Search results

1

W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”)

100%

Kaczyński P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

149-176

EN

The article presents a spy novel of the period of the Polish People’s Republic in historical-literary shot. The analysis of the books from the “Maze” series shows that the propaganda function dominates in them over the entertainment function, which is characteristic of various areas of popular culture in the Polish People’s Republic. The “Maze” series was issued by the Publishing House of the Ministry of National Defence in the years 1957–1991. What appeared in it were “ordinary” milicja novels, but primarily spy novels. In the Polish People’s Republic spy novel, same as milicja novel, had to perform a propaganda function besides the entertainment one. It manifests itself, among other things, in referring to the conventions of the early European spy novels from the turn of the 19th and 20th century, that means showing the Polish People’s Republic as a country, which only defends itself against spies, not stealing secrets of other countries. Far from reality and only propaganda was also the picture of Poland as a country producing numerous inventions and technologies, for which spies from the West hunt. The picture of the enemy and the image of own agents contrasted with it have a propaganda character too. The spies from BND or CIA don’t hesitate to murder, they are also ruthless to their co-workers, generally represent very low moral level. They are often former Nazis, they only care about earning. On the other hand, officers of the counterintelligence of the Polish People’s Republic are people with ideas, serving the motherland devotedly, better in every way than their opponents, also in terms of private life. Each of those stories ends, of course, with victory of “ours” and – same as milicja novel – doesn’t leave readers any doubts about who is absolutely right in this conflict – talking about both political and moral reasons.

PL

Artykuł prezentuje w ujęciu historycznoliterackim powieść szpiegowską okresu PRL. Analiza książek z serii „Labirynt” wskazuje, że funkcja propagandowa dominuje w nich nad rozrywkową, co jest charakterystyczne dla różnych obszarów kultury popularnej w PRL. Serię „Labirynt” wydawało w latach 1957–1991 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Ukazywały się w niej „zwykłe” powieści milicyjne, ale przede wszystkim powieści szpiegowskie. Podobnie jak powieść milicyjna, również powieść szpiegowska w PRL obok funkcji rozrywkowej musiała spełniać funkcję propagandową. Przejawia się to m.in. nawiązaniem do konwencji wczesnych powieści szpiegowskich w literaturze europejskiej z przełomu XIX i XX wieku, czyli przedstawianiem PRL jako kraju, który tylko broni się przed szpiegami, sam natomiast nie wykrada tajemnic innych państw. Równie daleki od rzeczywistości i wyłącznie propagandowy był obraz Polski jako kraju wytwarzającego liczne wynalazki i technologie, na które polują szpiedzy z Zachodu. Propagandowy charakter ma też obraz wroga i skontrastowany z nim wizerunek własnych agentów. Szpiedzy z BND czy CIA nie cofają się przed morderstwami, są bezwzględni także dla swoich współpracowników i ogólnie reprezentują bardzo niski poziom moralny. Często są byłymi nazistami, a zależy im tylko na zarobku. Z kolei funkcjonariusze kontrwywiadu PRL to ludzie ideowi, z oddaniem służący ojczyźnie, przewyższający pod każdym względem swych przeciwników, także na płaszczyźnie życia prywatnego. Każda z tych historii kończy się oczywiście zwycięstwem „naszych” i – podobnie jak powieść milicyjna – nie pozostawia czytelnikowi żadnych wątpliwości co do tego, po czyjej stronie są w tym konflikcie wszystkie racje – zarówno polityczne, jak i moralne.

2

Literatura piękna jako źródło informacji o służbach specjalnych.

80%

Niemczyk P.

Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego

|

2015

|

vol. 7

|

issue 13

86-97

PL

Literatura piękna może być wartościowym źródłem informacji o zadaniach i metodach pracy służb specjalnych. Dotyczy to przede wszystkim powieści szpiegowskich, ale nie tylko – również powieści kryminalnych, sensacyjnych i political fiction. Niektórzy z autorów dysponują fachową wiedzą o służbach specjalnych także dlatego, że w tych służbach wcześniej pracowali. Na stronach powieści można znaleźć informacje zarówno o strukturach organizacyjnych służb, o ich zadaniach, jak i o systemach motywacyjnych, metodach rekturacji i powodach, dla których werbowani zgadzają się na przejście procedury rektutacyjnej lub współpracę agenturalną. Znaleźć w nich też można bardzo konkretne przykłady zastosowania środków techniki operacyjnej: łączności, obserwacji, zabezpieczenia obiektów czy nawet tak zaawansowanych działań, jak tajne przeszukanie.

EN

Fiction can be a valuable source of information on tasks and working methods of secret services. It concerns mainly spy novels, but not only – also detective novels, thrillers and political fiction. Some of authors have expertise about special services, because they worked previously in such institutions. In such novels, one can find information on the organizational structures of secret services, their actions and motivation systems, recruitment methods and reasons for which recruited people agree to work as secret agents. Very specific examples of operational measures can be found in them, such as: operational communication means, surveillance techniques, building protection or even such complicated operational method as a secret search.

3

Oświecenie sensacyjne w powojennej literaturze polskiej

80%

Kaczyński P.

Prace Polonistyczne

|

2016

|

vol. LXXI

139-155

EN

The Enlightenment inspired the Polish post-war authors to create thriller fables in different ways: first of all, there were attempts to literary work out authentic histories, then some authors “revealed” alleged inside stories of real events, finally some stories presented completely fictional episodes set in the realities of Polish, sometimes also European, Age of Enlightenment. The vision of the epoque, based on historical sources and studies, is most often rather stereotypical and illustrative in character, but nothing else should be expected in the popular literature. If there are any attempts to revise the view of that times, they refer only to the traditions of popular literature as well (like in the novel “Choć nas potępiają umysły zacięte...” written by Jerzy Siewierski, which clearly refers polemically to Aleksander Dumas’s “Diaries of a Doctor”). Except historical studies, diaries and other sources, also the literature of the Enlightenment is used in different ways. There are quotes or crypto-quotes in the plot, characters often read books that were popular in that times, we can also recognize features of some characters as typical for satire, comedy or novel of the Enlightenment Ages. Sometimes the narrative-fictional patterns of the eighteenthcentury novel are used as literary allusion. However, the most interesting works are the ones in which authors managed not only to compare a sensational, spy or criminal episode to the realities of the epoque, but also make elements of “the Spirit of the Enlightenment” an integral part of that plot. It is especially visible in the novels of Siewierski’s or Jerzy Piechowski’s.

Refine search results

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

1 Prace Polonistyczne

1 Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego

2 Kaczyński P.

1 Niemczyk P.

1 2023

1 2016

1 2015

W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”)

Literatura piękna jako źródło informacji o służbach specjalnych.

Oświecenie sensacyjne w powojennej literaturze polskiej