Search results

1

Literatura i rzeczywistość (wprowadzenie)

100%

Gabryś-Sławińska M., González Groba C.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2020

|

vol. 38

|

issue 1

2

„Teatralność” – zakazany język w teatrze doby performatywnej

76%

Łubieniewska E.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2019

|

vol. 7

222-233

EN

The notion of “theatricality”, transferred by Goffmann from the sphere of aesthetic dispute to the area of sociological considerations, has become the quintessence of “pretence”, “falsehood”, and immersion in “illusion”. As its opposite, the performative idea of theatrical theory and practice proposes “truth”, “agency”, and immersion in “reality”, although it does not reject all of the theatrical effects. While inscribing those effects into a performance enriches its appeal, applying performative actions that deconstruct the show turns against the nature of the theatre. The performances: Na niby – naprawdę, directed by Andrzej Dziuk, Być jak Steve Jobs, directed by Marcin Liber, and Akropolis, a project by Łukasz Twarkowski, presented and analysed in this paper, show various ways in which theatre – urged to chase modern reality – deals with the radical change in the cultural situation. Dziuk’s staging is a confrontation between the poetics of the stage metaphor (‘pretence’) and the performative theatrical devices (‘reality’), yet their values are reversed. The act of dramatic creation of the main character, actor Ginesius, proves spirituality to be the “real” dimension of the world, while the actual “reality” turns out to be a “faked” life. In Liber’s show, the precious “relic” of the “old” theatre is the character whose Brechtian songs comment on the world’s convulsions after the 1989 transformation. In his vision, the dominant elements are the digital effects, the audience is entertained by the revolving stage, and the actors create characters taken straight from the tabloid reality. At the end, one of the beneficiaries of the political changes provocatively announces taking over the theatre building, closing the theatre and laying off the actors: theatre has become redundant; we can only watch the methodical deconstruction of what used to define its significance. In turn, in Twarkowski’s show most of the action takes place on a screen hung above the stage, which features the actors’ partner – a computer equipped with a speech synthesizer. The director admits that he dreams of “a computer actor”. In the future, implementing this idea may replace the live relationship between the actor and the spectator. The only element of the show that offers a direct actorspectator contact is the performative “interlude”, in which an actress presents to the audience the sensations of a person who has suffered a stroke. Are we, then, witnessing the times when the performance overwhelms theatre altogether, and the audience, driven by new desires, bids farewell to the loathed “theatricality” with no regrets? Perhaps, instead of yielding to this expansion, we should revise the label of “theatricality”, which reduces the rich tradition of diverse artistic conventions to one dramatic model of naturalistic origin. Perhaps, the term “theatricality” should be redefined in the spirit of Artaud, Witkacy, and Brecht, for whom “theatricality” is the opposite of “pretence”, a manifestation of the artistic creation process. Thus understood, “theatricality” has the potential – through metaphor, poetic image, and other acts stimulating the imagination – to transform “the fake” into “the real”, and to transfer the spectator into a “reality” of higher order: the reality of art.

