Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  porównania
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

„Biały jak paulin”, „czarny jak miód prastary” – o konkretyzacji prototypowej barwy białej i czarnej w historii języka polskiego

100%
Czachorowska M.
Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
|
2009
|
vol. 8
47-58
EN
The article describes conceptual patterns for blackness and whiteness that were formed as the polish language evolved. The author analyzes constructions, which can be found in the early lexicographic works. She also presents us with stabilizing tendencies, the gain of formation and describes primary – being the essence of the meaning of the colour – and secondary prototype references. Additionally material taken from contemporary vocabularies, providing for comparisons – prototypes is being presented.
2
Publication available in full text mode
Content available

Local spatial policy in Ukraine and Poland

100%
Nowak M. J., Lozynskyy R. M., Pantyley V.
Studia z Polityki Publicznej
|
2021
|
vol. 8
|
issue 3(31)
11-27
PL
Artykuł ma na celu porównanie lokalnych narzędzi ukraińskiej i polskiej polityki przestrzennej. Obejmuje rozwiązania prawne (ze szczególnym uwzględnieniem podstaw ograniczeń rozwojowych) oraz problemy związane z ich stosowaniem zdiagnozowane w literaturze przedmiotu. Na podstawie analizy systemów zagospodarowania przestrzennego obu krajów określono podobieństwa i różnice, odnosząc je do dyskusji międzynarodowej i sugerując kierunki dalszych badań (o systemach zagospodarowania przestrzennego krajów Europy Środkowo-Wschodniej). Do analizy wybrano Ukrainę i Polskę pod względem podobieństw (częściowo podobne uwarunkowania historyczne, położenie) i różnic (status członka Unii Europejskiej, tradycje planowania przestrzennego).
EN
The article aims to compare the local tools of Ukrainian and Polish spatial policy. It includes legal solutions (with a particular emphasis on the basics of development restrictions) and problems related to their application diagnosed in the literature on the subject. Based on the analysis of the spatial management systems of both countries, the similarities and differences were determined, referring them to the international discussion and suggesting directions for further research (on the spatial management systems of Central and Eastern European countries). Ukraine and Poland were selected for analysis in terms of similarities (partially similar historical conditions, location) and differences (status of a European Union Member State, spatial planning traditions).
3
Publication available in full text mode
Content available

Konstrukcje porównawcze z komponentem animalistycznym w kilku krótkich utworach prozatorskich Adolfa Dygasińskiego

84%
Koszyka E.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2015
|
vol. LXI
111-123
PL
W artykule omówionych zostało 35 konstrukcji porównawczych zawierających nazwę zwierzęcia, użytych przez Adolfa Dygasińskiego w jego krótkich utworach prozatorskich. Podjęto również próbę ustalenia, w jakim stopniu zastosowanie przez autora w porównaniach nazw zwierząt wypływa z jego specyficznego, nacechowanego uczuciowo stosunku do nich, a w jakim jest tylko i wyłącznie wynikiem tendencji naturalistycznych. Przedstawiono strukturę komparacji; wyróżniono porównania proste, rozbudowane oraz spiętrzone. Zbadano również, w której części porównania występuje nazwa zwierzęcia; wyodrębniono trzy grupy: 1) zwierzę jest przedmiotem porównania; 2) zwierzę jest obiektem porównywanym; 3) zwierzę jest przedmiotem i obiektem porównania. Starano się również przedstawić miejsce tego typu porównań w twórczości innych pisarzy pozytywizmu: Bolesława Prusa, Henryka Sienkiewicza oraz Elizy Orzeszkowej.
EN
The article describes 35 comparisons with animal names used by Adolf Dygasiński. It also attempts to assess whether Dygasiński used these comparisons in relation to his emotional attitude towards animals or merely from his naturalistic tendencies. The identified comparisons are divided into simple and two types of complex. The article also analyzes the allocation of animal names in comparison structure and divides them into three groups:1) the animal is the subject of comparison, 2) the animal is the object of comparison, 3) the animal is both the subject and object of comparison comparisons are divided into simple, two types of complex. The article also analyzes the allocation comparisons with animal names in works of other positivist authors (Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz and Eliza Orzeszkowa).
4
Publication available in full text mode
Content available

