Search results

1

Nietzsche, poststrukturalizm i warszawska szkoła historyków idei

100%

Leder A.

Przegląd Humanistyczny

|

2014

|

issue 3(344)

69-84

EN

The Nietzschean perspective was revealed with great power in the French thought of the second half of the 20th century. In my opinion, it also allows to grasp the basic dispute in which post-structuralism would be involved with the representatives of the Warsaw School of the History of Ideas if it entered such dispute. In its centre Nietzsche’s figure of Socrates could be placed and the function Nietzsche assigned to him while explaining the fall of tragedy. The thinkers departing from Marxism in the sixties and seventies of the twentieth century could choose “Socratic” path, one could think such was the destiny of the Warsaw School of the History of Ideas. Another possibility was created by the perspective of criticism of reason in the Nietzschean spirit, characteristic of French thinkers. The author wonders about the circumstances in which the choices were made.

2

Co po French Theory? Kłopotliwe dziedzictwo

84%

Krzykawski M.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2017

|

issue 34

EN

Michał KrzykawskiFaculty of PhilologyUniversity of Silesia in Katowice What After French Theory? A Troublesome LegacyThe goal of the present article is a critical reading of the legacy of the French theory, which exerted a powerful impact upon the shape of the discourse of contemporary literary studies in Poland. Insofar as “practising theory,” which has, by and large, replaced “practising literature,” indeed revived the Polish humanities in the 1990s, today the real epistemological potential of the poststructural theoretical instruments seems to be fading. The subsequent “turns,” proclaimed in the milieus of the “new” humanities seem to endorse the intellectual status quo, because they take place within the limits of the same paradigm, to which their purely declarative character testifies. The literary scholarship of/in the future will therefore be the scholarship of retreat.Keywords: French theory, literary scholarship, poststructuralism, theoretical paradigms Co po French Theory? Kłopotliwe dziedzictwo Celem niniejszego artykułu jest krytyczne odczytanie dziedzictwa po French Theory, które miało znaczący wpływ na kształt współczesnego dyskursu literaturoznawczego w Polsce. O ile jednak „uprawianie teorii”, które w dużej mierze zastąpiło „uprawianie literatury” jako takiej, było niezwykle ożywcze dla rozwoju polskiej humanistyki w latach dziewięćdziesiątych, o tyle dzisiaj poststrukturalistyczne narzędzia teoretyczne wytraciły swój realny potencjał epistemologiczny. Ogłaszane w („nowej”) humanistyce zwroty pogłębiają jedynie intelektualne status quo, gdyż dokonują się one w ramach tego samego paradygmatu, o czym najlepiej świadczy ich czysto deklaratywny charakter. Literaturoznawstwo (w) przyszłości będzie literaturoznawstwem odwrotu. Słowa klucze: French theory, francuska teoria literatury, literaturoznawstwo, poststrukturalizm, paradygmaty teoretyczne

PL

Michał KrzykawskiWydział FilologicznyUniwersytet Śląski w Katowicach What After French Theory? A Troublesome Legacy The goal of the present article is a critical reading of the legacy of the French theory, which exerted a powerful impact upon the shape of the discourse of contemporary literary studies in Poland. Insofar as “practising theory,” which has, by and large, replaced “practising literature,” indeed revived the Polish humanities in the 1990s, today the real epistemological potential of the poststructural theoretical instruments seems to be fading. The subsequent “turns,” proclaimed in the milieus of the “new” humanities seem to endorse the intellectual status quo, because they take place within the limits of the same paradigm, to which their purely declarative character testifies. The literary scholarship of/in the future will therefore be the scholarship of retreat.Keywords: French theory, literary scholarship, poststructuralism, theoretical paradigms Co po French Theory? Kłopotliwe dziedzictwo Celem niniejszego artykułu jest krytyczne odczytanie dziedzictwa po French Theory, które miało znaczący wpływ na kształt współczesnego dyskursu literaturoznawczego w Polsce. O ile jednak „uprawianie teorii”, które w dużej mierze zastąpiło „uprawianie literatury” jako takiej, było niezwykle ożywcze dla rozwoju polskiej humanistyki w latach dziewięćdziesiątych, o tyle dzisiaj poststrukturalistyczne narzędzia teoretyczne wytraciły swój realny potencjał epistemologiczny. Ogłaszane w („nowej”) humanistyce zwroty pogłębiają jedynie intelektualne status quo, gdyż dokonują się one w ramach tego samego paradygmatu, o czym najlepiej świadczy ich czysto deklaratywny charakter. Literaturoznawstwo (w) przyszłości będzie literaturoznawstwem odwrotu. Słowa klucze: French theory, francuska teoria literatury, literaturoznawstwo, poststrukturalizm, paradygmaty teoretyczne

3

Er(r)go...

