Search results

1

"Aresztowanie" ołtarza Wita Stwosza : wystawa na Wawelu 1949-1957

100%

Walczy Ł.

Ochrona Zabytków

|

1992

|

issue 4

283-295

EN

The magnificent world-renown poliptych sculptured in the years 1477-1489 for St Mary's Church in Cracow by Wit Stwosz was dismantled and and transported to Nuremberg by Nazi invaders during World War II. In 1945 it was secured by the American army, and in 1945- 1946 prepared to repatriation transport by Prof. Karol Estreicher, who was delegated by Polish authorities to revindicate the cultural treasures seized during the war. On May 30th, 1946, the transport reached Cracow. When the sculptures of the altar were in the country it turned out that they needed thorough conservation. The State Workshop for Conservation of Paintings, headed by Prof. Marian Słonecki, was charged with this task. The team not only carried out a complete restoration of wood structure (including poisoning wood-eaters and impregnation against their new invasion), but also, in the process of paint layers conservation, removed the repaintings from the 19th, 18th and 17th centuries, discovering Stwosz's original polychromy. This painstaking work was finished in the late summer of 1949. Thanks to warm sunny Indian summer the altar's main framework was reinstalled in the presbytery of St Mary's basilica. The sculptures were to be set out in October, November and December, and the whole retable was to be consecrated at Christmas 1949. Polish communist authorities did not allow this schedule to be realised. They ordered to leave the sculptures in the Conservation Workshop in former Royal Kitchen in Wawel, arranging an exhibition from fragments of the altar. The exhibition, planned as a close of the conservation, was held between June 10th and July 10th 1949 as a part of „The Days of Cracow" and attracted lots of visitors. This last fact, „public demand", was a perfect excuse to continue the exhibition and delay the return of the sculptures to St Mary's church. On the 2nd of October 1950 the exhibition was reopened without any negotiations with Church authorities and without stating the termination time, which actually meant that the altar was „interned" or „arrested" in Wawel. The exact circumstances in which this decision was taken may remain unknown, but its genera motivation can be guessed. The delay in the return of the poliptych to the basilica was probably an indirect repression against the Archbishop of Cracow, Cardinal Adam Sapieha, in the situation when the communist authorities which since 1949 tightened up their policy towards the Church, but refrained from attacking the Cardinal directly due to his age and authority. This indirect repression achieved its aim as the Cardinal did not live to see the altar re-consecrated - he died on the 23rd of July 1951. The archpresbyter of St Mary's church. Rev Dr Ferdynand Machay returned to the problem of the altar in nearly every sermon and interceded for the case with the authorities at various levels, but until the Polish October in 1956 the government decided about Stwosz's masterpiece as if it was their property; for example in 1953 some of the sculptures were sent to Warsow for the exhibition „The Renaissance in Poland". Not earlier than on the 13th of April 1957 was the monument returned to the rightful owner - St Mary's parish. It is worth noting that it was the second act of that kind in the history of the altar - the first one took place 11 years earlier, on the 30th of April 1946. In April 1957 it was possible to resume the work where it was interrupted in 1949. The conservation was completed very quickly. On the 15th August 1957, the day of the Assumption of the Holy Virgin, the Archbishop of Lvov and Cracow, Eugeniusz Baziak, consecrated the altar restoring it to the Holy Service. That was the end of the war exile of Wit Stwosz's masterpiece continued by its eight-year-long „arrest” in Wawel.

2

Zapomniany bohater – Jan Morawiński (1907–1949). Część druga

100%

Olkowski R.

