Search results

1

BYĆ ROZTROPNYM, CZYLI PRZEWIDYWAĆ Z MYŚLI FILOZOFICZNEJ SENEKI MŁODSZEGO O CNOCIE „PRUDENTIA”

100%

Budzanowska D.

Colloquia Litteraria

|

2009

|

vol. 8

|

issue 1/2

51-77

PL

Wisdom is foresight. Philosophical thought of Seneca the Younger about the virtue of prudentia One of the most important themes in the literary legacy of Seneca, a Roman stoic philosopher and tutor of young Nero, is the science on virtues. Withing its aretology there is the virtue of prudence, prudentia, whose definition is: facienda providere. By way of example, we may understand it as predicting the effects of, for instance, enacting a specific law. The virtue of prudentia refers also to proper counseling, actually in different situations: prudentia suaserit; it recommends to make good use of present times, to care for the future, think and deliberate. To live prudently means to live for the moment, to take advantage of our life time of in a good way.

2

Roztropność, rozsądek, rozwaga – cnoty zalecane nie tylko Polakom. O twórczości etycznej i pedagogicznej Wincentego Kadłubka

71%

Żywczok A.

Roczniki Pedagogiczne

|

2021

|

vol. 13(49)

|

issue 1

119-138

EN

Due to the rare reception of the literary output of Wincenty Kadłubek, a medieval thinker and chronicler, the author of this article examines those literary achievements of Kadłubek’s that relate to axiology and arethology. Such categories as “prudence”, “sense” and “caution”, apart from their ethical provenance, are also closely connected to pedagogics and some of its sub-disciplines. The significant meaning of these categories manifests itself in the spheres of theoretical and practical pedagogics. Therefore, beside containing a sketch of the specific features of the epoch, in which this outstanding Polish intellectual lived and created, and alongside a concise study of the chronicle and the biographical facts, this article also addresses several research problems: how does Wincenty Kadłubek perceive prudence, sense and caution? How does he understand the “origin”/genesis of the human prudence, sense and caution? What significance does the chronicler assign to personification of prudence, sense and caution? What conditions does he consider to be necessary in order to achieve prudence? What factors, in his opinion, hinder these values, and what are their antonyms? How does he propose to overcome all that thwarts prudence, sense and caution, and what advice does he have for educational shaping of these values? The author undertakes a hermeneutic interpretation of the lesser known output of Wincenty Kadłubek in the belief that it belongs to the Polish cultural capital and treasury of tradition, and that it continues to offer much not only to Polish researchers but also to individual recipients.

PL

Ze względu na rzadką recepcję twórczości średniowiecznego myśliciela – Wincentego Kadłubka – autorka artykułu poddała badaniu część osiągnięć dziejopisarskich kronikarza należącą do dorobku aksjologii i aretologii. Kategorie „roztropność”, „rozsądek” i „rozwaga” mają bowiem, oprócz proweniencji etycznej, również wyraźne usytuowanie w dyscyplinie pedagogika i niektórych jej subdyscyplinach. Istotne znaczenie tych kategorii ujawnia się w obszarze pedagogiki teoretycznej i praktycznej. Zatem oprócz przypomnienia specyficznych cech epoki, w jakiej żył oraz tworzył ten wyjątkowy w dziejach narodu polskiego intelektualista, a także zaprezentowania zwięźle zarówno kroniki, jak i faktów biograficznych, niniejszy artykuł stanowi propozycję udzielenia odpowiedzi na kilka pytań: jak Wincenty Kadłubek postrzega roztropność, rozsądek i rozwagę? Jak ujmuje „rodowód”/genezę ludzkiej roztropności, rozsądku i rozwagi? Jakie znaczenie przypisuje kronikarz uosabianiu roztropności, rozsądku i rozwagi? Jakie warunki osiągnięcia roztropności podaje? Jakie czynniki stanowią, w jego przekonaniu, ich przeciwieństwa i przeszkody? Jakie przekazuje wskazówki odnośnie do przezwyciężania tych przeszkód, a także do wychowawczego kształtowania roztropności, rozsądku i rozwagi? Autorka podjęła się hermeneutycznej interpretacji mniej znanej części dorobku Kadłubka w przekonaniu, że analizowane dziedzictwo stanowi kapitał kulturowy narodu, skarbnicę rodzimej tradycji, wciąż mającą wiele do zaoferowania każdemu odbiorcy.

