Search results

1

Galicyjski ruch ludowy w początkowym okresie działalności Stronnictwa Ludowego

100%

Woś P.

Galicja. Studia i materiały

|

2020

|

issue 6

492-506

PL

Narodziny zorganizowanego ruchu ludowego, którego przejawem było powołanie do życia Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, a następnie Stronnictwa Ludowego, było zwieńczeniem wieloletniego procesu rozpoczętego na początku ery konstytucyjnej. Realizacja politycznych dążeń działaczy chłopskich, których pierwszym krokiem stało się powstanie Ludowego Centralnego Komitetu Wyborczego w 1895 r., rozpoczęła nowy etap w galicyjskim ruchu ludowym. Grupa demokratycznej inteligencji, skupiona wokół Bolesława Wysłoucha, ks. Stanisława Stojałowskiego oraz braci Potoczków, swoje aspiracje polityczne koncentrowała na emancypacji ludności wiejskiej spod wpływów konserwatystów i ziemiaństwa oraz rozbudzenia świadomości politycznej chłopów galicyjskich. Pomimo licznych niepowodzeń ideologicznych i organizacyjnych narodziny nowej siły na galicyjskiej scenie politycznej niewątpliwie miało wielkie zasługi w uświadomieniu i w konsekwencji odrodzeniu społeczeństwa polskiego.

EN

The birth of an organised peasants’ movement, the manifestation of which was the creation of the Polish Democratic Society, and then the Peasants’ Party, was the height of many years’ process, commenced at the beginning of the constitutional era. The implementation of political aims of peasant activists, the first step of which was the establishment of the Peasants’ Central Election Committee in 1895, started a new era in Galician peasants’ movement. A group of democratic intelligentsia, gathered around Bolesław Wysłouch, Rev. Stanisław Stojałowski and the Potoczek brothers, focused its political aspirations on the emancipation of village population from conservative influences and landowners and the raising of Galician peasants’’ political awareness. Despite numerous ideological and organisational failures, the birth of a new power on the Galician political scene, undoubtedly, contributed considerably to the education of the Polish society and, consequently to its rebirth.

2

Inspiracje naturą chłopską myśli politycznej ruchu ludowego w końcowym okresie zaborów i w II Rzeczypospolitej

89%

Wichmanowski M. J.

Horyzonty Polityki

|

2020

|

vol. 11

|

issue 35

27-50

EN

RESEARCH OBJECTIVE: We adopted establishment of mutual relations between the political thought of the people’s movement in Poland at the end of the partitions and the interwar period, and peasant nature as the main objective of our work. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The question arose, whether each of the basic categories of political thought of the people’s movement was inspired by peasant nature, and whether there was any feedback – with thought affecting the said nature. The highlighting of this issue necessitated using research methods and techniques specific to the exploration of research on political thought; first of all, analysis of testimonies and traces of political thought of popular parties, as well as comparative analysis. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: We set off presenting definitions of the basic concepts (political thought, people’s movement, peasant nature) first. Then, attention was paid to the conditions of the peasant nature and the role it played in shaping the ideology of the people’s movement in Poland. The influence of socio-political conditions on peasant nature were demonstrated, and their influence on the development of political thought of popular parties. RESEARCH RESULTS: Peasants constituted the cornerstone of society and the nation for the politicians of the people’s movement, they were the inspiration for their political concepts and actions. The article attempts to prove to what extent the living conditions of the peasants determined their nature and the peasant nature the thought of the people’s movement. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: We address the conclusions drawn from considerations contained in the article to both politicians, political scientists and rural sociologists. They demonstrate the way ideologists of the people’s movement have proved that all political action is justified, as long as its results and effects serve man. Hence the demand for rebuilding the peasant’s psyche (refining it).

PL

CEL NAUKOWY: Za naczelny cel przyjęto ustalenie wzajemnych związków zachodzących pomiędzy myślą polityczną ruchu ludowego w Polsce w końcowym okresie zaborów i dwudziestoleciu międzywojennym a naturą chłopską. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Pojawiło się pytanie, czy każda z podstawowych kategorii myśli politycznej ruchu ludowego była inspirowana naturą chłopską oraz czy następowało sprzężenie zwrotne – myśl wpływała na naturę. Niezbędne dla ukazania problemu było zastosowanie metod i technik badawczych swoistych dla badań nad myślą polityczną, przede wszystkim analizy świadectw i śladów myśli politycznej partii ludowych, a także analizy porównawczej. Takie podejście badawcze pozwoliło na uchwycenie swoistości eksplorowanego problemu. PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności przedstawiono definicje podstawowych pojęć (myśl polityczna, ruch ludowy, natura chłopska). Następnie zwrócono uwagę na uwarunkowania natury chłopskiej oraz rolę, jaką odgrywała w kształtowaniu ideologii ruchu ludowego w Polsce. Ukazano wpływ warunków społeczno-politycznych na chłopską naturę, a jej na rozwój myśli politycznej partii ludowych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Chłopi stanowili dla polityków ruchu ludowego fundament społeczeństwa i narodu, byli inspiracją dla koncepcji i działań politycznych. W artykule starano się udowodnić, na ile warunki życia chłopów determinowały ich naturę, a natura chłopska myśl ludowców. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wnioski płynące z rozważań zawartych w artykule adresowane są zarówno do polityków, politologów, jak i socjologów wsi. Ukazano sposób, w jaki ideolodzy ruchu ludowego udowodnili, że wszelkie działanie polityczne ma uzasadnienie wówczas, gdy jego wyniki i efekty służą człowiekowi. Stąd pojawił się postulat przebudowy psychiki chłopa (uszlachetniania go).

