Search results

1

Muhajirs. Remarks on Muslims’ Emigration from the Bulgarian Lands in the Turn of 19th and

100%

Popek K.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2016

|

vol. 23

47-70

EN

During the Russo-Turkish War (1877–1878) and the first months after that conflict about 500 thousands Muslims emigrated from Bulgarian lands, 250 thousands died because of hostilities, hunger, diseases and cold. The prewar number of Muslim population of Principality of Bulgaria and Eastern Rumelia decreased by about 50%. After the peace, the emigration of Muslims was still progressing – it is estimated that in 1878–1912 350 thousandsMuslims left Bulgarian lands. The paper concentrated on the main causes and effects of that phenomenon: a lack of career possibilities for the Muslim elites, the fear of retaliation for taking part in pogroms during the April Uprising, the so-called Agrarian Revolution, the defeat of rebellions against the new authorities, army recruitment and an inability to adapt to transformations of the Bulgarian society. There are also presented the attitude of Bulgarian authorities to these phenomenon, which had the pivotal meaning for the demographic structure of Bulgarian state: the percent of Muslims declined from 23,5% in 1879\1881 (for Principality of Bulgaria and Eastern Rumelia) to 15% in 1905.

2

Wielkie zmiany w małym mieście. Dobre i złe spotkania z nowoczesnością w Promieniu Stefana Żeromskiego

72%

Chyła K.

Tematy i Konteksty

|

2022

|

vol. 17

|

issue 12

312-329

EN

This article analyses complex and ambiguous aspects of modernisation, depicted by Stefan Żeromski in his intriguing but rather obscure novel Promień [The Ray] (1898). The writer chooses a provincial town for his scenery – although based on Kielce, it is hidden with a fictional name – which experiences an industrial revolution in miniature. A railroad built in the area, old, solid shops and enterprises brought to death by the modern way of trade and a shockingly radical local newspaper ran by the novel’s protagonists are just a few most striking symptoms of that inevitable and unsettling process of change.

PL

W artykule przeanalizowano złożone i niejednoznaczne aspekty modernizacji,przedstawiony przez Stefana Żeromskiego w intrygującej, choć mało znanej powieści Promień (1898).

3

Aktywność kulturalno - oświatowa Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Rękodzielniczej „Skała” we Lwowie (1856–1914)

72%

Rędziński K.

Kultura – Przemiany – Edukacja

|

2020

|

vol. 8

13-31

PL

W okresie zaborów władze austriackie pozwoliły w roku 1856 na utworzenie polskiego stowarzyszenia rzemieślników, łączącego wzajemną pomoc z działalnością kulturalno-oświatową. W ramach działalności „Skały” wyróżniono dwa okresy: paternalistyczny, do 1889 r., a także zdemokratyzowany, po zmianie statutu. W pierwszym okresie jego działalności prawo do pełnoprawnego członkostwa posiadali jedynie uczniowie rzemieślników będący licencjatami, a kobietom nie wolno było wstępować do Stowarzyszenia. Jego członkowie nie mieli nic do powiedzenia w kwestii wyboru organów zarządzających i podejmowanych przez nie decyzji. Powodem było to, że organizacja była bardziej jak braterstwo ludzi podzielających te same przekonania religijne. Dokonanie zmian w statucie w roku 1889 wprowadziło demokratyczne zasady funkcjonowania Stowarzyszenia. Od tego czasu każdy mężczyzna, wyznający wiarę katolicką, czy to rzemieślnik, czy przemysłowiec, mógł do niej dołączyć. Wybrano wszystkie władze organizacji. Celem Stowarzyszenia było kształcenie młodzieży katolickiej, pielęgnowanie wśród nich ducha religijnego i wychowanie ich na dobrych rzemieślników. Wiodącymi formami działalności były dokształcanie ogólne i zawodowe. Sfera kulturalna obejmowała działalność własnych grup artystycznych: chóru, orkiestry i zespołu teatralnego. Znaczącą rolę w polskim wychowaniu patriotycznym odegrały obchody rocznic narodowych: Konstytucji 3 Maja, powstań narodowych i unii polsko-litewskiej. Środkiem do osiągnięcia tego celu były także wieczory literackie poświęcone zasłużonym dla narodu polskiego poetom i pisarzom: Adamowi Mickiewiczowi, Kornelowi Ujejskiemu, Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu i Henrykowi Sienkiewiczowi.

