Search results

1

Indywidualizm jako pojęcie

100%

Sieradzka-Baziur B.

|

2013

|

vol. 12

|

issue 24

17-35

EN

The article discusses the concept of individualism, referring to the subjectivity of human functioning, issues connected with their identity as well as a manner of thinking and behaving, characterised by otherness and distance from the actions of the community. First of all, the article presents how the concept of individualism is currently expressed in Polish language. Words and linguistic structures which are chosen by a contemporary language user in order to verbalise this concept are included within such semantic categories as: thinking, action, freedom, self-fulfilment, social contacts, and distinguishing oneself from other people. The core of this concept is constituted by the following words: individualism and individualist, which are the lexemes that represent individualism in a prototypical manner. The synonymous words relating to individualism and being at its centre are: individualisation, one's own, unique way of being. Other linguistic elements, which include the same meanings, to a greater or lesser degree, and create the centre of this concept, are: my self, an individual oneself and being oneself. The article also covers the issue concerning the extent to which a human being could have exercised the right to shape one's own destiny in the course of the history of humankind. The study also emphasises that individualism means fostering one’s belief in the uniqueness of one's own way of thinking and the resulting actions, without diminishing the importance of the way other people think and act. Individualism understood properly is the expression of the belief that it is worthwhile to devote one's life to something great, noble and it is conceptualised by the language users with a variety of evaluative terms such as: a real human being, an outstanding individual, a hero, as well as a personality and an outstanding personality. Literary works, music, paintings are the perfect expression of true human individuality, while a great artist is often described as a creative individual by the language users. False individualism is the result of egocentrism and leads to the alienation of an individual, with negative consequences both for a single human and the society.

PL

Omówione w artykule pojęcie indywidualizm odnosi się do podmiotowości funkcjonowania człowieka, zagadnień związanych z jego tożsamością i oznacza sposób myślenia oraz postępowania charakteryzujący się odmiennością i dystansem wobec poczynań ogółu. Zostało w nim pokazane przede wszystkim to, jak obecnie w języku polskim jest wyrażane pojęcie indywidualizm. Wyrazy i konstrukcje językowe, którymi posługuje się współczesny użytkownik języka w celu zwerbalizowania tego pojęcia, mieszczą się w obrębie takich kategorii semantycznych, jak: myślenie, działanie, wolność, samorealizacja, kontakty społeczne, odróżnianie się od innych. Rdzeń tego pojęcia stanowią wyrazy: indywidualizm, indywidualista – i są to leksemy, które reprezentują indywidualizm w sposób prototypowy. Synonimiczne określenia wyrazowe odnoszące się do indywidualizmu i będące w jego centrum to: ujednostkowienie, swój własny, oryginalny sposób istnienia. Inne elementy językowe, które mieszczą w sobie mniej lub bardziej te same sensy znaczeniowe i tworzą centrum tego pojęcia, to na przykład: moje ja, jednostka sama w sobie, bycie sobą. W artykule rozważano między innymi zagadnienie dotyczące tego, w jakim stopniu na przestrzeni dziejów istota ludzka mogła korzystać z prawa do kształtowania swojego losu. Zwrócono również uwagę na to, że indywidualizmem jest pielęgnowanie w sobie przekonania o wyjątkowości własnego sposobu myślenia i wynikającego z niego działania bez odbierania znaczenia temu, w jakim sposób myślą i działają inne osoby. Właściwie rozumiany indywidualizm jest wyrazem przekonania, że warto poświęcić swoje życie czemuś wielkiemu, szlachetnemu, i jest konceptualizowany przez użytkowników języka za pomocą różnorodnych określeń wartościujących, takich jak: prawdziwy człowiek, wybitna jednostka, bohater, a także: indywidualność czy wybitna indywidualność. Doskonałym wyrazem prawdziwego indywidualizmu człowieka są dzieła literackie, muzyczne, malarskie, a użytkownicy języka określają wielkiego artystę mianem indywidualności twórczej. Fałszywy indywidualizm jest wynikiem egocentryzmu i prowadzi do alienacji jednostki, mając negatywne konsekwencje dla pojedynczego człowieka i dla społeczeństwa.