84%

Kalaga W.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2015

|

issue 31

EN

Er(r)go… ,contemporary Russia-but only in its literary-theoretical aspect-from the inside and from the outside. Internal perspectives, but also those from Tartu, Tallinn, and the West.If a literary-theoretical Russia, then, naturally, Bakhtin, and that which follows. A scientific description of reality? Impulses against poststructuralist skepticism? Algorithms and pattern analyses of the main literary genres? Paradigms of artistic value? Narratology: actants, world pictures, points of view, singularity, fractals, variants, stages, etc., and neo-rhetoric against the postmodernist “chaotisation” of culture. But also the aesthetic object clad in silence, the aesthetics of address and the increasing importance of the Third, the discourse of responsibility, the long term, great time, great dialogue, genre memory and other Bakhtinian traces.Moreover, as usual, disputes over the nature of discourses: is philosophy the Other of literature or does the Other transform into non-Other; philosophy as a protective zone for dialectics, literature as a kingdom of ambiguity; the secret of literature as cannon fodder for readers. Philology of philosophy and the textual hunger of a philological philosopher; philology as a text about a text, philosophy as a text on thinking as a non-text. Do not texts think, however? The hypothesis of a trickster and his original image, also doctor Zhivago, Myshkin, Raskolnikov, Strelnikov, Bezukhov, Bolkonsky in various configurations. Hegel and Kant in the deep structures of Russian thought, Bakhtin and Lotman on the surface; the philosopher as an eater of spices, the artist as a torero. Intimations of poststructuralism and symptoms of academic anti-foundationalism: deconstruction, cultural and intertextual studies, feminist and gender criticism, new historicism, postcolonialism. Postcolonial methodology and the post-Soviet subaltern; the postcolonial without the colonial; people of the trans-diaspora and internal Others; and the imperative: the decolonisation of postcolonialism -de-Sovietization of the post-Soviet. The avant-garde and pragmatics, and their contextual corrida, the temporal nonsense of postmodernity, Russian postmodernism as a paralogical compromise of a dyad and a triad and as an omelette made without breaking the eggs. Deconstruction and authorial infamy, the inevitable dumbness of the reader, one’s own word experienced as another’s, the aesthetics of militant passivity, and the strength of the postmodernist found in female logic. The boundaries of the postmodernist play as a perforated tape of explosions; 9.11-the revenge of the real, of authenticity, of irreproducibility; ground zero. Signs blow up signification. Cultural explosions: transculturalism instead of multiculturalism; suicidal explosions of cultures. Explosive aporia and the paralogy of presenting the unpresentable, the life-after-death of trash, trash as a zone between memory and forgetting, the modeling of chaos and chaos put in order. The search for the heart: the paradigm of cabbage and the paradigm of onion. Life and excrements, the outhouse as home. The bankruptcy of sovietology. And, of course, motifs of martyrdom. Also Russia, yet already non-Russia. Estonian semiotics in Tartu and Tallinn still drawing on Lotman’s genius and continuing (in Tartu) its struggles in the sphere of semiotic systems. Its influence in the East and the West and its dilemmas after Lotman’s departure. The present issue is guest edited by professor Piotr Fast from the University of Silesia in Katowice, Poland.

PL

Er(r)go… ,Rosja współczesna – ale tylko teoretycznoliteracka – od środka i z zewnątrz. Perspektywy wewnętrzne, ale też tartuskie, tallińskie i zachodnie. Jeśli Rosja teoretycznoliteracka, to oczywiście Bachtin i to, co po nim. Naukowe odzwierciedlanie rzeczywistości? Impulsy przeciw sceptycyzmowi poststrukturalistów? Algorytmy i wzorcowe analizy podstawowych rodzajów literackich? Paradygmaty artyzmu? Narratologia: aktanty, obrazy świata, punkty widzenia, jednokrotność, fraktalność, wariantywność, stadialność itp., a także neoretoryka przeciw postmodernistycznej chaotyzacji kultury. Jednak też przedmiot estetyczny obleczony w milczenie, estetyka adresowania i wzrost znaczenia trzeciego, dyskurs odpowiedzialności, długie trwanie, wielki czas, wielki dialog, pamięć gatunku i inne ślady Bachtina. Poza tym jak zwykle spory o naturę dyskursów: czy filozofia jest Innym literatury czy też dochodzi do przemiany Innego w nie-Inne; filozofia jako strefa ochronna dialektyki, literatura jako królestwo dwuznaczności; tajemnica literatury jako armatniego mięsa czytelniczego. Filologiczność filozofii i tekstowy głód filozofa filologicznego; filologia jako tekst o tekście, filozofia jako tekst o myśleniu jako nie-tekście. Czy jednakowoż teksty nie myślą? Hipoteza trickstera i jego obraz pierwotny, a także doktor Żywago, Myszkin, Raskolnikow, Strelnikow, Bezuchow i Bołkoński w różnych konfiguracjach. Hegel i Kant w głębokich strukturach rosyjskiego myślenia, Bachtin i Lotman na powierzchni; filozof jako zjadacz przypraw, twórca jako torreador. Prześwity poststrukturalizmu i przejawy naukowego antyfundamentalizmu: dekonstruktywizm, badania kulturowe i intertekstualne, krytyka feministyczna i genderowa, nowy historyzm, postkolonializm. Metodologia postkolonialna a post-sowiecki subaltern; postkolonialność bez kolonizacji; ludzie transdiasporalni i wewnętrzni Inni; i imperatyw: dekolonizacja postkolonializmu – desowietyzacja postsowietyzmu. Awangarda i pragmatyka oraz ich kontekstowa korrida, temporalny nonsens postmodernizmu, rosyjski postmodernizm jako paralogiczny kompromis diady i triady i jako omlet zrobiony bez rozbijania jajek. Dekonstruktywizm i hańba autora, nieuchronna niepojętność czytelnika, swoje słowo przeżywane jako cudze, estetyka walczącej bierności i siła postmodernisty w kobiecej logice. Granice postmodernistycznej gry jako perforowana taśma wybuchów; 11 września – zemsta realności, autentyczności, niepowtarzalności; stan zerowy. Znaki wysadzają w powietrze znakowość. Kulturowe eksplozje: transkulturowość zamiast wielokulturowości; samobójcze eksplozje kultur. Wybuchowa aporia i paralogia nieprzedstawialnego w przedstawieniu, życie śmieci po śmierci, śmieci jako strefa między pamięcią i zapomnieniem, modelowanie chaosu i chaos uporządkowany. Poszukiwanie głąba: paradygmat kapusty i paradygmat cebuli. Życie i ekskrementy, szalet jako dom. Bankructwo sowietologii. I oczywiście wątki ofiarnicze.A także Rosja, a już nie-Rosja. Estońska semiotyka w Tartu i Tallinnie nadal czerpiąca z Łotmanowskiego geniuszu i kontynuująca (w Tartu) swoje Trudy w sferze semiotycznych systemów. Jej wpływy na Wschodzie i Zachodzie i dylematy po odejściu Łotmana. Numer ten ukazuje się pod gościnną redakcją profesora Piotra Fasta z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

