Search results

1

Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzeni – osadnictwo obszarów wiejskich

100%

Gibas P., Heffner K.

Studia komitetu przestrzennego zagospodarowania kraju PAN

|

2018

|

vol. 182

|

issue 2

163-195

2

IMIGRANCI Z HESJI I BADENII MIĘDZY ŁODZIĄ A SZADKIEM W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W.

100%

Woźniak K. P.

Biuletyn Szadkowski

|

2015

|

issue 15

161-176

EN

Peasants from Hessia and Badenia appeared in the Polish Kingdom in the years 1835–1837. The reasons for their emigration were the difficult economic situation in their countries of origin (overpopulation of villages) and encouragement by the Polish Kingdom government and owners of landed estates, who were interested in creating new villages in their lands. As a result, several such settlements were set up (Srebrna, Bechcice, Łobudzice) in the estate of Mikołaj Krzywiec Okołowicz, on the border of Kalisz and Mazowsze voivodeships. The assistance offered by the squire helped the newcomers overcome the difficulties of the first years in the new place. In later years their villages distinguished themselves positively by economic stability. The immigrants from Hessia (Protestants) maintained their distinct character in the Polish (Catholic) environment, while the peasants from Badenia (Catholics) integrated with the Polish population.

3

GENEZA I ZMIANY STRUKTURY SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ OSADNICTWA WIEJSKIEGO W DOBRACH KRÓLEWSKICH NA OBSZARZE PRZEDROZBIOROWEGO POWIATU SZADKOWSKIEGO

100%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2015

|

issue 15

89-108

EN

This article presents the results of geographical and historical research exploring rural settlement on royal lands within Szadek district in the pre-Partition period. In the first part the origins of the villages are examined, mainly on the basis of preserved documents, including their location and ownership/administrative status. They belonged either to a separate Szadek tenure or Sieradz starosty estate, or constituted isolated, small leaseholds on the monarch’s land. Next, analysis of socio-economic changes in the villages is carried out, based on tax registers of 1511, 1518 and 1552–1553, inspections and inventories of royal estates of 1564, 1616–1620, 1628–1632, 1659–1665, and hearth-tax rate of 1775. The study includes the demographic potential of the villages, their socio-agrarian structure, area, types of agricultural activity, profitability and sources of income, and the range of feudal dues. Dynamic and comparative research used in the study made it possible to identify development stages: period of economic prosperity and population growth (16th century), period of regress and depopulation (17th century), and period of restoration and economic reactivation (18th century).

4

KURPIOWSZCZYZNA – STRUKTURA OSADNICTWA W OKRESIE 45-LECIA POWOJENNEGO

75%

Starzyk A.

Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula

|

2019

|

issue 66(3) Architektura

80-91

PL

Celem badawczym było wykazanie tendencji kształtowania struktury osadnictwa na Kurpiowszczyźnie w latach 1945-1989. Zastosowano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa, analizy kartograficznej oraz statystycznej. Wyniki badań pozwoliły na wyciągnięcie wniosków w zakresie wsi rozwojowych, zastojowych oraz wyludniających się w badanym okresie. Artykuł opracowano na podstawie badań przedstawionych w dysertacji doktorskiej autorki pt. Przekształcenia otwartego krajobrazu osadniczego na Kurpiowszczyźnie na przykładzie wybranych gmin, zrealizowanej w 2004 roku.

EN

The research goal was to show the tendency to shape the settlement structure in the Kurpie region in 1945-1989. The method of analysis and criticism of literature, cartographic and statistical analysis were used. The results of the research allowed conclusions to be drawn regarding developmental, stagnant and depopulating villages during the examined period. The article was prepared on the basis of the research presented in the doctoral dissertation of the author Transformations of the open settlement landscape in the Kurpie region on the example of selected communes, implemented in 2004.

5

Yurta‑Stroyno Archaeological Project. Preliminary Report to the Final Season of 2016

75%

Tušlová P., Weissová B.

Studia Hercynia

|

2017

|

vol. 21

|

issue 2

99-112

EN

The last field season of the Yurta‑Stroyno Archaeological Project conducted in 2016 focused on finishing the excavation of the five‑room house previously discovered in the southern part of the Roman settlement. Simultaneously with the excavations, a targeted field survey took place in selected areas of the rural settlement. Moreover, the material uncovered over the three years of the project is being gradually processed, some of the preliminary data of a rather statistical character are also presented here.