3

Krajowe Stronnictwo Ludowe Ziem Litewsko–Białoruskich „Zjednoczenie” i jego organ prasowy „Wioska” w kampanii wyborczej do Sejmu II kadencji (1928–1930)

88%

Wojtacki M.

Historia i Polityka

|

2015

|

issue 13(20)

129-140

EN

In this article the political and publishing activity of the Native Peasants’ Party of Lithuanian-Belorussian Lands ‘Unification’ was presented, which has hitherto been omitted in the studies of the history of Polish political parties in the interwar period. The formation of this new political organization was inspired by the central authorities of Pilsudski’s ruling camp. Its main task was to keep under surveillance, and finally take over or split political structures of peasants’ and Belorussian parties acting in the northeastern provinces of the Second Republic of Poland (those of Vilnius and Nowogrodek), which in the assessment of the representatives of the post-May regime could pose a threat to the electoral register of the Nonpartisan Bloc for Cooperation with the Government. Similar activities were undertaken by supporters of Pilsudski during the election campaign for the Second Term Sejm (1928–1930) all over the country. The press organ of the new party was a weekly ‘Village’, which was published at the beginning of 1928. Apart from that, the party’s authorities issued their announcements and political programme on the pages of ‘Kurier Wilenski’ and ‘Białoruski Dzień’. The latter title functioned as a platform for Native Peasants’ Party of Lithuanian-Belorussian Lands ‘Unification’ aimed at the Belorussian population inhabiting the so-called Eastern borderlands of the Second Republic of Poland.

4

Andrzej Waleron as a Columnist of Gazeta Chłopska in 1926–1930

75%

Piasecka-Starzec R.

Rocznik Historii Prasy Polskiej

|

2014

|

vol. 17

|

issue 3

EN

This article presents the journalistic work of Andrzej Waleron - parliamentarian, leader of the Peasant Party and co-founder of the Centrolew (a centre-left coalition which functioned in Polish politics in 1926–1930) - in Gazeta Chłopska [Peasant’s Newspaper] in 1926–1930

5

Ruch ludowy w Drugiej Rzeczypospolitej na kartach wybranych szkolnych podręczników do nauczania historii. Casus opracowań dla klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych

75%

Białokur M.

Zeszyty Wiejskie

|

2021

|

vol. 27

103-129

EN

The purpose of this article is to present the peasant movement in the Second Polish Republic in contemporary school history textbooks. On the basis of textbooks, students can learn that the peasant movement arose in Galicia in the late nineteenth century. In the Second Polish Republic there were a few parties named Polish People’s Party. For many years the main party was Polish Peasant party ,,Piast”. After Poland regained independence in 1918, it formed a part of several governments, most notably after the Lanckorona Pact and in the Chjeno-Piast coalition. Its major politicians included Wincenty Witos and Maciej Rataj. The second largest party, about which there is a lot of information in the analyzed textbooks was Polish Peasant Party ,,Wyzwolenie” which was formed in 1915. In comparison to Polish People’s Party ,,Piast”, it was a left-wing party. PSL ,,Wyzwolenie” supported the May Coup in 1926, but soon afterwards distanced itself from Sanation and joined the opposition. In 1931 it merged with several other parties forming the People’s Party. In 1931 it was created from the merger of three other, smaller, peasant-based parties: centre-right ,,Piast”, centre-left ,,Wyzwolenie” and left wing Peasant Party. The image of the peasant movement on the pages of school textbooks is multidimensional and allows pupils to get to know its main representatives and the political program.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie ruchu chłopskiego w II Rzeczypospolitej w wybranych szkolnych podręcznikach do nauczania historii w klasach pierwszych szkół ponadgimnazjalnych. Na podstawie podręczników uczniowie mogą dowiedzieć się, że ruch ludowy powstał w Galicji pod koniec XIX wieku. W II Rzeczypospolitej istniało kilka partii nazywanych Polskim Stronnictwem Ludowym. Przez wiele lat główną partią było Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. działacze tego ugrupowania weszli w skład kilku rządów. Tworzyli między innymi koalicyjny rząd Chjeno-Piasta w 1923. Jej głównymi politykami byli Wincenty Witos i Maciej Rataj. Drugą co do wielkości partią, o której w analizowanych podręcznikach jest dużo informacji, było Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”, które powstało w 1915 r. W porównaniu z Polskim Stronnictwem Ludowym „Piast” było partią lewicową. PSL ,,Wyzwolenie” poparło przewrót majowy w 1926 r., do którego autorów szybko się jednak zdystansowało i przyłączyło do opozycji. W 1931 r. centroprawicowy „Piast”, centrolewicowe „Wyzwolenie” oraz lewicowe Stronnictwo Chłopskie połączyły się tworząc Stronnictwo Ludowe. Obraz ruchu ludowego na kartach podręczników szkolnych jest wielowymiarowy i pozwala uczniom poznać jego głównych przedstawicieli oraz program polityczny.

6

Kobieta na łamach prasy ruchu ludowego (1918–1931)

75%

Podgajna E.

Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

|

2018

|

issue 1(4)

94-111

PL

W świetle publicystyki na łamach prasy ruchu ludowego proces dochodzenia kobiet do aktywnej roli w polityce i walce o swoje prawa prowadził poprzez oświatę oraz aktywność na różnych polach życia społecznego: w samorządach, organizacjach spółdzielczych, które niewątpliwie przyczyniały się do kształtowania i rozwoju cywilizacyjnego wsi. Publicystyka na łamach „Piasta”, „Gazety Kobiecej”, „Wyzwolenia” czy „Gazety Chłopskiej” oddziaływała wychowawczo na czytelników. Podtrzymywano wizerunek kobiety ciężko pracującej, kochającej matki, odpowiedzialnej za wychowanie dzieci. Propagowano pożądane wzorce dobrej gospodyni ogniska domowego, żony, katoliczki a także kobiety złaknionej wiedzy. Autorzy publikujący na łamach prasy ludowej artykuły skierowane do kobiet nie omijali tematyki trudnej związanej z przeciwnościami ich życia codziennego. Przyczyny zainteresowania kobietami były różne. Po pierwsze decydowała o nim liczebność kobiet w warstwie chłopskiej, po drugie kształtujące się wówczas w myśli politycznej ruchu ludowego koncepcje agraryzmu, po trzecie obawy przed objęciem warstwy chłopskiej wpływami rozwijającego się ruchu narodowego i socjalistycznego.

EN

In the newspapers of the people's movement, the process of bringing women into active roles in politics and fighting for their rights has led through education and activity in various fields of social life: in self-governments, cooperative organizations, which undoubtedly contributed to the shaping and development of civilization. Journalism in the pages of “Piast”, “Gazety Kobiecej”, “Wyzwolenie” or “Gazeta Chłopska” affected the educational readers. Maintained image of a woman hard-working, loving mother, responsible for the education of children. The desired models of good housewives, their wives, Catholics and women of knowledge were promoted. Authors publishing in the press of folk articles aimed at women not avoided difficult issues related to the adversities of everyday life. The reasons for women's interest were different. First, it was decided by the number of women in the peasantry, secondly by the ideas of agrarianism in the political movement of the people's movement, and by the fear of peasantry being influenced by the growing national and socialist movement.

7

Rozwój ruchu ludowego w powiecie makowskim w latach 1918–1939

75%

Budelewski D.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2015

|

vol. Zeszyt

|

issue XXIX

37-50

EN

The popular movement in the makowski county during the interwar period was developing quite well. The makowski county is a county in which villagers mostly like the programme of an agricultural parties ex. PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie” and Stronnictwo Ludowe after the union. Those partie represented the interests of the peasants and were fighting for the improvement of their lifes in the village. The most deserved activists of a popular movement in makowski county were: Jan Ejdys, Wacław Grabowski and Jan Przedwojewski. The popular movement of a makowski county received a significant support from Piotr Koczara – the greatest activist of pułtuski county. Before the World War II in 1939, in the makowski county acted about 37 parties with over 450 members.

PL

Ruch ludowy w powiecie makowskim w okresie międzywojennym rozwijał się dobrze. Powiat makowski to powiat rolniczy, w którym mieszkańcom wsi w większości odpowiadał program partii rolniczych: PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie”, a po zjednoczeniu Stronnictwa Ludowego. Partie te reprezentowały interesy chłopów i walczyły o poprawę życia na wsi. Najbardziej zasłużonymi działaczami ruchu ludowego w powiecie makowskim byli: Jan Ejdys, Wacław Grabowski i Jan Przedwojewski. Ruch ludowy powiatu makowskiego otrzymywał duże wsparcie ze strony działaczy ludowych powiatu pułtuskiego, m. in. Piotra Koczary. Przed wybuchem drugiej wojny światowej w 1939 roku w powiecie makowskim działało 37 kół Stronnictwa Ludowego, do których należało 450 członków.

8

Naukowe fascynacje profesora Jana Molendy

63%

Wolsza T.

Dzieje Najnowsze

|

2020

|

vol. 52

|

issue 3

7-20

EN

Article is devoted to the scholarly achievement of one of the most outstanding Polish historians specialising in the political and social history of the late nineteenth and early twentieth centuries, with particular emphasis put on the paths leading to the independence of Poland.

PL

Artykuł dotyczy dorobku naukowego jednego z najwybitniejszych polskich badaczy zajmujących się historią polityczną i społeczną przełomu XIX i XX w., ze szczególnym uwzględnieniem dróg wiodących do niepodległości Polski.

9

Galicyjski ruch ludowy w początkowym okresie działalności Stronnictwa Ludowego

63%

Woś P.

Galicja. Studia i materiały

|

2020

|

issue 6

492-506

EN

The birth of an organised peasants’ movement, the manifestation of which was the creation of the Polish Democratic Society, and then the Peasants’ Party, was the height of many years’ process, commenced at the beginning of the constitutional era. The implementation of political aims of peasant activists, the frst step of which was the establishment of the Peasants’ Central Election Committee in 1895, started a new era in Galician peasants’ movement. A group of democratic intelligentsia, gathered around Bolesław Wysłouch, Rev. Stanisław Stojałowski and the Potoczek brothers, focused its political aspirations on the emancipation of village population from conservative infuences and landowners and the raising of Galician peasants’’ political awareness. Despite numerous ideological and organisational failures, the birth of a new power on the Galician political scene, undoubtedly, contributed considerably to the education of the Polish society and, consequently to its rebirth.

PL

Narodziny zorganizowanego ruchu ludowego, którego przejawem było powołanie do życia Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, a następnie Stronnictwa Ludowego, było zwieńczeniem wieloletniego procesu rozpoczętego na początku ery konstytucyjnej. Realizacja politycznych dążeń działaczy chłopskich, których pierwszym krokiem stało się powstanie Ludowego Centralnego Komitetu Wyborczego w 1895 r., rozpoczęła nowy etap w galicyjskim ruchu ludowym. Grupa demokratycznej inteligencji, skupiona wokół Bolesława Wysłoucha, ks. Stanisława Stojałowskiego oraz braci Potoczków, swoje aspiracje polityczne koncentrowała na emancypacji ludności wiejskiej spod wpływów konserwatystów i ziemiaństwa oraz rozbudzenia świadomości politycznej chłopów galicyjskich. Pomimo licznych niepowodzeń ideologicznych i organizacyjnych narodziny nowej siły na galicyjskiej scenie politycznej niewątpliwie miało wielkie zasługi w uświadomieniu i w konsekwencji odrodzeniu społeczeństwa polskiego.