PL

Pojęcie „teatralności”, przeniesione przez Goffmanna ze sfery rozważań estetycznych w dziedzinę rozważań socjologicznych, stało się dziś kwintesencją „udania”, „fałszu”, pogrążenia w „iluzji”. Performatywna koncepcja teorii i praktyki teatralnej przeciwstawia tej kategorii „prawdę”, „sprawczość” i zanurzenie w „rzeczywistości”, choć z pewnych efektów teatralnych nie rezygnuje. O ile inkrustowanie nimi performansu wzbogaca jego atrakcyjność, o tyle stosowanie dekonstruujących spektakl działań performatywnych obraca się przeciw naturze teatru. Analizowane w artykule przedstawienia (Na niby-naprawdę, w reżyserii Andrzeja Dziuka, Być jak Steve Jobs, zrealizowane przez Marcina Libera oraz Akropolis, według projektu Łukasza Twarkowskiego) ukazują różne sposoby jakimi teatr, poddawany presji pościgu za współczesnością, radzi sobie z radykalną zmianą sytuacji kulturowej. Spektakl Dziuka konfrontuje poetykę scenicznej metafory („na niby”) z zabiegami o charakterze performatywnym („naprawdę”), lecz odwraca znaki wartości: akt teatralnej kreacji głównego bohatera, aktora Ginezjusza, odkrywa duchowość jako „prawdziwy” wymiar świata, podczas gdy rzeczywistość „prawdziwa” okazuje się życiem „na niby”. W spektaklu Libera drogocennym „reliktem” teatru „starego” jest postać, której brechtowskie pieśni komentują konwulsje świata po transformacji 1989 roku. W jego wizji dominują efekty komputerowe, cieszy oko obrotówka, aktorzy zaś budują figury żywcem wzięte z rzeczywistości „tabloidowej”. W finale jedna z beneficjentek politycznych przemian prowokacyjnie zapowiada przejęcie budynku, likwidację teatru i zwolnienie aktorów: teatr stał się zbyteczny; możemy jedynie obserwować metodyczną dekonstrukcję tego, co stanowiło niegdyś o jego fenomenie. Natomiast w spektaklu Twarkowskiego większość akcji ma miejsce na ekranie wiszącym nad sceną, gdzie głównym partnerem aktora jest wyposażony w funkcję mowy komputer. Reżyser wyznał, że marzy o „aktorze komputerowym”; realizacja tego pomysłu zastąpić może w przyszłości żywą relację między aktorem i widzem. Bezpośredni kontakt z publicznością wnosi w spektaklu jedynie performatywny „przerywnik”, gdy aktorka przekazuje widzom doznania osoby, która przeszła udar mózgu. Czy nadchodzą więc czasy, gdy performans pochłonie teatr bez reszty, a publiczność, powodowana nowymi potrzebami, pożegna wzgardzoną „teatralność” bez żalu? Może zamiast poddania się tej ekspansji należałoby raczej zweryfikować przypiętą „teatralności” etykietę, która sprowadza bogatą tradycję różnorodnych artystycznych konwencji do jednego modelu scenicznego o rodowodzie naturalistycznym i redefiniować pojęcie „teatralności”, w duchu, jaki nadawali mu Artaud, Witkacy, Brecht. Dla nich była ona przeciwieństwem „udania”, stanowiąc demonstrację procesu kreacji artystycznej. „Teatralność” tak rozumiana może – operując metaforą, obrazem poetyckim, działaniami, które pobudzają wyobraźnię – przeobrazić „na niby” w „naprawdę”, przenosząc widza w wyższego rzędu „realność”, w realność sztuki.

3

Rośliny lecznicze z komponentem kolorystycznym w polskim i niemieckim językowym obrazie świata

75%

Bawej I.

Półrocznik Językoznawczy Tertium

|

2019

|

vol. 4

|

issue 1

PL

Niniejszy artykuł poświęcony jest semantyczno-kulturowej interpretacji nazw ziół w polskim i niemieckim językowym obrazie świata. Jego celem jest opis porównawczy nazw gatunkowych roślin leczniczych z komponentem barwy. Określenia takie są bogate znaczeniowo, przekazują nie tylko informacje o wartości i funkcji koloru w codziennym życiu, ale pokazują również, w jaki sposób ludzie w danej kulturze postrzegają, uwydatniają i wartościują elementy otaczającej ich rzeczywistości pozajęzykowej. Nomenklatura fitoterapeutyczna z elementem kolorystycznym jest bowiem produktem określonej kultury, łączącym w sobie elementy codziennego życia użytkowników danego języka, odzwierciedlającym tradycje, zwyczaje oraz sposoby myślenia członków danego narodu o rzeczywistości pozajęzykowej. Przedmiotem analizy jest materiał egzemplifikacyjny pochodzący ze źródeł leksykograficznych. Z badania wynika m.in., że językowy obraz nazw roślin leczniczych zależy nie tylko od wyglądu rośliny, jej walorów smakowych, wartości czy mocy, ale również od potrzeb i wybranych skojarzeń danej zbiorowości językowej, a największą reprezentację w nazwach ziół znalazły barwy biała i czarna.Słowa klucze: zioła, kolor, rzeczywistość, analiza, podobieństwa, różnice

4

ODDZIAŁYWANIE BAJKI NA ŻYCIE EMOCJONALNE DZIECKA KOŃCZĄCEGO ROCZNE PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE

63%

Kruszewska A.