2

Treść i struktura prototypu wstydu jako przykładu emocji złożonej

75%

Jasielska A.

|

2012

|

vol. 15

|

issue 3

101-107

PL

Badanie opisane w artykule opiera się na załoęeniu, ęe wiedza o emocjach jest zorganizowana w postaci prototypów. Przedmiotem badania o charakterze eksploracyjnym jest autoewaluacyjna samoświadomościowa emocja złoźona – wstyd. Uczestnicy badania (N = 29) zostali poproszeni o opisanie autobiograficznego wspomnienia, podczas którego doświadczali wstydu. Uzyskane od badanych narracje zostały skategoryzowane przez sędziów kompetentnych i poddane hierarchicznej analizie skupień. W rezultacie otrzymano prototypowy opis wstydu. Ponadto otrzymano wyniki dotyczące: (1) charakterystyki prototypu emocji złoźonej, (2) analizy strukturalnej prototypu wstydu, (3) „potencjalnej syntezy” w obszarze emocji postkognitywnych.

EN

This study is based on the conclusion that emotion knowledge is organized in terms of prototypes. The subject of this exploratory study is autoevaluative self-conscious emotion – shame. The participants (N = 29) were asked to describe emotional autobiographical emotional episode. Then the subjects‘ narratives were categorized by coders and submitted to hierarchical cluster analysis. The result was a prototypical description of this emotion. Derived, exploratory results provide mainly: 1) the description of complex emotion as prototype, 2) the structural characteristic of shame, 3) arbitrate the issue of „potential synthesis“ in the field of postcognitive emotions.

3

ПРОТОТИПИ ПЕРЦЕПТИВНИХ ОЗНАК У ВЕКТОРІ ЛІНГВІСТИЧНОЇ ОБ’ЄКТИВАЦІЇ

71%

Парасін Н.

Studia Ukrainica Posnaniensia

|

2019

|

vol. 7

|

issue 2

111-118

EN

The article focuses on the analysis of the methods of detection and research of the prototypes. The dependence of the prototype on the category selected for analysis has been proved. There are three main categories in which the perceptual feature is objectiﬁ ed: the actual category of perceptual sign, the category of perceptual representatives, the category of the semantic ﬁeld of the perceptual sign. Accordingly, the lexical, reference and semantic prototypes of the trait sign have been distinguished.

PL

Uwaga badawcza koncentruje się na metodach wykrywania i badania prototypów. Udowodniono zależność prototypu od kategorii wybranej do analizy. Istnieją trzy główne kategorie, w których cecha percepcyjna jest zobiektywizowana: rzeczywista kategoria znaku percepcyjnego, kategoria obiektów znaku percepcyjnego, kategoria pola semantycznego znaku percepcyjnego. W świetle powyższego rozróżnia się leksykalne, referencyjne i semantyczne prototypy znaku cechy percepcyjnej.

4

Kategoriální normy češtiny pro 12 kategorií

63%

Chromý J., Diatka V., Džupová O.

Studie z aplikované lingvistiky - Studies in Applied Linguistics

|

2015

|

vol. 6

|

issue 2

26-51

XX

In this paper, we offer an overview of available category norms and of methodology of their creation. In the second part of the paper, category norms for 12 categories in Czech are presented (i.e. an alcoholic beverage, a colour, a crime, a four-legged animal, a fruit, a metal, a part of the human body, a relative, a sport, a type of vehicle, a toy, a weapon). These norms are then analysed in relation with linguistic frequency and token length. The problems of correlating linguistic frequency which is based on corpus data with associative frequency which is based on category norms are discussed. Preliminarily, it seems that the members of more constrained categories are in a closer relation to each other and activate each other more strongly than members of more open categories. This can be explained based on the principles of the Spreading Activation Theory of Semantic Processing (Collins — Loftus, 1975).