Muzealnictwo

|

2022

|

vol. 63

214-224

PL

Po opuszczeniu szpitala w styczniu 1945 r. Jan Morawiński został kustoszem nowego Oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie. Jego głównymi zadaniami były opieka nad zbiorami oraz zabezpieczenie pałacu. 13 stycznia 1946 r. wyjechał na placówkę do Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie jako specjalista ds. restytucji polskiego mienia kulturalnego z Niemiec. Do zakresu działania Morawińskiego miały należeć przede wszystkim sprawy związane z rewindykacją polskiego mienia kulturalnego, pozyskanie poloników ze zbiorów niemieckich oraz zakupienie dzieł sztuki. Podczas swojej misji działał przede wszystkim w brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec. Roszczenia polskie przedstawione przez niego stronie brytyjskiej dotyczyły głównie składnicy w Grasleben oraz dzwonów zgromadzonych w Hamburgu. Po wielomiesięcznych zabiegach udało mu się wyjechać do Hamburga i na miejscu stwierdzić obecność ok. tysiąca dzwonów o polskiej proweniencji. Morawiński działał także na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej. W Nossen w Saksonii znalazł dziewięć obrazów o proweniencji krakowskiej. Jednym z największych jego sukcesów było uzyskanie zgody Anglików na rewindykację archiwaliów pochodzących z terenu Gdańska, Elbląga, Szczecina i Torunia. Za fundusze otrzymane z Ministerstwa Kultury i Sztuki zakupił m.in. obraz Teodora Lubienieckiego Portret rodziny na tle parku, puchar Augusta II z 1698 r., dwa sztychy przedstawiające Jana III Sobieskiego. Po zakończeniu pracy w Berlinie został szefem Polskiej Misji Wojskowej we francuskiej strefie okupacyjnej w Niemczech. W maju 1949 r. powrócił do kraju, by w październiku, mimo pogarszającego się stanu zdrowia, objąć stanowisko radcy kulturalnego w Ambasadzie RP w Rzymie. Zmarł nagle w Warszawie 13 grudnia 1949 r.

3

Wojenne losy insygniów króla Augusta III

100%

Kudelski J. R.

Muzealnictwo

|

2021

|

issue 62

132-142

PL

W czasie II wojny światowej zajęciu, przemieszczeniu i wywozowi uległo wiele cennych dzieł sztuki znajdujących się w polskich zbiorach publicznych i prywatnych. Ze względu na wartość niektórych obiektów władze okupacyjne podjęły decyzję o przekazaniu części z nich niemieckim muzeom. Taki los spotkał m.in. insygnia koronacyjne króla Augusta III i jego żony Marii Józefy. Niemieccy urzędnicy przejęli regalia należące do Muzeum Narodowego w Warszawie już w 1939 roku. Początkowo przewieziono je do Krakowa – stolicy Generalnego Gubernatorstwa. Kilka miesięcy później insygnia wróciły do Warszawy. W 1941 r. upomniał się o nie szef Kancelarii Rzeszy dr Hans Lammers. Decyzją Adolfa Hitlera regalia miały trafić do zbiorów Grünes Gewölbe w Dreźnie, dokąd wywieziono je z Warszawy w 1942 roku. Pod koniec wojny zostały ewakuowane do składnicy dzieł sztuki w podziemiach twierdzy Königstein. Po jej zakończeniu insygnia zostały wywiezione – wraz z innymi dobrami kultury – do Moskwy. Dopiero w 1960 r. władze radzieckie zwróciły Polsce cenne regalia.

4

WILANOWSKIE DZIEŁA SZTUKI W NIEMIECKIM KATALOGU SICHERGESTELLTE KUNSTWERKE IM GENERALGOUVERNEMENT

100%

Kudelski J. R.

Muzealnictwo

|

2019

|

vol. 60

189-198

PL

Przed wybuchem II wojny światowej dzieła sztuki zgromadzone w pałacu w Wilanowie uznawane były za największą na ziemiach polskich prywatną kolekcję. Tylko zbiory malarstwa obejmowały 1200 obrazów. Oprócz nich w kolekcji wilanowskiej znajdowały się zabytkowe meble, numizmaty, tkaniny, przedmioty rzemiosła artystycznego, rysunki i ryciny, ceramika i szkło, srebra i brązy, rzeźby oraz pamiątki po polskich władcach. Już w pierwszych tygodniach okupacji niemieccy urzędnicy dokonali wyboru najcenniejszych dzieł sztuki ze zbiorów wilanowskich i włączyli je go katalogu Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement. Publikacja prezentowała najcenniejsze dobra kultury zabezpieczone przez Niemców na terenie okupowanej Polski. Znalazło się w niej 76 obiektów – 29 obrazów oraz 47 przedmiotów reprezentujących rzemiosło artystyczne. W 1943 r. większość dzieł sztuki włączonych do cytowanego katalogu przewieziono do Krakowa. Rok później najcenniejsze zabytki pochodzące z kolekcji wilanowskiej ewakuowano na Dolny Śląsk. W Krakowie pozostała tylko część kolekcji wywiezionej z Wilanowa. Chaos ostatnich tygodni poprzedzających upadek III Rzeszy spowodował, że wiele dzieł sztuki z kolekcji wilanowskiej uważa się za stratę wojenną. Wśród obiektów, które zostały wpisane do wspomnianego katalogu znajduje się kilka wilanowskich obrazów – Portret mężczyzny Bartholomeusa van der Helsta, Para małżonków Pietera Nasona, Alegoria architektury, malarstwa i rzeźby Pompeo Batoniego, Przedstawienie alegoryczne w pejzażu Parisa Bordone i Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny Charlesa Le Bruna.

