Search results

1

Dzieło jako proces. Wokół spójności tekstów Tadeusza Różewicza

100%

Bukowiecka M.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2017

|

issue 6

161-182

EN

The purpose of this article is to analyse works by Tadeusz Różewicz in terms of text coherence. Różewicz’s writings seem to be open in the sense that they do not close within one form which could be recognised as the final form. Instead, they keep evolving, published in consecutive volumes or two simultaneous printed versions – handwritten and seemingly final. In his output, Różewicz goes beyond the framework of literary genres and artistic style, and also beyond the sphere of text which could be identified by his voice, as he creatively uses ready-made functional forms. This makes it possible to show two dominant text-generating strategies in his works: exhibiting the processuality of creation and literary recycling, which are both based on the experimental processing of non-artistic language. Różewicz’s works – seemingly open, labile and undurable – do form, in fact, a holistic and coherent conception of literariness, which is difficult to perceive through the analysis of a single work or even the whole collection of poems, but is revealed upon a holistic look at his literary output. In his works, meanings are not formed within a single text, but between its various variants, and thus, both texts and the relationships between them are crucial here. Opening the composition of his works, Różewicz projects multidirectional reading, contextualised, simultaneous and joining all dispersed versions of any given work into one complex unity. This is how he also legitimises his open technique of working on text as a metaliterary issue, an object of representation and, at the same time, an integral constituent of a literary work, and the work itself he treats as a dynamic process and not a structure closed within the forms that integrate the work. The theoretical point of reference for my studies is the concept of genre substitute coined by Kazimierz Wyka, the conception of text cohesion by Maria Renata Mayenowa and Włodzimierz Bolecki, and assumptions of genetic criticism.

PL

Artykuł poświęcony jest analizie twórczości Tadeusza Różewicza, rozpatrywanej ze względu na zagadnienie spójności tekstu. Utwory Różewicza sprawiają wrażenie otwartych w tym sensie, że nie zamykają się w jednej formie, którą można by uznać za ostateczną, ale wciąż ewoluują, publikowane w kolejnych tomikach lub w dwóch równolegle drukowanych wersjach, rękopiśmiennej i sprawiającej wrażenie ostatecznej. Autor wykracza w swojej twórczości poza ramy gatunków literackich czy stylu artystycznego, a także poza sferę tekstu, którą można zidentyfikować z jego głosem, i twórczo wykorzystuje elementy gotowych wypowiedzi użytkowych. Pozwala to wskazać w jego twórczości dominację dwu strategii tekstotwórczych: eksponowaniu procesualności tworzenia i literackiego recyklingu polegającego na eksperymentalnym przetwarzaniu języka nieartystycznego. Utwory Różewicza, pozornie otwarte, labilne i nietrwałe, w istocie tworzą jednak całościową i spójną koncepcję literackości. Trudno ją uchwycić w analizie pojedynczego utworu czy nawet całego tomiku, tę właściwość pisarstwa Różewicza ujawnia całościowe spojrzenie na jego dorobek. Znaczenia w jego utworach formują się nie tyle w obrębie pojedynczego tekstu, ile między różnymi jego wariantami, a więc znaczące są tu i teksty, i łączące je relacje. Otwierając kompozycję swoich utworów, Różewicz projektuje lekturę wielokierunkową, skontekstualizowaną, równoległą i zespajającą rozproszone w całym dorobku wersje utworu w jedną złożoną całość. Sankcjonuje tym samym swój otwarty warsztat pracy nad tekstem jako metaliteracki problem, przedmiot reprezentacji i zarazem integralny składnik utworu literackiego, a samo dzieło traktuje jako dynamiczny proces, a nie strukturę zamkniętą w scalających utwór formach. Teoretycznym punktem odniesienia moich rozważań jest koncepcja zamiennika gatunkowego Kazimierza Wyki, koncepcje spójności tekstu Marii Renaty Mayenowej i Włodzimierza Boleckiego oraz założenia krytyki genetycznej.

2

“I write, therefore I am”: Professor Stanisław Jaworski and genetic criticism

89%

Antoniuk M., Antoniuk M.

Ruch Literacki

|

2018

|

issue 5

3

Archiwum procesu twórczego – podejście genetyczne w badaniach dzieł sztuki

89%

Wilczak M.

Autobiografia. Literatura. Kultura. Media

|

2019

|

vol. 13

|

issue 2

7-18

EN

This paper outlines the Polish reception of achievements of the French school of genetic criticism. It highlights the applicability of this methodology in research on the archives of artists, in particular autobiographical writings that shed light on the creative process. The second part of the paper presents approaches currently emerging in France, where the method of genetic criticism in research on artistic archives is becoming more prominent.

PL

W niniejszym artykule została szkicowo przedstawiona polska recepcja dokonań francuskiej szkoły krytyki genetycznej. Zwrócono uwagę na przydatność tej metodologii w badaniach nad archiwami artystów, w tym nad rzucającym światło na proces twórczy piśmiennictwem autobiograficznym. W kolejnej części artykułu zreferowano rozwijające się aktualnie we Francji podejścia wykorzystujące metody krytyki genetycznej w badaniach nad archiwami tworzenia.