10

Stanisław August Thugutt (1873-1941). Łęczycanin. Współtwórca zrębów II Rzeczypospolitej Polskiej

63%

Krysiak A. M.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2018

|

issue 1(254)

22-33

EN

The article is devoted to the figure of Stanisław August Thugutt, a native of Łęczyca who entered the modern history of Poland as the leader of the Polish People’s Party „Wyzwolenie” and was the leading politician in the years of 1918-1926. He was a member of the government in the first two cabinets of the reborn Polish state of Ignacy Daszyński and Jędrzej Moraczewski. In 1924, Prime Minister Władysław Grabski entrusted him with the position of a deputy prime minister. He also held the mandate of a deputy of the Polish Sejm. He left politics after the May coup in 1926, devoting himself to the cooperative movement. He was a very prolific author. He wrote several books devoted to the history of cooperatives and popularization of the idea of sightseeing and protection of monuments. His journalistic legacy is also noteworthy.

PL

Artykuł poświęcony jest postaci Stanisława Augusta Thugutta, z urodzenia łęczycanina, który wszedł do najnowszej historii Polski jako lider Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” i czołowy polityk lat 1918-1926. Był członkiem rządu w dwóch pierwszych gabinetach odrodzonego państwa polskiego Ignacego Daszyńskiego i Jędrzeja Moraczewskiego. W 1924 r. premier Władysław Grabski powierzył mu stanowisko wicepremiera. Sprawował też mandat posła na Sejm RP. Z polityki odszedł po zamachu majowym w 1926 r., poświęcając się ruchowi spółdzielczemu. Był bardzo płodnym autorem. Pozostawił kilka książek poświęconych historii spółdzielczości oraz popularyzacji idei krajoznawstwa i ochrony zabytków. Na uwagę zasługuje także jego spuścizna publicystyczna.

11

Integracja europejska i współpraca regionalna w koncepcjach programowych parlamentarnych partii ludowych w Polsce (1989–2004)

63%

Swacha P.

Społeczeństwo i Polityka

|

2019

|

issue 3(60)

163-181

PL

Celem artykułu jest analiza założeń programowych dotyczących polityki zagranicznej, które zostały sformułowane przez partie ruchu ludowego po roku 1989. Obszarem zainteresowania były kwestie stosunku do integracji europejskiej, koncepcji współpracy regionalnej, relacji Polski z sąsiadami, polskiej obecności w NATO oraz przyszłej wizji Unii Europejskiej. Analiza obejmuje programy przedwyborcze z lat 1991, 1993, 1997, 2001, jak również dokumenty programowe ogłoszone w 1989 r. przez dwa ugrupowania ruchu ludowego, które w tym okresie rozpoczęły swoją działalność. Badanie odnosi się do koncepcji wypracowanych przez: PSL „O”, PSL „S”, PSL, SLCh, SKL, Samoobronę RP.

EN

The aim of the article is to analyze the program assumptions of foreign policy, formulated by Polish people`s parties after the year 1989. The area of the interests are: attitudes to the process of European integration, concepts of regional cooperation, relations with neighboring countries, Polish presence in NATO and future vision of European Union. The analysis concerned pre-election programs from the years: 1991, 1993, 1997, 2001, as well as documents created in the year 1989, when two people`s parties were created. The study covered concepts developed by: PSL “O”, PSL “S”, PSL, PL, SLCh, SKL, Samoobrona RP.

12

Działalność Jana Plewińskiego w ruchu ludowym w okresie II Rzeczypospolitej i w konspiracji antyhitlerowskiej

63%

Olejnik L.

Zeszyty Wiejskie

|

2022

|

vol. 28

|

issue 2

163-189

EN

Jan Plewiński (1898–1970) can be counted among the most outstanding people's activists in the history of the Sieradz region. Now, however, it is rather little known, as if forgotten. His activity in the years 1945–1972 in the people's movement (in SL, PSL, ZSL) is described in more detail in the biographical sketch included in issue 37 (2021) of the “Yearbook of the Historical Museum of the History of the Polish People's Movement” in Warsaw. From 1919, he was active in the peasant movement in the youth circle of his native village of Strzałki (Majaczewice commune). From 1923, he joined the PSL “Wyzwolenie” (“Liberation”), and from 1931 he was active in the Stronnictwo Ludowe – People's Party (SL), which then gathered members of three previously independently functioning peasant groups. The strongest position was achieved by Plewiński in the 1930s, both in SL and ZMW RP “Wici”. From 1934, he was a member of the SL County Management, a year later he became the county secretary and held it until the outbreak of World War II. In 1936, in 1936, he was elected to the Provincial Board of SL in Łódź. In the years 1935–1936 he headed the poviat structures of the ZMW RP “Wici”. In the years 1936–1938 he was a member of the Provincial Board of this organization. He was associated with the milieu of radical young people's activists, who focused on the periodical „Chłopskie Życie Gospodarcze” (“Peasant Economic Life”). He was a valued speaker and often performed at various public gatherings organized by the Sieradz people's movement. He co-organized the great peasant strike in 1937. At the beginning of the Nazi occupation (November–December 1939), he was imprisoned in Sieradz (as part of the anti-Polish repressions of the occupant). After escaping from prison, he actively participated in the creation of the structures of the people's underground. He belonged to the local leadership of this conspiracy (he was part of the “trio” and then the “five” of the poviat SL “Roch”, in the years 1944–1945 – after the arrest of Adam Banach, he headed the people's underground in the Sieradz district). He was also a soldier of “Chłostra”, and from 1941, of the Bataliony Chłopskie (Peasants' Battalions). During the period of the Second Polish Republic he was imprisoned several times for his activities against the Sanacja regime.