5

PRAWNOKARNA OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

86%

Zeidler K.

Ochrona Zabytków

|

2005

|

issue 1

113-115

EN

An international conference on the penal law protection of cultural heritage, held in Gdańsk from 30 May to 1 June 2005, was organised by the Prosecutor’s Office of Appeal in Gdańsk under the patronage of the ministers of culture and justice. The two fundamental issues present in the papers and discussions were the inclusion of crimes against historical monuments into the penal code and the activity of art experts in penal procedure. Although the chief addressees of the conference were prosecutors, the event attracted numerous representatives of the world of science, the court system, the police, secular and Church services specialising in the protection of historical monuments as well as all persons interested in the topic. Many of the aspects of the conference were truly unprecedented – on the one hand, it witnessed an extensive exchange of experiences and views between representatives of the administration of justice and the conservation services; on the other hand, it gathered not only representatives of state organs but also scientists and Church subjects engaged in the protection of cultural heritage.

6

Kasata klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim i jego rewindykacja

72%

Sitnik A. K.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2016

|

vol. 25

|

issue 3

115-126

XX

A Bernardine Friary in Piotrków was founded by Florian Starczewski in 1625. It belonged to Kujawy-Kalisz Diocese till 1818 and since 1920 it has belonged to Łódź Diocese. Till 1628 it was in the Wielkopolska Bernardine Province and since 1920 in the Polish Province. In 1864 tsar’s authorities closed down the friary because of the friars’ involvement in the so called “January Uprising”. They were taken to the appointed Bernardine Friary in Warta. Quite a few of them decided to secularize. With the closing of the Friary philosophical studies closed down in Piotrków Trybunalski. Only a few Bernardine students managed to finish theological studies and be ordained. After the Friary closing down its buildings as well as the church fell into ruin. In 1922 Kujawy-Kalisz bishop Stanisław Zdzitowiecki allowed Bernardine Friars to reclaim Piotrków Friary and the church.

7

Problem rewindykacji kościelnej nieruchomości Polskiego Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów we Wrocławiu

72%

Zawiślak M.

Studia z Prawa Wyznaniowego

|

2020

|

vol. 23

387-419

EN

The main aim of the paper is to present the course of the restitution proceedings concerning the church property of the parish of the Polish Evangelical Christian Baptist Church in Wrocław, as well as to analyse the administrative decisions issued during the proceedings. Special attention is given to the legal issues related to applying art. 2 para. 4 of the decree of 8 March 1946 on abandoned and post-German properties and to the consequences of the resolution of the Supreme Court of 19 December 1959 for the legal effects in the interpretation of art. 2 para. 4 of the decree. A definitive decision on this issue that refused to grant the right of ownership to the Church was issued only 13 years after the restitution application had been submitted. The excessive duration of the proceedings was confirmed by the judgment of the European Court of Human Rights (Application no. 32045/10). The Second Congregation in Wrocław (the legal successor of the above-mentioned parish) did not recover the property lost after World War II under the provisions of the act regulating the legal situation of the Church of Christian Baptists in the Republic of Poland. A close examination of the circumstances of the lengthy restitution litigation indicates that in order to resolve the question of the right of ownership of this property, it is necessary to pursue another route than the administrative one.

PL

Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest ukazanie przebiegu postępowania rewindykacyjnego nieruchomości kościelnej należącej do parafii Polskiego Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów we Wrocławiu, wraz z analizą wydanych w toku postępowania decyzji administracyjnych. Szczególna uwaga została zwrócona na zagadnienia prawne związane z zastosowaniem art. 2 ust. 4 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich oraz konsekwencjami uchwały Sądu Najwyższego z 19 grudnia 1959 roku co do skutków prawnych interpretacji art. 2 ust. 4 tego dekretu. W tej sprawie prawomocna decyzja o odmowie przyznania Kościołowi prawa własności została wydana dopiero po 13 latach od złożenia wniosku rewindykacyjnego. W toku całego postępowania doszło do przewlekłości, co potwierdził wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie ze skargi nr 32045/10. Drugi Zbór we Wrocławiu (następca prawny wspomnianej wyżej parafii) nie odzyskał prawa własności nieruchomości utraconej po II wojnie światowej na podstawie przepisów ustawy regulującej sytuację prawną Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej. Okoliczności faktyczne przedstawione w niniejszym artykule na kanwie wieloletniego sporu rewindykacyjnego pozwalają na wyprowadzenie wniosków o konieczności uregulowania prawa własności tej nieruchomości w innym trybie niż administracyjny.

