Search results

1

Rejestry chorągwi arkebuzerskich braci Jarosza (Hieronima) i Krzysztofa Pigłowskich z 1651 r. Edycja źródłowa

100%

Staręgowski B.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2015

|

vol. 70

EN

Military parade registers, which function as both military and financial documentation, are some of the most important documents providing insight into the functioning of the Old Polish army. Their reliable preparation was a condition of the proper pay soldiers received for their service. The discussed register covers two regiments of arquebuse raiders of Jarosz (Hieronim) and Krzysztof Pigłowski, who in 1651 changed their enlistment from the local to the state government. The registers were drafted in October 1651 and reflected the payouts for the year’s fourth quarter.

PL

Jednymi z najważniejszych dokumentów pozwalających poznać funkcjonowanie armii staropolskiej są rejestry popisowe, będące aktami skarbowo-wojskowymi. Od ich rzetelnego sporządzenia zależała właściwa wypłata żołdu żołnierzom za ich służbę. Przedstawiony rejestr dotyczy dwóch chorągwi arkebuzerskich braci Jarosza (Hieronima) i Krzysztofa Pigłowskich, którzy w 1651 r. przeszli z zaciągu samorządowego na państwowy. Rejestry zostały sporządzone w październiku 1651 r. i były podstawą do wyliczenia żołdu za czwarty kwartał.

2

„To jest firmamentum potestatis regia”. Wojsko kwarciane w latach 1587–1588

100%

Pieńkowski M. A.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2021

|

vol. XXII (LXXIII)

|

issue 3 (277)

9-42

EN

The article discusses the strength and functions of the quarter army (wojsko kwarciane) during the turbulent third interregnum and the first year of the reign of Sigismund III. Besides being highlighted in a study by Jan Wimmer, this problem has so far not been discussed in great detail in the literature regarding the subject. Thanks to gaining access to previously unused fiscal-military materials, it was possible to determine not only the size of this army in particular quarters of the period of interest, but also the names of individual captains, the vast majority of whom took part in the wars with Moscow under Stefan Batory. Later, some of them made careers in senatorial and dignitary circles, which were associated with military service and holding the title of captain. It is also worth noting that the participation of the army in the war with Archduke Maximilian and at the Battle of Byczyna was verified. Another important aspect discussed in the article is the political context behind the use of the army in the doubling of the election sejm and the attempts to weaken the position of the Grand Hetman of the Crown, Jan Zamoyski, and subjecting his prerogatives to a nationwide discussion on the scope of power held by central officials. This issue is of particular importance from the perspective of the Ruthenian nobility, who were still threatened by Tatar invasions.

RU

В статье обсуждается численность и функционирование Кварцяного войска в бурное третье междуцарствие и в первый год правления Сигизмунда III. Эта проблема до сих пор не слишком подробно обсуждалась в специализированной литературе; она была лишь обозначена в исследовании Яна Виммера. Благодаря доступу к ранее неиспользованной базе военно-расчетных материалов, удалось определить не только численность этой армии в конкретных кварталах интересующего периода, но и имена ротмистров, подавляющее большинство которых принимало участие в войнах с Москвой под руководством Стефана Батория. Позже некоторые из них сделали карьеру в группе сенаторов и сановников, что было связано с военной службой и присвоением звания ротмистра. Также стоит отметить, что верификации подверглось участие квартальных в войне с эрцгерцогом Максимилианом и в битве под Бычиной. Не менее важным аспектом, обсуждаемым в статье, является политический контекст использования Кварцяного войска в ситуации раздвоения выборного сейма и попыток ослабить позиции великого гетмана коронного Яна Замойского, а также подчинение его прерогатив общенациональной дискуссии о полномочиях центральных чиновников. Этот вопрос имеет особое значение с точки зрения русинской знати, постоянно находящейся под угрозой татарского нашествия.

PL

Artykuł omawia liczebność i funkcjonowanie wojsk kwarcianych w burzliwym trzecim bezkrólewiu oraz w pierwszym roku panowania Zygmunta III. Problem ten nie był dotychczas szerzej omawiany w literaturze przedmiotu, a jedynie zasygnalizowany w opracowaniu Jana Wimmera. Dzięki dotarciu do niewykorzystanych dotychczas materiałów skarbowo-wojskowych udało się ustalić nie tylko liczebność tego wojska w poszczególnych kwartałach interesującego okresu, ale także nazwiska rotmistrzów, spośród których zdecydowana większość brała udział w wojnach z Moskwą za Stefana Batorego. W późniejszym czasie część z nich zrobiła kariery w gronie senatorsko-dygnitarskim, co wiązało się ze służbą wojskową i piastowaniem tytułu rotmistrza. Warto także podkreślić, że weryfikacji został poddany udział kwarcianych w wojnie z arcyksięciem Maksymilianem i w bitwie pod Byczyną. Nie mniej istotnym aspektem, poruszonym w artykule, jest kontekst polityczny użycia kwarcianych w sytuacji rozdwojenia sejmu elekcyjnego i prób osłabienia pozycji hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego oraz poddanie jego prerogatyw ogólnokrajowej dyskusji nad zakresem władzy urzędników centralnych. Kwestia ta nabiera szczególnego znaczenia z perspektywy szlachty ruskiej, ciągle zagrożonej najazdami tatarskimi.