6

ROZWÓJ OSADNICTWA WIEJSKIEGO W KLUCZU UNIEJOWSKIM DÓBR ARCYBISKUPÓW GNIEŹNIEŃSKICH

75%

Figlus T.

Biuletyn Uniejowski

|

2016

|

vol. 5

5-28

PL

Artykuł ukazuje wyniki badań poświęconych rekonstrukcji rozwoju osadnictwa wiejskiego na obszarze klucza uniejowskiego dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w okresie przedrozbiorowym. Kwerenda i analiza materiałów źródłowych pozwoliły usystematyzować i uszczegółowić dotychczasowy stan wiedzy oraz dokonać weryfikacji wcześniejszych ustaleń historiograficznych. W pracy uwzględniono zmiany terytorialne badanego klucza majątkowego w porządku chronologicznym, ustalono metrykę historyczną wsi oraz podjęto próbę określenia okoliczności ich powstania i objęcia własnością arcybiskupią. W artykule zaprezentowano także zagadnienie lokacji na prawie niemieckim, rozwoju gospodarki folwarcznej, zjawisko powstawania osad młyńskich i rybackich oraz transformacji struktur osadniczych związanej z komutacją. Porównano również w ujęciu dynamicznym wielkość wsi i ich powierzchnię uprawną, wskazując na tendencje zmian i ich uwarunkowania.

EN

The paper presents results of research devoted to reconstruction of the development of rural settlement in the Uniejów estate belonging to the Gniezno diocese in the pre-partition period. Analysis of source materials brought enrichment of the present state of knowledge and verification of earlier historiographic findings. The study has identified territorial changes in the estate in chronological order, and age of the villages and circumstances of their formation and becoming archbishops’ property. The paper also addresses such issues as location under German law, development of the manorial system, creation of millers’ and fishermen’s villages, and the transformation of settlement structures caused by commuting. There also is a comparison of changes in the sizes of villages and their cultivated areas, and indication of their future development trends.

7

Badania nad nowożytnym osadnictwem wiejskim w miejscowości Kopaniec w Górach Izerskich

63%

Duma P., Łuczak A., Piekalski J.

Ochrona Zabytków

|

2017

|

issue 2

175-187

PL

Artykuł dotyczy badań prowadzonych od dwóch sezonów w rejonie wsi Kopaniec położonej w Górach Izerskich. Badacze wytypowali do badań gospodarstwo zanikłe po 1945 r., po którym przetrwały relikty w postaci murów i granicy zagrody wykonanej w formie szerokiego kamiennego muru. Budynek został wystawiony prawdopodobnie w XVIII w. i łączył w sobie funkcje mieszkalne i gospodarcze. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że budynek nie został zasiedlony po 1945 r. i uległ destrukcji.

EN

The article concerns research carried out since two seasons ago in the region of Kopaniec village situated in the Jizera Mountains. For the research, scholars selected a household which was abandoned after 1945, where relics in the form of walls and extremities of the enclosure in the form of a wide stone wall have been preserved. The building was most likely constructed in the 18th century and combined residential and agricultural functions. On the basis of the conducted research, it can be concluded that the building was not inhabited after 1945 and was destroyed.

8

Zasady ochrony i kształtowania krajobrazu osiedli wiejskich w dokumentach planistycznych – na przykładzie gminy Godziszów (województwo lubelskie)

63%

Soszyński D., Bielak M.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2014

|

issue 1(55)

51-63

PL

W publikacji przedstawiono zasady ochrony i kształtowania krajobrazu osiedli wiejskich sformułowane na podstawie literatury. Zagadnienia te skonfrontowano następnie z zapisami planu miejscowego oraz ze zmianami, jakie rzeczywiście zaszły na badanym obszarze od czasu uchwalenia planu. Obszar badań objął gminę wiejską położną w południowej części Lubelszczyzny. Na ostatnim etapie pracy określono stopień, w jakim zapisy obowiązującego planu są realizowane przez nowe formy zagospodarowania. W efekcie zidentyfikowano szereg problemów związanych zarówno z nieprawidłowościami i brakami w zapisach planów miejscowych, jak i niespójnościami zapisów planistycznych z rzeczywistym zagospodarowaniem terenu gminy. Wskazane zostały również postulowane kierunki zmian w polityce przestrzennej gminy.

EN

The paper presents the principles regarding the protection and shaping of rural settlement landscape, drawn up on the basis of literature analyses. The authors confront the principles with the provisions of local planning documentation and the actual changes in the commune that have taken place since the plan was adopted. Finally, the authors determine the degree of implementation of the provisions. They identify some irregularities and shortcomings in the provisions and some differences between the provisions and actual spatial development. They also indicate the main directions of changes of local spatial policy.