8

Revindication of religious organizations’ properties in Poland: Thirty years’ experience of building a democratic state ruled by law

72%

Walencik D.

Studia z Prawa Wyznaniowego

|

2022

|

vol. 25

5-41

PL

Celem tego artykułu jest analiza przepisów, na mocy których odbywa się w Polsce po 1989 r. rewindykacja nieruchomości osób prawnych związków wyznaniowych upaństwowionych w okresie Polski Ludowej. Omówiono w nim zarówno tryby, jak i sposoby regulacji spraw majątkowych wyznaniowych osób prawnych, uwzględniając liczne zmiany stanu prawnego wprowadzane kolejnymi nowelizacjami przepisów oraz ewolucję ich wykładni dokonywanej przez judykaturę i doktrynę. Zwrócono szczególną uwagę na dyskusyjne kwestie prawne, w tym na nieuprawnione zróżnicowanie sytuacji prawnej poszczególnych związków wyznaniowych. Przeprowadzone w artykule analizy prowadzą do wniosku, że ustawodawca konsekwentnie uwłaszczył wszystkie wyznaniowe osoby prawne, stosując zasadę status quo. Zastrzeżenia budzą jedynie przepisy art. 60 ust. 6 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego i art. 35 ust. 3 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, zgodnie z którymi skarga na niewydanie przez wojewodę decyzji jest dopuszczalna po upływie 2 lat od daty wszczęcia postępowania administracyjnego. Wprowadzone do polskiego systemu prawnego przepisami ustawy z 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego postępowanie regulacyjne, powielone następnie w przepisach ustaw o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz gmin wyznaniowych żydowskich, a także w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, było pod wieloma względami oryginalne i nowatorskie. Stwarzało bowiem możliwość pozasądowego dochodzenia roszczeń z udziałem zainteresowanych – wyznaniowych osób prawnych i państwa. Z perspektywy czasu postępowanie regulacyjne można postrzegać jako instrument sprawiedliwości tranzycyjnej. Z upływem lat w wyniku zaniedbań ustawodawcy instrument ten stawał się jednak coraz bardziej niespójny z obowiązującą Konstytucją RP i wyznaczonymi przez nią standardami. Odnośnie do możliwości przekazania nieruchomości rolnych osobom prawnym związków wyznaniowych na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski nie ustanowiono terminu ad quem dla składania wniosków w przypadku osób prawnych Kościoła Katolickiego, ale równocześnie wprowadzono dodatkowe kryteria obostrzające oraz zawężono krąg podmiotów uprawnionych do przekazania nieruchomości. Negatywnie należy ocenić stworzenie w 2004 r. możliwości składania nowych wniosków rewindykacyjnych przez osoby prawne Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Kościoła Ewangelicko-Reformowanego oraz Kościoła Chrześcijan Baptystów w trakcie przekształcenia postępowania administracyjnego w postępowanie regulacyjne. Zasygnalizowane zastrzeżenia są w głównej mierze efektem braku po przemianach ustrojowych systemowego rozwiązania problemu rewindykacji nie tylko mienia związków wyznaniowych, ale przede wszystkim pozostałych podmiotów. Uporządkowanie stosunków własnościowych w Polsce, w tym również zrekompensowanie strat będących wynikiem działalności władz komunistycznych, mimo upływu 30 lat od zmiany systemu politycznego, pozostaje sprawą ostatecznie nierozwiązaną.

