Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  przekleństwa
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Przekleństwa z komponentem szlag/szlak w języku ogólnopolskim i w gwarach

100%
Buława M.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 4
68-83
PL
W artykule przedstawiono występowanie w polszczyźnie ogólnej, dawnej i współczesnej, oraz w gwarach polskich zapożyczenia szlag/szlak ‘apopleksja, paraliż’. Przekleństwa z tym komponentem zostały zaprezentowane w podziale uwzględniającym schemat składniowy realizowany przez dany frazeologizm. Zwrócono uwagę na wariantywność części przekleństw w stosunku do związków z komponentem ‘diabeł’, a w odniesieniu do frazeologizmów odnotowanych w gwarach warmińskich i mazurskich rozważono możliwość ich alternatywnej interpretacji jako związków, w których omawiany leksem występuje nie jako nazwa choroby, lecz wyraz o znaczeniu ‘piorun’.
EN
In the article the occurrence of the borrowing szlag / szlak ‘apoplexy, paralysis’ in General (Old and Modern) Polish as well as in Polish dialects has been presented. Expletives including this component have been depicted adopting a division that incorporates a syntactic scheme represented by a given phraseme. The variant character of a part of the expletives in relation to the compounds with the component ‘devil’ has been pointed out while regarding the phrasemes noted in the Warmian and Masurian dialects the possibility of interpreting them alternatively has been considered, i.e. as compounds in which the lexeme described is not a name of a disease but as a word meaning ‘thunderbolt’.
2
Publication available in full text mode
Content available

Prokljatija v rečevom povedenii Belorusov

84%
Konjuškevič M.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2001
|
vol. 13
155–168
PL
Artykuł stanowi próbę opisu przekleństw funkcjonujących we współczesnym języku białoruskim (kleniczy, praklou, kljačba, prakljacce). Analiza bogatego materiału językowego zaczerpniętego z gwar, języka potocznego oraz utworów literackich pozwoliła na ustalenie najistotniejszych cech przekleństw białoruskich: (1) powszechność użycia, (2) częstsze występowanie w języku kobiet niż mężczyzn, (3) swoistość intonacji – przeciągłość i monotonia, (4) drastyczność treści, (5) sprzeczność treści z tradycyjną tolerancją i łagodnością Białorusinów, (6) stereotypowy charakter struktury przekleństw, (7) poetyckość, (8) korelacja treści przekleństwa z konkretną sytuacją – bodźcem. Autorka stara się udzielić odpowiedzi na pytania: Co stanowi przyczynę znacznej popularności przekleństw w języku Białorusinów? Czy popularność ta wynika ze specyfiki gatunku czy specyfiki etosu? Na czym polega swoistość gatunku przekleństwa? Jakie są funkcje przezwisk w procesie komunikacji językowej? Czy funkcje te podlegają zmianom historycznym? Czy są to teksty tworzone, czy tylko odtwarzane? Jaki jest stopień stereotypizacji tych tekstów? Po dokonaniu gruntownej analizy przezwisk pod kątem semiotycznym, historyczno-kulturowym, socjologicznym i pragmatycznym, autorka doszła do wniosku, że przyczyn specyficznego charakteru przekleństw białoruskich należy szukać w uwarunkowaniach natury historyczno-socjologicznej. Białorusini, nie do końca unarodowieni, pozbawieni często poczucia własnej wartości, przez długi okres musieli się zmagać z silniejszymi, a jednocześnie bardziej atrakcyjnymi kulturowo sąsiadami. Przekleństwa stały się więc swoistą reakcją i formą obrony bezbronnego i upokorzonego społeczeństwa białoruskiego („ból za ból”).
EN
The article is an attempt to describe contemporary Byelorussian curses (kleničy, praklën, kljac’ba, prakljacce). An analysis of rich language material from peasant dialects, the colloquial variety of Byelorussian and literature has revealed the most significant characteristics of Byelorussian curses. The curses are 1. commonly used, 2. more frequent in the speech of men than women, 3. spoken with peculiar protracted and monotonous intonation, 4. drastic in their content, 5. contradictory in nature to the traditional tolerance and amiability of Byelorussians, 6. stereotypical in their structure, 7. poetic, 8. correlated in their content with a specific situational stimulus. An attempt is made to answer the following questions: Why are curses so popular in the speech of Byelorussians? Is it because of the specificity of the genre or of the ethnic group? What is the naturę of the peculiarity of the curses? What are their functions in linguistic communication? Are these functions susceptible to historical change? Are they creative or merely reproduced texts? To what extent are they stereotyped? Having analyzed in detail the linguistic material from the semiotic, historical-cultural, sociological and pragmatic perspective, the author concludes that the specific nature of Byelorussian curses stems from historical-sociological conditioning. For a long time, Byelorussians were deprived of self-confidence and did not constitute a full-fledged nation. They had to cope with stronger and culturally more attractive neighbours. In accordance with the principle of ‘pain for pain’, curses began to serve as a peculiar reaction and a form of defence of the helpless and humiliated Byelorussian society.
3
Publication available in full text mode
Content available

Małe, czarne, okrągłe, a każdego wyszczypie. O pieprzu i pieprzeniu w polszczyźnie ludowej i potocznej

84%
Prorok K.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2017
|
vol. 29
EN
The first part of the article is devoted to a reconstruction, by means of the cognitive definition, of the linguo-cultural view of pepper in Polish folk culture. The rich body of 19th- and 20th-c. data comes from the files of the Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols (text of folklore in a variety of genres, records of beliefs and cultural practices) as well as from dictionaries of Polish (general, dialectal, phraseological, and etymological). Pepper is imaged through language not only as a hot and bitter spice, formerly expensive and much desired, but also as a substance with several applications in medicine and magic. Because of its sharp taste, pepper also connotes such features as ‘malice’, ‘offense’, ‘indecency’, ‘vulgaritycoarseness’, ‘destruction’, or ‘stupidity’, which is especially conspicuous in the semantics of its many derivatives, mainly obscene expressions and swearwords such as pieprzyć ‘talk bullshit’ or ‘screw’, spieprzyć ‘screwfuck up’, zapieprzyć ‘steal’, wypieprzyć ‘dump’, etc. These are in focus in the second part of the article, where it is investigated how they are related to the linguo-cultural stereotype of pepper.
PL
W pierwszej części artykułu autorka rekonstruuje metodą definicji kognitywnej językowo-kulturowy obraz pieprzu w polskiej tradycji ludowej. Podstawę analizy stanowi bogaty materiał XIX- i XX-wieczny pochodzący z kartoteki Słownika stereotypów i symboli ludowych (różnogatunkowe teksty folkloru oraz zapisy wierzeń i opisy praktyk ludowych) oraz dane systemowe czerpane ze słowników języka polskiego (ogólnych, gwarowych, frazeologicznych, etymologicznych). Pieprz jest traktowany nie tylko jako ostro-gorzka przyprawa, dawniej droga i pożądana, ale też jako środek mający liczne zastosowania lecznicze i magiczne. Ze względu na palący smak konotuje też takie cechy, jak złośliwość, obraza, nieprzyzwoitość, wulgarność, zniszczenie, głupota, co jest szczególnie widoczne w znaczeniach licznych derywatów pochodzących od wyrazu pieprz, głównie czasowników, należących dziś do „kanonu” polskich przekleństw i wulgaryzmów, np. pieprzyć, spieprzyć, zapieprzyć, wypieprzyć i in. Ich analizą zajmuje się autorka w drugiej części artykułu, próbując określić, na ile bliski jest ich związek z językowo-kulturowym stereotypem pieprzu.
4

Wulgaryzmy jako cecha idiolektu Jakuba Żulczyka na przykładzie powieści Wzgórze PsówWulgaryzmy jako cecha idiolektu Jakuba Żulczyka na przykładzie powieści Wzgórze Psów

84%
Chłosta-Zielonka J.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
issue XX/3
7-24
5

Wulgaryzmy jako cecha idiolektu Jakuba Żulczyka na przykładzie powieści Wzgórze Psów

84%
Chłosta-Zielonka J.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
issue XX/3
7-24
XX
Celem artykułu jest wskazanie przykładów wyrazów o negatywnym zabarwieniu emocjonalnym – wulgaryzmów – występujących w języku bohaterów powieści Wzgórze Psów Jakuba Żulczyka, a także ustalenie funkcji, jakie pełnią one w tym tekście literackim. Zachodzi w nim ścisła relacja między przedstawioną rzeczywistością, w której dominuje przemoc, a językiem ją wyrażającym. Trudno ustalić kierunek tych oddziaływań, bowiem zarówno język bohaterów stwarza rzeczywistość, jak i rzeczywistość jest prezentowana przez język. W kontekście przedstawionych przykładów niepokojąca jest przemoc utrwalona w wypowiedziach większości bohaterów. Proza Żulczyka przechowuje negatywny obraz świata, a co za tym idzie magazynuje odpowiadające tej wizji zasoby językowe, obfitujące w wulgaryzmy, demoralizujące dialogi, a nawet odbierające jakąkolwiek nadzieję opisy krajobrazów.
EN
The aim of the article has been to show examples of words with a negative emotional charge – vulgarisms – appearing in the language of the characters in the novel Wzgórze Psów by Jakub Żulczyk, as well as to determine the functions they perform in this literary text. There is a close relationship between the presented reality, in which violence prevails, and the language that expresses it. It is difficult to determine the direction of these interactions, because both the language of the characters creates the reality and the reality is presented by the use of language. In the context of the presented examples, the violence conveyed in the statements of the majority of characters is worrying. Żulczyk's prose shows a negative image of the world, and thus exploits the language resources corresponding to this vision, rich in vulgarisms, demoralizing dialogues and even his descriptions of landscapes do not leave room for any hope.
6
Publication available in full text mode
Content available

Magiczne funkcje negacji w tekstach sakralnych

51%
Tołstaja S. M.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2001
|
vol. 13
117–125
PL
Konstrukcje przeczące, używane w tekstach o podwyższonej „mocy illokucyjnej” (zażegnywaniach, namawianiach, zaklęciach, przekleństwach, formułach apotropeicznych, rytualnych dialogach itp.) stają się środkiem „oddziaływania na stan rzeczy”. Poza podstawową funkcją gramatyczną i znaczeniem „nieprawda, że”, negacje w tego typu tekstach zyskują konotacje kulturowe o charakterze mitologicznym. Są to: (a) magiczne unicestwianie złych mocy: choroby, uroków, czarów; (b) oznaczanie „tamtego świata” (jego cechami są: nie-byt, nie-zjawianie się, nie-dzianie się, nie-miejsca, nie-czas); (c) ujawnianie dystansu mówiącego do autora i prawdziwego wykonawcy aktu; (d) sygnowanie obecności czarnej magii. W tekstach sakralnych negacja jest chwytem magicznym i odmianą „magii językowej”. W akcjonalnym kodzie kultury odpowiadają jej czynności rytualne, symbolizujące unicestwienie lub wygnanie siły nieczystej. Jeśli negacja staje się znakiem „tamtego świata”, paralelną wobec niej czynnością jest odwracanie przedmiotów.
EN
Negative constructions in texts of a significant illocutionary force (‘charm always’, spells, incantations, curses, apotropaic formuli, ritual dialogues, etc.) become a means of affecting real-world situations. Besides their basic grammatical function and the meaning ‘it is not the case that’, negative constructions in such contexts acquire stable cultural connotations of mythological nature: a) they annihilate the evil forces — a disease, a bad spell, witchcraft — in a magical way; b) they designate ‘the other world’, whose features include non-being, non-appearance, non-action, non-place, non-time; c) they reveal dissociation on the part of the speaker from the authorship of a given act, and disclose the role of the real doer of the act; d) they are manifestations of black magic. In sacral texts negation is a means of implementing magic and a variety of ‘linguistic magic’. In the actional cultural code it is paralleled by ritual actions, symbolizing the annihilation or expulsion of evil forces. When it refers to ‘the other world’, it is paralleled by turning objects upside down.
7
Publication available in full text mode
Content available