Tak zwana gramatyka kognitywna a problem stereotypu

84%
Kardela H.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
1988
|
vol. 1
35–46
PL
W artykule autor zajmuje się głównymi założeniami gramatyki kognitywnej, omawia jej przydatność w opisie zjawisk metaforyzacji oraz proponuje analizę stereotypu językowego, ściśle wiążącego się z tymi zjawiskami. Metaforyzacja jest jednym z najważniejszych problemów, jakie bada gramatyka kognitywna. Metafory stanowią podstawowy środek wyrażania myśli i komunikowania się. Autor zajmuje się jedną z grup metafor, a mianowicie porównaniami. Przedstawia mechanizmy ich powstawania oraz formułuje zasadę łączliwości składniowej wyrażeń występujących w porównaniach. Gramatyka kognitywna dzieli zdania na bardziej lub mniej prototypowe. Im dalej dane zdanie znajduje się od prototypu na skali gradacyjnej, tym bardziej będzie ono „udziwnione” i przez to mniej akceptowalne. „Odejście” zdania czy frazy na skali gradacyjnej od jego (jej) prototypu zwiększa możliwość powstawania porównań i szerzej – metafor. Metafory rodzą się na peryferiach prototypu. W dalszej analizie autor przyjmuje, że stereotyp jest rodzajem prototypu. Przedstawia analizę stereotypów funkcjonujących w literaturze ludowej, które kogą być źródłem porównań. Rozpatruje dwa takie stereotypy: zmory i konia. Na koniec wysuwa hipotezę, że im bardziej dany stereotyp odszedł od swojego prototypu we współczesnym języku polskim, tym słabsze są uwarunkowania nałożone na reguły łączenia składniowego.
EN
The paper discusses the problem of a stereotype against the background of the so-called Cognitive Grammar as proposed and developed by R. Langacker, G. Lakoff and others. After a short presentation of the main assumptions of the Cognitive Grammar an analysis of comparisons involving stereotypes is attempted. It is claimed that the mechanism underlying comparisons and, indeed, all metaphorical uses of language, involves a departure of a word, sentence or a phrase from the centre of a prototype; it is on the periphery of the prototype that metaphors are created. A great deal of light, it seems, can be shed on metaphorization processes if a diachronic aspect of stereotype formation is taken into account. In the case at hand, three stereotypes of 'ghost', 'devil' and 'horse' functioning in Polish folk texts have been examined. A hypothesis has been put forward that the farther on the scale of the prototype a given stereotype has moved during the process of historical change, the greater should be the number of elements compared with which it can appear. In other words ,movement to the "periphery" allows a considerable relaxation of selectional restrictions and other conditions on well formedness. This is why it is possible to say in Polish: I have a devilish headache (a strong headache) but not: I have a horse-like headache (Le. a strong headache). In the former case the stereotype of the devil has undergone far greater changes in its historical development than the stereotype of the horse, or, to put it differently: the former is more peripheral on the prototype scale than the latter.
5
Publication available in full text mode
Content available

Dlaczego „dzień śmierci” jest lepszy niż „dzień urodzenia”? Aksjologia Koheleta w świetle przysłów z Koh 7: 1-4