EN

This article analyzes the provisions under which the property of legal entities of religious organizations in Poland nationalized during the Polish People’s Republic is revindicated after the year 1989. The paper discusses models and methods of regulating the property matters of church legal entities, taking into account numerous changes in the legal status due to subsequent amendments to the provisions as well as the evolution of their interpretation by the judicature and doctrine. Special attention is paid to debatable legal issues, including the unauthorized differentiation of the legal situations of individual religious organizations. It can be concluded that the legislator has consistently enfranchised all church legal entities by applying the status quo principle. The only provisions that raise objections are those of Art. 60 para. 6 of the Act on the relationship between the State and the Catholic Church and Art. 35 para. 3 of the Act on the relationship between the State and the Evangelical Methodist Church, according to which a complaint to a voivode on the failure to issue a decision can be submitted after a period of two years from the date of initiation of administrative proceedings. The regulatory proceedings introduced into the Polish legal system by the provisions of the Act of 1989 on the relationship between the State and the Catholic Church, duplicated in the provisions of the Acts on the relationship between the State and the Polish Autocephalous Orthodox Church, Evangelical Church of the Augsburg Confession, and Jewish Religious Communities, as well as in the Act on guarantees of freedom of conscience and religion were original and innovative in many respects. Based on the proceedings, it was possible to pursue claims out-of-court with the participation of the interested parties, that is, church legal entities and the State. In retrospect, the regulatory proceedings can be considered an instrument of transitional justice. Over the years, however, as a result of the negligence of the legislator, that instrument has become increasingly inconsistent with the 1997 Constitution of the Republic of Poland and the standards set by it. With regard to the possibility of transferring agricultural property located in the Western and Northern Territories of Poland to legal entities of religious organizations, no ad quem deadline to submit applications has been established for legal entities of the Catholic Church. Meanwhile, additional restrictive criteria have been introduced and the list of entities authorized to transfer the property narrowed down. Allowing legal entities of the Polish Autocephalous Orthodox Church, Evangelical Reformed Church, and Baptist Church to file new revindication requests in 2004 in the course of transforming the administrative proceedings into regulatory proceedings should be assessed negatively. The objections raised are mainly the result of the lack of a post-transition systemic solution to the issue of revindication not only of the property of religious organizations but, most of all, other entities. Even though 30 years have passed since the change in the political system in Poland, regulating property relations, including compensation for losses resulting from the activities of the communist authorities, remains an unsolved issue.

9

Rewindykacja dóbr kultury na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949

72%

Kudelski R.

Kwartalnik Historyczny

|

2016

|

vol. 123

|

issue 1

EN

Throughout the entire Second World War Polish museum staff, archivists, and librarians attempted to gather information about the plunder of cultural property carried out by the German occupation authorities. Data pertaining to the outcome of this campaign, the persons involved in it, and the destinations of the art, library, and archive collections reached a special cell of the Polish government-in-exile in London. The documentation amassed in this manner became an important element of the revindication undertaken by the officials of the Ministry of Culture and Art several months prior to the end of the war. Owing to information indicating that a large part of the collections had been taken to Lower Silesia, already in February 1945 attempts were made to reach the terrains of this former German province seized by the Red Army and to initiate a search for plundered cultural property. This initiative could not be realised, however, due to the still existing threat of wartime hostilities and the activity of Soviet detachments dealing with the repossession of “post-German” property (i.a. museum collections). Not until May 1945, when Polish administration assumed authority in Lower Silesia, did the museum staff, archivists, and librarians gain an opportunity for embarking upon a recovery campaign. The information gathered for years proved extremely valuable, making it possible to discover successive storehouses containing loot removed by the German occupation authorities from Poland. In the course of several years, numerous works of art, archive material, and library collections were recovered in Lower Silesia. A report made by the Office of Recoveries and Reparations, which coordinated this operation at the end of the 1940s, includes information indicating that 29 train carriages and 118 lorries containing cultural property plundered from Polish collections left Lower Silesia in 1945–1950.

PL

Przez cały okres II wojny światowej polscy muzealnicy, archiwiści i bibliotekarze starali się gromadzić informacje na temat grabieży dóbr kultury prowadzonej przez niemieckie władze okupacyjne. Dane dotyczące skutków tej działalności, osób w nią zaangażowanych, a także miejsc wywozu zbiorów sztuki, kolekcji bibliotecznych i archiwalnych, trafiały do specjalnej komórki rządu polskiego na uchodźstwie w Londynie. Zgromadzona w ten sposób dokumentacja stała się ważnym elementem działań rewindykacyjnych podjętych przez urzędników Ministerstwa Kultury i Sztuki na kilka miesięcy przed zakończeniem wojny. Ze względu na doniesienia wskazujące, że duża część zbiorów została wywieziona na Dolny Śląsk, już w lutym 1945 r. podjęto starania, by dotrzeć na tereny tej niemieckiej prowincji zajęte przez Armię Czerwoną i rozpocząć poszukiwania zrabowanych dóbr kultury. Inicjatywa ta nie mogła być jednak zrealizowana z uwagi na wciąż istniejące zagrożenie działaniami wojennymi oraz aktywność radzieckich oddziałów, które zajmowały się przejmowaniem „poniemieckiego” majątku (w tym zbiorów muzealnych). Dopiero w maju 1945 r., kiedy władzę na terenie Dolnego Śląska przejęła polska administracja, muzealnicy, archiwiści i bibliotekarze uzyskali możliwość podjęcia działalności rewindykacyjnej. Gromadzone przez lata informacje okazały się niezwykle wartościowe. Dzięki nim odkrywano kolejne składnice, w których znajdowały się liczne dobra kultury wywiezione z Polski przez niemieckie władze okupacyjne. W ciągu kilku lat z Dolnego Śląska rewindykowano duże ilości dzieł sztuki, archiwaliów i zbiorów bibliotecznych. W raporcie Biura Rewindykacji i Odszkodowań Wojennych, które pod koniec lat czterdziestych XX w. koordynowało tę operację, znalazła się informacja wskazująca, że w latach 1945–1950 z terenu Dolnego Śląska wysłano 28 wagonów kolejowych i 118 samochodów ciężarowych zawierających dobra kultury zrabowane z polskich kolekcji.