5

Językowa interpretacja pór roku w wypowiedziach mężczyzny niepełnosprawnego intelektualnie. Ujęcie kognitywne

63%

Jęczeń U.

Edukacja Humanistyczna

|

2016

|

issue 1

139-150

PL

W artykule przedstawiono możliwości językowe mężczyzny z niepełnosprawnością intelektualną w zakresie definiowania pór roku. Zasadniczym celem było zrekonstruowanie na podstawie wypowiedzi badanego pojęć „wiosna”, „lato”, „jesień” i „zima”, które przybrały postać definicji kognitywnej. Biorąc pod uwagę to, że rozmówca posługiwał się wiedzą zdroworozsądkową i wykorzystywał język potoczny, starałam się wykazać, że powstałe konceptualizacje zbudowane zostały zgodnie z zasadzą prototypu, stereotypu oraz kolekcji.

EN

The article presents the linguistic abilities of an intellectually disabled man in defining the seasons of the year. The principal goal was to reconstruct, on the basis of the subject’s utterances, such concepts as spring, summer, autumn and winter, which assumed the form of cognitive definition. In view of the fact that the subject used commonsense knowledge and used the colloquial language, I tried to show that the produced conceptualizations were constructed in accordance with the principle of prototype, stereotype, and collection.

6

Канцэптуалiзацыя дома маладымi беларусамi

63%

Дзесюкевiч В.

Białorutenistyka Białostocka

|

2017

|

vol. 9

PL

Celem pierwszej części artykułu jest rekonstrukcja koncepcji domu z wykorzystaniem badania ankietowego. Wyróżniono podstawowe znaczenia znaku językowego – budowanie, mieszkanie, rodzina i ojczyzna, którego znaczenie komplikuje się w związku z przytaczaniem takich skojarzeń jak bezpieczna i wąska przestrzeń, ciepło, spokój, swojskość. W procesie konceptualizacji domu istotniejszym od materialnego budowania okazuje się jego znaczenie symboliczne jako miejsca stworzonego przez rodzinę. Analiza pozwala wysnuć wniosek, że dom jest wartością niezmienną dla wielu młodych Białorusinów. W drugiej części artykułu omówiono indywidualną konceptualizację domu Andrusia Horwata w aspektach statycznym i dynamicznym.

EN

The aim of the first part of the article is to reconstruct the concept of home by means of a questionnaire. The basic conceptualizations of home include building, family and homeland. They become less straightforward by the connotations of protected, narrow, warm, quiet, private space. The symbolic value of home as a place created by a family is more important than the conceptualization of home as a building. The analysis shows that home remains crucial value for most young Belarusians. The individual conceptualization of Andrus Ghorvat in the static and dynamic aspects is discussed in the second part of the article.

7

Problemy analizy prototypowości pojęć (na przykładzie „uczciwości”, „komunizmu” i „nauczyciela”)

63%

Brzozowski P.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1991

|

vol. 4

51–63

PL

Pojęcia naturalne, którymi posługujemy się na co dzień – w odróżnieniu od pojęć naukowych – nie mają ostrych granic, dlatego też nie zawsze potrafimy jednoznacznie odróżnić desygnaty pojęć potocznych od niedesygnatów. Istotną część pojęcia naturalnego stanowi tzw. „prototyp” – czyli reprezentacja charakterystycznych cech posiadanych przez desygnaty czy egzemplarze pojęcia. Oprócz prototypu (rdzenia pojęcia lub wzorca) pojęcie naturalne obejmuje ponadto tzw. obszar dopuszczalnego niepodobieństwa do prototypu. Obszar ten może być rozumiany jako zbiór atrybutów czy wymiarów. Nie wszystkie wartości z danego wymiaru, lecz tylko pewien podzakres wartości, współtworzy ów obszar dopuszczalnego niepodobieństwa do prototypu. Egzemplarze czy desygnaty danego pojęcia są bardziej lub mniej typowymi jego przykładami, zależnie od stopnia, w jakim przypominają prototyp. W załączniku autor przedstawia strukturę prototypową uczciwości, komunizmu i nauczyciela, która jest odtworzona w wyniku zastosowania metody opisanej w artykule. Oprócz cech danego pojęcia autor dołącza także wszystkie pozostałe odpowiedzi badanych osób, tj. kategorie nadrzędne, definicje, synonimy i wzory osobowe.