PL

Jana Plewińskiego (1898–1970) zaliczyć można do grona najwybitniejszych w dziejach najnowszych działaczy ludowych ziemi sieradzkiej. Obecnie jednak jest raczej mało znany, jakby zapomniany. Od 1919 r. działał w ruchu ludowym w kole młodzieży swojej rodzinnej wsi Strzałki (gmina Majaczewice). Od 1923 r. związał się z PSL „Wyzwolenie”, a od 1931 r. działał w Stronnictwie Ludowym (SL), w którym wtedy skupili się członkowie trzech dotąd samodzielnie funkcjonujących ugrupowań chłopskich. Najsilniejszą pozycję Plewiński wypracował sobie w latach 30. XX w., zarówno w SL jak i ZMW RP „Wici”. Od 1934 r. wchodził w skład Zarządu Powiatowego SL, w rok później objął funkcję sekretarza powiatowego i piastował ją do wybuchu II wojny światowej. W 1936 r. wybrany został do Zarządu Wojewódzkiego SL w Łodzi. W latach 1935–1936 stał na czele powiatowych struktur ZMW RP „Wici”. W latach 1936–1938 był członkiem Zarządu Wojewódzkiego tej organizacji. Był związany ze środowiskiem młodych, radykalnych działaczy ludowych, którzy skupili się wokół wydawanego wpierw w Poznaniu, a następnie w Łodzi czasopisma „Chłopskie Życie Gospodarcze”. Był cenionym prelegentem i często występował na różnych zgromadzeniach publicznych organizowanych przez sieradzki ruch ludowy. Współorganizował wielki strajk chłopski w 1937 r. Za swą działalność przeciw władzy sanacyjnej był w okresie Drugiej Rzeczypospolitej kilkakrotnie więziony. Na początku okupacji hitlerowskiej (listopad–grudzień 1939) znalazł się w sieradzkim więzieniu (w ramach antypolskich represji okupanta). Po ucieczce z więzienia włączył się aktywnie w tworzenie struktur konspiracji ludowej. Należał do kierownictwa lokalnego tej konspiracji (wchodził w skład „trójki” a następnie „piątki” powiatowej SL „Roch”, w latach 1944–1945 – po aresztowaniu Adama Banacha stanął na czele konspiracji ludowej powiatu sieradzkiego). Był także żołnierzem „Chłostry”, a od 1941 r. Batalionów Chłopskich. Jego działalność w latach 1945–1972 w ruchu ludowym (w SL, PSL, ZSL) szerzej opisuję w szkicu biograficznym zamieszczonym w numerze 37 (2021) „Rocznika Historycznego Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego” w Warszawie.

13

The president, the superior, the leader: the head of the state in the political thought of the popular movement 1918–1939

63%

Podgajna E.

Polityka i Społeczeństwo

|

2023

|

vol. 22

|

issue 2

159-178

PL

The problem of the position and role of the head of state was raised in the political thought of the people's movement. It was believed that the position of the head of state should be held with the utmost dignity and respect. The head of state, in the opinion of the ideologues of the people's movement, was an important organ of power. For the head of state, PSL "Wyzwolenie" proposed the name "the superior of the Polish Republic", PLS "Lewica" - "chief - president", PSL "Piast" - president. The subject of interest of the politicians of the people's movement was the political institution of the president, its constitutional location, procedure of appointment, powers, responsibility and relations with other organs of state authority. The assessment of the political reality included the characteristics of the persons holding the highest office in the state, their personalities and character traits, as well as their substantive qualifications. Despite concerns that the highest position in the state could be taken by an unwanted individual, the need to strengthen the head of state was constantly emphasized. Acceptance of strong executive bodies did not mean, however, absolute support for the concept of a strong presidency. To a large extent, such a position resulted from the conditions of the current political tactics. The peasants leaned towards a presidential system functioning in its classic form in the United States of America. In the mid-1920s, they were inclined to endow him with the right of legislative veto. The president was to act as a super-arbitrator in state affairs and be a factor of balance between the parliament and the government.

EN

W myśli politycznej ruchu ludowego podejmowano problem pozycji i roli głowy państwa. Uważano, że stanowisko głowy państwa powinno być otoczone najwyższą powagą i szacunkiem. Głowa państwa, w opinii ideologów ruchu ludowego, stanowiła ważny organ władzy. Dla głowy państwa PSL „Wyzwolenie” proponowało nazwę „zwierzchnik Rzeczypospolitej” a potem „naczelnik państwa”, PSL „Lewica” – „naczelnik-prezydent”, PSL „Piast” – prezydent. Przedmiotem zainteresowania polityków ruchu ludowego była instytucja polityczna prezydenta, jej konstytucyjne usytuowanie, tryb powoływania, uprawnienia, odpowiedzialność oraz relacje z pozostałymi organami władzy państwowej. Ocena rzeczywistości politycznej obejmowała charakterystykę osób sprawujących najwyższy urząd w państwie, ich osobowości i cechy charakteru, merytoryczne kwalifikacje. Mimo obaw, że najwyższe stanowisko w państwie mogłaby objąć niepożądana jednostka, nieustannie podkreślano konieczność wzmocnienia głowy państwa. Akceptacja silnych organów wykonawczych nie oznaczała jednak bezwzględnego poparcia dla koncepcji silnej prezydentury. W dużej mierze takie stanowisko wynikało z uwarunkowań bieżącej taktyki politycznej. Ludowcy skłaniali się ku systemowi prezydenckiemu funkcjonującemu w klasycznej postaci w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W połowie lat dwudziestych skłonni byli wyposażyć prezydenta w prawo weta ustawodawczego. Prezydent pełnić miał funkcję superarbitra w sprawach państwowych i być czynnikiem równowagi między parlamentem a rządem.

