Search results

1

Centralne Archiwum Ruchu Narodowego w Warszawie.

100%

Kilian S.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2003

|

vol. 2

263-267

2

Utracona szansa. Unici diecezji chełmskiej wobec rosyjskiego, polskiego i ukraińskiego ruchu narodowego (1815-1875)

80%

Gil A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2014

|

vol. 12

97-112

PL

Likwidacja katolickiej diecezji chełmskiej obrządku wschodniego i przymuszanie jej wiernych do przyjęcia wielkoruskiej tożsamości, m.in. poprzez włączenie do rosyjskiej Cerkwi prawosławnej, zaowocowało utratą ich ruskiej świadomości. Opowiedzenie się przez poważną część ludności unickiej za polskością, łącznie z asymilacją do kultury i narodowości polskiej, było przede wszystkim swego rodzaju ucieczką przed rusyfikacją. Polskość towarzyszyła unitom diecezji chełmskiej od wieków, i aczkolwiek zdarzały się przypadki porzucania własnej, ruskiej tożsamości na rzecz akcesu do narodowości polskiej i wyznania rzymskiego, to nigdy nie było to zjawisko masowe. Dopiero działania władz rosyjskich, depczących wiekami usankcjonowany miejscowy stan rzeczy wymusiły na unitach ten, dramatyczny przecież, krok. Bardziej swojska okazała się, znana od wieków, tożsamość polska, wzmocniona ludowym katolicyzmem, niż obca i wroga prawosławno-rosyjska. Autor dowodzi, że istniały obiektywne warunki do powstania wśród unickiej ludności Królestwa Polskiego trwałej świadomości etnicznej, prowadzącej z czasem do powstania odrębnej tożsamości narodowej. Jednakże, wobec silnego oddziaływania narodów sąsiednich – Wielkorusów, Polaków i Rusinów-Ukraińców, proces ten został zahamowany a sami unici poddani zostali nieskutecznej rusyfikacji oraz owocnej polonizacji i ukrainizacji.

EN

The liquidation of the Chełm Eastern Catholic Church diocese and forcing its worshippers to adopt Great Ruthenian identity, i.a. by incorporating them into the Russian Orthodox Church, resulted in their losing their Ruthenian identity. The fact that the vast majority of the Uniate community advocated the choice of Polishness, which was connected with assimilation with the Polish culture and nationality, was only an escape from the Russification process. Polishness has accompanied the Uniates in the Chełm diocese for centuries, and, although there happened instances of abandoning their own Ruthenian identity in order to gain Polish nationality and the Roman Catholic religion, it has never been a mass phenomenon. It was not until the actions of the Russian authorities, who trampled over the status quo which had been sanctioned over the years, that the Uniates were forced to take this step, however dramatic. Nevertheless, it turned out that the Polish identity, based on folk Catholicism, was more familar to the Uniates than the strange and hostile Russian Orthodox form. The Author proves that there existed objective circumstances favourable to the establishment of the ethnic identity among the Uniate community in the Kingdom of Poland, which in the course of time led to the creation of a separate national identity. However, in the face of the strong influence of the Eastern neighbours - Great Ruthenians, Poles and Ruthenians-Ukrainians - the process has been sustained, and the Uniates were unsuccessfully Russified, however effectively Polonised and Ukrainised.

3

Przeobrażenia społeczne w Gdyni po 1939 roku w świetle „biegu życia” działaczy i sympatyków obozu narodowego

61%

Turek W.

Polish Biographical Studies

|

2015

|

issue 3

73-98

PL

W 1939 r. Gdynia stanowiła jeden z największych ośrodków skupiających zwolenników Stronnictwa Narodowego. Po wybuchu wojny, w zmienionych okolicznościach, zintegrowane wokół narodowo-katolickiej tożsamości środowisko mieszczańskie nie przestało istnieć z dnia na dzień. Dzięki zastosowaniu metody biograficznej można ustalić jego dalsze losy: środowisko działaczy i zwolenników SN nie uległo trwałej dezintegracji w latach 1939–1945, natomiast odrodziło się po 1945 r. Dezintegracja środowiska przedwojennego mieszczaństwa w Gdyni nastąpiła dopiero w latach 1946–1949. Rządzący komuniści zastosowali szereg działań represyjnych nie tylko wobec osób podejmujących antyrządową działalność, ale również w odniesieniu do grup zawodowych i społecznych (lekarzy, adwokatów, kupców, właścicieli nieruchomości) uznanych za „reakcyjne”. Analiza prób statystycznych wykazała, że aresztowania, wysiedlenia, dyskryminacja i nieformalne działania, doprowadziły do likwidacji sektora prywatnego w handlu oraz dezintegracji środowiska stanowiącego przed wojną zaplecze „endecji”. W ujęciu socjologicznym opisane przeobrażenia społeczne miały ważne konsekwencje: po pierwsze przerwana została ciągłość rozwoju mieszczaństwa o konserwatywnym światopoglądzie; po drugie dezintegracja „endeckiego” mieszczaństwa oznaczała przerwanie możliwości symbiozy lokalnej tożsamości kaszubskiej z ogólnopolską tożsamością zbiorową. Rozeszły się drogi dwóch grup społecznych: miejscowych Kaszubów i nowych gdynian.