EN

Natural concepts, the notions we use in everyday life – as opposed to academic concepts – do not have clear-cut boundaries. This is why it is not always easy to clearly distinguish the designata (referents) of colloquial concepts from non-designata. An important element of a natural concept is the so-called prototype, i.e. the representation of characteristic traits of the members of a given category. Apart from the prototype (the central member or the standard), the natural concept also covers the so-called area of accepted non-similarity to the prototype. This area may be understood as a set of attributes or dimensions. Not all of the values of a given dimension, but only a certain sub-scope of values contributes to the above-mentioned area of accepted non-similarity to the prototype. Depending on the degree to which they resemble the prototype, the examples of a given concept are seen as more or less prototypical members. In the appendix to the article, the author exemplifies the prototypical structure of the concepts of honesty [uczciwość], communism [komunizm], and teacher [nauczyciel], which is recreated as a result of the method described in the article. Apart from the characteristic traits of a given notion, the author also enumerates all of the answers provided by interviewees, i.e. the superordinate categories, definitions, synonyms, and human exemplifications of the given notions.

8

Prototypowe doświadczenia orofacjalne

63%

Pluta-Wojciechowska D.

Logopedia

|

2014-2015

|

vol. 43-44

43-61

PL

Autorka przedstawia analizę związku czynności prymarnych z artykulacją. Wykorzystując terminy związane z lingwistyką kognitywną, wskazuje na prototypowe doświadczenia orofacjalne. Stwarzają one biomechaniczną bazę artykulacji. Wyróżnia także strategie kompensacyjne prymarne i strategie kompensacyjne sekundarne.

EN

The author presents the analysis of the relation between the primary activities and articulation. By taking advantage of the terms connected with cognitive linguistics, one indicates the prototypical orofacial experience. They constitute the biomechanical basis of articulation. Compensational strategies, that is the primary and secondary ones are being distinguished.

9

A Few Remarks on Prototype Theory in Cognitive Linguistics

63%

Cuper A., Cuper-Ferrigno M.

Language. Culture. Politics. International Journal

|

2021

|

vol. 1

57-67

EN

The purpose of the present paper is to demonstrate both the historical background of the prototype theory and its denitional problems. It presents two fundamental tenets of cognitive linguistics and the origin of prototype theory. Eleonor Rosch introduced her theory (1975) in order to explain how semantic categories are perceived by our mind.

10

Cognitive Literary Science as a Showcase of Multidisciplinary Concept of Science

51%

Kuzmikova J.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2014

|

vol. 57/113 z. 1

293-308

EN

Cognitive literary research began to emerge in the 1980s when cognitive linguists discovered that numerous basic processes of human thinking could be revealed and studied within the field of literature. The study presents a survey of cognitive literary studies, research programmes, disciplines and outputs. The general goal of cognitive literary science is to identify common principles and processes of the literary text, imagination and thinking. This means providing a cognitive explanation with regard to the operation, constituents, methods and purposes of the literary process. It could be said, that every interpretation of non-cognitive literary studies has tended to reveal more correct principles of literature, and even more correct meaning/representation of a work of art (e.g. structuralism). Cognitive literary research/science reassesses these aims. If we add the authorial and perceptive procedural competences (memory, attention, emotions, etc.) to the system of literary notions, we will acquire better methodological instruments for the analysis of: the literary expression and shifts in perception; the examination of literary understanding and its types; resolution of literary agents (author, character, reader); and reasons for the popularity of given literary works and the value/negative value attributed to them. That can help us understand what literariness is, which is to find a solution to the main question of literary research, which has not yet been satisfactorily answered.