10

WWII vicissitudes of the insignia of king Augustus III

72%

Kudelski J. R.

Muzealnictwo

|

2021

|

issue 62

129-138

PL

W czasie II wojny światowej zajęciu, przemieszczeniu i wywozowi uległo wiele cennych dzieł sztuki znajdujących się w polskich zbiorach publicznych i prywatnych. Ze względu na wartość niektórych obiektów władze okupacyjne podjęły decyzję o przekazaniu części z nich niemieckim muzeom. Taki los spotkał m.in. insygnia koronacyjne króla Augusta III i jego żony Marii Józefy. Niemieccy urzędnicy przejęli regalia należące do Muzeum Narodowego w Warszawie już w 1939 roku. Początkowo przewieziono je do Krakowa – stolicy Generalnego Gubernatorstwa. Kilka miesięcy później insygnia wróciły do Warszawy. W 1941 r. upomniał się o nie szef Kancelarii Rzeszy dr Hans Lammers. Decyzją Adolfa Hitlera regalia miały trafić do zbiorów Grünes Gewölbe w Dreźnie, dokąd wywieziono je z Warszawy w 1942 roku. Pod koniec wojny zostały ewakuowane do składnicy dzieł sztuki w podziemiach twierdzy Königstein. Po jej zakończeniu insygnia zostały wywiezione – wraz z innymi dobrami kultury – do Moskwy. Dopiero w 1960 r. władze radzieckie zwróciły Polsce cenne regalia.

EN

During WW II, numerous precious art works from Polish public and private collections were looted, displaced and taken out of Poland. In view of the value of some of those pieces, the invaders’ authorities decided to have them transferred to German museums, and this is what happened to the coronation insignia of King Augustus III and his spouse Maria Josepha. German officials took over the regalia which were property of the National Museum in Warsaw already in 1939. Some time after, they were transferred to Cracow, the capital of the General Government. Several months later the insignia returned to Warsaw. In 1941, Dr Hans Lammers, Chief of the Reich Chancellery, requested them. On Adolf Hitler’s decision they were to be transferred to Dresden’s Grünes Gewölbe; in order to be transported there they were taken from Warsaw in 1942. By the end of the war, they were evacuated to a repository of artworks in the cellars of the Königstein Fortress. After WW II had ended, they were relocated, together with other cultural goods, to Moscow. It was only in 1960 that the Soviet regime returned the precious regalia to Poland.

11

Niezwykłe losy ścinawskiego retabulum. Z dziejów sztuki sakralnej w powojennej Polsce

61%

Maj B.

Perspektywy Kultury

|

2020

|

vol. 29

|

issue 2

225-250

EN

The article shows the extraordinary story of a retable from the town of Steinau an der Oder (today’s Ścinawa). This unique monument could have been destroyed several times in its history, and yet, in spite of the circumstances, it survived and is still a feast to the eyes of visitors to the beautiful basilica of the Cistercian fathers in Mogiła. The example of the Ścinawa retable lets us trace the actions of the post-War revindicators who, on the one hand, saved and secured many valuable monuments, especially from Lower Silesia, from looting or devastation, and on the other, due to their hasty and chaotic actions, many individual fragments thereof were separated during transports lost their provenance for many years.