EN

In 1939 Gdynia was one of the biggest centres gathering supporters of the National Camp (Endecja). After the outbreak of the Second World War, in changed circumstances, the burgher community integrated around the concept of national Catholic identity did not cease to exist in a day. Thanks to the application of the biographical method, it is possible to establish its later history: the community of the National Party activists and supporters was not permanently disintegrated in years 1939–1945 but revived itself after 1945. Final disintegration of Gdynia pre-war burgher community did not take place earlier than in years 1946–1949. Ruling communists employed a wide variety of repressive measures not only against the persons undertaking anti- -government activity, but also against professional and social groups treated as „reactionary” (doctors, lawyers, traders, real property owners). Analysis of the statistical samples revealed that arrests, displacements, discrimination and non-formal actions led to liquidation of the private sector in trade, and disintegration of the community being the base for the Endecja in the pre-war period. From sociological standpoint, described social transformations bore serious consequences: firstly, the continuity of development of the conservative burger community was disrupted; secondly, disintegration of the Endecja burgher community meant the failure in possible symbiosis of local, Kashubian identity with national, collective identity. The ways of two social groups: local Kashubians and new Gdynia inhabitants separated.

4

Polska polityka historyczna w ocenie współczesnego ruchu narodowego

61%

Radomski G.

Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne

|

2023

|

vol. 78

29-43

PL

Celem artykułu jest analiza myśli politycznej współczesnego ruchu narodowego w zakresie polityki historycznej. Główna hipoteza badawcza zakłada, iż ruch narodowy propaguje własną wizję polityki historycznej. Odpowiednio modelowana polityka historyczna ma przede wszystkim kształtować tożsamość narodową oraz ułatwić określenie granic wspólnoty narodowej. Z tej perspektywy oceniano przedsięwzięcia podejmowane przez inne podmioty polityczne działające w Polsce. Zarzucano im często prowadzenie antynarodowych działań. Liberałów krytykowano za pomijanie historii i akceptowanie jej krytycznej postaci, natomiast konserwatystom zarzucono brak zdolności organizacyjnych oraz uległość wobec konkurencyjnych modeli polityki historycznej kształtowanych przez inne narody. Stąd wynikał ofensywny charakter dyskursu i usprawiedliwianie dla posługiwania się językiem defaworyzacji czy wręcz wrogości i nienawiści. Interes narodowy, pozostający główną kategorią myśli politycznej, często stawał się argumentem uniemożliwiającym polemikę lub dyskusję. Nie unikano też prób przemilczania niewygodnych wydarzeń historycznych czy też zmiany ich sensu. Dyferencjacja ugrupowań narodowych ułatwiała dyskusję wewnątrz samego środowiska, natomiast w obrębie polskiej myśli politycznej praktycznie nie odegrało ono samodzielnej roli, wzmacniając przekaz związany z konserwatywnym modelem polityki historycznej, a w sferze politycznej wspomagając niejednokrotnie działania Prawa i Sprawiedliwości. Dostrzegając jednak użyteczność polityki historycznej, podkreślano, iż nie stanowi ona działania typu doraźnego politycznego eventu, ale oznacza długofalową pracę polityczną.

EN

The aim of this article is to analyse the political thought of the contemporary National Movement in terms of politics of history. The main research hypothesis assumes that the National Movement promotes its own vision of politics of history. The properly shaped politics of history is primarily intended to shape national identity and facilitate the definition of boundaries of the national community. The actions taken by other political entities operating in Poland were assessed from this perspective. They were often accused of conducting anti-national activities. Liberals were criticised for ignoring history and accepting its critical form, while conservatives were accused of lacking organisational capacity and being submissive to competing models of the politics of history shaped by other nations. Hence the offensive character and the justification for using the language of disfavour or even hostility and hatred. The national interest, remaining the main category of political thought, often became an argument that made polemic or discussion impossible. Attempts to pass over uncomfortable historical events or to shift meanings were not avoided either. The differentiation of national groups facilitated discussion within the milieu, but it practically did not play an independent role within Polish political thought, reinforcing the message associated with the conservative model of politics of history and, in the political sphere, often supporting the activities of Law and Justice. Recognising the usefulness of politics of history, however, it was emphasised that it is not a short-term political event-type activity but a long-term political work.