4

Постмодернистский авангардизм в языкознании ХХI века

84%

Kiklewicz A.

Przegląd Rusycystyczny

|

2019

|

issue 3

PL

Autor rozważa wpływ postmodernizmu na współczesne nauki humanistyczne, zwłaszcza na językoznawstwo. Główną tezę pracy można sformułować następująco: postmodernizm przyczynia się do tego, że w językoznawstwie rozpowszechniają się takie tendencje, jak niedookreślenie przedmiotu badań, rezygnacja z dyrektyw systemu języka, unieważnienie wymogów stylu naukowego, łamanie wymogu sprawdzalności twierdzeń, łamanie zasady kooperacji, symulacja interdyscyplinarności, pseudoglobalizm, powierzchowność. Autor analizuje obecność postmodernizmu w językoznawstwie na przykładzie kilku jego współczesnych kierunków: lingwokulturologii, etnolingwistyki, semantyki kognitywnej, dyskursologii.

EN

The author considers the impact of postmodernism on the contemporaryhumanities, especially on the theoretical linguistics. The main thesis of the paper canbe formulated as follows: postmodernism contributes to the fact that in linguisticsincreasingly there are such tendencies, like mudding the subject of research,dispense with the ‘directives of language’, i.e. the disuse of conventional scientificlanguage, violations of the requirement of statements verifiability, breakingthe rules of communication. The author examines the elements of postmodernscience on example of several directions of modern linguistics: cultural linguistics(linguoculturology), ethnolinguistics, anthropological linguistics, cognitive linguistics,and discourse linguistics.

RU

Рассматривается влияние постмодернизма на современные гуманитарные науки, особенно лингвистику. Основной тезис может быть сформулирован следующим образом: Постмодернизм способствует распространению таких тенденций в лингвистике, как отсутствие определения предмета исследования, отказ от директив языковой системы, признание недействительными требований научного стиля, нарушение требования достоверности утверждений, нарушение принципа сотрудничества, моделирование междисциплинарности, псевдо-глобализм, поверхностность. Автор анализирует наличие постмодернизма в лингвистике на примере нескольких его современных направлений: языковая культура, этнолингвистика, когнитивная семантика, дискурсология.

5

Przed czym poetykę ratuje doświadczenie? Wstępne rozpoznania

84%

Krajewska J.

Forum Poetyki

|

2015

|

issue 1

26-37

EN

The author analyzes the methods and rules of posing problems and finding answers in selected texts of Polish literature scholars who have devoted some thought to the place of poetics in contemporary literature studies discourse, and demonstrates that the category of experience may provide a way out of the Post-Structuralist impasse.

PL

Autorka analizuje metody i reguły stawiania problemów i odnajdywania odpowiedzi w wybranych tekstach polskich literaturoznawców, którzy podejmują refleksję nad miejscem poetyki we współczesnym dyskursie literaturoznawczym i pokazuje, że wyjściem z poststrukturalistycznego impasu stać się może kategoria doświadczenia.

6

Kolonizacje. Pedagogika krytyczna w okresie transformacji ustrojowej w Polsce (część pierwsza)

84%

Włodarczyk R.

Przegląd Pedagogiczny

|

2021

|

issue 1

9-41

PL

Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, ma swoje źródło w potrzebie rozpoznania obecnej dynamiki naszej wyobraźni pedagogicznej i zrozumienia fenomenu zróżnicowania pedagogiki krytycznej rozwijanej w poszczególnych rodzimych ośrodkach akademickich. Przygotowany w latach 2017–2019 materiał został podzielony na dwa artykuły. W pierwszym po krótkiej charakterystyce tytułowego zjawiska autor rozwija problematykę teorii krytycznej szkoły frankfurckiej ze względu na wagę tego zagadnienia dla formowania się pedagogiki krytycznej zarówno w wariancie amerykańskim, jak i polskim. Równie ważnym punktem odniesienia dla formacji rodzimej pedagogiki krytycznej jest problematyka postmodernizmu, złożona z szeregu zagadnień, takich jak późna nowoczesność, poststrukturalizm, dekonstrukcja czy zwrot etyczny. Rekonstrukcje poszczególnych tematów i wątków z zakresu problematyki teorii krytycznej szkoły frankfurckiej czy postmodernizmu stanowią zdaniem autora dobre wprowadzenie do prezentacji wstępnego obrazu kolonizacji polskiej pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną, który to proces zostanie omówiony w drugim z artykułów. Poczyniony wysiłek badawczy ma dostarczyć wiedzy przydatnej do kolejnych badań podjętej problematyki, rozpoznania dalszych losów poszczególnych kolonii pedagogiki krytycznej, ale również kilku wstępnych ustaleń, które autor przedstawi w zakończeniu drugiego artykułu.