4

Transformations of linguistic forms in Anna Kamieńska’s work on Notatnik

89%

Zarzycka J.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2022

|

vol. 64

|

issue 1

311-354

PL

Niniejszy artykuł podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, jak wyglądała praca redakcyjna Anny Kamieńskiej nad Notatnikiem. Spostrzeżenia na temat procesu twórczego czynione są na podstawie fragmentu rękopiśmiennego dziennika z okresu 31 X 1971–15 II 1972 oraz publikowanych w latach 70. odcinków dzieła na łamach czasopisma „W drodze” i wydanych w latach 80. książek. Analiza zmian redakcyjnych skupia się tu na wybranych formach językowych. Wśród nich możemy wyróżnić np. zamianę rzeczowników w zaimki, zdrobnień w formę neutralną lub skrót, pytania w twierdzenie, eliminację partykuł i osoby „ja” w czasownikach i zaimkach. Wszystkie wymienione zabiegi prowadzą do skrócenia zapisów, nadania im aforystycznego charakteru.

EN

This article is an attempt at answering the question about Anna Kamieńska editorial work on Notatnik. The discussion of the creative process applies to a manuscript fragment of the journal from the period 31 Oct 1971–15 Feb 1972, the work published in instalments in the 1970s in the W drodze periodical, and the book releases published in the 1980s. The analysis of editorial changes applies to selected linguistic forms. Those include, e.g., replacement of nouns with pronouns, diminutives with neutral forms or acronyms, questions with ascertainment, and the elimination of particles and first-person singular in verbs and pronouns. All of the listed interventions led to a shortening of passages and assigning them the nature of aphorisms.

5

Ku puencie. Uwagi o genezie dwóch utworów Anny Kamieńskiej

89%

Kruszewski W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2022

|

vol. 64

|

issue 1

299-310

EN

The article presents an analysis of the story of the ending of two poems by Anna Kamieńska – “When the Greats Go Away” and “You are me warm young”. The literary documents known to us allow us to find a common element of these two processes, one of which consisted in the unexpected addition of a punch line to the last known handwritten version of the poem, and the other, in the final stage of work on the work, made a record from the middle of an earlier draft. This common part is the meditative, non-rhetorical nature of the writing workshop of the mature poet. If we ignore the obvious differences between the two poems and the processes from which they emerged, a strong similarity will remain, probably a feature characteristic of the way Anna Kamieńska wrote at least from the 1960s, when the creative process was for her not so much an opportunity to find the form of thought but he was thoughtborn himself.

PL

Artykuł przedstawia analizę historii zakończeń dwóch wierszy Anny Kamieńskiej – „Kiedy odchodzą wielcy” oraz „Jesteś mi ciepły młody”. Znane nam dokumenty literackie pozwalają znaleźć wspólny element tych dwóch procesów, z których jeden polegał na nieoczekiwanym dopisaniem puenty do ostatniej znanej nam wersji rękopiśmiennej wiersza, a drugi puentą uczynił w ostatnim etapie prac nad utworem zapis ze środka wcześniejszego brulionu. Tą częścią wspólną jest medytacyjny, nieretoryczny charakter warsztatu pisarskiego dojrzałej poetki. Jeśli pominąć oczywiste różnicy między obiema wierszami i procesami, z których się wyłoniły, pozostanie silne podobieństwo, prawdopodobnie cecha charakterystyczna dla sposobu, w jaki pisała Anna Kamieńska przynajmniej od lat sześćdziesiątych minionego wieku, gdy proces twórczy był dla niej nie tyle okazją do znalezienia formy myśli, ale sam był myślorodny.

6

“You paint when you speak”: On the creative process of Hans Christian Andersen

89%

Kuczaba-Flisak M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2022

|

vol. 64

|

issue 1

93-135

PL

Celem artykułu jest analiza procesu twórczego Hansa Christiana Andersena. Autorka skupia się na wczesnych latach twórczości pisarza, a następnie zestawia je z dojrzałym okresem jego twórczości. Zwraca uwagę na problemy z interpretacją utworów tłumaczonych oraz pokazuje pojawiające się w nich różnice na podstawie rożnych zakończeń Królowej Śniegu. Następnie analizuje, na czym, w jaki sposób i przy użyciu jakich środków pisał Andersen. W części poświęconej dziennikom pisarza analizuje cele i aspiracje Andersena oraz sposób, w jaki zapisy z podróży przekładają się później na zapis literacki. W kolejnej części przedstawia proces twórczy widziany oczyma samego pisarza oraz jego krytyków. We wnioskach końcowych podkreśla silną sensualność utworów Andersena, związki z językiem mówionym oraz towarzyszące baśniopisarzowi pod koniec życia przekonanie, że udało mu się dobrze wykorzystać dar, który otrzymał od Boga.

EN

The article analyses the creative process of Hans Christian Andersen. The author focuses on the writer’s early years and then juxtaposes them with his mature creative period. The author draws attention to problems in interpreting the translated works, demonstrating their nature based on various endings of “The Snow Queen”. Then she analyses what, how and with what means Andersen wrote. The section devoted to Andersen’s journals analyses his goals and aspirations and how his travel records later translated into his literature. In the next part, she presents the process seen through the eyes of the writer himself and his critics. Her conclusions emphasise the intense sensuality of Andersen’s works, his connection with the spoken language and the writer’s late conviction that he managed to make good use of his God-given gifts.

7

Inspiracje w kompozycji sakralnego dzieła muzycznego

89%

Szymański S.