5

Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух у Заходняй Беларусі (1918–1939)

51%

Бачышча Ю., Унучак А.

Przegląd Środkowo-Wschodni

|

2019

|

vol. 4

159-182

PL

Wielu działaczy białoruskich w Polsce w okresie międzywojennym traktowało protestantyzm jako „białoruski kościół narodowy”. W danej publikacji podjęto próbę przeanalizowania sytuacji językowej i narodowej wewnątrz Kościoła protestanckiego, poddano analizie wydawnictwa protestanckie w języku białoruskim. Autorzy poświęcają wiele miejsca niektórym ważnym postaciom białoruskiego ruchu ewangelickiego, które przyczyniły się do narodowego i duchowego odrodzenia Białorusinów. Byli nimi pasterze Łukasz Dziekuć-Malej i Jan Piotrowski. Autorzy doszli do wniosku, że w okresie międzywojennym na ziemiach zachodniobiałoruskich procesy narodotwórcze i ewangeliczne odbywały się jednocześnie. Niektórzy przedstawiciele ruchu ewangelickiego dążyli do uczynienia z protestantyzmu kościoła narodowego Białorusinów. Używano języka białoruskiego w działalności duszpasterskiej, utożsamiano działalność ewangeliczną z działalnością na rzecz kultury i języka białoruskiego. Część inteligencji białoruskiej traktowała protestantyzm jako Kościół, który nie będzie dzielił Białorusinów na „Polaków” i „Rosjan”, jak to często miało miejsce w przypadku katolicyzmu i prawosławia. Wszakże plany te nie zostały zrealizowane. Wśród wiernych ruchu protestanckiego zabrakło osób sympatyzujących z białoruskością. Ponadto znaczna część inteligencji białoruskiej ciążyła ku ateizmowi. Związki protestantyzmu z ruchem białoruskim do dziś są słabo zbadane.

EN

Many Belarusian activists in Poland in the interwar period treated Protestantism as a “Belarusian national church.” This article tells about the linguistic and national situation inside the Protestant church. Protestant publications in the Belarusian language are analyzed. The article also deals with important fi gures of the Belarusian evangelical movement, which contributed to the national and spiritual revival of the Belarusians. They are shepherds, Lukaš Dziеkuć-Maliej and Jan Piatroŭski. The authors came to the conclusion that during the interwar period national and evangelical processes took place simultaneously in the territories of Western Belarus. Some representatives of the Protestant movement sought to make Protestantism the national church of the Belarusians. The Belarusian language was used in pastoral activities, and evangelical activity was identifi ed with activities in favor of Belarusian culture and language. Some of the Belarusian intelligentsia treated Protestantism as a church that does not divide the Belarusians into “Poles” and “Russians”, as was often the case with Catholicism and the Orthodox Church. In the end, these plans were not implemented. Among the believers of the Protestant movement, there were not enough people who sympathized with the Belarusian cause. In addition, a significant part of the Belarusian intelligentsia adhered to atheistic views. The links between Protestantism and the Belarusian movement are still poorly understood.

6

„Jaka szkoła, taki nauczyciel”, czyli narodowościowe konteksty pracy nauczyciela ludowego w Galicji drugiej połowy XIX i początku XX wieku

51%

Varanytsya A.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

issue 5

235-244

PL

The profession of country teacher is examined in the context of the demands of the nationalist movement during an escalation of relations between Poland and Ukraine in Galicia in the second part of the 19th century and the beginning of the 20th. Teachers in country schools, as the lowest link in intellectual structure, were obliged to participatate in the nationalist movement, andfulfill the function of intermediaries between the broad social strata and the country'e intellectual elite. These responsibilities often contradicted the educational role of a teacher, compelling him to seek a compromise between national and professional requirements. The teacher’s choice in favour of national duties often became a source of conflict between the school administration and the province's authorities.

7

Dyskurs nacjonalistyczny w Polsce – główne idee

41%

Wrzosek T.

Journal of Modern Science

|

2015

|

issue 3(26)

349-362

EN

Th is paper concerns Polish nationalist discourse. Th e author tries to describe the most important features of this discourse in a synthetic way taking into account a historical perspective. He claims that if it comes to its key elements, the structure of the discourse is constant despite changeable socio-political circumstances. Only less relevant elements like means used by nationalists in order to achieve their main goal which is the power change. Th e author of this paper formulates its conclusions on the basis of analysis of texts published on the websites associated with nationalist movement. Th e authors of analyzed texts are former members and leaders of Młodzież Wszechpolska which is among the most infl uential Polish nationalist organizations. Th erefore, their point of view can be consider as an adequate representative for Polish nationalist ideology in general.