PL

Artykuł ukazuje niezwykłe losy retabulum pochodzącego z miasta Steinau an der Oder – dzisiejszej Ścinawy. Ten wyjątkowy zabytek kilkakrotnie w swojej historii mógł ulec zniszczeniu, a jednak, jakby na przekór okolicznościom, przetrwał i cieszy oczy odwiedzających przepiękną bazylikę ojców cystersów w Mogile. Na przykładzie ścinawskiego retabulum można prześledzić działania powojennych rewindykatorów, którzy z jednej strony uratowali i zabezpieczyli przed grabieżą lub dewastacją wiele cennych zabytków, szczególnie z Dolnego Śląska, a z drugiej strony, wskutek zbyt szybkich i chaotycznych działań doprowadzali do tego, że poszczególne fragmenty rozdzielone podczas transportów na wiele lat traciły swoją proweniencję.

12

Zabytkowe wyposażenie śląskich rezydencji w latach 1945-1949 w świetle polskich materiałów archiwalnych

58%

Merta-Staszczak A.

Ochrona Zabytków

|

2018

|

issue 2

133-155

PL

Pierwsze lata powojenne były okresem kluczowym w odzyskiwaniu wywożonych podczas okupacji i rozproszonych po całym regionie dóbr kultury z kolekcji prywatnych, muzealnych oraz kościelnych. W warunkach odbudowy państwa i ustanawiania nowych, polskich struktur administracyjnych w sprawy kultury oraz dziedzictwa narodowego zaangażowane było niewielkie środowisko złożone m.in. z historyków, muzealników i konserwatorów zabytków, ale również zwykłych urzędników. Grupie tej brakowało zarówno środków finansowych, jak i zasobów ludzkich, dlatego jej działania miały bardzo ograniczone rozmiary. Skupiały się przeważnie wokół miast powiatowych, muzeów regionalnych oraz zabytków uważanych za najcenniejsze i najważniejsze. Chociaż wkład uczestników tych poszukiwań w zabezpieczenie zabytków ruchomych był niezwykle ważny, często nie docierali oni do zlokalizowanych daleko od ośrodków miejskich zespołów zamkowych, dworskich i pałacowych lub przybywali zbyt późno, aby ocalić czasowo zmagazynowane tam zbiory. Przez kolejne lata po 1945 roku w wielu majątkach stacjonowały wojska radzieckie, które prowadziły regularny wywóz rezydencjonalnego wyposażenia lub niszczyły go przed swoim wyjazdem. Dopóki jednak te miejsca znajdowały się w administracji sowieckiej, polscy urzędnicy nie mogli oszacować skali tych zniszczeń. Opuszczone przez dawnych właścicieli i niepilnowane rezydencje były też przeszukiwane i rabowane przez szabrowników i wandali, a znajdujące się w nich mienie najczęściej bezpowrotnie ginęło.

EN

The first post-war years were a key period in the recovery of private, museum and church cultural property collections that were taken away during the occupation and scattered throughout the region. In the context of the state reconstruction and building new Polish administrative structures, a small group of people was involved in issues of culture and national heritage, including historians, museum workers, and conservators, as well as ordinary officials. The group lacked both financial and human resources, so its activities were very limited in scale. They mainly focused on district towns, regional museums and monuments considered as the most valuable and most important. Although the contribution of people engaged in this search to the protection of movable monuments was extremely important, they often did not reach castles, palaces and manors located far from the urban centres or arrived too late to save collections stored there temporarily. After 1945, in many estates, Soviet troops were stationed, which systematically carried the residential equipment away or destroyed it before leaving. However, until these sites were under the Soviet administration, Polish officials could not estimate the scale of damages. Abandoned by former owners and unmanaged residences were also searched and robbed by looters and vandals, and the property located there was usually lost forever.

13

Rewindykacja mienia Kościoła Ewangelicko-Unijnego na przykładzie województwa wielkopolskiego

58%

Rozczyński B.

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny

|

2019

|

vol. 81

|

issue 1

101-114

EN

The article discusses issues related to the revendication of the property of the Evangelical-Union Church. The regulatory proceedings initiated in connection with the real property located in the territory of the Wielkopolska Province serve as an example. To this end, the author analyzes the issue related to the succession of the powers of the Evangelical-Union Church for the benefit of the Evangelical-Augsburg Church, and the possibility of asserting claims against the State Treasury and local governments. In addition, the article presents an analysis of the existing practice and case-law designated for conducting the regulatory proceedings of the Regulatory Commission, as well as of common courts and administrative costs. The author also draws attention to the consequences of provisions that regulate this issue not being precisely formulated by the legislator, thereby posing significant problems in their interpretation and application.