EN

In the times of the Partitions, the Austrian authorities permitted, in the year 1856, that a Polish association of craftsmen combining mutual aid with cultural and educational activity be established. Within the scope of the activity of 'Skała', two periods are distinguished: paternalistic, until the year 1889, and also democratised, after making changes in the articles of association in this latter year. In the first period of its activity, only be craftsman apprentices being bachelors enjoyed the right to become the full members, and women were not permitted to join the Association. The members of it had no say in the aspect of electing the governing bodies, or the decisions made by them. The reason for that fact was that the organisation was more like a brotherhood of people sharing the same religious convictions. Making changes in the articles of association in the year 1889 introduced the democratic rules of functioning the Association. Since that time on, anyone who was a male follower of catholic faith, be it a cratfsman or an industrialist, was permitted to join it. All the authorities of the organisation were elected. The objective of the Association was to educate catholic youths, nurturing religious spirit among them and educating them to become good craftsmen. The leading forms of the activity were general and vocational further training. The cultural sphere included the activity of own groups of artists: a choir, an orchestra and a theatre ensemble. A significant role in Polish patriotic upbringing was that played by the celebrations of national anniversaries: the Constitution of the Third of May, the national uprisings and the PolishLithuanian Union. The means of attaining this objective was also literary soirées dedicated to poets and writers having merits for Polish nation: Adam Mickiewicz, Kornel Ujejski, Józef Ignacy Kraszewski and Henryk Sienkiewicz.

4

W naszej letniej stolicy… Satyra Ludwika Szczepańskiego na młodopolskich turystów w Tatrach

58%

Bajda J.

Góry, Literatura, Kultura

|

2018

|

vol. 12

287-302

EN

In the article the author analyses a slightly forgotten satirical novel by Ludwik Szczepański, W naszej letniej stolicy, czyli przygoda rejenta Nowakowskiego w Zakopanem (In our summer capital or the adventure of Nowakowski, a notary, in Zakopane) (1904, published under the pseudonym Wincenty Ogórek). She tackles three topics: Placement of the novel in the context of other Young Poland period works referring to the discovery of Zakopane as an ideal place for summer holidays by Poles from various parts of the partitioned country, especially by residents of Kraków or Warsaw. In the first two parts of the article the author presents an outline of the plot and then discusses the topography of Zakopane and its environs, brilliantly depicted by Żeromski. The subchapter “…this Zakopane train is especially full of nice, friendly women…” contains a detailed analysis of direct and indirect (linguistic, stylistic, personal and cultural) references to Kazimierz Przerwa-Tetmajer, whose satirical anti-portrait as the poet Przerwański, is included in the novel by Szczepański. In the last part of the article the author points to those features of Szczepański’s novel which make it possible to describe it as a “resort novel”. In addition, she refers to other titles of literary works from the Young Poland period, which fit in with the proposed literary convention. The term “resort novel” refers to Jacek Kolbuszewski’s earlier concept of “boarding house novel”. In the conclusion the author points to the possibility of reinterpreting numerous “resort novels” from the Young Poland period with the help of the latest tools used in the description and analysis of various phenomena relating to tourism understood as a subject of research in the humanities.

5

«Печатное слово приобретало все большее значение…»