Pro Musica Sacra

|

2020

|

vol. 18

EN

Article is aimed at showing the meaning of inspirations seen in the inner and outer dimensions for composer’s sacred piece of music. Taking into consideration such qualities of inspiration as evocation, transcendence, and motifs of creator’s attitude fosters deeper understanding the creative process in relation with states of his/her individual creative path, what can be observed in analysis of Wojciech Kilar’s creative experience. It is worth noticing that inspirations appearing spontaneously demands realizing in the concrete piece of work, also in sacral piece of music, as well. The process of its creation is specific for composer who characterizes with an appropriate maturity on concrete stage of life.

PL

Celem artykułu jest ukazanie znaczenia inspiracji w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym dla kompozycji sakralnego dzieła muzycznego. Wzięcie pod uwagę takich cech inspiracji, jak ewokacja, transcendencja oraz motywacja postawy kompozytora, sprzyja głębszemu rozumieniu procesu twórczego w powiązaniu z etapami jego indywidualnej, artystycznej drogi, co wyraźnie można dostrzec w analizie twórczego doświadczenia Wojciecha Kilara. Warto zauważyć, iż inspiracje pojawiające się spontanicznie domagają się realizacji w postaci konkretnego wytworu, a zatem i sakralnego dzieła muzycznego. Proces jego tworzenia jest specyficzny dla kompozytora, który cechuje się określoną dojrzałością na danym etapie życia.

8

Tadeusza Kantora „krótkie spięcia sensu między słowami”

89%

Skrzypczak M., Uniwersytet Łódzki I. F. P., Magdalena Skrzypczak – absolwentka filologii polskiej i kulturoznawstwa d. w. K. L. i. T. R. U. Ł. Z. s. m. i. t. T. K., magdalenaskrzypczak@op.pl

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2015

|

vol. 04

PL

Artykuł eksponuje praktykę pisarską Tadeusza Kantora – „artysty teatru”, który w swoich pismach – zarówno teoretycznych, jak i stricte artystycznych/literackich – przekraczał granice klasycznie rozumianej gatunkowości, zmierzając w stronę hybrydyzacji tekstu. Autorka podejmuje krytyczny dialog z trzytomową edycją „Pism” artysty, wskazując jednocześnie na ważność manuskryptu jako świadectwa dynamicznego procesu twórczego. Odwołując się do koncepcji kłącza Gil-les’a Deleuze’a i Félixa Guattariego, autorka akcentuje problem kł?czowato?ci zapisk?w artysty oraz konfrontuje jego teksty z?t? figur?-modelem (ączowatości zapisków artysty oraz konfrontuje jego teksty z tą figurą-modelem (rhizome), wskazując na nieprzystawalność ponowoczesnego myślenia o podmiocie względem praktyki pisarskiej Kantora. Natomiast sięgając do koncepcji poezji Brunona Schulza i zestawiając ją z refleksjami Kantora na temat języka i mitu, autorka próbuje odnaleźć klucz do językowej koncepcji pisarstwa artysty, nieustannie poszukującego własnego idiomu oraz toczącego swoistą walkę ze słowem.

EN

The article discusses Kantor’s writing practice of crossing borders between styles and genres, which in effect produced thoroughly hybrid literary or theoretical texts. The article focuses in particular on the analysis of Kantor’s manuscripts which give evidence of a dynamically changing and evolving nature of the text production. The theories of Gilles Deleuze and Félix Guattari are used by the author to prove that the postmodern philosophy and analysis do not capture the specific idiom of Kantor’s writing. Comparing Bruno Schulz with Kantor’s concept of literature, the author shows his specific way of forging a very personal idiom of writing and of literary expression.

9

Koncepcja architektoniczna jako jedna z postaci utworu architektonicznego

89%

Grzybczyk K.

Acta Iuris Stetinensis

|

2017

|

issue 18

PL

Utwory architektoniczne należą do tych utworów, których ocena prawna budzi emocje i spory, zwłaszcza między prawnikami a architektami. Oczekiwania architektów często spotykają się z niezrozumieniem prawników, co wynika nie tylko z brzmienia przepisów ustawy, ich interpretacji i zasad ochrony praw autorskich, ale także z posługiwania się odmiennym językiem. Brak jednolitej terminologii, niespójność różnych regulacji, ale także zmieniające się podejście do architektury jako takiej powodują różnorodne problemy, które mimo upływu lat i różnych (choć dość nielicznych) wypowiedzi doktryny czy judykatury nie znajdują rozwiązania. Artykuł jest próbą uporządkowania pojęć, którymi posługują się architekci, i skonfrontowania ich z przepisami prawa autorskiego, tak by umożliwić jednej i drugiej grupie zawodowej wzajemne zrozumienie.

EN

Architectural works belong to these works which the legal assessment is waking up emotions and disputes, especially between lawyers and architects. Expectations of architects often meet with the incomprehension of lawyers what results not only from the sound of provisions of the Act, their interpretation and principles of protection of the copyright, but also from using the different tongue. The lack of the uniform terminology, the inconsistency of different regulations but also the changing attempt at architecture as such, cause diverse problems, which in spite of the expiry of years and different (at least enough few) statements of doctrine or judicatures, aren’t finding a solution. The article is an attempt to tidy up notions which architects are using and to confront them with provisions of the copyright in order to enable one and for the second occupational group sympathy.

10

Performance w perspektywie estetyki procesów twórczych

89%

Jasiński B.