PL

W artykule omówiono problematykę dotyczącą rewindykacji mienia Kościoła Ewangelicko-Unijnego. Jako przykłady posłużyły postępowania regulacyjne wszczęte w stosunku do nieruchomości znajdujących się na terenach województwa wielkopolskiego. W tym celu autor przeanalizował zagadnienie związane z sukcesją uprawnień Kościoła Ewangelicko-Unijnego na rzecz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz możliwością występowania z roszczeniami w stosunku do Skarbu Państwa i samorządów. Ponadto zaprezentowano analizę dotychczasowej praktyki i orzecznictwa wyznaczonej do prowadzenia postępowania regulacyjnego Komisji Regulacyjnej, a także sądów powszechnych i administracyjnych. Autor zwrócił również uwagę na konsekwencje nieprecyzyjnie uregulowanych przez ustawodawcę przepisów, które regulują przedmiotową materię i stwarzają istotny problem w ich interpretacji oraz stosowaniu.

14

WALKA O TZW. REWINDYKACJĘ WILEŃSKICH DÓBR KULTURY PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

58%

Olkowski R.

Muzealnictwo

|

2017

|

vol. 58

195-207

EN

The article describes the so-called requisition campaign carried out in Vilnius city and region and Kaunas, Lithuania, the aim of which was to recover the cultural heritage which was supposed to stay abroad as a result of the change of borders after World War II for the Polish State and its citizens People connected with the Cultural Department established by the Polish Committee of National Liberation in 1944 at the Office of the Chief Plenipotentiary for Evacuation in the Lithuanian Soviet Socialist Republic. The Cultural Department carried out this activity under the Agreement between the Polish Committee of National Liberation and the Government of the Lithuanian Soviet Socialist Republic regarding the evacuation of Polish citizens from Soviet Lithuania and Lithuanian citizens from Poland concerning the mutual repatriation of peoples. The article aims to recall the private collections and most important cultural institutions in Vilnius from the period before 1939 which failed to be transported from Vilnius to Poland, despite the great efforts of many people. However, regardless of the result, the actions described and those who conducted them deserve to be recalled and mentioned in the subject-matter literature.

PL

Tematem artykułu są działania tzw. akcji rewindykacyjnej prowadzone na terenie Wilna, Wileńszczyzny i tzw. Litwy Kowieńskiej, których celem było uratowanie dla Państwa Polskiego i jego obywateli dorobku kulturalnego, mającego pozostać poza obszarem kraju na skutek zmiany granic po II wojnie światowej. Ratowaniem zabytków, archiwów i bibliotek zajmowały się osoby związane z Wydziałem Kultury utworzonym przez Rząd PKWN w 1944 r. przy Urzędzie Głównego Pełnomocnika do Spraw Ewakuacji w Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Wydział Kultury prowadził działalność w następstwie podpisania Układu pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej dotyczącego ewakuacji obywateli polskich z terytorium Litewskiej SSR i ludności litewskiej z terytorium Polski, mówiącego o wzajemnej repatriacji ludności. Zamiarem artykułu jest przywołanie kolekcji prywatnych i najważniejszych instytucji kulturalnych Wilna sprzed 1939 r., których mimo ogromnego wysiłku wielu osób, w większości nie udało się przewieść z Wilna do Polski. Jednak – niezależnie od wyników – opisane działania i przeprowadzające je osoby zasługują na ich przypomnienie i utrwalenie w literaturze przedmiotu.

Refine search results

"Aresztowanie" ołtarza Wita Stwosza : wystawa na Wawelu 1949-1957

Zapomniany bohater – Jan Morawiński (1907–1949). Część druga

Wojenne losy insygniów króla Augusta III

WILANOWSKIE DZIEŁA SZTUKI W NIEMIECKIM KATALOGU SICHERGESTELLTE KUNSTWERKE IM GENERALGOUVERNEMENT

PRAWNOKARNA OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Kasata klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim i jego rewindykacja

Problem rewindykacji kościelnej nieruchomości Polskiego Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów we Wrocławiu

Revindication of religious organizations’ properties in Poland: Thirty years’ experience of building a democratic state ruled by law

Rewindykacja dóbr kultury na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949

WWII vicissitudes of the insignia of king Augustus III

Niezwykłe losy ścinawskiego retabulum. Z dziejów sztuki sakralnej w powojennej Polsce

Zabytkowe wyposażenie śląskich rezydencji w latach 1945-1949 w świetle polskich materiałów archiwalnych

Rewindykacja mienia Kościoła Ewangelicko-Unijnego na przykładzie województwa wielkopolskiego

WALKA O TZW. REWINDYKACJĘ WILEŃSKICH DÓBR KULTURY PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