9

Lokalizacja i zmiany przestrzenne wsi w XX wieku w dolinie Warty w okolicach Uniejowa

63%

Nogala D., Nowicki P.

Biuletyn Uniejowski

|

2015

|

vol. 4

95-111

PL

Dolina rzeczna jest formą terenu oraz złożonym układem ekologicznym uzależnionym od warunków wodnych. Doliny miały duży wpływ na rozwój osadnictwa, a obecnie często ograniczają rozwój przestrzenny wsi. Artykuł przedstawia lokalizację siedmiu wsi w krajobrazie doliny Warty w okolicach Uniejowa oraz ich przekształcenia przestrzenne w XX w. Wszystkie wsie zostały usytuowane w obrębie szerokiego dna doliny, ale na fragmentach powierzchni terasy nadzalewowej zbudowanej z piasków i żwirów, poza zasięgiem wód powodziowych. W XX w., zasięg przestrzenny wsi uległy jedynie drobnym zmianom, głównie Spycimierza i Człopów.

EN

A river valley is a an element of topography and at the same time a set of various ecosystem, dependent on water conditions and functionally interconnected. Valleys had very important influence on settlement development and now delimit spatial layout of villages. This paper presents location of seven villages in the landscape of Warta river valley in vicinity of Uniejów and their spatial changes in 20th century. All villages were located within the wide valley bottom, on the surface of river terrace accumulated in plenivistulian period and built of sand and gravel, beyond extend of food water. In 20th century spatial extend of villages underwent only minor changes, in the main Spycimierz and Człopy.

10

Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa w zachodniej części gminy Szadek

63%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2016

|

vol. 16

91-115

EN

The paper presents results of geographical and historical research on morphogenesis and changes in spatial structures of villages in the western part of Szadek municipality. 32 villages west of the river Pichna have been examined. The research was based on historical cartographic sources, including topographic maps and archival plans of these settlements. A comparative analysis of these materials, from a dynamic perspective, made possible the reconstruction of the initial spatial structures and their subsequent transformations. The origins and processes of evolution of rural structures are discussed in the context of development of settlement in this area, based on source documents from the Middle Ages up to the 20th century.

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących zagadnień morfogenezy i zmian rozplanowania wsi w zachodniej części współczesnej gminy Szadek. Szczegółowej analizie poddano 32 punkty osadnicze położone na zachód od koryta rzecznego Pichny Szadkowickiej lub leżące w bezpośrednim jego sąsiedztwie. W badaniach wykorzystano historyczne źródła kartograficzne, w tym mapy topograficzne oraz archiwalne plany poszczególnych jednostek osadniczych. Ich analiza porównawcza w ujęciu dynamicznym dała podstawę do rekonstrukcji inicjalnych struktur przestrzennych oraz ich późniejszych zmian. Pochodzenie i proces kształtowania układów ruralistycznych omówiony został w kontekście rozwoju osadnictwa na badanym obszarze, dzięki wykorzystaniu źródeł dokumentowych oraz statystyczno-opisowych od okresu średniowiecza do XX w. Uwzględniono m.in. metrykę historyczną wsi, proces lokacji na prawie niemieckim, rozwój i zanik stosunków folwarcznych. Na tle zjawiska transformacji morfologicznej w XIX i XX w. udało się zidentyfikować przykłady układów przestrzennych pochodzenia feudalnego, w tym nieregularne wsie drogowe z blokowo-pasmowym układem działek, relikty ulicówek z układem niwowym rozłogów oraz dobrze zachowane w krajobrazie kulturowym dawne struktury dworsko-folwarczne.

11

Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa we wschodniej części gminy Szadek

63%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2016

|

vol. 16

117-140

EN

The article presents results of research in the field of historical geography of settlement, devoted to the morphogenesis and changes in the layout of villages in the eastern part of Szadek municipality. This part comprises 38 settlements located east of the river Pichna, with the exception of villages directly adjoining the river bed. The research included the study of historical cartographic sources, including topographic maps and archival plans of the villages. The use of retrospective and progressive methods made it possible to reconstruct the original layouts and their later transformations. The origins and changes in the spatial structures are presented against the background of the development of settlement in this area. In this context, analysis was carried out of selected sources as well as statistical and descriptive documents, spanning the period from the Middle Ages up to the 20th century. The comparative research covered the oldest records, changes in village sizes, the process of location under German law, and the rise and decline of the manorial system.