14

Aspekty wychowawcze funkcjonowania uniwersytetów ludowych związanych z ruchem ludowym w Polsce w okresie międzywojennym

63%

Podgajna E.

Polityka i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 20

|

issue 3

159-179

EN

People's universities were to meet the needs of the rural population, awaken the creative forces of the rural environment as well as activate and deepen the individual and collective life of rural residents. The Ignacy Solarz People's University had close ties with the peasants' movement. It was a leading educational institution for adults, which showed enormous impact both on the inhabitants of the countryside, but also was a huge inspiration for theorists and practitioners associated with Polish folk universities. The article is an analysis of educational concepts proposed by the founders of folk universities, especially Ignacy Solarz, associated with the peasant movement in interwar Poland. It shows social and educational activities, defining the essence and basic assumptions that distinguish a folk university from other institutions of institutional education, shows aspects of the educational impact of folk universities as well as the program content and methods of educational work that were to lead to the renewal of rural culture, the development of local government and local government, and the realization of people's Poland.

PL

Uniwersytety ludowe miały zaspokoić potrzeby ludności wiejskiej, rozbudzać siły twórcze środowiska wiejskiego oraz aktywizować i pogłębiać indywidualne i zbiorowe życie mieszkańców wsi. Uniwersytet ludowy Ignacego Solarza miał bliskie związki z ruchem ludowym. Była to wiodąca placówka oświatowa dla dorosłych, która wykazywała ogromną siłę oddziaływania na mieszkańców wsi oraz stanowiła olbrzymią inspirację dla teoretyków i praktyków związanych z polskimi uniwersytetami ludowymi. Artykuł stanowi analizę koncepcji wychowawczych zaproponowanych przez twórców uniwersytetów ludowych, zwłaszcza Ignacego Solarza, związanego z ruchem ludowym w Polsce międzywojennej. Ukazuje działalność społeczno-wychowawczą, określenie istoty i podstawowych założeń odróżniających uniwersytet ludowy od innych placówek wychowania instytucjonalnego, ukazuje aspekty oddziaływania wychowawczego uniwersytetów ludowych oraz treści programowe i metody pracy wychowawczej, które prowadzić miały do odnowy kultury wsi, do rozwoju samorządu terytorialnego i samorządu lokalnego oraz urzeczywistnienia Polski ludowej.

15

Polska ludowa – chłopska wizja systemu społeczno-politycznego w myśli politycznej Aleksandra Bogusławskiego – działacza i polityka ruchu ludowego

63%

Wichmanowski M.

Polityka i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 20

|

issue 3

206-220

EN

Abstract The concept of people's Poland was created during the partitions. It was one of the instruments of the "struggle for the soul" of the serfdom peasant. The slogan "People's Poland" met the criteria of propaganda function, being formulated as the antithesis of gentry-ruled Poland and conveyed many hopes. The peasants believed that independent Poland would be a just homeland for them. The idea of people's Poland had a significant impact on the political thought of members of the people’s movement. One of them was Aleksander Bogusławski, a well-known activist and people's movement politician, who saw the embodiment of a strategic political and social goal in the idea of People's Poland.

PL

Koncepcja Polski ludowej powstała w okresie zaborów. Była jednym z instrumentów „walki o duszę” chłopa pańszczyźnianego. Hasło „Polska ludowa” spełniało funkcję propagandową formułowaną jako antyteza Polski szlacheckiej i zawierało w sobie wiele nadziei. Chłopi uwierzyli, że niepodległa Polska będzie dla nich sprawiedliwą ojczyzną. Idea Polski ludowej miała istotny wpływ na myśl polityczną ludowców. Jednym z nich był Aleksander Bogusławski, znany działacz i polityk ludowy, który w idei Polski ludowej widział ucieleśnienie strategicznego celu politycznego i społecznego.

16

Pamiętniki Macieja Rataja jako źródło poznania II Rzeczpospolitej. Historia rękopisu i jego wydania

63%

Ratyński M.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2022

|

vol. 16

|

issue 3

375-392

EN

Maciej Rataj “Memoirs 1918–1927” is one of the main sources of learning about the political history of interwar Poland. This article presents the biography of Rataj, the history of the publication, the nature and content of the diaries, including the new, supplemented and revised edition of the Polish History Museum from 2021, prepared by the author of the paper. Rataj’s notes do not have a uniform form, and the various years resemble both a diary and a diary. Due to its character, “Diaries” is a very reliable source which gives you a chance to look behind the scenes of the work of the parliament, which is deprived of a permanent majority, and subsequent, frequently changing offices. The “Diary” allows us to learn about the mechanisms of exercising power in that epoch as heroic as it is chaotic. It is a testimony to Rataj’s sense of observation and his often backbreaking efforts to strengthen the young state.