Sztuka i Dokumentacja

|

2019

|

issue 21

17 - 29

PL

Estetyka procesów twórczych jest dla autora nowym paradygmatem teoretycznym, w którym sztuka pojmowana jest jako proces, a nie jako określony przedmiot artystyczny. Jasiński wywodzi go z tradycji hermeneutycznej oraz z teleologicznego modelu pracy obecnego m. in. w Kapitale Karola Marksa. Model ten posłużył potem do sformułowania pojęcia ethosofii w kolejnych pracach Jasińskiego.

EN

The aesthetics of creative processes is for the author a new theoretical paradigm, in which art is treated as a process rather than as a defi ned product. The roots of Jasiński’s theory derived from the tradition of hermeneutics and teleological model of work presented in Das Kapital by Karl Marx. Jasiński used this theoretical model to formulate his concept of ‘ethosophy,’ which he refers to in this publication.

11

„Rozpinanie wielkiej paraboli”. O procesie pisania jednego wiersza Zbigniewa Herberta

89%

Cieślak-Sokołowski T.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2017

|

issue 34

EN

Tomasz Cieślak-SokołowskiDepartment of Contemporary CriticismFaculty of PolishJagiellonian University, Cracow “Opening the Great Parable” On Zbigniew Herbert’s Writing of One of His Poems Abstract The main objective of the present article is to offer a reading of Zbigniew Herbert’s manuscripts, drawing upon French and British theories of genetic criticism. The author analyzes the physical shape of the page and the stages of the making of the poem with reference to specific examples based on materials collected in the Zbigniew Herbert archive at the National Library of Poland. Keywords: genetic criticism, Zbigniew Herbert, manuscript studies, writing process „Rozpinanie wielkiej paraboli”. O procesie pisania jednego wiersza Zbigniewa Herberta Streszczenie Artykuł skupia się na próbie opisania problemów związanych z odczytywaniem rękopisów Zbigniewa Herberta. Autor artykułu nawiązuje do francuskich i brytyjskich teorii krytyki genetycznej, by opisać te problemy w odniesieniu do materiałów, które zawiera Archiwum Zbigniewa Herberta zdeponowane w Bibliotece Narodowej. Słowa kluczowe: krytyka genetyczna, Zbigniew Herbert, badania manuskryptów, proces twórczy

PL

Tomasz Cieślak-SokołowskiKatedra Krytyki WspółczesnejWydział PolonistykiUniwersytet Jagielloński “Opening the Great Parable” On Zbigniew Herbert’s Writing of One of His Poems Abstract The main objective of the present article is to offer a reading of Zbigniew Herbert’s manuscripts, drawing upon French and British theories of genetic criticism. The author analyzes the physical shape of the page and the stages of the making of the poem with reference to specific examples based on materials collected in the Zbigniew Herbert archive at the National Library of Poland. Keywords: genetic criticism, Zbigniew Herbert, manuscript studies, writing process „Rozpinanie wielkiej paraboli”. O procesie pisania jednego wiersza Zbigniewa Herberta Streszczenie Artykuł skupia się na próbie opisania problemów związanych z odczytywaniem rękopisów Zbigniewa Herberta. Autor artykułu nawiązuje do francuskich i brytyjskich teorii krytyki genetycznej, by opisać te problemy w odniesieniu do materiałów, które zawiera Archiwum Zbigniewa Herberta zdeponowane w Bibliotece Narodowej. Słowa kluczowe: krytyka genetyczna, Zbigniew Herbert, badania manuskryptów, proces twórczy

12

Sztuka i artysta według Rainera Marii Rilkego

71%

Krupińska G.

Wortfolge. Szyk Słów

|

2017

|

issue 1

63-82

EN

Numerous modernist authors pondered on questions concerning the essence of art, the duty of the artist and the principles of the creative process. A German-language poet born in Prague, Rainer Maria Rilke (1875–1926) spent his lifetime trying to cope with these questions. By means of an analysis of his poetry, prose, and essays, but also diaries and correspondence, the author of this article endeavours to answer the question whether and how the image of the artist and art has been evolving in Rilke’s work. His volume from 1907, entitled New Poems, ought to be considered the groundbreaking one, as from this volume on Rilke begins to create the so-called poetry of things (Dingdichtung). The artist ceases to be a prophet, or a creator almost equal to God. His duty now is serving art, even at the price of suffering and loneliness, illness and insanity. The work created by such an artist is fully independent and unassisted; it makes it possible to get closer to the essence of things. In turn, in the structure of a novel entitled The Notebooks of Malte Laurids Brigge, one can trace an analogy to the creative process. Finally, a question is posed to what extent Rilke, and his understanding of art and the duty of the artist contribute to the process of mythologising the artist, whose high point is identified at the turn of the 19th and the 20th centuries.