PL

Kognitywistyczne badania literackie zaczęły rozwijać się w latach 80. XX wieku, kiedy dostrzeżono, że liczne procesy ludzkiego myślenia objawiają się w literaturze i w oparciu o nią mogą być studiowane. Niniejszy artykuł stanowi przegląd kognitywistycznych badań nad literaturą, wybranych metodologii oraz ich wpływu na studia literaturoznawcze. Nadrzędnym celem kognitywistyki literackiej jest wskazanie repertuaru wspólnych zasad i procesów właściwych literackim tekstom, wyobraźni i kognicji. Oznacza to wypracowanie modelu wyjaśnienia ludzkiego poznania w oparciu o operacje, części składowe, metody i cele procesu literackiego. Jeśli wziąć pod uwagę wymiar percepcji (pamięć, uwaga, emocje etc.) i odnieść go do systemu pojęć literackich, efektem są lepsze instrumenty metodyczne służące analizie tekstu — m.in. w zakresie: literackich środków ekspresji i fokalizacji; badania literackich konstrukcji rozumienia i ich rodzajów; ustalenia narracyjnych instancji literackich (autor, bohater, czytelnik); przyczyn popularności danego dzieła literackiego oraz wartości (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych) mu przypisanych. Kognitywistyka pomaga nam więc zrozumieć, czym jest literackość, tym samym naprowadza na rozwiązanie głównej kwestii badań literackich, która nie doczekała się dotąd zadowalającej odpowiedzi.

11

Język – „zwierciadło umysłu”. Typy definicji kognitywnych w wypowiedziach dzieci i dorosłych użytkowników języka z niepełnosprawnością intelektualną

51%

Jęczeń U.

Logopedia

|

2019

|

vol. 48

|

issue 2

79-92

PL

W artykule omówiona została problematyka związana z tworzeniem definicji kognitywnych w relacji do możliwości umysłowych jednostki (sześcioletnich dzieci w normie rozwojowej oraz osób dorosłych z lekką niepełnosprawnością intelektualną). Celem rozważań jest prezentacja różnych modeli definicji: w formie metafory, odwołania do stereotypu bądź prototypu, opisu. Celem rozważań podjętych w artykule jest zwrócenie uwagi na rolę definiowania w diagnozowaniu kompetencji językowej i poznawczej dzieci pozostających w normie rozwojowej oraz osób niepełnosprawnych intelektualnie. Następnie programowania działań logopedycznych w kierunku m.in. poszerzania słownictwa od nazw konkretnych (należących do poziomu podstawowego i egzemplarzy prototypowych) do nazw abstrakcyjnych, nadrzędnych. Problemy konceptualizacji idą zwykle w parze z semantyczną organizacją wypowiedzi, dlatego w pracy logopedycznej należałoby zwrócić szczególną uwagę na procesy kategoryzacji, uwarunkowania pól językowych oraz porównywanie ze sobą zakresu poszczególnych pojęć i określanie relacji między nimi.

EN

The article discusses the problems associated with the creation of cognitive definitions in relation to an individual’s mental capabilities (developmentally normal 6-year-old children and adults with mild intellectual disability). The objective of the discussion is to present different models of definitions: in the form of metaphor, reference to a stereotype or prototype, description. The goal of the considerations in this paper is to draw attention to the role of defining in the diagnosis of the linguistic and cognitive competence of developmentally normal children and intellectually disabled persons. The next objective is to emphasize the programming of logopedic measures towards inter alia broadening vocabulary - from concrete names (at the basic level and prototype items) to abstract, superordinate names. Problems of conceptualization usually go hand in hand with the semantic organization of utterances, which is why in logopedic work special attention should be focused on categorization processes, determinants of linguistic fields, and comparison of the scopes of concepts, and on determination of relationships between them.

12

Mowa nienawiści – ujęcie prawne, językowe i filozoficzne

51%

Maciej Z.