PL

Artykuł dotyczy polskiego dyskursu nacjonalistycznego. Autor podejmuje w nim próbę syntetycznego opisania najważniejszych cech tego dyskursu w perspektywie historycznej. Twierdzi, że zasadnicza struktura polskiego dyskursu nacjonalistycznego jest trwała, pomimo zmieniających się okoliczności społecznych i politycznych. Zmienne są w nim tylko elementy drugoplanowe, takie jak środki działania, mające służyć osiągnięciu założonych celów, z których głównym jest zdobycie władzy. Autor wyciąga swoje wnioski na podstawie analizy tekstów publikowanych na stronach internetowych związanych z organizacjami nacjonalistycznymi. Autorzy analizowanych tekstów są byłymi działaczami lub liderami jednej z nacjonalistycznych organizacji – Młodzieży Wszechpolskiej, a zatem ich poglądy stanowią adekwatną reprezentację ideologii nacjonalistycznej.

8

Józef Milik (1891–1944) – biografia polityczna podlaskiego posła i działacza społecznego

41%

Odziemczyk J.

Res Historica

|

2021

|

issue 51

EN

The article refers to the figure of Józef Milik (1891–1944), a national movement parliamentarian and social activist from Podlasie. The article tries to present a political biography of a pre-war member of the People’s National Association and the National Party from 1928 to 1935 on the basis of available archival and statistical sources as well as studies and diaries. It also takes into account the political function of J. Milik’s social and self-government activities, especially with regard to his home Sokołów County. J. Milik was also a member of the County Department and County self-government and organizer of social life in his home municipality of Sterdyń. In this way, his way of life is shown, which made him one of the important figures of National Democracy on a regional and national scale becoming a part of the central authorities of the National Party. The author also presents J. Milk’s involvement in the development of conspiracy structures and activities in the National Unity Council – the parliament of the Polish Underground State during World War II. He stresses the continued need for research, in particular on this period, which is however limited by the quantity and content of sources.

PL

Artykuł dotyczy postaci Józefa Milika (1891–1944), parlamentarzysty ruchu narodowego oraz działacza społecznego z Podlasia. Na podstawie dostępnych źródeł archiwalnych, statystycznych, opracowań i pamiętników starano się przedstawić biografię polityczną przedwojennego posła Związku Ludowo-Narodowego i Stronnictwa Narodowego w latach 1928–1935. Badaniami objęto także powiązaną z funkcją polityczną działalność społeczną i samorządową J. Milika, zwłaszcza w odniesieniu do jego rodzinnego powiatu sokołowskiego. J. Milik był bowiem także członkiem Wydziału Powiatowego i Sejmiku Powiatowego oraz organizatorem życia społecznego w swojej rodzinnej gminie Sterdyń. W ten sposób została ukazana jego droga życiowa, która spowodowała, że stał się jedną z ważnych postaci endecji w skali regionu i kraju, wchodząc m.in. w skład centralnych organów władzy Stronnictwa Narodowego.Autor przedstawił również zaangażowanie J. Milika w rozwój struktur konspiracyjnych i działalność w Radzie Jedności Narodowej – parlamencie Polskiego Państwa Podziemnego podczas II wojny światowej. Podkreślił dalszą potrzebę badań zwłaszcza nad tym okresem, którą jednak ogranicza ilość i zawartość źródeł.

9

Konspiracja i podziemie narodowe w powiecie siedleckim w latach 1939-1950

41%

Potyra-Kowalska J.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

211-248

PL

Artykuł opisuje formy działalności konspiracyjnej i zbrojnej poszczególnych polskich organi-zacji ruchu narodowego oraz specyfikę ich funkcjonowania w czasach okupacji niemieckiej 1939-1944 oraz w pierwszych latach okupacji sowieckiej 1944-1950. Autorka prezentuje linię programową tych formacji konspiracyjnych, zaś jako teren badań wybrała powiat siedlecki, gdzie podziemie narodowe działało w sposób bardzo aktywny, posiadając wielu sympatyków i szeroką bazę społeczną. Ramy chronologiczne artykułu wyznaczają początek oraz koniec podziemia narodowego zarówno w Polsce, jak i na terenie powiatu siedleckiego. Głównym celem pracy jest charakterystyka działalności konspiracji i podziemia szeroko pojętego obozu narodowego w powiecie siedleckim w czasie II wojny światowej i w latach tzw. II konspiracji, która oznacza działalność przeciwko sowieckiemu zniewoleniu.