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika

|

2017

|

issue 14

215-227

PL

Bajki to nieodzowny element dzieciństwa każdego dziecka, dziś nabierają one szczególnej wartości, gdyż żyjemy w okresie tak zwanej kultury technicznej, w którym brakuje nam czasu na kontakt z własną rodziną. Bajki są użyteczne również z tego względu, iż poprzez zawarte w nich treści przygotowują do życia: uczą odróżniać dobro od zła, wskazują system wartości, uczą postępowania według przyjętych norm. Poprzez zawarty w nich morał dają wskazówki, jak żyć i współżyć w społeczeństwie. Mają jeszcze inny walor – mocno zapadają w pamięć, kształtując zachowania afektywne. Kompetencje i umiejętności emocjonalne są niezbędne, by móc bez porażek rozpocząć karierę szkolną.

EN

A fable is an indispensable element of childhood in the case of every child. It becomes especially important nowadays. We live in the so called technical culture, where we do not have enough time to spend with our families. Fables are useful due to the fact that their content can prepare to adult life: they teach how to distinguish good from evil, they indicate a system of values, teach how to follow the established norms and standards. By means of the moral lesson, hidden in each of them, they indicate how to live and coexist in the society. They also have additional value – they are long remembered and determine affective behaviours. Such emotional skills and competences are necessary, so that children can start school carriers successfully.

5

Antropologia mapy jako nowa metafizyka

63%

Zimnoch M.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

vol. 59(4 (451))

175-180

PL

The aim of the research paper is to make use of the map metaphor from Jean Baudrillard’s Simulacra and Simulation as a starting point for the new metaphysics that is congruent with the poetics of postmodernism. The main idea here is to neglect a distinction between epistemology and ontology and to choose a philosophical perspective that breaks through some binary oppositions such as object-subject, fact-fiction, real-virtual etc. The proposed way to do so is to connect the anthropology of map with the philosophy of the other and put them together with the postmodern idea of the sign.

6

Pryzmaty postrzegania: estetyka, ideologia, interpretacja w sztukach pięknych

63%

Stanny K.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2014

|

issue 20

304-312

EN

Analising a subject "W soczewce. Wybrane aspekty wizualności w XIX wieku" from a perspective of fine arts, the article addresses a few various threads of interpretation of this phenomenon. One of them belongs to painting and technical side of impressionists, the other – eye defects related to ophthalmology and medicine, having an impact on translation of the real world into an artistic image, while another – a way of looking through the prism of ideological perceptions and interpretations in art. Despite their differences, each is equally important. It can be infinitely many interpretations of reality, which is why it is so difficult to talk about objectivity of looking through individual lens that each of us has from the moment of birth.

7

O źródle historycznym. Próba weryfikacji niektórych koncepcji z perspektywy źródłoznawczej

63%

Skibiński E.

Historia Slavorum Occidentis

|

2020

|

issue 4 (27)

163-179

EN

The article discusses the bases of the contemporary concept of the theory of sources. I have made an attempt at re-interpreting this basic concept of historical methodology based on the semiotic concept of signs and reality.

8

Charlesa Peirce’a „zaniedbany argument” za rzeczywistością Boga

63%

Krzos B.

Studia Sandomierskie. Teologia-Filozofia-Historia

|

2021

|

vol. 28

203-217

EN

In this text, I have focused on the second of three parts of Charles S. Peirce’s argument for the reality of God. The analysis of Peirce’s inquiry by which he justifies his belief will be based on his work entitled Neglected Argument. The content has been organized as follows: first, the thought process described by Peirce, called: „the play of muse” which humbly leads many people to „God hypothesis”, has been justified as natural for a man. Secondly, „God hypothesis” itself has been validated as a natural result of „the play of muse”. Thirdly, the author of the argument listed three properties of this idea, thanks to which it becomes credible, and thus it comes much closer to the truth. I consider these issues interesting and worthy of further research and scientific work.