7

La risa de Eva: mito, historia y la subjetividad femenina en la novela El libro de Eva de Carmen Boullosa

84%

Andzel O’Shanahan E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2022

|

issue 12

193-208

PL

W artykule zaproponowano mitokrytyczne podejście do powieści El libro de Eva (2020) meksykańskiej pisarki Carmen Boullosy. Subwersywna interpretacja narracji mitycznych stanowi jedno z najbardziej znaczących podejść krytyki poststrukturalistycznej, skupionej na kwestionowaniu arbitralnego ustalania znaczeń. Analizowana w artykule powieść jest przykładem oporu wobec hierarchicznej kodyfikacji symboli, właściwej ideologii patriarchalnej. Na poziomie dyskursu ciągłość między czasem mitycznym i historycznym podkreśla znaczenie narracji założycielskich jako części pamięci zbiorowej i ram konceptualnych określających historię. Odzyskanie biblijnej postaci Ewy przywraca pierwszej kobiecie prawo do konstruowania i artykułowania własnej podmiotowości.

EN

This article offers a myth-critical analysis of the novel El libro de Eva (2020) by the Mexican writer Carmen Boullosa. Subversive reading of mythical narratives is one of the most interesting proposals of the post-structuralist criticism, centered on questioning the arbitrary determination of meanings. The analysed novel exemplifies the resistance to the hierarchical codification of symbols typical of the patriarchal ideology. At discourse level, the continuity between mythical and historical times underlines the importance of foundational narratives as part of collective memory and conceptual frameworks determining the course of history. The vindication of the figure of biblical Eve restores the right of the first woman to construct and articulate her own subjectivity.

8

Retoryczność kolekcji w świetle powieści Johna Fowlesa "Kolekcjoner" (1963)

84%

Kowalski J.

Res Rhetorica

|

2022

|

vol. 9

|

issue 4

83-95

EN

The article deals with the issue of the rhetorical nature of the collection in the light of the debut novel by the English writer and essayist John Fowles – The Collector (1963). The introduction of the article justifies the way of understanding the concept of rhetoric as a specific cultural experience based on the post-structuralist theory of literature by Adam Regiewicz, and on the basis of the idea of literary writing as a testimony to a specific form of cataloguing espoused by Umberto Eco. The article explores the rhetoricality of the collection in Fowles' work in the context of the modern experience of beauty, which is analyzed through the lens of selected writings of Walter Benjamin, where rhetoricality is treated as a cultural game with a convention.

PL

Artykuł porusza problematykę retoryczności kolekcji w świetle debiutanckiej powieści angielskiego pisarza i eseisty Johna Fowlesa Kolekcjoner (1963). Na wstępie uzasadniono sposób rozumienia pojęcia retoryczność jako swoistego doświadczenia kulturowego w oparciu o poststrukturalistyczną teorię literatury Adama Regiewicza oraz przy postrzeganiu literatury jako świadectwa swoistego katalogowania, według Umberto Eco. W artykule retoryczność kolekcji w utworze Fowlesa omówiona jest w kontekście nowoczesnego doświadczenia piękna. Treść została przeanalizowana przez pryzmat wybranych pism Waltera Benjamina, gdzie retoryczność jest traktowana jako kulturowa gra z konwencją.

9

Education and Alteration. Notes on Personalism, Alterity and Education in Dialogue with Michel de Certeau

84%

Rovea F.

Paedagogia Christiana

|

2021

|

vol. 1/47

119-139

EN

This article tries to elaborate some insights from Michel de Certeau’s works on personalism, alterity and education. The aim is to add a poorly known voice to the contemporary debate around pedagogy and personalism. De Certeau’s original account of personhood, based on the movement of ‘alteration’ rather than on ‘identity’, is presented as original and useful to enrich the contemporary educational debate. The article firstly analyses two texts where Certeau deals specifically with the role of alterity in educational contexts. The uncanny and ungraspable movement of ‘alteration’ will be shown as fundamental in the person’s formation. Secondly, it will be argued that such account of alterity is rooted in Certeau’s interpretation of the Christian tradition. Finally, it will be maintained the possibility of conceiving education itself as a process of ‘alteration’.

PL

Celem niniejszego artykułu jest rozwinięcie pewnych spostrzeżeń zaczerpniętych z prac Michela de Certeau dotyczących personalizmu, zmienności i edukacji, aby włączyć jego słabo znane stanowisko w bieżącą debatę poświęconą pedagogii i personalizmowi. Obecna w pismach de Certeau oryginalna idea osoby, opierająca się nie na „tożsamości”, a na ruchu „przemiany”, zaprezentowana jest w niniejszym artykule jako innowacyjna i ubogacająca dla bieżącej debaty o edukacji. Na początku przeanalizowane zostają dwa teksty, w których de Certeau poświęca szczególną uwagę roli zmienności w kontekście edukacyjnym. Niesamowity i niepojęty ruch „przemiany” zaprezentowany zostanie jako fundamentalny dla formowania się osoby. W drugiej kolejności wykazane zostanie, że takie podejście do zmienności zakorzenione jest w tym, jak de Certaeu interpretuje chrześcijańską tradycję. Jako ostatnia rozwinięta zostaje możliwość pojmowania samej edukacji jako procesu „przemiany”.