DE

Für viele Künstler der Moderne gehörten die Fragen nach dem Wesen der Kunst, den Aufgaben des Künstlers und den Prinzipien des schöpferischen Prozesses zu den ganz wesentlichen. Den in Prag geborenen deutschsprachigen Dichter Rainer Maria Rilke (1875–1926) beschäftigten sie sein ganzes Leben lang. Der Beitrag versucht der Frage nachzugehen, wie und ob sich das Bild des Künstlers und der Kunst bei Rilke im Laufe der Zeit verändert hat. Befragt werden dabei sowohl seine literarischen Werke (Lyrik, Prosa, Essays) als auch die Tagebücher und die private Korrespondenz. Einen Durchbruch markiert der Gedichtband Neue Gedichte aus dem Jahre 1907, mit dem Rilke die sog. Dingdichtung zu schaffen beginnt. Der Künstler hört auf, ein Prophet zu sein, der Gott fast ebenbürtig ist. Seine Aufgabe beruht jetzt darauf, der Kunst zu dienen, auch wenn der Preis dafür Leiden und Einsamkeit, Krankheit und Wahnsinn sein sollten. Das von so einem Künstler geschaffene Werk ist autonom und souverän und erlaubt es, dem Wesen der Dinge näher zu treten. In der Konstruktion des Romans Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge lässt sich wiederrum eine Analogie zu dem schöpferischen Prozess feststellen. Zum Schluss wird gefragt, inwiefern Rilkes Kunst- und Künstlerverständnis sich in den Prozess der Mythologisierung des Künstlers um die Jahrhundertwende einschreibt.

PL

Pytania dotyczące istoty sztuki, powinności artysty oraz zasad procesu twórczego nurtowały wielu twórców okresu modernizmu. Urodzony w Pradze niemieckojęzyczny poeta Rainer Maria Rilke (1875–1926) zmagał się z nimi przez całe życie. Analizując twórczość poetycką, prozatorską, eseistyczną, ale także dzienniki czykorespondencję poety, autorka artykułu stara się odpowiedzieć na pytanie, jak i czy zmieniał się obraz artysty i sztuki u Rilkego. Za przełomowy należy uznać tom zatytułowany Nowe wiersze z roku 1907, od którego Rilke zaczyna tworzyć tzw. poetykę rzeczy (Dingdichtung). Artysta przestaje być prorokiem, twórcą prawie równym Bogu. Jego zadaniem jest teraz służba sztuce nawet za cenę cierpienia i samotności, choroby i obłędu. Dzieło stworzone przez takiego artystę jest w pełni autonomiczne, samodzielne i pozwala na zbliżenie się do istoty rzeczy. Z kolei w konstrukcji powieści pt. Zapiski Maltego Lauridsa Brigge doszukać się można analogii do procesu twórczego. Na zakończenie pojawia się pytanie: na ile Rilke i jego rozumienie sztuki i powinności artysty wpisują się w proces mitologizacji artysty, którego apogeum przypada na przełom wieku XIX i XX?

13

Język Performance

71%

Jasiński B.

Sztuka i Dokumentacja

|

2019

|

issue 21

6-7

PL

Od wielu lat toczy się „niemy” spór o to, czym naprawdę jest performance. Napisałem „niemy,” albowiem z jednej strony ostentacyjnie zadaje się pytanie o performance artystom, godząc się jednocześnie na rozkosznie nieodpowiedzialne definicje, tak szerokie, że w ogóle zatraciły sam przedmiot definiowany, z drugiej zaś trwa – równie milczący – terror i szantaż, który przyzwalając dosłownie na wszystko, ustawia tych, którzy nic z tego nie rozumieją, na marginesie – jako ignorantów w sztuce. W obu zatem wypadkach ów spór prowadzi do jednego: milczenia. Nadszedł czas, by je przerwać. Spróbujmy podejść do kwestii performance z należytą uwagą, to znaczy dokładnie tak, jak do każdego innego rodzaju sztuki. Nie wdając się w jałowy spór o definicję samego przedmiotu sztuki, zastosujmy do opisu zjawiska performance aparat teoretyczny semiologii. W takim ujęciu sztuka to swoisty „język”, który „coś” komunikuje „komuś” w określony sposób. Ten punkt wyjścia pozwala nie tylko poddać analizie formę performance, lecz również jego swoistą „gramatykę” wypowiedzi. Pozwoli to nam na bliższe określenie struktury tej szczególnej formy, a to z kolei umożliwi uczenie jej – tak jak każdego innego rodzaju wypowiedzi artystycznej. Rzecz jasna, opanowanie języka tej wypowiedzi nie gwarantuje, że sam komunikat z jego pomocą sformułowany ma sens i jakąkolwiek wartość – dokładnie tak samo jak opanowanie nut nie powoduje, że od razu rodzi się artysta muzyk. Taki punkt wyjścia naszej refleksji na temat performance niewątpliwie otwiera tę problematykę na klasyczne zagadnienia estetyczne: funkcje poznawcze sztuki, ekspresyjne i impresyjne, wreszcie piękna i narracji w sztuce. Musimy mówić o performance, by uchronić go przed nim samym – bo jest on bez wątpienia wielką szansą dla sztuki. Bo zaprawdę, jeśli i tu powtórzymy hasło anything goes, to droga ta prowadzi donikąd.

EN

For many years there has been a ‘silent’ dispute about what performance really is. I wrote ‘silent,’ because on the one hand the question about performance is obviously asked of artists, while at the same time deliciously irresponsible definitions are agreed, so broad that they have lost sight of the defined object along the way; and on the other, there is - equally silent - terror and blackmail, which literally allows everything, and relegates those who do not understand anything to the margin - as ignorant of art. In both cases, then, this dispute leads to only one thing: silence. The time has come to break this silence. Let us try to approach the issue of performance art with due care – that is, exactly as we would do any other kind of art. Without entering into an idle dispute about the definition of the object of art itself, let us use the theoretical apparatus of semiology to describe the phenomenon of performance: art as a kind of ‘language’ which ‘communicates’ to ‘someone’ in a certain way. This starting point allows us not only to analyse the form of performance, but also its specific ‘grammar’ of expression. This will allow us to define the structure of this particular form more closely, which in turn will enable us to teach it - just like any other type of artistic expression. Of course mastering the language of this form of expression does not guarantee that the message, itself formulated with its help, makes sense or has any value: just as mastering the notes does not mean that one immediately becomes a musician. Such a starting point for our reflection on performance art undoubtedly opens this issue to classic aesthetic concerns: the cognitive functions of art, expression and impressionism, and finally beauty and narrative in art. We need to talk about performance to protect it from itself - because it is undoubtedly a great opportunity for art. Indeed, if we repeat the slogan ‘anything goes’ here, then the road leads nowhere.