PL

Niniejszy tekst skupia się na drugiej z trzech części argumentu Charlesa S. Peirce’a za rzeczywistością Boga. Analiza rozumowania Peirce’a, na mocy którego uzasadnia on swoje przekonanie, opiera się na jego artykule zatytułowanym Neglected Argument (Zaniedbany argument). Uporządkowano ją następująco: Po pierwsze, opisany przez Peirce’a proces myślowy nazwany „zabawą dumania”, który wielu ludzi w pokorny sposób prowadzi do hipotezy Boga, został usprawiedliwiony jako naturalny dla człowieka. Po drugie, sama hipoteza Boga została uprawomocniona jako naturalny efekt „zabawy dumania”. Po trzecie, autor argumentu wymienił trzy własności tej idei, dzięki którym staje się ona wiarygodna, a więc w znaczny sposób przybliża się do prawdy. To interesujące zagadnienie wymaga dalszych badań i prac naukowych.

9

Teoria „prawdy realnej” w filozofii Xaviera Zubiriego

63%

Jeszka A.

Studia Gdańskie

|

2022

|

vol. 51

90-100

EN

The reflection of Xavier Zubiri (1898-1983), a Spanish philosopher, on the subject of real truth is an interesting epistemological proposal about the presence and perception of truth in reality and its apprehension by the intellect in the cognitive act. According to Zubiri, truth is not merely the consistency of the intellect with the thing. In the first view of the thing, reality imposes itself on the "intellection" (intelleción) with a certain force. This is done in the process of "ratification", which, however, is not a reduplication of the thing. Rather than that, it is a self-affirmation or self-installation of what is real in the intellect. The truth is not a representation [representación], but it is the authentic presentation of the things as it is. According to the Spanish philosopher, the real truth (la verdad real) has man in its hands, since it embraces the entire cognizing subject with its "energy". This means that "la verdad real" is the first experience of truth by man, independent of intellectual activity; its primary and spontaneous apprehension.

PL

Refleksja Xaviera Zubiriego (1898-1983), hiszpańskiego filozofa, na temat prawdy realnej jest ciekawą propozycją epistemologiczną na temat obecności i sposobu percepcji prawdy w rzeczywistości i jej ujmowania przez intelekt w akcie poznawczym. Zdaniem Zubiriego prawda nie jest tylko zgodnością intelektu z rzeczą. W pierwszym ujęciu rzeczy rzeczywistość narzuca się „intelekcji” (intelleción) z pewną siłą. Dokonuje się to w procesie „ratyfikacji”, która jednak nie ma charakteru reduplikacji rzeczy. Jest to raczej autoafirmacja bądź też autoinstalacja tego, co rzeczywiste w intelekcie. Prawda nie jest reprezentowaniem [representación], tylko jest autentyczną prezentacją rzeczy taką, jaką jest. Zdaniem myśliciela prawda realna (la verdad real) ma człowieka w swoich rękach, gdyż obejmuje swoją „energią” cały podmiot poznający. Oznacza to tyle, że „la verdad real” jest pierwszym, niezależnym od aktywności intelektualnej, doświadczaniem prawdy przez człowieka; jej ujęciem pierwotnym i spontanicznym.

10

Zjawisko a rzeczywistość – wpływ poglądów Bertranda Russella na koncepcję wielości rzeczywistości Leona Chwistka

63%

Femiak T.

Studia Philosophiae Christianae

|

2022

|

vol. 58

|

issue 1

47-72

EN

This article discusses the main publications of Bertrand Russell from 1905-1921 that inspired Leon Chwistek’s theory of the multiplicity of realities. It delineates the historical background of Chwistek’s account, emphasizing that the issues raised by Russell were just one of the many elements that influenced his theory of the multiplicity of realities, and compares the views of both philosophers.

PL

W artykule omówione zostały główne publikacje Bertranda Russella z lat 1905-1921 jako stanowiące inspirację dla powstania teorii wielości rzeczywistości Leona Chwistka. W ten sposób ukazano tło historyczne, tj. wpływ podnoszonych przez Russella zagadnień na postawę badawczą Chwistka (jedna z wielu składowych sytuacji problemowej, w której teoria wielości rzeczywistości była tworzona). Artykuł zawiera także zestawienie poglądów obu filozofów oraz ocenę podobieństw i różnic między nimi.

11

ARTYSTA WPISANY W DZIEŁO. MIĘDZY LAS MENINAS DIEGO VELAZQUEZA A NEW NIGHTMARE WESA CRAVENA

63%

Dunin-Wilczyński S.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2014

|

vol. 57

|

issue 3

3-11

EN

Diego Velazquez’s painting „Las Meninas” corresponds with Wes Craven’s film „New Nightmare” on thematic and visual levels. They are connected not only by the motif of an author within his work, but also by the means to which this motif is used. On the one hand it might be interpreted as a fairly egotistic act, which intends to underline the value of their work and their artistic mastery. However, at the same time it is a masterful play with the viewer who comes to see their works. Craven’s work takes from the baroque understanding of representing reality, where the aim is to amaze by blur the border between the reality represented on the image and the base reality of the viewer.

PL

Obraz Diego Velazqueza „Las Menianas” koresponduje z filmem Wesa Cravena „Wes Craven’s New Nightmare” zarówno na płaszczyźnie tematycznej, jak i wizualnej. Łączy je nie tylko sam motyw autora wpisanego w dzieło, lecz także cel, dla którego obaj autorzy umieścili się w drugoplanowych rolach w swoich dziełach. Z jednej strony można to uznać za egotyczny akt podkreślania wagi własnej pracy. Jednocześnie jednak, na drugim poziomie staje się to grą z widzem, któremu przychodzi oglądać ich dzieła. Dzieło Wesa Cravena czerpie z konkretnego barokowego rozumienia odzwierciedlania rzeczywistości, gdzie celem jest zadziwienie przez zacieranie granicy pomiędzy światem przedstawionym obrazu a światem rzeczywistym widza.

12

Sprawa braci Kowalczyków jako przykład mitologizacji historii

63%

Bereszyński Z.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2023

|

vol. 15

147-164

EN

On the night of October 5–6, 1971, a strong explosion destroyed the auditorium of the Higher Pedagogical School in Opole. The perpetrator of the outbreak was Jerzy Kowalczyk, a technical worker of this university, who wanted to demonstrate in this way that there were forces in Poland capable of opposing the apparatus of then in power. In retaliation, the communist authorities brought to court both Jerzy Kowalczyk and – on the basis of collective responsibility – his brother Ryszard, a science worker at the Higher Pedagogical School in Opole. Jerzy was sentenced to death and Ryszard to 25 years in prison. However, social protests led to a softening of the punishment against Jerzy Kowalczyk (it was lowered to 25 years in prison). The mythologized version of the events, stubbornly maintained by some circles, claims that the explosion in the auditorium of the Higher Pedagogical School was made by both brothers in order to prevent the ceremony of handing over awards and decorations to the officers of the Citizens’ Militia and the Security Service, who participated in the bloody suppression of the December 1970 workers’ revolt on the Baltic Coast. This version, however, is not confirmed by the preserved historical sources. The communist security apparatus tried to gain operational benefits from the Kowalczyk case by undertaking recruitment activities against both of Jerzy Kowalczyk’s brothers. There is a conspiracy of silence on this subject in the above-mentioned circles.

13

Rzeczywistość wirtualna w procesie kształcenia technicznego

63%

KĘSY M.

|

2014

|

vol. 5

|

issue 2

42-47

PL

W artykule zaprezentowano pojęcie wirtualnej rzeczywistości. Przedstawiono wybrane przykłady jej zastosowania w podnoszących umiejętności i sprawność operatorską procesach treningowych i kształceniu. W sposób szczegółowy opisano możliwości zastosowania w kształceniu technicznym symulatora spawalniczego VERTEX 360 w zakresie nauki spawania.

EN

A concept of virtual reality has been described. Some examples of the training process of the application of virtual reality in improving skills and operator technique have been presented. The use of VERTEX 360 welding simulator in professional training has been discussed in details.

14

Tomáš Halík’s Concept of God as the Depth of Reality

63%

Jasiński K.