17

Agitacja polityczna kobiet na łamach prasy ruchu ludowego w latach 1931–1939

63%

PODGAJNA E.

Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

|

2019

|

issue 2(7)

9-27

PL

Podstawowym celem artykułu jest ukazanie agitacji politycznej wśród kobiet podejmowanej przez ruch ludowy, który dysponował dość sprawnym i skutecznym aparatem wydawniczo-prasowym. Główni kreatorzy myśli ludowej doceniali znaczenie informacji i propagandy w nagłaśnianiu i popularyzowaniu ich idei, zwłaszcza w okresie prowadzenia kampanii wyborczych, ale nie tylko. Analizując zawartość pism ludowych, można określić sposoby ich wykorzystywania w przebiegu walki politycznej i wyborczej. Prasa stronnictw ludowych aktywnie włączała się do agitacji politycznej. Przedmiotem analizy w niniejszym artykule będą organy prasowe Stronnictwa Ludowego, takie jak „Zielony Sztandar”, oraz wydawany przez PSL „Piast” tygodnik „Piast”, a także związany ze Stronnictwem Ludowym organ prasowy Związku Młodzieży Wiejskiej – „Wici” i „Chłopskie Życie Gospodarcze”, na łamach których podejmowana była problematyka udziału i ról kobiet w życiu politycznym. Cezura czasowa obejmuje lata 1931–1939, a więc okres od zjednoczenia ruchu ludowego i połączenia trzech największych ugrupowań PSL – „Piast”, PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Chłopskiego 15 marca 1931 r. i utworzenia Stronnictwa Ludowego do chwili wybuchu II wojny światowej.

EN

The main goal of the article was to show political agitation among women undertaken by the peasant movement which had a fairly efficient and effective publishing-press apparatus. The leading authors of the peasant thought appreciated the importance of information and propaganda in publicising and popularising it, especially during electoral campaigns, but not only. Using the analysis of the content of peasant magazines, one can determine ways of using the press in the course of political and electoral struggle. Journals of the peasant parties were actively involved in political agitation. The subject of the analysis in this article will be the following press organs: “Zielony Sztandar” [Green Banner] published by Stronnictwo Ludowe [People’s Party] and the “Piast” weekly published by the Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast” [Polish People’s Party “Piast”], as well as related to Stronnictwo Ludowe, a journal of Związek Młodzieży Wiejskiej [Rural Youth Union] – “Wici” [News] and “Chłopskie Życie Gospodarcze” [Peasant Economic Life] in which issues of the role and participation of women in political life will be analysed. The time turning period covers the years 1931–1939, i.e. the period from the unification of the peasant movement and the merger of the three largest groups Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast”, Polskie Stronnictwo Ludowe “Wyzwolenie” [Polish People’s Party “Liberation”] and Stronnictwo Chłopskie [Peasant Party] on 15 March 1931 and the foundation of Stronnictwo Ludowe until the outbreak of World War II.

18

Stanowisko władz kościelnych wobec ruchu ludowego w Galicji na przykładzie społecznej i wydawniczej działalności księdza Stanisława Stojałowskiego w latach 1875–1890

51%

Kaleta A.

Toruńskie Studia Bibliologiczne

|

2013

|

vol. 6

|

issue 2(11)

121-134

PL

Przełom XIX i XX wieku przyniósł na ziemiach polskich poważne zmiany w dziedzinie postaw politycznych i społeczno-religijnych. W sposób szczególny zaznaczyły się one w galicyjskim środowisku chłopskim. Wiązało się to z rozwojem w ostatnim dwudziestopięcioleciu XIX w. na tych terenach ruchu ludowego przy udziale duchowieństwa katolickiego. Ks. Stanisław Stojałowski był wybitnym przedstawicielem tego ruchu. Uczestniczył w powołaniu do istnienia Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego, założył m.in. Towarzystwo Kółek Rolniczych. Ks. S. Stojałowski doceniając zalety prasy w dziedzinie kształtowania świadomości i postaw społecznych, w 1875 r. objął redakcję „Wieńca” i „Pszczółki”. Te dwa periodyki odegrały istotną rolę w jego akcji ludowej. Nagłaśniane przy ich pomocy niezależne poglądy w kwestiach społecznych i ekonomicznych sprowadziły na niego poważne szykany a także utrudnienia w realizowaniu działalności wydawniczej.

EN

The end of the 19th century and the early years of the 20th brought important changes in political and socio-religious attitudes in Polish society. They were especially noticeable among the peasants of Galicia. This was connected with the development of the peasant movement there in the last decade of the 19th century, with strong encouragement from the clergy. Rev. Stanisław Stojałowski was an important representative of that movement. He took part in the founding of Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe (The Christian Folk Party); among other things he organized Towarzystwo Kółek Rolniczych (The Society of Agrarian Cooperatives). Understanding the role of press in forming social consciousness and attitudes, he took over the editorship of “Wieniec” (The Garland) and “Pszczółka” (The Bee). These two periodicals played an important role in his activity. The independent opinions on social questions he expessed caused him to be subject of strong opposition and made his editorial and publishing work more difficult.

19

Działalność Podokręgu IVA Siedlce (Podlasie) Batalionów Chłopskich w latach 1942–1944

51%

Charczuk W.

Studia Podlaskie

|

2017

|

vol. 25

PL

Celem tekstu jest omówienie działalności Podokręgu IVA Siedlce (Podlasie) Batalionów Chłopskich w latach 1942–1944. W szczególności analizie poddana została struktura organizacyjna Podokręgu IVA BCh Siedlce, uzbrojenie i działalność zbrojna. Artykuł został napisany na podstawie źródeł archiwalnych zdeponowanych w Archiwum Akt Nowych, Archiwum Zakładu Historii Polskiego Ruchu Ludowego, źródeł drukowanych i opracowań dotyczących omawianego zagadnienia.

