Search results

1

Prepozytury szpitalne - podstawowy typ polskiego szpitala średniowiecznego

100%

Suracki M.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2016

|

vol. 125

5-53

PL

Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa przez Mieszka I w państwie polskim pojawiły się, wypracowane już wcześniej przez Kościół na Zachodzie Europy instytucje i formy życia społecznego. Jedna z najważniejszych, obok różnego typu szkół, były szpitale. Aż do Oświecenia stanowiły one podstawowy i dominujący typ instytucji opiekuńczych. Pełniły przede wszystkim funkcje przytułku. Do końca XIII w. szpitale na ziemiach polskich prowadzone były przez zakony, najpierw mnisze (benedyktyni, cystersi), później kanonickie i rycersko-szpitalne (zakon Świętego Ducha, krzyżacy z czerwoną gwiazdą, kanonicy regularni św. Augustyna, bożobrobcy, joannici, krzyżacy niemieccy). Wraz z tworzeniem diecezji i katedr powstawały też nieliczne szpitale katedralne i biskupie, a także kolegiackie. Przełomem w rozwoju polskiego szpitalnictwa średniowiecznego było pojawienie się na przełomie XIII i XIV w. stulecia w miastach, szczególnie większych, szpitali prepozyturalnych. Były to instytucje złożone z dwu integralnie ze sobą związanych elementów (budynków): kościoła szpitalnego i przytułku. Duszpasterstwo dla pensjonariuszy w kościele sprawował ksiądz kapelan szpitalny, tzw. porepozyt, zaś szpitalem i jego beneficjum zarządzali delegowani przez miasto dwaj urzędnicy miejscy – prowizorzy. Szpitale te, w zdecydowanej większości noszące wezwanie Świętego Ducha, lokalizowane były na obrzeżach miast lub poza murami miejskimi. Z reguły mieszkało w nich kilkunastu pensjonariuszy: przeważnie byli starcy, ubodzy, kalecy, sieroty oraz chorzy. W wieku XIV-XV prepozytury szpitalne przeszły proces tzw. komunalizacji, czyli bardzo dużego uzależnienia od władz miejskich. Apogeum rozwoju tych szpitali przypadł na końcowe dwa wieki średniowiecza, niemniej absolutna większość działało nadal w wiekach nowozytnych.

EN

Together with the adoption of Christianity by Mieszko I there appeared in Poland institutions and forms of social life previously introduced by the Church in Western Europe. Among the most important institutions, along with various types of schools, were hospitals. Until the times of Enlightenment they constituted the basic and most important type of care institutions and acted mostly as almshouses. Until the end of the 13th century hospitals in Poland were run by religious orders, primarily by monastic ones (Benedictines, Cistercians), later Canon orders and Mili-tary and Hospitals orders (the Order of the Holy Spirit, Knights of the Cross with the Red Star, Canons Regular of St. Augustine, Order of the Holy Sepulchre, Joannites, German Knights of the Cross). Along with the establishment of dioceses and cathedrals some cathedral, episcopal and collegiate hospitals were created. A turning point in the development of Polish Medieval hospital service was the emergence of provostrie hospitals in larger cities at the turn of the 13th and 14th centuries. These were institutions consisting of two integrally connected elements (build-ings): a hospital church and an almshouse. Church service was performed by the Hospital Chaplain, the so called provost, and the hospital and its benefice were run by two officials delegated by the city – provisors. The hospitals – mostly dedicated to the Holy Spirit – were located on the outskirts of the city or outside the city walls. Usually they had several inmates: mostly the old, the poor, the crippled, orphans and the sick. In the 14th and 15th century provostrie hospitals underwent the process of the so called communalisation, that is becoming greatly dependent on the municipal authori-ties. The last two hundred years of the Middle Ages constituted the peak of develop-ment of provostrie hospitals, however most of them still existed in the Modern Period.

2

Pogardzany i niezbędny – paradoks staropolskiego żebraka

80%

Jabłońska A.