58%

Łucewicz L.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze

|

2019

|

vol. 29

13-39

PL

Autorka artykułu przeanalizowała ogół określonych czynników historyczno-kulturowych, które wpłynęły na przebieg stosunków rosyjsko-fińskich, a także na powstanie i funkcjonowanie w Wielkim Księstwie Finlandii rosyjskojęzycznego czasopiśmiennictwa. Analiza wybranych epizodów z historii rosyjskojęzycznych periodyków przełomu XIX i XX stulecia pozwala wysnuć wniosek, że właśnie w tym okresie słowo drukowane zyskiwało coraz bardziej na znaczeniu, jeśli chodzi o kształtowanie społeczno-politycznych oraz narodowo-patriotycznych nastrojów i ogólnokulturowych postaw zarówno w rosyjskim, jak i w fińskim społeczeństwie. Pozycja trzech periodyków, poddanych analizie pod kątem dominujących tendencji światopoglądowych oraz kręgu odbiorców, okazuje się inna. Prorządowa „Finliandskaja gazieta” (redaktor: prawnik, monarchista Iwan Bażenow), będąc tubą propagandową caratu i prowadzonej przez niego nacjonalistycznej i rusyfikacyjnej polityki, zwraca się do wszystkich mieszkańców Wielkiego Księstwa. Liberalny „Russkij gołos” (redaktor: profesor, liberał Konstantin Arabażyn) optuje za ideami humanizmu, a także jednoczeniem się narodów, opartym na ogólnych, materialnych, duchowych i kulturowych wartościach oraz przesłankach prawnych; jej czytelnicy to przeważnie inteligencja rosyjska. Z kolei radykalne „Dni naszej żizni” (redaktor: uczestnik ruchu „Białych”, poeta Iwan Sawin) z jednej strony odrzucają wszystkie zdobycze rewolucji rosyjskiej i ostro krytykują pasywnych „ojców-emigrantów”, z drugiej zaś utopijnie wierzą w przyszłą konsolidację rozproszonej młodzieży w walce przeciwko bolszewikom, prowadzonej nie tylko słowem, ale i czynem; adresatami periodyku pozostają głównie młodzi przedstawiciele rosyjskiej emigracji.

EN

The author of the article reviewed the totality of certain historical, political, general cultural factors that influenced the processes of Russian-Finnish interaction, which influenced on the processes of Russian-Finnish interaction, as well as the formation and existence of the Russian-language press in the Grand Duchy of Finland. The study of the number of selected episodes from the history of Russian-language periodicals of the late XIX – early XX centuries gives reasons to conclude that it was during this period that the printed word became increasingly important for the formation of socio-political, national-patriotic, general cultural sentiments in both Russian and Finnish society. The positions of the three reviewed periodicals are different both in their dominant ideological attitudes and in the readership. The pro-government Finnish newspaper (editor: lawyer, monarchist Ivan Bazhenov) being the official mouthpiece of the targeted nationalist russification policy of tsarism, appeals to the entire population of the Grand Duchy. The liberal “Russian voice” (editor: liberal professor Konstantin Arabazhin) advocates for the humanitarian values, the unity of nations based on common material, spiritual, cultural and legal interests; her readers are mostly Russian intelligentsia. The radical “Days of our life” (editor: member of the White movement, the poet of the “white idea” Ivan Savin), on the one hand, deny all the gains of the Russian Revolution and sharply criticize inactive “fathers-emigrants”, on the other hand, they utopianly rely on the coming consolidation of the youth “scattering” in the struggle against Bolshevism, not only in word but in deed; its addressee is Russian emigration, mainly youth.

6

Kultura ludowa jako wspólny przedmiot zainteresowań polskich i ukraińskich twórców oraz badaczy we Lwowie na przełomie XIX i XX wieku

51%

Neszew V.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2020

|

vol. 6

|

issue 15

160-178

UK

Дана стаття є спробою реконструювати польсько-українські дискусії про літературу у Львові, з урахуванням присутності народної культури у творчості. Вона має історико-оглядовий характер, хоча тут автором використовувався порівняльний метод. З одного боку, захоплення народництвом об’єднувало польську та українську інтелігенцію, а з іншого – часто було причиною суперечок у цих колах. Критично-літературні тексти на народну тематику, опубліковані в добірній львівській пресі на зламі ХІХ–ХХ століть, є свідченням активної інтелектуальної співпраці поляків та українців, а також обопільної зацікавленості у розвитку культури сусідів.