PL

Artykuł ukazuje wyniki badań z zakresu geografii historycznej osadnictwa poświęcone kwestii morfogenezy i zmian rozplanowania wsi usytuowanych we wschodniej części współczesnej gminy Szadek. Zaliczono do niej 38 jednostek osadniczych położonych na wschód od biegu Pichny Szadkowickiej, z wyjątkiem osad leżących w bezpośrednim sąsiedztwie jej koryta. Na potrzeby pracy dokonano kwerendy historycznych źródeł kartograficznych, w tym map topograficznych oraz archiwalnych planów badanych wsi. Dzięki zastosowaniu metod retrospektywnych oraz progresywnych możliwe stało się dokonanie rekonstrukcji pierwotnych form rozplanowania oraz ich późniejszej transformacji. Geneza i zmiany układów przestrzennych zaprezentowane zostały na tle rozwoju osadnictwa na badanym obszarze. W tym kontekście poddano analizie wybrane źródła dokumentowe oraz statystyczno-opisowe od okresu średniowiecza do XX w. W badaniach porównawczych wzięto pod uwagę najstarsze wzmianki źródłowe, zmiany wielkości wsi, proces lokacji na prawie niemieckim oraz rozwój i proces zaniku struktur folwarcznych. W pracy uwzględniono analizę regulacji morfologicznych w XIX i XX w., głównie w zakresie procesów komasacyjno-separacyjnych i parcelacyjnych. Mimo istotnych zmian rozplanowania udało się wykazać w krajobrazie kulturowym pozostałości średniowiecznych wsi nieregularnych z blokowo-pasmowym układem rozłogów, dobrze zachowane ulicówki z układem niwowym pól oraz dawne założenia dworsko-folwarczne.

12

Znaczenie czynników prawno-politycznych w procesie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej dawnego województwa łęczyckiego i sieradzkiego w okresie przedrozbiorowym

63%

Figlus T., Łódzki U.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica

|

2014

|

issue 17

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań związane z uwarunkowaniami prawno-politycznymi rozwoju osadnictwa wiejskiego o metryce średniowiecznej i nowożytnej na obszarze przedrozbiorowego województwa łęczyckiego i sieradzkiego. W świetle analizy źródeł historycznych w konfrontacji z dotychczasową historiografią ukazane zostały generalne prawidłowości w zakresie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej w kontekście omawianej kategorii czynników. W artykule dokonano analizy wpływu na rozwój osadnictwa wiejskiego systemów grodowych, wielkiej własności ziemskiej oraz recepcji prawa niemieckiego w okresie średniowiecza, jak również procesów refedualizacji stosunków społecznych i ufolwarcznienia, podziałów majątkowych oraz nowych form oczynszowania związanych z kolonizacją olęderską i fryderycjańską w epoce nowożytnej.

EN

The article presents the results of research related to the legal and political determinants of the development of the rural settlement in Middle Ages and Modern Period in the prepartition Łęczyca and Sieradz voivodeships. In the light of historical sources in confrontation with historiography one can indicate the general features shaping the rural settlement in the context of the discussed category of factors. The article analyzes the impact of fortified settlements administration, development of large estates and the reception of German law during the Middle Ages, as well as the processes of refeudalization and expansion of manorial economy, divisions of property and new forms of rental settlement related with Dutch and Frederician colonization in the Modern Period.

13

Problem osad zaginionych na gruncie badań geograficzno-historycznych. Próba konceptualizacji teoretycznej i wybrane zagadnienia metodyczno-empiryczne

51%

Figlus T.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica

|

2016

|

issue 25

83-108

EN

The article presents the problem of settlement disappearance. At the stage of analysis of historico-geographical research it was possible to identify some terminological chaos, which encouraged the author to make an attempt to systematize terms and to propose clear definitions. Among the all disappeared settlements one can distinguish two basic categories: practically deserted settlements, which were completely abandoned as a result of extreme natural phenomena, repercussions of wars and natural disasters, as well as transformation of the economic structure. One can also identify formally lost settlements, accompanied by the disappearance of the proper name as a result of legal and administrative processes of consolidation, incorporation to the nearby town or phenomenon of denomination. In the context of the presented results of empirical studies author discussed some methodological problems related to the availability of the source material, as well as techniques to determine the period and decay time of settlement, to identify the phenomenon of settlement succession after temporary total depopulation, to specify the circumstances of desolation and indicate the exact or approximate location of the disappeared settlements.