84%
Żelazko P.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2021
|
vol. 7
67-76
EN
The article is an exegetic analysis of the passage Qoh 7:1-4 from the Book of Ecclesiastes. The excerpt challenges the absolute statement repeated many times throughout the book about the worthlessness of all things (“vanity of vanities.”) Some values are recognised as “better” than others which may be the evidence of Qoh’s axiology relativity. At first sight, he qualifies the universal lack of values as absolute.. The superiority “good name” over “precious oil” denies the supposed meaninglessness (vanity, ephemerality) of everything. The in-depth analysis of other comparisons present in the passage (“the day of death is better than the day of birth,” “it is better to go to a mourning house than to a wedding house”) shows that a passage which has a pessimistic character due to the elevation of death, may also be interpreted differently. The detailed study of the ancient Hebrew vocabulary in the text also revealed the various levels of the used metaphors.
PL
Artykuł analizuje w sposób egzegetyczny fragment Koh 7, 1-4 z Księgi Koheleta. Fragment ten stanowi swoiste zaprzeczenie wielokrotnie powtarzającego się w całej księdze refrenu o „marności nad marnościami”. Kategoryzacja pewnych idei jako „lepsze” od innych może być dowodem na względność aksjologii Koheleta, która na pierwszy rzut oka absolutyzuje uniwersalny brak wartości czegokolwiek. Wyższość „dobrego imienia” nad „kosztownym olejkiem” zaprzecza rzekomemu bezsensowi (marności, ulotności) wszystkiego. Dogłębna analiza innych porównań zawartych w tekście („dzień śmierci lepszy od dnia narodzin”, „lepiej iść do domu żałoby niż do domu wesela”) pokazuje, że fragment o pozornie pesymistycznym charakterze, ze względu na uwznioślenie śmierci, może być zinterpretowany również w innym kluczu. Szczegółowe badanie słownictwa użytego (w języku starożytnym hebrajskim) pozwoliło również ukazać różne poziomy metafor użytych w tekście.
6
Publication available in full text mode
Content available

Baba jak Szwed, czyli o ksenofobii we frazeologii

84%
Skommer G.
Folia Scandinavica Posnaniensia
|
2011
|
vol. 12
289-297
EN
.
7
Publication available in full text mode
Content available

Meaning and function of the Sign of Jonah in Matthew 12:38-42 and 16:1-4

67%
Kowalski B.
Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
|
2015
|
issue 22
35-54
EN
The article deals with particular texts that are not limited to the resurrection narratives in Matt 28. In what follows we will have a close look at Matthew’s understanding of Jonah’s sign. What did he mean with the sign of Jonah? Did Matthew understand it in terms of resurrection? And if so, did he follow examples of the past? Why did he mention the sign of Jonah in this particular context of his composition?
PL
Artykuł dotyczy poszczególnych tekstów, które nie są ograniczone jedynie do opisu zmartwychwstania w Ewangelii wg św. Mateusza 28. W dalszej części zobaczymy, jak św. Mateusz rozumie znak Jonasza. Co miał na myśli, mówiąc o znaku Jonasza? Czy rozumiał, że chodzi o zmartwychwstanie? A jeśli tak, to czy podążał za przykładami z przeszłości? Dlaczego wspomniał o znaku Jonasza w tym konkretnym kontekście?
8
Publication available in full text mode
Content available

Wrażenia zmysłowe jako podstawa metafor językowych

59%
Pajdzińska A.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
1996
|
vol. 8
113–130
PL
Przedmiotem analizy są metafory językowe (derywaty słowotwórcze i semantyczne, frazeologizmy, ustalone porównania), traktowane jako realizacje metafor pojęciowych, a celem – ustalenie, jakie zjawiska niefizyczne są konceptualizowane w polszczyźnie w kategoriach wrażeń zmysłowych. Daje się zauważyć wyraźny związek między rodzajem zmysłu (jakością wrażeń zmysłowych) a kierunkiem rozszerzeń metaforycznych. Wzrok funduje jednostki z domen: wiedzy, kontroli i wzorowania się; słuch – wiedzy i posłuszeństwa; dotyk – szeroko rozumianego kontaktu; smak – aktów sądzenia; węch – wnioskowania. Rozszerzenia metaforyczne można też traktować jako pośrednie argumenty świadczące o hierarchii zmysłów, utrwalonej w języku, oraz o wartości poznawczej poszczególnych doznań sensorycznych.
EN
The object of the analysis are linguistic metaphors (word-formation and semantic derivatives, phraseological expressions, conventionalized similes) treated as realizations of conceptual metaphors. Its aim is to establish what non-physical phenomena are conceptualized in Polish in terms of sensory perception. A clear connection can be observed between a particular sense (the quality of sensory perception) and the direction of metaphorical extensions. The sense of sight is the basis for conceptualizations relating to the domains of knowledge, control and following someone’s behaviour; the sense of hearing — the domain of broadly understood contact; the sense of taste — the domain of judgement; the sense of smell — the domain of drawing conclusions. Metaphorical extensions can also be treated as indirect evidence for the existence of a hierarchy of senses, rooted in language, and of the cognitive value of particular sensory experiences.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.