14

Extended interview as a process: Barbara Skarga’s personal archive

71%

Dziel P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2022

|

vol. 64

|

issue 1

489-517

RU

Głównym celem artykułu jest omówienie procesu powstawania wydanego w 2007 roku wywiadu rzeki „Innego końca świata nie będzie”. Z Barbarą Skargą rozmawiają Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski. Analiza odwołuje się do archiwum osobistego Barbary Skargi, które udostępniane jest w Połączonych Bibliotekach Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN i Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Materiały archiwalne dotyczące tej książki mówionej stanowią w głównej mierze wydruki komputerowe zawierające odręczne skreślenia, dopiski i uzupełnienia. W artykule uwzględnione zostały także maszynopisy filozofki związane z jej działalnością naukową. Badanie procesu kształtowania się rozmowy „Innego końca świata nie będzie”… prowadzi do ogólniejszych konkluzji dotyczących stylu wypowiedzi Barbary Skargi. Wnioski wskazujące na typ podmiotowości ujawniający się w wywiadzie rzece wykorzystano także do omówienia tomów eseistycznych autorki.

EN

The article’s primary purpose is to discuss the process of creating the extended interview titled “Innego końca świata nie będzie”. Z Barbarą Skargą rozmawiają Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski [En. “There will be no Other End of the World”. Katarzyna Janowska and Piotr Mucharski Are Talking with Barbara Skarga], published in 2007. The analysis refers to Barbara Skarga`s personal archive, which is available at the Joint Libraries of the Faculty of Philosophy and Sociology of the University of Warsaw, the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences, and the Polish Philosophical Society. Archival materials related to this ‘spoken book’ involve mainly computer printouts with handwritten deletions, notes, and additions. The article also includes the philosopher’s typescripts related to her academic activity. Studying the process of shaping the conversation in Innego końca świata nie będzie… leads to more general conclusions about the style of Barbara Skarga’s language. Conclusions indicating the type of subjectivity revealed in the interview were also used to discuss the author’s essays.

15

Zmierzch edycji krytycznych?

71%

Prussak M.

Pamiętnik Literacki

|

2020

|

vol. 111

|

issue 4

31-43

PL

Artykuł omawia problemy i możliwości współczesnej edycji naukowej. Ukształtowane w Polsce zasady opracowania tekstów nieżyjących autorów w ciągu XX wieku podlegały coraz ściślejszej normatywizacji. Toczone w Polsce dyskusje dotyczyły na ogół konkretnych rozwiązań, natomiast niezbyt często podejmowały zagadnienia teorii i krytyki tekstu, bardzo szeroko rozwijane i dyskutowane zarówno w literaturoznawstwie zachodnim, jak i rosyjskim. W efekcie sztywniejących zasad w ramach edycji nie mieszczą się istotne informacje o tekście i niemal zupełnie nie uwzględnia się problematyki procesu twórczego. Wiedza o przekształceniach konkretnego dzieła może poszerzyć możliwości jego interpretacji. Rozwiązaniem zagadnień podejmowanych w ramach krytyki tekstu, wbrew pierwotnym oczekiwaniom, nie będzie edycja cyfrowa, jeśli nie powstaną koncepcje cyfryzacji dostosowane do każdego dzieła oddzielnie.

EN

The article discusses the problems and possibilities of the contemporary academic edition. Editorial preparations of texts by late authors throughout the 20th century underwent more and more rigid normalisation. Discussions in Poland mainly referred to specific solutions, though they rather seldom raised the issues of text theory and criticism, broadly developed and examined both in Western and in Russian literary studies. In effect of the stiffening rules, the crucial pieces of information about the text failed to be included within an edition, and it almost completely neglected the text-forming issues. The knowledge about the transformations of a given work may extend its interpretive potential. Solution to the problems addressed within the framework of text criticism, against its initial assumptions, will not be worked out on the ground of text criticism unless concepts of digitisation designed to individual works separately are developed.

16

Artystyczne transmisje afektu

71%

Pieniążek M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura

|

2019

|

issue 11(2) "Teatr w edukacji, terapii i profilaktyce"

77-90

PL

W artykule przedstawiam formy wykorzystania afektu w edukacji artystycznej. Doświadczenia emocjonujących spotkań z miejscami, w których powstawały ważne spektakle, gdzie tworzyli wielcy artyści i poeci, są wskazane jako punkty węzłowe wywoływania postaw afektywnych, przenoszonych na działania twórcze. Siłę sprawczą afektu demonstruję na przykładzie spotkania z miejscem kluczowym dla powstania Umarłej klasy Tadeusza Kantora. Następnie wskazuję na wykorzystanie zespołowego charakteru przeżywania emocji twórczych. Dynamika grupowego oddziaływania emocji jest pokazana na przykładzie działania Klubu Literackiego MOK w Olkuszu. Poezja i proza czytane na głos oraz odpowiednio teatralizowane umożliwiają dzielenie się doświadczeniami, tworzą afektywną przestrzeń spotkania, służą do przepracowywania osobistych traum i wytyczania nowych celów życiowych.