10

Pierre Bourdieu on Art As Social Practice. The Defence of the Concept of the Autonomous Field of Cultural Production

67%

Piotrowska M.

Art Inquiry. Recherches sur les arts

|

2019

|

vol. XXI

69-83

PL

Celem artykułu jest namysł nad poststrukturalistyczną konceptualizacją praktyk społecznych i autonomicznych pól produkcji kulturowej w późnej twórczości Pierre'a Bourdieu, zmierzający w kierunku wyodrębnienia specyfiki autonomicznego pola sztuki i uchwycenia nastawienia auto¬ra wobec własnych konstrukcji teoretycznych. Autonomiczne pole sztuki rysuje się w tym kontek¬ście jako jedna z takich trwających wciąż struktur o charakterze historycznym, które umożliwiają produkcję i reprodukcję kultury; jako stosunkowo wolne od zewnętrznych nacisków, autonomicz¬ne pola produkcji kulturowej sprzyjają akumulacji wiedzy i wzmacniają potencjał refleksji. Jako takie – pole sztuki jest diagnozowane u Bourdieu jako współczesna wartość wymagająca obrony. Autorka wydobywając z konceptualizacji Bourdieu tę diagnozę, z którą się zgadza, stara się tak¬że wskazać najważniejsze tradycje humanistyczne, które, według niej, umożliwiły nowoczesne i współczesne ujęcia teorii praktyki oraz rozwój myśli Bourdieu w kierunku emancypacyjnym.

EN

The article’s aim is to reflect on the late poststructuralist conceptualisations of social practices and autonomous fields of cultural production by Pierre Bourdieu in order to distin¬guish the specificity of the autonomous field of art and to grasp the author’s attitudes to these theoretical constructions. The autonomous field of art is being drawn in the late thought of the French thinker as one of the still existing structures of historical character enabling cultural production and reproduction that is relatively free from external pressures, favours the accu¬mulation of knowledge and enhances reflection. As such – it is diagnosed as a contemporary value in need of defence. The author of these considerations tries to extract this diagnosis, with which she agrees, form Bourdieu’s thought. She also attempts to point out the most important, according to her, humanistic traditions which enabled some selected approaches to the theory of practice of modernity and late modernity, and thus the development of Bourdieu’s ideas towards emancipation.

11

Literaturoznawcza republika marzeń

67%

Winiecka E.

Forum Poetyki

|

2019

|

issue 15-16

126-135

EN

The paper is a critical discussion of Jerzy Madejski’s book Poetologie postrukturalne. Szkice krytyczne. The author reconstructs the cognitive assumptions adopted by Madejski, who by reviewing academic works simultaneously diagnoses the state and opportunities for the future development of the discipline. The “after-structuralism” formula allows him to highlight the rank and influence of structuralism on the way of conducting academic considerations in Poland. The variety of poetological visions included in the books discussed by Madejski is supposed to be the evidence of the critical insufficiency ofa the “after-structuralism” category in reference to structuralism. The author confronts this way of thinking with the thesis which is characteristic for post-structuralism, i.e. that literary studies have little scientificity. The author reads the critical essays included in the volume as a coherent proposal for a method for academic critique, based on the conviction that it is possible for the discipline to be autonomous, as well as a practical realization of this idea.

PL

Artykuł jest krytycznym omówieniem książki Jerzego Madejskiego Poetologie postrukturalne. Szkice krytyczne. Autorka rekonstruuje poznawcze założenia przyjęte przez badacza, który recenzując naukowe dzieła, równolegle diagnozuje stan i perspektywy rozwoju dyscypliny. Formuła „postrukturalizmu” pozwala Madejskiemu wyeksponować rangę i wpływ strukturalizmu na sposób uprawiania naukowej refleksji w Polsce. O niewystarczalności krytycznej wobec strukturalizmu kategorii „poststrukturalizm” świadczyć ma różnorodność poetologicznych wizji zawartych w omawianych przez niego książkach. Autorka konfrontuje ten sposób myślenia z charakterystyczną dla poststrukturalizmu tezą o słabej naukowości literaturoznawstwa. Czyta zgromadzone w tomie szkice krytyczne jako spójną propozycję metody akademickiej krytyki, opierającej się na przekonaniu o możliwej autonomii dyscypliny oraz jako praktyczną realizację tej idei.

12

Trzy końce ideologii – najważniejsze dwudziestowieczne ujęcia problemu

67%

Świrek K.

Nauka i Szkolnictwo Wyższe

|

2013

|

issue 1(41)

43-55

EN

Today’s critique of ideology faces three influential concepts, that defined the understanding of ideological phenomenons in twentieth century. The first one of them was developed within the theory of totalitarianism. It perceived ideology as quasi-logical doctrine, justifying terror and absolute power. The second one was the end of ideology thesis. Ideology was conceived in it as a set of doctrines that mix up political and metaphysical issues. The last one was poststructuralist critique of the notion of ideology, as relying on naïve epistemological concepts. Author presents those three concepts, and tries to show their limitations from the point of view of contemporary ideology critique.