EN

A purpose of the article is to describe operations of IVA Siedlce (Podlasie) Subdivision of Farmers‘ Battalions in 1942–1944, and in particular provide a thorough analysis of its organizational structure, armament and military activity. The article has been written on the basis of archival resources stored in the Central Archives of Modern Records, Archive of the Institute of the History of Polish People’s Movement, and printed resources and studies concerning the above issue.

20

Budowanie tożsamości chłopów w myśli politycznej i działalności Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast

51%

Wichmanowski M.

Polityka i Społeczeństwo

|

2023

|

vol. 21

|

issue 1

297-314

EN

Over the centuries the identity of the peasants has evolved. It was largely influenced by the experiences of generations, shaped by history, socio-economic and political situation; it changed under the influence of the conditions in which they lived. The peasants' belonging to a specific community constituted the basis of their values and had a significant impact in all possible relationships. Identity – the authenticity of peasants was perpetuated in their long and quaint history, in the very difficult and peculiar existence of this social class. It was shaped in the course of centuries of hard work in closed peasant culture and customs. The serfdom system lasted 400 years, and these 400 years long the peasant identity was shaped. It is not surprising that despite the change in social conditions, they still remained in the shackles of the serfdom determined mentality. The formation of a certain type of personality, which lasted for a very long time, is considered an undoubted consequence of serfdom. Peasants constituted the cornerstone of society and the nation for the politicians of the Polish People's Party "Piast", they were the inspiration for their political concepts and actions. The article attempts to prove to what extent the living conditions of peasants determined their identity and to what extent the impact of activities of PSL Piast contributed to the transformation of their identity.

PL

Tożsamość chłopów kształtowała się przez wieki. Wpływ na nią miały doświadczenia wielu pokoleń, formułowała historia, sytuacja społeczno-gospodarcza i polityczna; zmieniała się pod wpływam warunków, w jakich żyli. Przynależność chłopów do określonej społeczności leżała u podstaw ich wartości i miała istotny wpływ we wszelkich możliwych relacjach. Tożsamość-autentyczność chłopów utrwalała się w długich i osobliwych dziejach, w nader trudnym i swoistym bytowaniu tej warstwy społecznej. Uformowała się w toku wykonywania ciężkiej pracy przez całe stulecia zamkniętej kultury i obyczajowości chłopskiej. System pańszczyźniany trwał 400 lat, 400 lat kształtowała się tożsamość chłopska. Nie należy się dziwić, że mimo zmiany warunków społecznych, wciąż trwali w okowach folwarcznej mentalności. Za niewątpliwą konsekwencję pańszczyzny uznano uformowanie pewnego typu osobowości, który utrzymywał się bardzo długo. Chłopi stanowili dla polityków Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast fundament społeczeństwa i narodu, byli inspiracją dla koncepcji i działań politycznych. W artykule starano się udowodnić, na ile warunki życia chłopów determinowały ich tożsamość i na ile wpływ działalności PSL Piast przyczynił się do jej przemiany.

Refine search results

Galicyjski ruch ludowy w początkowym okresie działalności Stronnictwa Ludowego

Inspiracje naturą chłopską myśli politycznej ruchu ludowego w końcowym okresie zaborów i w II Rzeczypospolitej

Krajowe Stronnictwo Ludowe Ziem Litewsko–Białoruskich „Zjednoczenie” i jego organ prasowy „Wioska” w kampanii wyborczej do Sejmu II kadencji (1928–1930)

Andrzej Waleron as a Columnist of Gazeta Chłopska in 1926–1930

Ruch ludowy w Drugiej Rzeczypospolitej na kartach wybranych szkolnych podręczników do nauczania historii. Casus opracowań dla klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych

Kobieta na łamach prasy ruchu ludowego (1918–1931)

Rozwój ruchu ludowego w powiecie makowskim w latach 1918–1939

Naukowe fascynacje profesora Jana Molendy

Galicyjski ruch ludowy w początkowym okresie działalności Stronnictwa Ludowego

Stanisław August Thugutt (1873-1941). Łęczycanin. Współtwórca zrębów II Rzeczypospolitej Polskiej

Integracja europejska i współpraca regionalna w koncepcjach programowych parlamentarnych partii ludowych w Polsce (1989–2004)

Działalność Jana Plewińskiego w ruchu ludowym w okresie II Rzeczypospolitej i w konspiracji antyhitlerowskiej

The president, the superior, the leader: the head of the state in the political thought of the popular movement 1918–1939

Aspekty wychowawcze funkcjonowania uniwersytetów ludowych związanych z ruchem ludowym w Polsce w okresie międzywojennym

Polska ludowa – chłopska wizja systemu społeczno-politycznego w myśli politycznej Aleksandra Bogusławskiego – działacza i polityka ruchu ludowego

Pamiętniki Macieja Rataja jako źródło poznania II Rzeczpospolitej. Historia rękopisu i jego wydania

Agitacja polityczna kobiet na łamach prasy ruchu ludowego w latach 1931–1939

Stanowisko władz kościelnych wobec ruchu ludowego w Galicji na przykładzie społecznej i wydawniczej działalności księdza Stanisława Stojałowskiego w latach 1875–1890

Działalność Podokręgu IVA Siedlce (Podlasie) Batalionów Chłopskich w latach 1942–1944

Budowanie tożsamości chłopów w myśli politycznej i działalności Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast