstawiłam wyekscerpowane przykłady przełączania kodów oraz dokonałam ich socjolingwistycznej analizy.
EN
The article concerns the issue of code switching, which I noted in two idiolects of persons resettled from the former eastern provinces of the Second Polish Republic to the Lubusz region. In obtaining and develop ing the material, I used the methods: snowball sampling, biographical interview, language biography and grounded theory. I presented the explanation of the term for code switching , taking into account Polish and world literature. I presented some examples of code switching and I made their sociolinguistic analysis.
8
Publication available in full text mode
Content available

Wybrane tendencje słowotwórcze w polszczyźnie południowokresowej na przykładzie Mościsk i okolic (Uwagi o zjawiskach słowotwórczych w języku Polaków południowokresowych

84%
Kostecka-Sadowa A.
Socjolingwistyka
|
2013
|
issue 27
153-161
EN
This article is focused on the characteristic of wordbuilding patterns in the Polish dialect of people in the southern borderland. Wordbuilding tendencies of this Polish borderland dialect split into several directions. On the one hand there are many items marked as archaic in Słowniku języka polskiego (Dictionary of the Polish Language). On the other hand includes independent formants and different degrees of productivities of some other formants. Moreover, there are also Ukrainian loan structures and formants. The above mentioned combinations are significant for the dialect and determine its independent character.
9

Sytuacja języka polskiego w obcym otoczeniu językowym. Zarys problematyki (na przykładzie obwodu lwowskiego)

84%
Kostecka-Sadowa A.
Prace Językoznawcze
|
2017
|
issue XIX/2
73-86
PL
W artykule została opisana sytuacja gwary polskiej w obcym otoczeniu językowym na Ukrainie (w obwodzie lwowskim). Bliskie sąsiedztwo z miejscową ludnością, nauka w szkole ukraińskiej, kontakt z telewizją i prasą, służba wojskowa w przypadku mężczyzn wpłynęły znacznie na język polski badanych mieszkańców. Badaniem zostali objęci Polacy, którzy wynieśli język polski z domu i w codziennej komunikacji z bliskimi posługują się polskim kodem językowym. Celem badań było ustalenie sfer kontaktów językowych, codziennych sytuacji komunikacyjnych, w których respondenci (osoby dwujęzyczne) najczęściej posługują się językiem polskim, pobudek, jakimi się kierują, uczęszczając do polskich szkół, ucząc się języka polskiego lub pogłębiając znajomość języka swoich przodków. Interesowały mnie również sytuacje, w których następuje przełączanie kodu językowego z polskiego na ukraiński i odwrotnie oraz relacje międzyludzkie z tego wynikające (np. konflikty, nieporozumienia).
EN
The objective of this paper was to present the situation of a Polish local dialect in a foreign environment in Ukraine (Lviv region). However, the fact that the speakers of Polish live among the local people, go to Ukrainian schools, watch local TV and read the Ukrainian press, and – in case of men – perform Ukrainian military service, significantly influenced their Polish. The research was carried out among the Poles who learnt Polish at home and in their everyday communication with family members use a Polish local dialect or the Eastern borderland Polish. The purpose of the research was to determine the spheres of language contacts, everyday communicative situations in which respondents (bilinguals) most often use Polish, their motivation for attending Polish schools, for learning Polish or advancing their knowledge of the language of their ancestors. The article also discusses situations in which code switching from Polish to Ukrainian and vice versa occurs and the interpersonal relationships arising in such situations (e. g. conflicts, misunderstandings).
10

Zapożyczenia leksykalne w języku przesiedleńców z Trembowli i Wierzbowiec na Podolu

84%
Kostecka-Sadowa A.
Prace Językoznawcze
|
2017
|
issue XIX/4
79-92
EN
In the article the author presents the data from the dictionary of the Polish dialect used in the South-Eastern Borderlands (on the basis of Trembowla and Wierzbowiec). The analysis focuses on the borrowings and particularly on the semantic changes which the words undergo as a result of a direct contact of three tongues: Polish, Ukrainian and Russian. The foreign-language items in the dictionary are not simple for the evaluation and classification because they tend to show multidirectional influences – of a specific language, of the lexical composition of the mother tongue. A particularly distinct borderline occurs between regionalisms and Ukrainian and German influences. The biggest problems in interpretation are caused by the vocabulary items that overlap in these languages, so that it is not often possible to reconstruct the direction of the influence. Certain expressions, e.g. of German origin, are found both in Polish and Ukrainian. It is then difficult to establish whether they are independent loans in each of the languages or they have been borrowed via an intermediary language, either Polish or Ukrainian.
11

Uwagi o języku przesiedleńców z Trembowli i Wierzbowiec na Podolu na podstawie spisanych wspomnień

84%
Kostecka-Sadowa A.
Prace Językoznawcze
|
2016
|
issue 18/4
PL
Praca ma na celu omówienie zjawisk fonetycznych i właściwości morfologicznych gwary trembowelskiej i wierzbowieckiej na Podolu. Otrzymane teksty – to spisane wspomnienia, opisy z życia na ziemi Podola przed II wojną światową, słowniczek używanych wyrazów, listy do rodziny, piosenki, modlitwy – dlatego też opis cech fonetycznych i morfologicznych będzie miał znaczenie dokumentacyjno-historyczne.
EN
In the article the author presents some issues related to the description of the phonetic system and the morphology of the Polish dialect used in the South-Eastern Borderlands (on the basis of Trembowla and Wierzbowiec). The manuscript obtained by the author includes memoirs, descriptions of everyday life in the South-Eastern Borderlands before the Second World War, a dictionary of words which were then in use, family letters, songs, prayers – thus, the description of the local dialect shall have a value for the documentary history of Polish
12
Publication available in full text mode
Content available

Archaiczność polszczyzny południowokresowej. Zagadnienia teoretyczno-metodologiczne

84%
Sicińska K.
Gwary Dziś
|
2021
|
vol. 14
59-70
EN
The author discusses the issue of the archaic nature of the Polish language spoken in the southern part of Eastern Borderland. She presented the theoretical basis of the archaic quality of the territorial variants of the language (J. Schmidt’s wave theory, the opinions of M. G. Bartoli, an Italian neo-linguist ). The results of the research into archaisms and innovations in the context of the centre and peripheries of the language by Polish authors T. Milewski, Z. Stieber and H. Popowska-Taborska, have also been presented. Against this background, the archaic features of the Polish language spoken in the southern part of Eastern Borderland were presented with reference to the 17th and 18th centuries. Attention has been drawn to the methodological and interpretational problems of archaisms in this variant of the language (the requirement of using historic-comparative and confrontational linguistic methods, the difficulty with distinguishing archaisms and loan-words).
PL
W artykule został omówiony problem archaiczności polszczyzny południowokresowej. Przedstawiono podstawy teoretyczne zagadnienia archaiczności odmian terytorialnych języka (teoria falowa J. Schmidta, poglądy neolingwisty włoskiego M. G. Bartoliego). Zreferowano wyniki badań autorów polskich na temat archaizmów i innowacji w kontekście centrum i peryferii językowych: T. Milewskiego, Z. Stiebera, H. Popowskiej-Taborskiej. Na tym tle przedstawiono cechy archaiczne polszczyzny południowokresowej w odniesieniu do XVII–XVIII wieku. Zwrócono uwagę na problemy metodologiczne oraz interpretacyjne dotyczące funkcjonowania archaizmów w tej odmianie języka (konieczność zastosowania metod językoznawstwa konfrontatywnego oraz historyczno-porównawczego, trudność w odróżnieniu archaizmu od zapożyczenia).
13
Publication available in full text mode
Content available

Nazwy potraw z mięsa w języku mieszkańców kilku polskich wsi rejonu mościskiego

84%
Kostecka-Sadowa A.
Gwary Dziś
|
2022
|
vol. 15
173-182
EN
The purpose of this article is to discuss the names of meat dishes in the speech of Poles in the south-eastern borderlands. The subject of my research is the nomenclature and generational characteristics of the names of local dishes prepared and eaten as festive meals – meat dishes prepared on Sundays, holidays or during pig slaughter. My analyses revolve around the dynamics of change in the functioning of food names.
PL
 Celem tego artykułu jest omówienie nazw potraw z mięsa w mowie Polaków na dawnych Kresach południowo-wschodnich. Przedmiotem moich badań jest nazewnictwo i charakterystyka pokoleniowa nazw lokalnych potraw przygotowywanych i spożywanych jako posiłki świąteczne – dania z mięsa przygotowywane na niedzielę, święta lub podczas świniobicia. Analizy koncentruję wokół dynamiki zmian w zakresie funkcjonowania nazw pożywienia.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.