Collectanea Theologica

|

2023

|

vol. 93

|

issue 3

89-118

PL

Celem artykułu, którego punktem odniesienia są wybrane dzieła czeskiego filozofa i teologa Tomáša Halíka, jest krytyczna analiza jego koncepcji Boga. Dystansuje się on od idei Absolutu jako konstruktu rozumu ludzkiego, a zwraca się w kierunku pojęcia Boga jako bytowej podstawy świata. Odrzuca koncepcję Absolutu wyobcowanego i odseparowanego od świata, a przyjmuje wizję Boga ukrytego w głębi rzeczywistości i pozwalającego doświadczyć swej bliskości na różne sposoby. Artykuł składa się z trzech zasadniczych części. W pierwszej zostaje poddana krytyce koncepcja Boga filozofów, utożsamianego z Pierwszym Poruszycielem świata i Bytem Najwyższym. W drugiej zarysowano wizję Boga jako fundamentu i głębi bytu oraz związane z nią zagadnienia panteizmu, panenteizmu i osobowości Boga. W trzeciej natomiast zostaje zwrócona uwaga na zasadnicze sposoby przeżycia boskiej obecności i bliskości, do których należą doświadczenie przyrody i wydarzeń historycznych, przeżycie ludzkiego wnętrza („ja głębszego”) i spotkanie z drugim człowiekiem, zwłaszcza z osobą zranioną i cierpiącą.

EN

The purpose of this article, whose point of reference are selected works of the Czech philosopher and theologian Tomáš Halík, is to critically analyse his concept of God. He distances himself from the idea of the Absolute as a construct of human reason and turns to the concept of God as an ontic foundation of the world. He rejects the concept of the Absolute alienated and separated from the world and embraces the vision of God hidden in the depths of reality and allowing us to experience his proximity in various ways. In the first part of the article, the philosophers’ concept of God, identified with the First Mover of the world and the Supreme Being, is critiqued. In the second part, the vision of God as the foundation and depth of being and the related issues of pantheism, panentheism and the personality of God are outlined. In the third part, attention is given to the fundamental ways of experiencing His presence and proximity, which include the experience of nature and historical events, the experience of the human interior (“deeper self”) and the encounter with another person, especially a wounded and suffering one.

15

Religacja jako przejaw emanacji Boga. Filozofia Xaviera Zubiriego (1898–1983)

63%

Niziński R. S.

Logos i Ethos

|

2017

|

vol. 44

89-113

16

Edukacja jako symulakrum

54%

Głażewski M.

Forum Pedagogiczne

|

2018

|

vol. 8

|

issue 1

147-166

EN

The paper refers to the notion of simulacrum, a term created by Jean Baudrillard in his work “Simulacra and Simulation”, a philosophical treatise from 1981, in which he seeks to examine the relationships among reality, symbols, and society, in particular the significations and symbolism of culture and media that are involved in constructing an understanding of shared existence. Simulacra are copies that depict things which either had no original to begin with, or which no longer have an original. Simulation is the imitation of the operation of a real-world process or system over time. The aim of the article is to disassemble the semantic scope of the simulating function of education in the context of the question about the usefulness of Baudrillard's simulacrum metaphor as a heuristic tool for education analysis. The paper consists of four parts: 1. Education - terminological clarification; 2. A question about the simulative function of education; 3. Simulacrum as a heuristic tool for education analysis; 4. Education as simulacrum of a hypermarket.

PL

Artykuł odnosi się do pojęcia symulakrum, metafory stworzonej przez Jeana Baudrillarda w pracy Symulakry i symulacja w 1981 r., w którym stara się on zbadać związki między rzeczywistością, symbolami i społeczeństwem, a w szczególności określić znaczenie i symbolikę – kultury i mediów, które są zaangażowane w konstruowanie rozumienia wspólnej egzystencji. Symulakry to kopie, przedstawiające rzeczy, kopie, które albo od początku nie miały oryginału, albo już pierwotny, źródłowy oryginał zatraciły. Symulacja jest imitacją działania rzeczywistego procesu lub systemu w czasie. Celem rozważań artykułu jest rozbiór zakresu semantycznego symulacyjnej funkcji edukacji w kontekście pytania o przydatność metafory symulakrum jako heurystycznego narzędzia tej analizy. Praca składa się z czterech części: 1. Edukacja – uściślenie terminologiczne; 2. Pytanie o symulacyjną funkcję edukacji; 3. Symulakrum jako heurystyczne narzędzie analizy edukacji; 4. Edukacja jako symulakrum hipermarketu.

17

Prawda fikcji literackiej w świetle hermeneutyki Paula Ricoeura

51%

Ziółkowska-Juś A.

Diametros

|

2014

|

issue 42

290-313

PL

W filozofii hermeneutycznej Paula Ricoeura zagadnienie prawdy fikcji literackiej wiąże się z kwestiami antropologicznymi, czyli poszukiwaniem odpowiedzi na pytania o tożsamość osobową i sens życia w świecie, który jest pozbawiony niezmiennych, substancjalnych fundamentów. Hermeneutyczne zbliżenie fikcji literackich i życia niesie ze sobą ważne konsekwencje dla redefinicji pojęć (związanych z kondycją ludzką, a tradycyjnie kojarzonych z ontologią substancjalną), takich jak: „prawda”, „rzeczywistość”, „rozumienie”, „etyka” i „tożsamość osobowa”. W artykule poszukuję odpowiedzi na następujące pytania: na czym polega prawda fikcji literackiej? Jaki jest status fikcji literackiej wobec rzeczywistości? Co w sztuce literackiej jest tworzone, a co odkrywane? Na czym polega samorozumienie wobec światów literackich? Jaką rolę pełni literatura w konstytuowaniu tożsamości osobowej czytelnika? Dlaczego wkraczanie w światy wyobrażeniowe ma charakter etyczny? Jaką rolę w procesie rozumienia pełni metaforyczne zapośredniczenie?

EN

In Paul Ricoeur’s hermeneutics, the truth of fiction relates to the search for answers to questions about personal identity and the meaning of life in the world lacking substantial foundations. Ricoeur’s considerations are situated between realism and constructivism. The article dicusses the consequences of the hermeneutical relationship between imaginary worlds and reality for the redefinition of such concepts (important to the human condition, but usually associated with substantial ontology), as: “truth”, “understanding”, “ethics” and “personal identity”. I attempt to answer the following questions: What is the truth of literary fiction? What is the relationship between literary fiction and reality? What, in the literary fiction, is created and what is discovered? What does self-understanding, related to the imaginary worlds, consist in? What is the role of literary fiction in constituting personal identity? Why is reading an ethical act? What is the role of metaphorical mediation in the process of understanding?

18

Czy konstruktywiści społeczni mówią nam o czymś realnym w ekonomii?

51%

Kurkowski B. P.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2019

|

issue 67

61-95

PL

Social constructivists use to say that economists cannot study objective reality, absolute truth does not exist, and economic knowledge is being constructed, not discovered and it depends on temporary culture. Realists notice and admit social conditions which may affect economic theories and unrealistic assumptions of models, but they claim that these models describe the real world, at least to some extent. The notions of truth and reality are crucial in both of these concepts. In this papar they are analysed based on Hilary Putnam theory developed by Adam Grobler.

19

Face to Face: the Growth of the Self in Thomas Merton

51%

Jennings S. C. R.

Studia Nauk Teologicznych PAN

|

2020

|

issue 15

179-192

PL

Nieżyjący już mnich trapistów i płodny autor, Thomas Merton, intensywnie zajmowałsię jaźnią, a dokładniej mówiąc, pragnieniem uwolnienia się od tyranii jaźni, którą przyjął zaswoją tożsamość. Jego wczesne lata spędzone we Francji i Anglii naznaczone były poczuciemstraty i zwichnięcia. Po opuszczeniu Cambridge jego późniejsze życie w Ameryce(studiował w Columbia University) i decyzja o przyjęciu katolickiego chrztu w wieku 23 latdoprowadziły ostatecznie do złożenia przez niego ślubów zakonnych jako mnich cysterski.Przyjmując imię brat Louis, sądził, że pozostawił za sobą „świat” ze wszystkimi jegopokusami i nierozwiązanymi problemami. Tak mu się jednak tylko wydawało. Lata, którespędził jako trapista, doprowadziły do powstania bestsellerowej autobiografii, napisanejw posłuszeństwie swojemu opatowi i nawiązującej do wielu innych książek o naśladowaniuChrystusa. Porównanie tej publikacji z Wyznaniami św. Augustyna przyniosło Mertonowimiędzynarodową sławę właśnie pod dawnym nazwiskiem. Wyrażał zaniepokojenie „tymcieniem, tym sobowtórem, tym pisarzem, który [...] poszedł za mną do klasztoru... Niemogę go stracić”. Z czasem mnich zdał sobie sprawę – dzięki doświadczeniu, żarliwejlekturze Biblii, rozważań św. Augustyna i mistyków, a także pod wpływem procesu indywiduacjizapoczątkowanemu przez Junga, buddyzmu zen i innych – że „ja”, z któregopróbował uciec, było w rzeczywistości w dużej mierze „fałszywym ja”, napędzanym przezego. W niniejszym artykule autorka śledzi drogę Mertona, od jego dawnego „ja” do „jaautentycznego”, które znajduje się w Bogu, w transcendencji. Obsesja na tym punkcie,obecna w XXI w., sprawia, że badanie drogi Mertona do samodzielności staje się tymbardziej istotne. Pojawienie się „ja”, autopromocja, jaką dają media społecznościowei przykłady narcystycznych jednostek na stanowiskach władzy, ujawniają nieprawdziwośćżycia, w którym samoświadomość mylona jest z samorealizacją. Jak odkrył to Merton, jestto całkowicie błędny trop.