EN

The article describes the forms of conspiratorial and armed activity of selected Polish nation-alist organizations and the specificity of its functioning during the Soviet occupation of 1944-1950. The author presents the program line of these underground formations, and as the research area she chooses the Siedlce poviat, where the nationalist underground operated very actively, having many supporters and a broad social base. The chronological framework of the article marks the beginning and the end of the national underground both in Poland and in the poviat of Siedlce. The main purpose of the work is the characteristic of the activity of the underground and nationalist underground in the Siedlce poviat during the Second World War and in the so-called Second Conspiracy, what stands for the activity against the Soviet enslavement.

10

Tygodnik „Podlasiak” (1922–1932) o Niemczech i Związku Sowieckim

41%

Grudzień K.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2022

|

vol. 20

53-72

EN

The objective of the article is presenting an image of Germany and Soviet Union in the years 1922–1932 as presented in weekly magazine “Podlasiak”. Article is to also show how precious writing and our national heritage regional press is and how important it is to protect it to highest extent possible as well as the fact that inter–war period press in Poland was, despite dynamic development of radiophony at said time, main source of information about national and worldwide situation.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie obrazu Niemiec i Związku Sowieckiego w latach 1922–1932, jaki prezentowany był na łamach tygodnika „Podlasiak”. Artykuł ma zaprezentować również, jak cennym piśmiennictwem, naszym dziedzictwem narodowym jest prasa regionalna i jak ważnym aspektem jest jej ochrona w jak największym stopniu oraz to, że prasa w Polsce okresu międzywojennego stanowiła, mimo dynamicznego w tamtych czasach rozwoju radiofonii, główne źródło informacji o sytuacji w kraju i na świecie.

11

Myśl polityczna polskiego konspiracyjnego ruchu narodowego w czasie II wojny światowej

31%

Kurzawa P.

Świat Idei i Polityki

|

2017

|

issue 16

324-354

PL

Narodowcy byli jednym z liczniejszych polskich ruchów politycznych w trakcie II wojny światowej. Czynnie angażując się w walkę z okupantem, ponieśli dotkliwe straty, jednak nie przeszkodziło im to w stworzeniu znacznego dorobku z dziedziny myśli politycznej. Celem artykułu jest zaprezentowanie myśli politycznej polskiego ruchu narodowego w latach II wojny światowej. Zastosowane zostały metody historyczne, jakościowe oraz metoda porównawcza. Całość została podzielona na części, w których autor zajmuje się takimi zagadnieniami z myśli politycznej, jak: cele wojenne Polski, wizja granic państwa, stosunek do mniejszości narodowych, wizja ustroju politycznego, wizja gospodarki, wizja bezpieczeństwa kraju oraz oświata i wychowanie. Artykuł ma ukazać, jak bogaty jest dorobek tamtych pokoleń.

EN

Nationalists were one of the numerous Polish political movements during World War II. Actively engaging in the fight against the occupying forces, they suffered heavy losses, but does not prevent them in the creation of significant heritage in the field of political thought. The aim of the article is to present the political thought of Polish national movement during the Second World War. Historical, qualitative and comparative methods were used. The whole has been divided into several parts,, in which author examines the with issues of political thought as: Polish war aims, vision of state borders, ratio to national minorities, vision of the political system, economic vision, vision of national security, education and upbringing. The whole article has to show how rich the heritage of those generations.

Refine search results

Centralne Archiwum Ruchu Narodowego w Warszawie.

Utracona szansa. Unici diecezji chełmskiej wobec rosyjskiego, polskiego i ukraińskiego ruchu narodowego (1815-1875)

Przeobrażenia społeczne w Gdyni po 1939 roku w świetle „biegu życia” działaczy i sympatyków obozu narodowego

Polska polityka historyczna w ocenie współczesnego ruchu narodowego

Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух у Заходняй Беларусі (1918–1939)

„Jaka szkoła, taki nauczyciel”, czyli narodowościowe konteksty pracy nauczyciela ludowego w Galicji drugiej połowy XIX i początku XX wieku

Dyskurs nacjonalistyczny w Polsce – główne idee

Józef Milik (1891–1944) – biografia polityczna podlaskiego posła i działacza społecznego

Konspiracja i podziemie narodowe w powiecie siedleckim w latach 1939-1950

Tygodnik „Podlasiak” (1922–1932) o Niemczech i Związku Sowieckim

Myśl polityczna polskiego konspiracyjnego ruchu narodowego w czasie II wojny światowej