PL

W artykule dokonano konceptualizacji teoretyczno-metodycznej zagadnienia zaniku osadnictwa. Ujawniony na etapie analizy stanu badań geograficzno-historycznych chaos terminologiczny stanowił dla autora asumpt do próby usystematyzowania stosowanych pojęć oraz zaproponowania jednoznacznych definicji. Wśród ogółu osad zaginionych wydzielono dwie podstawowe kategorie: osad zaginionych de facto, w których doszło do całkowitego przerwania ciągłości osadniczej, czyli opustoszenia wskutek ekstremalnych zjawisk przyrodniczych, reperkusji wojen i klęsk elementarnych oraz przemian struktury gospodarczej. Wyszczególniono również typ osad zaginionych pozornie (de iure), w przypadku których mamy do czynienia z zanikiem nazwy własnej w wyniku prawno-administracyjnych procesów konsolidacji osadnictwa, inkorporacji do pobliskich miejscowości lub zjawiska denominacji. W kontekście zaprezentowanych wyników badań empirycznych omówiono wybrane problemy metodyczne związane z dostępnością materiału źródłowego, sposobami ustalenia metryki historycznej i długotrwałości zaniku osadnictwa, identyfikacji zjawiska sukcesji osadniczej terenów podlegających czasowo całkowitej depopulacji, określenia okoliczności opustoszenia oraz dokładnej lub przybliżonej lokalizacji osad zaginionych.

14

Relikty zanikłych jednostek osadniczych na pograniczu mazursko-mazowieckim. Interdyscyplinarny projekt badawczy

51%

Majewska A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica

|

2017

|

issue 32

215-235

EN

The paper presents the proposal for an interdisciplinary, humanistically oriented analysis of extinct settlements on the example of the results of the author’s research project realized on the territory of the Pisz county in the Warmińsko-Mazurskie voivodship. The project, embedded in the current research trend on the transformations of the contemporary landscape, was focused on the analysis of the relics of the 20th century extinct settlement structures and their material heritage. The research topic was based on the compilation of theoretical assumptions of historical geography (e.g. Koter 1994; Figlus 2016) and fieldwork methodology developed through historical archeology, including contemporary archeology (e.g. Vařeka et al. 2008). The results of the study were published in the article on the case study of the disappearing village – Sokoły Górskie. The research results presented both in the form of cartographic synthesis and field surveying studies conducted within landscape structures show the large quantitative and qualitative dimension of transformations that were taking place as a result of violent socioeconomic changes of the 20th century (e.g. rapid depopulation), which were the effect of global armed conflicts.

PL

-

Refine search results

Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzeni – osadnictwo obszarów wiejskich

IMIGRANCI Z HESJI I BADENII MIĘDZY ŁODZIĄ A SZADKIEM W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W.

GENEZA I ZMIANY STRUKTURY SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ OSADNICTWA WIEJSKIEGO W DOBRACH KRÓLEWSKICH NA OBSZARZE PRZEDROZBIOROWEGO POWIATU SZADKOWSKIEGO

KURPIOWSZCZYZNA – STRUKTURA OSADNICTWA W OKRESIE 45-LECIA POWOJENNEGO

Yurta‑Stroyno Archaeological Project. Preliminary Report to the Final Season of 2016

ROZWÓJ OSADNICTWA WIEJSKIEGO W KLUCZU UNIEJOWSKIM DÓBR ARCYBISKUPÓW GNIEŹNIEŃSKICH

Badania nad nowożytnym osadnictwem wiejskim w miejscowości Kopaniec w Górach Izerskich

Zasady ochrony i kształtowania krajobrazu osiedli wiejskich w dokumentach planistycznych – na przykładzie gminy Godziszów (województwo lubelskie)

Lokalizacja i zmiany przestrzenne wsi w XX wieku w dolinie Warty w okolicach Uniejowa

Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa w zachodniej części gminy Szadek

Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa we wschodniej części gminy Szadek

Znaczenie czynników prawno-politycznych w procesie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej dawnego województwa łęczyckiego i sieradzkiego w okresie przedrozbiorowym

Problem osad zaginionych na gruncie badań geograficzno-historycznych. Próba konceptualizacji teoretycznej i wybrane zagadnienia metodyczno-empiryczne

Relikty zanikłych jednostek osadniczych na pograniczu mazursko-mazowieckim. Interdyscyplinarny projekt badawczy