EN

The article presents the forms of using affect in artistic education. Experiences of exciting encounters with places where important performances were made, where great artists and poets created their work, are indicated as nodal points for the induction of affective attitudes, transferred to creative activities. Using as an example a meeting with a key place for the rise of Umarła klasa (the Dead Class) by Tadeusz Kantor, I demonstrate the driving force of affect. Then, I point to the team nature of experiencing creative emotions. The dynamics of group interaction of emotions can be seen in the Literary Club of MOK in Olkusz. Poetry and prose read aloud and staged properly make it possible to share experiences, create an affective space of encounter, serve to get over personal traumas and set new life goals.

17

Oblicza przemian w Sztukach Pięknych

71%

Stanny K.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2016

|

vol. 22: Warunkiem trwałości jest przemiana. Parafrazy, kontynuacje i aluzje literackie

247-258

EN

This paper aims to portray a remarkably diverse range of phenomena related to transformations in art: from the transformation of sculptor’s or painter’s matter into a work of art (on the example of works of Michelangelo and Leonardo da Vinci), through the spiritual metamorphosis of the artist whilst creating a piece, up to reciprocal flow of inspirations, feelings, emotions, and consciousness or its absence on the creation of the artefact that shapes the spiritual xperiences of the audience. While engaging with art, those phenomena can also occur with respect to faith by means of an artistic expression of a purely religious character (e.g. Vatican’s monumental and magnificent architecture). “The aging” of a piece of art or restoration activities that block this aging are examples of changes of the matter owing to the technology that changes the perception of the work over time; while, art devoted to glorifying – and inducing – social evolutions and revolutions is in the service of propaganda and politics (e.g. works created in ancient Egypt, the Third Reich, North Korea, the USSR). Artistic visions often depend on the influences of psychoactive substances on the consciousness of the artist and his perception of reality which results in its completely different reception (Witkacy’s portraits). Is such artistic vision created under the influence of substances objective? Where (if at all) in the modern world can we trace boundaries between art and non-art? This text aims to address and answer these questions and doubts.

18

Wizja rzeźby w wypowiedziach osoby głuchoniewidomej

71%

Niestorowicz E.

Logopedia

|

2014-2015

|

vol. 43-44

281-293

PL

Artykuł jest próbą opisu aktu twórczego osoby z jednoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu. Ukazuje sposób kreowania obrazu rzeczywistości w rzeźbie, a także indywidualny, specyficzny stosunek do świata i wyobraźnię twórczą głuchoniewidomego artysty. Podstawową metodą badania procesu twórczego była rozmowa z całkowicie głuchoniewidomym twórcą, prowadzona za pomocą wszelkich możliwych kodów komunikacyjnych na temat świata i pojedynczych zjawisk rzeczywistości, rzeźbiarskiego aktu twórczego oraz przeżyć artysty w czasie rzeźbienia i po jego zakończeniu, gdy przychodził czas na ocenę rzeźby. Proponowana metoda mieści się w narzędziach badań kognitywnych. Artykuł zawiera najważniejsze wnioski z moich badań dotyczących możliwości twórczych oraz wiedzy rzeźbiarza na temat określonych zjawisk rzeczywistości. Kluczem do proponowanego modelu analizy aktu twórczego jest pojęcie znaku wypracowane przez semiotykę (Morris i Peirce).

EN

This article aims at describing a piece of art created by a person with simultaneous visual and hearing impairment. It is an attempt to show how the picture of reality is conveyed through the sculpture. It also indicates individual and specific approach to the world and creative imagination of a deafblind person. The basic method of studying the creative process were discussions with the dabbling deafblind artists about the world and individual phenomena of reality, about the act of creating a sculpture, as well as their experiences accompanying the act of creation and its finalisation, when it was time to assess their piece of art. Various methods of communications were used to interview the artists (sign language, fingerspelling, gestures and others), which allowed to place the method in the field of cognitivism. The article consists of the most vital conclusions of the author’s research concerning creative possibilities as well as knowledge of the artists about particular phenomena. The key to such model of analysis is the notion of sign as defined by semiotics (Morris and Peirce).

19

Finding Kokoro through the Eyes: Butoh in Roberta Carreri’s Work and Pedagogy

71%

Dragone S.

Pamiętnik Teatralny

|

2023

|

issue 3(286)