Studia Medioznawcze

|

2023

|

issue 2

204-214

EN

Objective: The multiplication of information exchange in the internet era inevitably also extends into aggressive communication, especially because communicating via digital devices produces a false feeling of impunity. In this context, it is worth inquiring how to define hate speech (1) and in what manner such elements of the speech act are realised – identity, sender, intention (illocutionary content), receiver, perlocution – in the case of a hateful communication (2). Methods: To reach these research goals, it is necessary to analyse basic legal concepts describing hate speech, then compare them and determine the context of communication acts with similar intention and defined in the penal code. These include defamation, insult, and punishable threat in the penal code, which are akin to hate speech. Results and cognitive value: This consideration has been presented with the help of the philosophy of language, to build a model of such communication and also to show its limiting features, i.e., this kind of transmission of information seems to contradict the essence of communication.

PL

Cel: zwielokrotnienie wymiany informacji w dobie cyfryzacji objęło także komunikaty nienawistne, zwłaszcza że pisanie zza monitora komputera rodzi iluzoryczne poczucie bezkarności. Warto w tym kontekście postawić pytania o to, (a) w jaki sposób zdefiniować mowę nienawiści oraz (b) jaki charakter przyjmują poszczególne elementy aktu mowy – nadawca, intencja (zawartość illokucyjna), odbiorca, perlokucja – w sytuacji nadawania komunikatu nienawistnego. Metody: aby zrealizować te cele badawcze, należy przeanalizować podstawowe zapisy prawne odnoszące się do mowy nienawiści, a następnie umiejscowić ją na tle aktów komunikacyjnych zbliżonych do niej na poziomie intencji komunikacyjnej i określonych w kodeksie karnym. Chodzi w tym przypadku o znieważenie, zniesławienie i groźbę karalną. Wyniki oraz wartość poznawcza: prezentowane rozważania, dzięki sięgnięciu po narzędzia filozofii języka oraz elementy językoznawstwa kognitywnego, mają, po pierwsze, wskazać cechę bądź cechy szczególne mowy nienawiści na tle pojęć pokrewnych; po drugie, mają pokazać jej graniczny charakter – to, że stanowi ona zaprzeczenie komunikacji in se.

13

PASSENGER CARS TESTED AT THE MOTOR TRANSPORT INSTITUTE IN THE 1950s OF THE 20th CENTURY – THE PROTOTYPE OF THE FSO SYRENA

45%

Zakrzewski B.

International Journal of New Economics and Social Sciences

|

2018

|

vol. 7(1)

145-159

EN

The article presents and characterizes the results of road tests that the prototype of the FSO Syrena passenger car underwent at the Motor Transport Institute (ITS) in Warsaw in 1955. The final report from the tests carried out at MTI, kept in the archives, was subject to a detailed analysis and the conclusions have been presented in this article. The road tests carried out at MTI in 1955 served the FSO engineers in designing the series-production version of the Syrena car, whose production started in 1957. The FSO Syrena, over almost 30 years, was the first popular car for hundreds of thousands of Polish families, and today it has become a legendary vehicle, synonymous with the motoring of the PPR's day.

PL

W artykule zaprezentowano i scharakteryzowano wyniki badań drogowych, które przeszedł w 1955 roku w Instytucie Transportu Samochodowego (ITS) w Warszawie, prototyp samo-chodu osobowego marki FSO Syrena. Przechowywane w archiwum sprawozdanie końcowe z przeprowadzonych w ITS badań poddano szczegółowej analizie, a wnioski zaprezento-wano w artykule. Badania drogowe przeprowadzone w ITS 1955 r. posłużyły inżynierom z FSO przy projektowaniu seryjnej wersji samochodu Syrena, którą rozpoczęto produkować w 1957 r. FSO Syrena, na przestrzeni niemal 30 lat, była pierwszym samochodem popular-nym dla setek tysięcy polskich rodzin, a dziś stała się pojazdem legendarnym, synonimem motoryzacji doby PRL.