PL

Dzisiejsza krytyka ideologii zmaga się z trzema wpływowymi koncepcjami, które określiły rozumienie fenomenu ideologii w dwudziestym wieku. Pierwszą z nich była teoria totalitaryzmu. Utożsamiła ona ideologię z quasi-logiczną doktryną, uzasadniającą terror i absolutną władzę. Drugą była teza o „końcu ideologii”. Ideologia była w niej rozumiana jako doktryna, która myli kwestie polityczne z metafizycznymi. Wreszcie, poststrukturaliści krytykowali samo pojęcie ideologii, jako oparte na naiwnych koncepcjach epistemologicznych. Autor przedstawia te trzy ujęcia i próbuje pokazać ich ograniczenia z punktu widzenia współczesnej krytyki ideologii.

13

Jean-Luc Nancy i polityka. Komunizm a Rozdzielona wspólnota

67%

Sadzik P.

Praktyka Teoretyczna

|

2013

|

vol. 9

|

issue 3

111-131

EN

In this article I would like to show in which way in the works ofFrench philosopher Jean-Luc Nancy there are links between “community” and“communism”. The latter, for him, has a meaning exceeding the domain of politicsand should be understood as a some kind of pre-existential and quasi-onthologicalcategory. Being-in-common means for philosopher being-with which is expressedby Latin prefix “com” characterizing “communitas” and “communism”. “Com”emphasizes that being is first of all being with other (not only with other peoplebut with every other being including in it animals, plants etc). Furthermore, asNancy said: “communism is togetherness – the Mitsein, the being- with, understood as the belonging to existence of the individuals, which means, in the existential meaning, to their essence”. Therefore, Nancy’s community doesn’t belong to “the logic of myth” since is, in the first place, what he called “the inoperative community”.

PL

Artykuł stara się pokazać, w jaki sposób w pracach francuskiego filozofa Jean-Luca Nancy’ego przebiegają połączenia pomiędzy pojęciem „wspólnoty” a pojęciem „komunizmu”. To drugie posiada dla niego znaczenie przekraczające sferę polityki i powinno być rozumiane jako swego rodzaju kategoria pre-egzystencjalna i quasi-ontologiczna. Bycie-wewspólnocie oznacza dla filozofa bycie-z, które podkreślone zostaje przez łaciński prefiks „com” charakteryzujący tak „communitas”, jak i „komunizm”. „Com” wskazuje na to, że bycie jest przede wszystkim byciem z innym (nie tylko z innymi ludźmi, lecz z wszelkim innym istnieniem, wliczając w to zwierzęta, rośliny itd.). Ponadto, jak powiedział Nancy, „komunizm jest byciem-razem –Mitsein, byciem-z rozumianym jako coś przynależnego do istnienia jednostek, co znaczy, w egzystencjalnym sensie, do ich istoty”. Dlatego też wspólnota Nancy’ego nie przynależy do „logiki mitu” jakoże jest, w pierwszej kolejności, tym, co nazwał on „wspólnotą rozdzieloną”.

14

Interdyscyplinarność i integracja zewnętrzna nauk prawnych w świetle postmodernistycznej krytyki

67%

Łakomy J.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2011

|

vol. 1(2)

29-45

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja krytyki koncepcji „integracji zewnętrznej nauk prawnych”, która to koncepcja w ostatnich dekadach była szeroko dyskutowana w polskim prawoznawstwie. Opieram moją krytykę na analizie koncepcji przedstawianych w polskiej literaturze przez Jerzego Wróblewskiego i Kazimierza Opałka. Rozważam też postmodernistyczną krytykę poglądów tradycyjnej jurysprudencji dotyczących interdyscyplinarności. Pierwsza część artykułu składa się z: a) ogólnych uwag dotyczących wątpliwości i niejasności w zakresie rozumienia „postmodernizmu” i typowych nieporozumień związanych z tym terminem i (b) pewnych uwag dotyczących relacji między prawem a postmodernizmem. W drugiej części artykułu przedstawiam zarys rekonstrukcji podstawowych cech postmodernizmu, zwłaszcza tych charakterystyk, które determinują postmodernistyczną postawę wobec interdyscyplinarności. W trzeciej, głównej części artykułu pokazuję jak pozytywistyczny, współczesny koncept „integracji zewnętrznej nauk prawnych” jest niekompatybilny z postmodernistycznym spojrzeniem na naukę, badania, wiedzę, epistemologię i dyscyplinarość. Przedstawiam pogłębioną krytykę założeń i presupozycji leżących u podstaw tego konceptu. Wreszcie pytam „Quo vadis, interdyscyplinarniości”? Co z przyszłością badań interdyscyplinarnych w polu nauk prawnych, gdzie postmodernistyczna metodologiczna burza zmiotła stare narzędzia badawcze? W tym miejscu przedstawiam koncepcję „postdyscyplinarności”.

EN

The aim of the paper is to reconstruct the critique of the concept of “external integration of jurisprudence”, which has been widely discussed in polish jurisprudence in the past decades. I base my critique on an analysis of the concept put forward in Polish literature by Jerzy Wróblewski and Kazimierz Opałek. I also consider the postmodern critique of the views on interdisciplinarity held by classical jurisprudence. The first part of the article consists of: a) general remarks on some doubts and ambiguites concerning understanding of “postmodernism” and common misunderstandings of this term and b) some remarks on the relations between law and postmodernism. In the second part of the article, I provide a sketch reconstruction of the basic traits of postmodernism, especially those characteristics, which determine the postmodern attitude towards interdisciplinarity. In the third, main part of my article I show how the positivist, modern concept of “external integration of jurisprudence” is incompatibile with postmodern views on science, research, knowledge, epistemology and disciplinarity. I provide an in-depth critique of the presumptions and presuppositions underlying this concept. Finally, I ask: “Quo vadis, interdisciplinarity’’? What about the future of interdisciplinary research in the field of law, when the postmodern methodological storm has swept away the old instruments? Here I introduce the concept of “postdisciplinarity”.