Insults and Swear Words in the TinTin Comic: Morpho-Pragmatic Contrastive Study

51%
Antoniou M.
Półrocznik Językoznawczy Tertium
|
2021
|
vol. 6
|
issue 1
86-121
PL
W opinii wielu językoznawców zniewagi i przekleństwa uważane są za wtrącenia transmitujące funkcję ekspresywną wypowiedzi, poprzez którą osoba wypowiadająca je manifestuje swoje emocje (Guiraud 1975; Rouayrenc 1998). Ich użycie ma więc charakter oczyszczający. Celem niniejszego artykułu jest przeprowadzenie kontrastywnej analizy językowej w odniesieniu do zniewag i przekleństw. Autorka bada czy istnieją specyficzne struktury morfologiczne i syntaktyczne, które odnoszą się do zniewag i przekleństw, jak również omawia, z punktu widzenia uprzejmości, międzykulturowe podobieństwa i różnice w pragmatycznym użyciu tego rodzaju języka. Aby osiągnąć zamierzone cele, autorka zestawia przykłady zaczerpnięte z komiksu TinTin Hergé’a i ich tłumaczenia na grecki i angielski, a to z uwagi na fakt, że komiks ów, ze względu na specyficznym typ dyskursu obecnego w nim i ekspresywny charakter Kapitana Haddoka, obfituje w zniewagi i przekleństwa, co z kolei jest źródłem oralności i hiperboliczności. Należy zadać pytanie: czy pragmatyka wyrażona implicite i wartości kulturowe są takie same we wszystkich analizowanych tu tekstach, czy też można zaobserwować znaczące różnice? Okazuje się, że wersja grecka preferuje powiązane ze sobą wyrazy złożone, a wybrane wypowiedzi stanowią odzwierciedlenie wszystkich parametrów zamieszczonych w oryginale, tj. fonologicznych, semantycznych, pragmatycznych i stylistycznych. W odróżnieniu od powyższego, wersja angielska wydaje się być bardziej oddalona na każdym poziomie analizy. Jednocześnie (nie) utrzymywanie parametrów zależy od specyficznych cech języka greckiego, francuskiego i angielskiego, jak również od wspólnych wyobrażeń odbiorców tekstu. Uzyskane wyniki są spójne z wcześniejszymi wnioskami i potwierdzają, że język grecki, w przeciwieństwie do angielskiego, jest raczej zorientowany na pozytywne formy uprzejmość (zob. Romero 2000; Sifianou 2001).
EN
Linguists consider insults/swear words as interjections carrying an expressive, cathartic, function, through which the enunciator manifests emotions. We provide a contrastive study of insults/swear words, investigating whether there are specific morphological/syntactic structures pertaining to insults/swear words and discuss the cross-cultural similarities/differences in the pragmatic use of this kind of language, focusing on the perspective of politeness. To do so, we analyse examples drawn from Hergé’s TinTin and their translation into Greek and English, this comic being rich in insults /swear words due to the particularities of the genre of discourse and Captain Haddock’s expressive character. The question is whether the implicit pragmatic/cultural values are the same in all the texts or there are important differences, which can be traced, deriving from the particularities of each of the languages of study. It emerged that the Greek chosen utterances reflect all the parameters influencing the original: phonological, semantic, pragmatic, stylistic. The English version seems to be more distant on all levels of analysis. The (non)preservation of the parameters depends on the peculiarities of the Greek, French and English languages and on the collective images of the recipients. Our conclusions match previous researches, proving Greek as positive politeness oriented, opposed to English (see also Romero 2000; Sifianou 2001). 
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.