EN

The essay is an attempt to reconstruct Polish-Ukrainian discussions about literature and science in Lviv through the prism of folk culture. On the one hand, the fascination with the populace united Polish and Ukrainian intellectuals, and on the other, it was often a reason for discussions within these circles. Critical-literary texts on folk issues, published in the selected Lviv press at the turn of the 19th and 20th centuries, are a testimony to the active intellectual cooperation of Poles and Ukrainians, as well as mutual interest in the development of the neighbor’s culture.

PL

Szkic jest próbą zrekonstruowania polsko-ukraińskich dyskusji o literaturze we Lwowie, uwzględniających obecność kultury ludowej w twórczości. Ma charakter historyczno-przeglądowy, zastosowano w nim również metodę porównawczą. Fascynacja ludowością z jednej strony jednoczyła polskich i ukraińskich intelektualistów, zaś z drugiej niejednokrotnie była powodem sporów wewnątrz tych środowisk. Teksty krytyczno-literackie o tematyce ludowej, ukazujące się na łamach wybranej prasy lwowskiej na przełomie XIX i XX wieku, są świadectwem aktywnej współpracy intelektualnej Polaków i Ukraińców, a także wzajemnego zainteresowania rozwojem kultury sąsiada.

7

"A Body Without a Head". The Elite of the Muslim Minority in the Bulgarian Lands at the Turn of the 20th Century

44%

Popek K.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2018

|

vol. 25

129-141

PL

Ciało bez głowy”. Elita mniejszości muzułmańskiej na ziemiach bułgarskich na przełomie XIX i XX wieku Wojna rosyjsko-turecka lat 1877–1878 zakończyła panowanie osmańskie na ziemiach bułgarskich, co równocześnie doprowadziło do wielkiej emigracji ludności muzułmańskiej. Osmańskie elity jako pierwsze opuściły odrodzoną Bułgarię. Urzędnicy, hodżowie, imamowie, oficerzy, posiadacze ziemscy, mieszczanie oraz inteligenci wyjeżdżali do Imperium Osmańskiego w obawie przed rozliczeniami za powiązaniami z dawnymi władzami. Następnie, po zjednoczeniu Księstwa Bułgarii i Rumelii Wschodniej w 1885 roku, doszło do nowej fali migracyjnej muzułmańskich urzędników, działaczy lokalnych oraz oficerów milicji z ziem Bułgarii południowej. W okresie 1879–1949, w 80% muzułmanie w Bułgarii byli drobnymi chłopami, 19% żyli w miastach i pracowali jako rzemieślnicy, jedynie 1% miał szanse zrobić karierę. Artykuł skupia się na trzech grupach elity mniejszości muzułmańskiej w Bułgarii, co koresponduje z tradycyjnym podziałem elit: polityczna (mufti), ekonomiczna (posiadacze ziemscy, kupcy, przedsiębiorcy) oraz intelektualna (nauczyciele – hodżowie).

EN

The Russo-Turkish War of 1877–1878 led to the end of the Ottoman rule in the Bulgarian lands, which entailed a huge emigration of the Muslim population. The Ottoman elite was the first who decided to leave. Officials, hodjas, imams, officers, landowners, urban dwellers, and the intelligentsia moved to the Ottoman Empire out of fear of retaliation for having links with the former authorities. Additionally, after the Unification of the Principality of Bulgaria and Eastern Rumelia in 1885, there was a new migration wave of Muslim officials, local activists, and militia officers from Southern Bulgaria. As a result, in 1879–1949 about 80% of the Muslim population of Bulgaria were small farmers, about 19% lived in cities as craftsmen, and only about 1% had a chance to make a career as entrepreneurs or merchants. The paper will focus on the three elite groups who correspond with the traditional division of the elite: the political (muftis), the economic (landowners, merchants, entrepreneurs), and the intellectuals (teachers – hodjas).

Refine search results

2 Balcanica Posnaniensia Acta et studia

1 Góry, Literatura, Kultura

1 Kultura – Przemiany – Edukacja

1 Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze

1 TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

1 Tematy i Konteksty

1 2022

1 2021

1 2020

1 2019

2 2018

1 2016

2 Popek K.

1 Bajda J.

1 Chyła K.

1 Neszew V.

1 Rędziński K.