15

Kosmos teorii. Wprowadzenie do konceptu

67%

Regiewicz A.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2019

|

vol. 7

16-25

EN

Each social group – including the scientific community – creates a series of internal tensions that determine the relations within that group. They can be explained by social theories, but some phenomena transcend the boundaries of sociology. Theories of the universe provide an interesting perspective in the interpretation of systems within the group. Looking at cosmological models and theories, the article attempts to conceptualize the cosmological metaphor in theoretical and literary reflection. On the basis of Guth’s, Bondi’s or Gödel’s models, the dynamics of development in literary studies is being considered.

PL

Każda grupa społeczna – w tym środowisko naukowe – wytwarza szereg wewnętrznych napięć, które determinują relacje wewnątrz tejże grupy. Można je tłumaczyć teoriami społecznymi, jednak niektóre zjawiska wykraczają poza granice socjologii. Ciekawą propozycję w interpretacji układów wewnątrz grupy przynoszą teorie wszechświata. Przyglądając się modelom i teoriom kosmologicznym, artykuł podejmuje próbę konceptualizacji metafory kosmologicznej w refleksji teoretycznoliterackiej. Na bazie modeli Gutha, Bondiego czy Gödla rozważa się dynamikę rozwoju kierunków badań literaturoznawczych.

16

Votum separatum. O głosach sprzeciwu wobec Postmodernizmu

67%

Heck D.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2019

|

vol. 7

26-37

EN

For theory-conscious scholars, Theory is the key to understanding the scope and nature of their philosophies, because the chosen theory determines problems to be called academic and to be investigated. Though no perfect theory of literary studies has yet been found, the search for such a theory appears inevitable. Rejection of postmodernism and poststructuralism sometimes leads literary scholars to the so-called cultural wars. Conservatism of some critics makes the discussion on the alternative to the impasse more and more interesting. In the early years of the new millennium the anthologies Theory’s Empire and Beyond Poststructuralism set the standards of this debate.

PL

Zdaniem świadomych pod względem teoretycznym badaczy Teoria jest kluczem do zrozumienia zakresu oraz natury ich filozoficznych przekonań, ponieważ wybrana teoria przesądza, jakie zagadnienia mogą zostać uznane za naukowe i zasługiwać na zbadanie. Aczkolwiek nie istnieje idealna teoria badań literackich, poszukiwanie jej wydaje się nieuniknione. Odrzucenie postmodernizmu i poststrukturalizmu doprowadza niekiedy literaturoznawców do problematyki, którą określa się mianem wojen kulturowych. Coraz bardziej interesującą czyni debatę o wyjściu z impasu konserwatywne stanowisko niektórych literaturoznawców. Na początku nowego tysiąclecia antologie Theory’s Emprte [ Imperium teorii] oraz Beyond Poststructuralism [Poza poststrukturalizm] wyznaczyły poziom owej dyskusji.

17

Krótki traktat o szkodliwości języka specjalistycznego w badaniach literackich

59%

Wąs M.

|

2019

|

vol. 10

|

issue 2

65-83

PL

Celem artykułu jest wykazanie szkodliwości przesadnego przywiązania do języka specjalistycznego w badaniach literackich. We wstępie zostaje zarysowany kontekst postawienia tezy. W następnej części przeprowadzona zostaje zwięzła prezentacja obecnej sytuacji studiów literaturoznawczych, to znaczy ich językowego „przespecjalizowania”. Dalej następuje krótki szkic historyczny, mający za zadanie unaocznić specyfikę i naturę tego, co nazywamy tutaj klasycznym modelem wypowiedzi naukowej, szkic obejmujący ramy czasowe od greckiej starożytności do czasów współczesnych i w sposób szczególny poświęcony uwydatnieniu roli, jaką w owym „klasycznym” dyskursie odgrywał i odgrywa język potoczny, żywy, „naturalny”. Wreszcie — próba sformułowania trzech argumentów uzasadniających wyższość modelu „klasycznego” nad „współczesnym” w badaniach literackich. Pracę wieńczą krótkie wnioski, w których próbuje się wykazać potencjalne korzyści praktyczne płynące z przyjęcia proponowanego w pracy stanowiska.

EN

The aim of the article is to demonstrate the harmfulness of the excessive attachment to the specialist language in literary studies. The introduction outlines the context in which the thesis is formulated. The proceeding part consists of a short presentation of the current situation of the literary studies, namely their linguistic “overspecialization.” The yet proceeding one — of a short historical sketch of what is called here the classic mode of academic diction, ranging from the Greek Antique to contemporary times, with special stress falling upon the role which in this diction was and is given to the colloquial, living, “natural” language.” The third part is an attempt at formulating three theoretical arguments proving the superiority of this “classic” model over the contemporary one in the literary studies. The text closes with an attempt at outlining several practical advantages to be gained by accepting the attitude argued for in the text.

18

Schizofreniczna materia. O produkcji ciał, pojęć i podmiotowości

43%

Mroczkowski B.