17-40

PL

W roku 1984 Roberta Carreri, aktorka Odin Teatret od 1974, zobaczyła spektakl tańca butoh Niwa (Ogród) w wykonaniu grupy Muteki-Sha i wzięła udział w trzydniowych warsztatach prowadzonych przez Natsu Nakajimę, bezpośrednią spadkobierczynię Tatsumiego Hijikaty, pioniera butoh. W 1986 roku Carreri udała się do Japonii, by pracować z Natsu Nakajimą i Kazuo Ohno. Spotkanie z azjatyckimi mistrzami w znacznym stopniu zmieniło jej podejście do procesu twórczego. Najważniejszym aspektem tej praktyki była praca oczu. Sposób, w jaki oczy traktowane są w sztuce butoh, wywarł głęboki wpływ na proces twórczy Carreri, szczególnie podczas pracy nad jej monodramem Judith (1988). Włoska aktorka od końca lat osiemdziesiątych rozwijała własną pedagogikę i dziś podróżuje po całym świecie, prowadząc warsztaty Dance of Intentions. W ich ramach przekazuje uczestnikom technikę pracy oczu, która wpływa na jakość scenicznej obecności aktorów. Celem tego artykułu jest przeanalizowanie, w jaki sposób Roberta Carreri ucieleśniła umiejętność odnajdywania kokoro (w języku japońskim „serce” lub „dusza”) i jak to wpływa na jej proces twórczy, a także na jej pracę pedagogiczną. Korzystając z bogatej literatury przedmiotu, dzienników pracy Roberty Carreri, niepublikowanych dokumentów oraz materiałów audiowizualnych przechowywanych w Odin Teatret Archives, artykuł stara się rzucić światło na to, w jaki sposób praktyka butoh ukształtowała tożsamość zawodową aktorki i wpłynęła na jej karierę artystyczną.

EN

In 1984, Roberta Carreri, Odin Teatret actress since 1974, saw Niwa (The Garden), a Butoh dance performance by Muteki-Sha, and attended a three-day workshop with Natsu Nakajima, direct heir of the Butoh pioneer Tatsumi Hijikata. In 1986, she traveled to Japan to work with Natsu Nakajima and Kazuo Ohno. The meeting with the Asian masters changed her approach to training and the creative process. For her, the most remarkable aspect of this apprenticeship was the work with the eyes. The way the eyes are used in Butoh conditioned Carreri’s training and the creative process of her solo performance Judith (1988). Since those same years, the Italian actress has been developing her own pedagogy. Today, she travels globally leading the workshop Dance of Intentions, which includes “flexing the eyes,” an exercise whereby the actress transmits to trainees how it is possible to shape the quality of scenic presence through the eyes. Drawing on a rich bibliography, Roberta Carreri’s work diaries, unpublished documents, and audiovisual materials kept at the Odin Teatret Archives, this paper aims to analyze how the actress embodied the ability to find the kokoro (Japanese for “heart” or “soul”), its application to the creative process and the performance, as well as her pedagogic work, and how this Butoh apprenticeship conditioned her professional identity.

20

Przyjemność przed-tekstu. Proces tekstotwórczy jako temat dla polskiego „literaturoznawstwa (w) przyszłości”

71%

Antoniuk M.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2017

|

issue 34

EN

Mateusz AntoniukJagiellonian University, CracowFaculty of PolishDepartment of 20th Century Polish LiteratureThis article concerns the theory and practice of a variety of approaches to the literary creative process. The main thesis is that scholarship of this kind – quite popular outside of Poland – may be seen as interesting proposition and simultaneously as a challenge for contemporary (and future) Polish literary criticism. The author argues that Polish genetic criticism stays in touch with both the “cultural turn” and the idea of the “return to the philology.” In conclusion, the category of the “trace” and its applicability for the purposes of genetic criticism is discussed. key words: genetic criticism, creative process, literary draft, cultural turn, philology, trace słowa klucze: krytyka genetyczna, proces twórczy, brulion utworu literackiego, zwrot kulturowy, filologia, ślad

PL

Mateusz AntoniukJagiellonian University, CracowFaculty of PolishDepartment of 20th Century Polish Literature This article concerns the theory and practice of a variety of approaches to the literary creative process. The main thesis is that scholarship of this kind – quite popular outside of Poland – may be seen as interesting proposition and simultaneously as a challenge for contemporary (and future) Polish literary criticism. The author argues that Polish genetic criticism stays in touch with both the “cultural turn” and the idea of the “return to the philology.” In conclusion, the category of the “trace” and its applicability for the purposes of genetic criticism is discussed. key words: genetic criticism, creative process, literary draft, cultural turn, philology, trace słowa klucze: krytyka genetyczna, proces twórczy, brulion utworu literackiego, zwrot kulturowy, filologia, ślad

Refine search results

Dzieło jako proces. Wokół spójności tekstów Tadeusza Różewicza

“I write, therefore I am”: Professor Stanisław Jaworski and genetic criticism

Archiwum procesu twórczego – podejście genetyczne w badaniach dzieł sztuki

Transformations of linguistic forms in Anna Kamieńska’s work on Notatnik

Ku puencie. Uwagi o genezie dwóch utworów Anny Kamieńskiej

“You paint when you speak”: On the creative process of Hans Christian Andersen

Inspiracje w kompozycji sakralnego dzieła muzycznego

Tadeusza Kantora „krótkie spięcia sensu między słowami”

Koncepcja architektoniczna jako jedna z postaci utworu architektonicznego

Performance w perspektywie estetyki procesów twórczych

„Rozpinanie wielkiej paraboli”. O procesie pisania jednego wiersza Zbigniewa Herberta

Sztuka i artysta według Rainera Marii Rilkego

Język Performance

Extended interview as a process: Barbara Skarga’s personal archive

Zmierzch edycji krytycznych?

Artystyczne transmisje afektu

Oblicza przemian w Sztukach Pięknych

Wizja rzeźby w wypowiedziach osoby głuchoniewidomej

Finding Kokoro through the Eyes: Butoh in Roberta Carreri’s Work and Pedagogy

Przyjemność przed-tekstu. Proces tekstotwórczy jako temat dla polskiego „literaturoznawstwa (w) przyszłości”