RU

В статье представлены и характеризуются результаты дорожных испытаний, прошедших в Институте автомобильного транс-порта (ITS) в Варшаве, прототипе пассажирского автомобиля FSO Syrena в 1955 году. Был подробно проанализирован окончательный отчет исследований, проведенных в ИТС, хранящихся в архивах, и выводы были представлены в статье. Дорожные испытания, проведенные в ITS 1955, служили инженерам FSO при разработке серийной версии автомобиля Syrena, который был запущен в 1958 году. FSO Syrena, почти 30 лет назад, был первым автомобилем, популярным для сотен тысяч польских семей, и сегодня он стал транспортным средством легендарный, синонимичный с автомобилем в день Польской Народной Республики.

14

Праблема рэпрэзентацыі жанчыны ў мужчынскай прозе ў асэнсаванні беларускіх даследчыкаў 1960–1980-х гг.

45%

Чарнавокая А.

Acta Albaruthenica

|

2020

|

issue 20

95-109

PL

W artykule przedstawiono analizę prac A. Matrunionka, A. Adamowicza, A. Jaskiewicza i innych badaczy, które dotyczą kwestii reprezentacji kobiet w prozie mężczyzn. W białoruskim literaturoznawstwie z lat 1960–1980 zagad-nienie to nie miało centralnego znaczenia, ale było omawiane w analizie utworów J. Kołasa, M. Zareckiego, K. Czornego i I. Szamiakina. Szczególnie ważny dla ówczesnych badaczy był aspekt własnego doświadczenia twórców, realizmu i wiernego odwzorowania psychologicznego bohaterów. Różnorodność genderowego doświadczenia była postrzegana jako przeszkoda dla stworzenia pogłębionej psychologicznie postaci kobiety w utworach literatury pięknej. Artykuł przedstawia różne podejścia pisarzy-mężczyzn do tworzenia postaci kobiecych.

EN

The works of A. Matrunenak, A. Adamovich, A. Yaskevich and other resear¬chers who addressed the problem of representation of women in men's prose are examined in the article. For Belarusian literary criticism of the 1960s – 1980s period, this problem was not of central importance but was raised in the analysis of the works written by J. Kolas, M. Zaretsky, K. Chorny and I. Shemyakin. The authors' personal experience, as well as the realism and psychological accuracy of the characters were immensely important for the researchers. The difference in gender experience was one of the reasons for creative failures in the development of female images. The article outlines different approaches to the creation of female characters.

BE

У артыкуле разглядаюцца працы А. Матрунёнка, А. Адамовіча, А. Яскевіча і іншых даследчыкаў, дзе закранаецца праблема рэпрэзентацыі жанчыны ў мужчынскай прозе. Для беларускага літаратуразнаўства 1960–1980-х гг. гэта праблема не мела цэнтральнага значэння, аднак уздымалася пры аналізе твораў Я. Коласа, М. Зарэцкага, К. Чорнага, І. Шамякіна. Над¬звычай важным для тагачасных даследчыкаў было пытанне асабістага досведу творцаў, рэалістычнасці і псіхалагічнай дакладнасці персанажаў. Рознасць гендарнага досведу разглядалася як перашкода для глыбокай псіха¬лагічнай распрацоўкі жаночых вобразаў у мастацкай прозе. У артыкуле акрэс-ліваюцца розныя падыходы пісьменнікаў-мужчын да стварэння жаночых персанажаў.