3

Cnota roztropności w ujęciu Josefa Piepera

63%

Jucewicz A.

Nurt SVD

|

2022

|

issue 2

265-278

PL

Josef Pieper (1904-1997) to niemiecki, katolicki filozof, jeden z czołowych popularyzatorów myśli św. Tomasza z Akwinu. W artykule podjęte zostało zagadnienie cnoty roztropności w ujęciu wspomnianego myśliciela. Dla J. Piepera roztropność jest pierwszą z cnót kardynalnych, jest „immanentną, istotną formą” dobra, uformowaną na wzór Mądrości Boga. Realizacja dobra musi być poprzedzona afirmacją celu człowieka, a nie jest to możliwe bez cnoty roztropności. Nakaz roztropności jest decyzją dotyczącą działania moralnego, które ma być wykonane tu i teraz. Z natury rzeczy działania te są podejmowane tylko przez osobę stojącą przed decyzją. Według Piepera celem cnoty roztropności jest uczynić prawdę o Bogu i naturze osoby miarą woli i działania człowieka.

EN

Josef Pieper (1904-1997) a German, Catholic philosopher, one of the leading popularisers of St. Thomas Aquinas’ thought. The article deals with the issue of the virtue of prudence in terms of the aforementioned thinker. For J. Pieper prudence is the first of the cardinal virtues. It is an “immanent, essential form” of good, modelled on the Wisdom of God. The realization of good must be preceded by the affirmation of man’s goal, and this is not possible without the virtue of prudence. The precept of prudence is a decision regarding a moral action to be performed here and now. By the nature of things these actions are taken only by the person facing the decision. According to Pieper the purpose of the virtue of prudence is to make the truth about God and the nature of a person the measure of a person’s will and action.

4

Komplementarność mądrości i roztropności w ludzkim postępowaniu. Ujęcie św. Tomasza z Akwinu

63%

Andrzejuk I.

Rocznik Tomistyczny

|

2012

|

vol. 1

85-107

EN

While considering the problem of human dispositions, Thomas Aquinas indicates the special role of disposition in human action. Its unique position is caused by the fact that it is both intellectual and moral virtue. Wisdom, however, is a intellectual virtue, which relies on ability to cognizing the truth, which is not available to the man in indirect cognition. Therefore, wisdom make the human intellect able to its proper operations – reasoning. However, there is no indirect transfer from wisdom, which is theoretical disposition to the human action and here is the place for prudence, which is disposition of both intellect and will. It seems that cooperation of both virtues plays the considerable role in human activity. Aquinas claims, that the object of human appetite is only cognizable. In this way wisdom – as a virtue concerning human cognition – is related to the prudence, which includes human cognition as well as appetite. The precise analysis of St. Thomas Aquinas’s texts show, that relationship between wisdom and prudence is very strict and both virtues rely on each other. Practically it means, that one cannot be prudent without being wise and one cannot be wise without being prudent.

5

The Dualism of Prudence

51%

Załuski W., Kwarciński T.

Prakseologia

|

2019

|

vol. 161

271-290

EN

Contrary to the rather commonly held opinion that the understanding of prudence (as a certain virtue) has not changed essentially since the ancient times, it is argued in the paper that there are two not only distinct but also incompatible concepts of prudence: the modern – amoral or non-moral, and the classical (Aristotelian-Thomist) – strictly moral. The claim that these concepts are distinct and incompatible implies that ‘modern prudence’ is not part of ‘classical prudence’ but is essentially different from it: one cannot be prudent in both senses (for instance, part of modern prudence is continence/self-control, whereas classical prudence excludes continence/ self-control). Apart from the comparison of both concepts of prudence, the paper also provides an analysis of their relations with the so-called ‘prudential values’ as well as of the causes of the evolution (or rather: revolution) in the understanding of prudence which took place in modern philosophy; It is also argued that within ethics which assumes the classical understanding of prudence there is no place for what Sidgwick called the ‘dualism of practical reason’.