Praktyka Teoretyczna

|

2017

|

vol. 25

|

issue 3

354-370

EN

Agential realism is a perspective situated within the new materialism and posthumanism which combines philosophical and physical issues. Karen Barad, feminist thinker and creator of agential realism, mixes poststructuralist ideas (Michel Foucault) and feminist critical theories with quantum physics, in particular with the thesis of Niels Bohr, one of the founders of this field. The main purpose of this article is to show the relations between agential realism and ideas presented by Deleuze and Guattari in one of their most famous books – Anti-Oedipus. The author of the paper focuses on the presentation of a processual ontology (especially on an explanation of how bodies, concepts, and objects are produced) resulting from the engagement of both perspectives.

PL

Realizm sprawczy jest współczesnym stanowiskiem, mieszczącym się w obrębie nowego materializm i posthumanizmu, łączącym zagadnienia z zakresu filozofii i fizyki. Jego twórczyni, Karen Barad, feministyczna myślicielka, wiąże ze sobą rozważania z zakresu poststrukturalizmu (Michel Foucault), krytycznych teorii feministycznych z odkryciami współczesnej fizyki kwantowej, wynikającymi z twierdzeń przyjętych przez jednego z fundatorów tej dziedziny wiedzy – Nielsa Bohra. Celem artykułu jest ukazanie pokrewieństw zachodzących pomiędzy realizmem sprawczym oraz rozważaniami Deleuze’a i Guattariego, przedstawionym w Anty-Edypie. Autor skupia się na zaprezentowaniu procesualnej ontologii (objaśnieniu w jaki sposób produkowane są ciała, pojęcia i przedmioty) wynikającej z zazębiania się obydwóch stanowisk.

19

Tu i teraz: literatura. Używaj, przeżywaj, doświadczaj

43%

Marzec L.

Forum Poetyki

|

2017

|

issue 8-9

184-195

EN

The article discusses arguments in favour of the importance (or irrelevance) of literature in social life and that appears with a psychological dimension in the work of J. H. Miller, Pierre Bayard, Michał Paweł Markowski, Ryszard Koziołek and, above all, Rita Felski (in her book Uses of Literature), dealing with the most important currents and trends in theoretical reflection on literature in the last quarter century. The author of the article finds the affective turn and the study of relations between life and literature within the context of the domination of discourse by other (new) media not based on writing to be a particularly important encounter in the re-evaluation of literature’s meaning. The author’s close and critical reading of Felski’s Uses of Literature involves a) discussion of the theoretical inclinations and problems that generate individual aesthetic categories; b) application of the American scholar’s proposed aesthetic categories to the interpretation of particular prose, poetic and essayistic works by Zofia Nałkowska, Inga Iwasiów, Justyna Bargielska, Dorota Masłowska, Szczepan Twardoch and Andrzej Leder.

PL

Artykuł omawia argumenty na rzecz znaczenia (albo jego braku) literatury w życiu społecznym i w wymiarze psychologicznym, które pojawiają się w publikacjach J.H. Millera, Pierre’a Bayarda, Michała Pawła Markowskiego, Ryszarda Koziołka i przede wszystkim Rity Felski (Użycia literatury), wskazując na najważniejsze prądy oraz trendy w teoretycznym namyśle nad literaturą w ostatnim ćwierćwieczu. Za szczególnie istotny kontakt przewartościowywania znaczeń literatury autorka artykułu uważa zwrot afektywny oraz namysł nad relacjami życia i literatury w kontekście dominacji innych, niż oparte na piśmie, (nowych) mediów. Bliska i krytyczna lektura Użyć literatury Rity Felski oparta jest na a) omówieniu teoretycznych inklinacji i problemów, które generują poszczególne kategorie estetyczne; b) przymierzaniu zaproponowanych przez amerykańską badaczkę kategorii estetycznych do interpretacji konkretnych utworów prozatorskich, lirycznych i eseistycznych Zofii Nałkowskiej, Ingi Iwasiów, Justyny Bargielskiej, Doroty Masłowskiej, Szczepana Twardocha, Andrzeja Ledera.

Refine search results

Nietzsche, poststrukturalizm i warszawska szkoła historyków idei

Co po French Theory? Kłopotliwe dziedzictwo

Er(r)go...

Постмодернистский авангардизм в языкознании ХХI века

Przed czym poetykę ratuje doświadczenie? Wstępne rozpoznania

Kolonizacje. Pedagogika krytyczna w okresie transformacji ustrojowej w Polsce (część pierwsza)

La risa de Eva: mito, historia y la subjetividad femenina en la novela El libro de Eva de Carmen Boullosa

Retoryczność kolekcji w świetle powieści Johna Fowlesa "Kolekcjoner" (1963)

Education and Alteration. Notes on Personalism, Alterity and Education in Dialogue with Michel de Certeau

Pierre Bourdieu on Art As Social Practice. The Defence of the Concept of the Autonomous Field of Cultural Production

Literaturoznawcza republika marzeń

Trzy końce ideologii – najważniejsze dwudziestowieczne ujęcia problemu

Jean-Luc Nancy i polityka. Komunizm a Rozdzielona wspólnota

Interdyscyplinarność i integracja zewnętrzna nauk prawnych w świetle postmodernistycznej krytyki

Kosmos teorii. Wprowadzenie do konceptu

Votum separatum. O głosach sprzeciwu wobec Postmodernizmu

Krótki traktat o szkodliwości języka specjalistycznego w badaniach literackich

Schizofreniczna materia. O produkcji ciał, pojęć i podmiotowości

Tu i teraz: literatura. Używaj, przeżywaj, doświadczaj