15

Swoi i obcy przy wspólnym stole

38%

Masłowska E.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2007

|

vol. 19

109-131

PL

Próba rekonstrukcji relacji swój / obcy z perspektywy stołu jako centralnego miejsca przestrzeni oswojonej, domu. Dla użytkownika języka polskiego i nosiciela kultury tradycyjnej, spotkania przy stole rodzinnym stanowią prototypową sytuację wyznaczającą biegun „swojskości”, pozwalającą na zasadzie koncentrycznych kręgów wyznaczać granice w kierunku przeciwległego bieguna obcości. Prezentowane są kolejno językowe utrwalone we frazeologii i przysłowiach obrazy domu i stołu (jako centralnego miejsca w domu) ze szczególnym uwzględnieniem reguł rytualnych zachowań; kolejne partie rozprawy autorka poświęca językowym i kulturowym obrazom stołu ofiarnego (w jego wersji przedchrześcijańskiej, biblijnej i chrześcijańskiej), stołu rodzinnego, który w polskiej kulturze ma wymiar podstawowy), stołu okolicznościowego (rytualne zachowania obowiązują zwłaszcza przy stole weselnym i świątecznym), stołu biesiadnego. Uwzględnia też specjalne i peryferyjne odmianki, jak stół konferencyjny, stolik karciany i stolik spirytystyczny. Przeprowadzona analiza wykazuje, że warunki zbudowania długotrwałego poczucia wspólnoty są związane zarówno z miejscem, jak celem spotkań i rodzajem towarzyszących spotkaniu przeżyć. Ważnym czynnikiem jest też otwartość na świat zewnętrzny realny i nadprzyrodzony. Z punktu widzenia trwałości więzów łączących wspólnotę zebraną przy stole na plan pierwszy wysuwa się stół rodzinny, gdzie więzy między „swoimi” są stale odnawiane. Spotkania przy rodzinnym stole stwarzają sytuację modelową dla wykreowania kulturowych wzorców zachowań budujących wspólnoty o szerszym zasięgu.

EN

The article is an attempt to reconstruct the US THEM relationship, with the (dinner) table as the central place in a familiar setting, the home. For a speaker of Polish and a representative of a traditional culture, meetings at a family table are prototypical situations of the pole of “familiarity” (US) and allow one to establish, in the form of concentric circles, its relationship and distance to the opposite pole of “foreignness” (THEM). The author presents images of the home and the table (the central place in the home), established in phraseology and proverbs, with special importance of the rules of ritualistic behaviour. Then she discusses the linguistic and cultural pictures of the sacrificial table (pre-Christian, biblical and Christian), the family table (a major element of Polish culture), the table laid for special occasions (ritualized behaviour is especially important at the wedding or Christmas/Easter table), the table laid for a feast. The author also takes note of special and peripheral varieties, such as a conference table, a table for playing cards or for a seance. The analysis reveals that the conditions of building a long-lasting feeling of community are connected both with the place and the purpose or kind of feelings accompanying a given encounter. An important factor is the openness to the outside world: real and supernatural. With a view to the stability of the bonds linking the community at the table, the most important role is played by the family table, where the bonds between US are constantly being revived. Meetings at the family table model the creation of cultural patterns of behaviour, which enable people to establish broader communities.

Refine search results

Indywidualizm jako pojęcie

Treść i struktura prototypu wstydu jako przykładu emocji złożonej

ПРОТОТИПИ ПЕРЦЕПТИВНИХ ОЗНАК У ВЕКТОРІ ЛІНГВІСТИЧНОЇ ОБ’ЄКТИВАЦІЇ

Kategoriální normy češtiny pro 12 kategorií

Językowa interpretacja pór roku w wypowiedziach mężczyzny niepełnosprawnego intelektualnie. Ujęcie kognitywne

Канцэптуалiзацыя дома маладымi беларусамi

Problemy analizy prototypowości pojęć (na przykładzie „uczciwości”, „komunizmu” i „nauczyciela”)

Prototypowe doświadczenia orofacjalne

A Few Remarks on Prototype Theory in Cognitive Linguistics

Cognitive Literary Science as a Showcase of Multidisciplinary Concept of Science

Język – „zwierciadło umysłu”. Typy definicji kognitywnych w wypowiedziach dzieci i dorosłych użytkowników języka z niepełnosprawnością intelektualną

Mowa nienawiści – ujęcie prawne, językowe i filozoficzne

PASSENGER CARS TESTED AT THE MOTOR TRANSPORT INSTITUTE IN THE 1950s OF THE 20th CENTURY – THE PROTOTYPE OF THE FSO SYRENA

Праблема рэпрэзентацыі жанчыны ў мужчынскай прозе ў асэнсаванні беларускіх даследчыкаў 1960–1980-х гг.

Swoi i obcy przy wspólnym stole