PL

W polemice z dość powszechnie przyjmowaną opinią, że rozumienie roztropności (jako pewnej cnoty) nie ulegało istotnym zmianom od czasów antycznych, w artykule broniona jest teza, że istnieją dwa, nie tylko różne, ale i niedające się ze sobą pogodzić pojęcia roztropności: nowożytne/nowoczesne – niemoralne lub pozamoralne, i klasyczne (Arystotelesowsko-Tomistyczne) – ściśle moralne. Z tezy, iż oba pojęcia są różne i niekompatybilne, wynika, iż ‘nowoczesna roztropność’ nie jest częścią ‘klasycznej’, lecz jest od niej istotnie różna: nie można być równocześnie roztropnym w obu rozumieniach (przykładowo: składową nowoczesnej roztropności jest samokontrola/opanowanie, którą wyklucza roz¬tropność klasyczna). Oprócz porównania obu pojęć roztropności artykuł dostarcza także analizy relacji między nimi i tak zwanymi ‘wartościami roztropnościowymi’, oraz analizy przyczyn ewolucji (czy raczej rewolucji) w rozumieniu roztropności, jaka nastąpiła w czasach nowożytnych. Broniona jest w nim także teza, iż w ramach etyki, która zakłada klasyczne rozumienie roztropności, nie pojawia się Sidgwickowski „dualizm rozumu praktycznego”.

6

Umiarkowanie i roztropność Symeona, władcy bułgarskiego w listach Mikołaja Mistyka, patriarchy Konstantynopola. Kilka uwag

51%

Leszka M. J.

Vox Patrum

|

2022

|

vol. 84

93-104

EN

Between 912–927, Nicholas Mystikos, Patriarch of Constantinople maintained a correspondence with Simeon, ruler of Bulgaria. The goal of Nicholas’ correspondence was to persuade Simeon to end hostilities and make peace with Byzantium. For this purpose, he employed various methods and resorted to a variety of arguments. Appeals to temperance and prudence were clearly means of influencing Simeon to abandon military action and take steps that would bring peace. It seems that for Nicholas Mystikos, the primary criterion for recognizing Simeon as a temperate and prudent man were his actions in the political sphere and whether they were aligned with Byzantine interests.

PL

W latach 912-927 Mikołaj Mistyk, patriarcha Konstantynopola prowadził korespondencję z Symeonem, władca Bułgarii. Jej celem było nakłonienie Symeona do zakończenia działań wojennych i zawarcia pokoju z Bizancjum. By ten cel osiągnąć Mikołaj Mistyk imał się różnych metod i sięgał po różnorodne argumenty. Odwoływanie się patriarchy do umiaru i roztropności było jednym z środków wpłynięcia na Symeona, by ten zaniechał działań militarnych, a podjął takie, które doprowadziłyby do zawarcia pokoju. Dla Mikołaja Mistyka podstawowym kryterium uznania Symeona za człowieka kierującego się w swoim życiu m.in. cnotami umiarkowania i roztropności było to, czy jego działania w sferze politycznej były zgodne z bizantyńskimi interesami.

7

PARTES INTEGRALES JAKO PODSTAWA TŁUMACZENIA CNOTY ROZTROPNOŚCI W TRADYCJI PERYPATETYCKIEJ

51%

Gondek M. J.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2016

|

vol. 59

|

issue 1

41-57

EN

The functioning of prudence is characterized by following parts: integral, subjective, and potential. Fundamental importance for prudence have its integral parts. St. Thomas Aquinas treated them as constituting the virtue of prudence. They have the essential character. Their existence is necessary to achieve a perfect act (perfectum actum) of virtue. Thus it is not possible to explain prudence without taking into account its structure, pay attention to the integral parts. The factor of actualization and perfection, whereby prudence is realized, decided about crucial character of its integral parts.