3

„All Captains of His Majesty”. The Quarter Army between 1589–1591

100%

Pieńkowski M.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2023

|

vol. XXIV(LXXV)

|

issue 2(284)

11-52

EN

The article discusses the strength and functioning of the quarter army between 1589–1591. This problem has not been discussed in detail in the subject literature so far, besides being highlighted in a study by Jan Wimmer. Thanks to having access to military and treasury materials, it was possible to determine not only the strength of the quarter army during the period in question but also the names of individual cavalry captains. During the chronological period covered by the article there was a large Tatar invasion inspired by the Ottoman Empire, which was connected to the disagreement between them and the Habsburgs with the peace treaty that ended the rivalry for the Polish throne between 1587–1588. The invasion coincided with the absence of Sigismund III from the country, which intensified the threat and resulted in the rapid enlargement of the entire Crown army. The issue was discussed at the Sejm of 1590, which in turn imposed huge tax increases due to the imminent prospect of war with the Ottoman Empire. There was political polarization among nobility was against the war, which resulted in the cancellation of several parliamentary resolutions. Consequently, the rapidly growing army did not receive its due pay, establishing the military confederation under Gliniany. As a result, there was a significant reduction of the quarter army and a reduction in the power of the Great Crown Hetman Jan Zamoyski, who had attempted to rival the king regarding influence over the state.

DE

Dieser Aufsatz befasst sich mit dem Umfang und der Funktionsweise der Quarttruppen in den Jahren 1589–1591. Diese Problematik war kein ausführlicher Gegenstand der bisherigen Literatur und wurde lediglich in der Studie von Jan Wimmer oberflächlich behandelt. Durch den Zugang zu militärischen Finanzakten konnten nicht nur die zahlenmäßigen Ausmaße dieser Armee in den einzelnen Quartieren des relevanten Zeitraums ermittelt werden, sondern auch die Namen der Rittmeister. In dem behandelten Zeitraum kam es zu einem großen, vom Osmanischen Reich inspirierten Tatareneinfall im Zusammenhang mit dem Friedensschluss zwischen der Polen-Litauen und den Habsburgern, der die Rivalität um den polnischen Thron von 1587–1588 beendete. Der Tatarenangriff fiel mit der Landesabwesenheit Sigismunds III. zusammen, was die Bedrohung verschärfte und zu einer raschen Vergrößerung der Quarttruppen und der gesamten Kronarmee führte. Das Thema fand seine Fortsetzung auf dem Sejm von 1590, der umfassende Steuern mit der Aussicht auf einen Angriffskrieg gegen die Hohe Pforte erhob. Da der Adel sich gegen diese Beschlüsse positionierte, kam es zu einer politischen Polarisierung, und damit zur Annullierung eines Teils der Sejmbeschlüsse. Infolgedessen erhielt die sich rasch vergrößernde Armee nicht den ihr zustehenden Sold und bildete bei Gliniany den ersten militärischen Zusammenschluss der Geschichte. Infolgedessen kam es zu einer erheblichen Umerziehung der Quarttruppen und zu einer Verringerung der hetmanischen Macht Jan Zamoyskis vor dem Hintergrund seiner Rivalität mit dem König um Einflüsse im Staat.

PL

Artykuł prezentuje liczebność i funkcjonowanie wojska kwarcianego w latach 1589–1591. Problem ten nie był dotychczas szerzej omawiany w literaturze przedmiotu, a jedynie zasygnalizowany w opracowaniu Jana Wimmera. Dzięki dotarciu do materiałów skarbowo-wojskowych udało się ustalić nie tylko liczebność tego wojska w poszczególnych kwartałach interesującego okresu, ale także nazwiska rotmistrzów. W okresie tym doszło do dużego najazdu tatarskiego inspirowanego przez Imperium Osmańskie, w związku z zawarciem między Rzeczpospolitą i Habsburgami traktatu pokojowego, kończącego rywalizację o tron polski z lat 1587–1588. Atak ordy zbiegł się w czasie z nieobecnością Zygmunta III w kraju, co spotęgowało zagrożenie, skutkując szybkim powiększeniem wojska kwarcianego i całej armii koronnej. Kwestia ta znalazła swoją kontynuację na sejmie 1590 r., który uchwalił ogromne podatki z perspektywą wojny zaczepnej przeciwko Wysokiej Porcie. W związku z tym, że opinia szlachecka była temu przeciwna, doszło do polaryzacji politycznej i anulowania części uchwał sejmowych. W rezultacie szybko powiększająca się armia nie otrzymała należnego żołdu, zawiązując pod Glinianami pierwszą w dziejach konfederację wojskową. Doszło wówczas do znaczącej redukcji wojska kwarcianego oraz zmniejszenia władzy hetmańskiej Jana Zamoyskiego na tle jego rywalizacji z królem o wpływy w państwie.

Refine search results

2 Przegląd Historyczno-Wojskowy

1 Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

1 2023

1 2021

1 2015

1 Pieńkowski M.

1 Pieńkowski M. A.

1 Staręgowski B.

Rejestry chorągwi arkebuzerskich braci Jarosza (Hieronima) i Krzysztofa Pigłowskich z 1651 r. Edycja źródłowa

„To jest firmamentum potestatis regia”. Wojsko kwarciane w latach 1587–1588

„All Captains of His Majesty”. The Quarter Army between 1589–1591