Biografistyka Pedagogiczna

|

2016

|

vol. 1

|

issue 1

133-150

EN

The aim of this article is to show the position of beggars in the Old Polish period. They had one of the lowest positions in the hierarchical and class society in the Republic of Poland. As they did not belong to any recognized social group (e.g. family or guild), had no assets and were often homeless, they were despised and people suspected the worst of them. They often belonged to the margins of society, or the so-called people of the road. They were therefore excluded from the basic social structures. Residents of recognized institutions, such as hospitals, were also engaged in begging. At the same time, beggars were paupers and as poor men they had the face of Christ. The so-called poverty was a necessary goal of charity resulting from the basic principle of Christianity, i.e. love. Alms – different forms of donation – were a prerequisite for salvation. In return, donors expected that the donated would pray for them. Thus, on the one hand, beggars were humiliated and despised; on the other hand, they were a necessary condition for the proper functioning of Christian charity.

PL

Artykuł ma na celu ukazanie sytuacji żebraka w okresie staropolskim. W hierarchicznym i stanowym społeczeństwie Rzeczypospolitej zajmował on jedną z najniższych pozycji. Bez przynależności do uznanej grupy społecznej, np. rodziny, cechu, nie posiadając majątku, często bezdomny, był pogardzany i podejrzewany o najgorsze cechy. Często należał przy tym do marginesu społecznego, do tzw. ludzi luźnych, ludzi gościńca, a więc wykluczonych z podstawowych struktur. Żebraniem trudnili się również pensjonariusze uznanych placówek, czyli szpitali. Z drugiej strony żebrak był biedakiem, a biedak miał przecież twarz Chrystusa. Tak zwane ubóstwo było niezbędne jako cel charytatywności. Ta z kolei stanowiła wyraz miłosierdzia wynikający z podstawowej zasady chrześcijaństwa, czyli miłości. Jałmużna – datek pod różną postacią był konieczny w dziele zbawienia. W zamian oczekiwano od obdarowanego modlitwy na rzecz darczyńcy. Tak więc żebrak – z jednej strony poniżany, pogardzany, wyrzucany poza obręb społeczeństwa, z drugiej strony stanowił warunek konieczny dla właściwego funkcjonowania chrześcijańskiej charytatywności.

3

Niemieccy kupcy i czarownica w Krakowie w 1642 r.

80%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2021

|

vol. 64

57-70

EN

On 25 October 1642, Adam Fister, a Cracow merchant, reported to the local justice that the Lübeck tradesman Casper Bekman had recurred to magical practices with the help of the witch he visited at the Spital Garden, behind the city walls, near St Florian’s Gate. Next to the Spital, serving as an almshouse, there was a cemetery with the graves discovered in 1837. They were groundlessly connected with the Polish Brethren, and this false interpretation has its continuation today in the name of Arian St., downtown Cracow. In fact, the hospital and the graveyard belonged to the local Lutheran congregation, and the Cracow merchants whose opinions Fister recalled at the court were its members.

PL

25 października 1642 r. krakowianin Adam Fister zdał relację miejscowemu wójtowi o magicznych rytuałach odprawianych na prośbę lubeckiego kupca Kaspra Bekmana przez czarownicę w ogrodzie szpitalnym za murami miejskimi, nieopodal Bramy Floriańskiej. Wzmiankowany w źródle szpital-przytułek sąsiadował z cmentarzem, którego groby odkryto w 1837 r. Połączono je wtedy bezpodstawnie z braćmi polskimi, a współczesnym świadectwem tej fałszywej tradycji jest ul. Ariańska. Faktycznie szpital i cmentarz należały do miejscowej gminy luterańskiej, jej członkami byli zaś zapewne wymienieni w źródle krakowscy kupcy.

4

Opieka społeczna w Kościele wschodnim

80%

Surdacki M.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 2: Historia

249-271

EN

Charitable work in the Orthodox Church on the territories of the Republic of Poland was carried on mainly on the basis of Orthodox brotherhoods set up as institutions affiliated to churches or monasteries. The brotherhoods were established on a larger scale from the beginning of the 16th century in towns situated on the Eastern lands of the Polish-Lithuanian state. Members of the brotherhoods were called „brothers of mercy”, as they practiced „mercy and pious deeds”. The brotherhoods established and maintained hospitals for the poor, they organized aid for the sick and old, gave away alms, took care of funerals, organized relief and loan associations, pupils' dormitories, and a variety of charitable funds. The most intensive development of the Orthodox brotherhoods fell on the end of the 16th and the first half of the 17th centuries. In the 18th century apart from the brotherhoods already working, Uniate confraternities were affiliated to Orthodox churches. They were modeled after Orthodox associations also conducting charitable work, albeit to a lesser degree. Besides brotherhoods social care was conducted in the Orthodox Church on the basis of hospitals–shelters. Ruthenian shelters were established in bigger towns that were centers of Ruthenian settlement movement, and at the same time of the work of Orthodox brotherhoods that controlled them. After the Brest Union of 1596 also the Uniate Church established its shelters. Moreover, in the Eastern Church charitable work was also conducted by monks in monasteries (Basilian monks), establishing hospitals at their monasteries, or giving away alms at the monastery gates. In Lvov and Zamość also believers of the Armenian rite had their hospitals.

5

Charitable activities of Kyiv eparchy monasteries and convents in the second half of the 19th century – the early 20th century

80%

Chuchalin O.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2022

|

vol. 21

|

issue 2

333-346

PL

Artykuł dotyczy działalności charytatywnej klasztorów eparchii kijowskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Pokazuje, że działalność dobroczynna Cerkwi prawosławnej osiągnęła swój szczyt w okresie poreformacyjnym. Polegała ona na zaopatrzeniu szkół, szpitali, sierocińców, przytułków i hoteli dla ubogich i pielgrzymów. Kijowskie eparchie klasztorne: a) rozdzielały jałmużnę, organizowały bezpłatne obiady, udzielały pomocy materialnej i medycznej, b) zajmowały się sprawami oświaty poprzez zakładanie szkół parafialnych, c) wspierały przytułki, pomagając chorym, samotnym starszym ludziom, osobom specjalnej troski i chorym psychicznie. Na początku I wojny światowej kijowskie klasztory eparchiczne aktywnie zaangażowały się w niesienie pomocy ludności oraz zakładanie i utrzymywanie przytułków dla dzieci (sierot) poległych żołnierzy. Takim dzieciom zapewniono należytą opiekę i terminową pomoc lekarską. Instytucje charytatywne na terenie kijowskich klasztorów eparchii działały kosztem środków pochodzących z ich działalności gospodarczej oraz darowizn od osób prywatnych. Klasztory eparchii kijowskiej obejmowały największą liczbę szpitali i przytułków ze wszystkich funkcjonujących na terenie ówczesnej guberni kijowskiej.

EN

The article deals with charitable activities of Kyiv eparchy monasteries and convents during the second half of the 19th century and the early 20th century. It shows that charitable activities of the Orthodox church reached its peak in the post-reform period. The charitable activities within the specified time frame lay in the provision of schools, hospitals, orphanages, almshouses, and hotels for the poor and pilgrims. Kyiv eparchy monasteries and convents a) distributed alms, organized free lunches, provided material and medical assistance, b) handled education issues by establishing parish schools, c) supported almshouses by aiding sick people, lonely elderly people, people with special needs, and the mentally ill. At the beginning of World War I, Kyiv eparchy monasteries and convents became actively involved in the provision of assistance to the population, as well as the establishment and maintenance of shelters for children (orphans) of fallen soldiers. Such children were provided with proper care and timely medical assistance. Charitable institutions at the premises of Kyiv eparchy monasteries and convents operated at the expense of funds received from their economic activities, as well as donations from private individuals. Kyiv eparchy monasteries and convents comprised the greatest number of hospitals and almshouses of all those operating in the territory of the then Kyiv Governorate.

Refine search results

1 Biografistyka Pedagogiczna

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Odrodzenie i Reformacja w Polsce

1 Przegląd Nauk Historycznych

1 Roczniki Humanistyczne

1 2022

1 2021

2 2016

1 2013

1 Chuchalin O.

1 Jabłońska A.

1 Kowalski W.

1 Suracki M.

1 Surdacki M.

Prepozytury szpitalne - podstawowy typ polskiego szpitala średniowiecznego

Pogardzany i niezbędny – paradoks staropolskiego żebraka

Niemieccy kupcy i czarownica w Krakowie w 1642 r.

Opieka społeczna w Kościele wschodnim

Charitable activities of Kyiv eparchy monasteries and convents in the second half of the 19th century – the early 20th century