PL

Funkcjonowanie roztropności charakteryzują części: integralne, subiektywne i potencjalne. Podstawowe znaczenie dla roztropności mają części integralne. Tomasz z Akwinu potraktował je jako konstytuujące cnotę roztropności. Posiadają one charakter konieczny. Ich zaistnienie jest niezbędne do tego, by zrealizował się doskonały akt (perfectum actum) cnoty. Dlatego nie jest możliwe wyjaśnienie roztropności bez ujęcia jej struktury, zwrócenia uwagi na części integralne. O ich kluczowym charakterze decyduje czynnik aktualizacyjno-doskonałościowy, dzięki któremu roztropność się realizuje.

8

Sofiologia jako nowy dział filozofii i sposób na jej ożywienie

38%

Breczko J.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2015

|

issue 15

35-45

RU

Автор постулирует создание нового раздела философии, который был бы систематичным, рациональным рассуждением о мудрости. Автор называет его «софиологией», желая использовать этот термин не только в теологическом значении (как в русской традиции), но и в философском (автор считает, что английский термин wisdom research слишком далек от польского языка). Софиология делилась бы на описательную часть (которая исследовала бы то, как понимали мудрость в разных культурах и временах) и на нормативную часть, которая бы занималась вопросом, чем собственно является мудрость (что такое настоящая мудрость). Таким образом, автор стремлюeт подчеркнуть значение поучительной рефлексии и усилить роль философии в современном культурном пейзаже, в котором специалист и эксперт вытесняют мудреца.

EN

The author proposes the creation of a new branch of philosophy that would be systematic, rational reflection on wisdom. He calls it “sofiologia”, using the term in the sense of not only theological (as in Russian thought), but also philosophically (he thinks that the English term wisdom research is too far from the Polish language). Sofiologia would contain the descriptive part (investigating as wisdom is conceived in different cultures and times) and the operative part, trying to figure out what wisdom really is (what is the true wisdom). He would like to emphasize the importance of sapiential reflection and strengthen the role of philosophy in the contemporary cultural landscape, in which a specialist or an expert displaces a sage.

9

The Crises in the Church and the Problem of Virtue in Christian Life

38%

Kraj T.

Teologia i Moralność

|

2020

|

vol. 15

|

issue 1(27)

137-150

PL

Jesteśmy świadkami kryzysu w niemieckim Kościele. Rozważane są propozycje porzucenia tradycyjnej nauki Kościoła o ludzkiej seksualności i przyjęcia norm nawiązujących do modnych dziś na Zachodzie ideologii, takich jak gender i LGBT, oraz większej „wolności” seksualnej. Te nowe propozycje stanowią część tzw. drogi synodalnej. Powstają pytania o przyczyny kryzysu. Autor widzi wśród nich pominięcie zagadnienia cnoty w postępowaniu moralnym chrześcijanina oraz oparcie się na niewłaściwej (co widać zwłaszcza w przypadku roztropności) intelektualistycznej koncepcji cnoty odwołującej się do Immanuela Kanta. W koncepcji tej świadomość powinnego dobra moralnego wystarcza do jego realizacji. Koncepcja ta pomija znaczenie ludzkich pragnień i skłonności w działaniu moralnym i prowadzi do sytuacji, w której pomimo wiedzy człowiek nie jest w stanie zrealizować poznanego dobra. Wina za ten stan rzeczy jest przypisywana moralnym zobowiązaniom, które jako niedające się zrealizować należałoby porzucić. Autorem innego, realistycznego opisu cnoty jest św. Tomasz z Akwinu. Pomocą w rozwiązaniu współczesnych problemów moralnych jest ponowna refleksja nad realistyczną koncepcją cnoty i jej rolą nie tylko w wypełnianiu chrześcijańskiego powołania, ale także w chrześcijańskim wychowaniu.

Refine search results

1 Colloquia Litteraria

1 Nurt SVD

1 Prakseologia

1 Rocznik Tomistyczny

1 Roczniki Pedagogiczne

1 Teologia i Moralność

1 Vox Patrum

1 Zeszyty Naukowe KUL

1 ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

2 2022

1 2021

1 2020

1 2019

1 2016

1 2015

1 2012

1 2010

1 Andrzejuk I.

1 Breczko J.

1 Budzanowska D.

1 Gondek M. J.

1 Jucewicz A.

1 Kraj T.

1 Kwarciński T.

1 Leszka M. J.

1 Załuski W.

1 Żywczok A.