EN

The late Trappist monk and prolific author, Thomas Merton was intensely concerned with the self – or to be more precise, with a desire to break free from the tyranny of the self he took to be his identity. His early years in France and England were marked by a sense of loss and dislocation. After leaving Cambridge for Columbia, his subsequent life in America and decision to be baptised a Catholic at the age of 23 eventually led to his taking vows as a Cistercian monk. Given the name Frater Louis, the ‘world’ with all its temptations and unresolved issues had been left safely behind along with his old identity. Or so he thought. In fact, Merton’s years as a Trappist would lead to a best-selling autobiography written under obedience to his abbot with many more books to follow. Compared at the time of its publication to St Augustine’s Confessions, it would lead to his international renown as Thomas Merton. He voiced his disquiet over what he called ‘this shadow, this double, this writer who […] followed me into the cloister … I cannot lose him.’ In time, Merton came to the realisation through lived experience and his voracious reading of the Bible, St Augustine, the mystics, the individuation process propounded by Jung, Zen Buddhism and others that the ‘self’ he was trying to escape was, in fact, largely a ‘false’ self driven by the ego. This paper traces Merton’s journey from the that self to the authentic self which is found in God, in transcendence. Obsession with ‘the self’ as understood in the 21st century makes a study of Merton’s path to selfhood that much more vital. The advent of the ‘Selfie’, the self-promotion that social media affords and the examples of narcissistic individuals in positions of power gives the lie to lives where self-consciousness is confused with self-realisation. Nothing, as Merton discovered, could be further from the truth.

20

Henri Bergson a Karol Irzykowski — inspiracje i paralele

51%

Gołębiewska M.

Prace Polonistyczne

|

2015

|

vol. LXX

81-99

EN

The aim of my article is to indicate the inspirations provided by the Bergsonian ideas that we find in texts written by the Polish intellectualist Karol Irzykowski — these inspirations are declared explicitly, but more frequently they are suggested implicite. The inspirations are clearly noticeable in his book on the cinema (Dziesiąta Muza, 1924) as well as in his early articles and the experimental novel Pałuba (1903). On the other hand, the late book by Bergson, concerning religion and morality (Les Deux sources de la morale et de la religion, 1932), reveals a work approaching the clerc’s ideas which is declared explicite and incessantly by Irzykowski. It has to be stressed that Irzykowski is familiar with Bergson’s works, first and foremost, thanks to Polish translations and editions — as referenced in his commentaries (Henri Bergson, Le Rire. Essai sur la signification du comique, 1900, Polish edition 1902; Henri Bergson, L’Évolution créatrice, 1907, edited in Polish in 1911). However, the Bergsonian work which seems most influential for the philosophical theses of Irzykowski, i.e. Matière et mémoire. Essai sur la relation du corps à l’esprit (1896), was only published in Polish in 1926. It is possible that the presence of theses from this book in the works of Irzykowski is the result of his familiarity with philosophical currents and discussions of that time. Irzykowski’s works address, among others, the essential question of “reality” considered at the time by Bergson (as well as by William James). The Bergsonian vitalist philosophy of life (but also the culturalist position of Wilhelm Dilthey and Georg Simmel) was a critical point of reference for Irzykowski’s own comprehension of the terms “life”, “matter”, and “spirit” in the larger context of “reality” (defined as a sum of particular beings). Irzykowski considered language and history — surely after Bergson — in the context of memory and individual biography. He postulated the subjectivisation and individualisation of historical knowledge. Just like Bergson, Irzykowski confronted mechanism and dynamism; he considered in the context of this opposition questions of comicality and laughter as well as the anthropological effects of a specific, cinematographic perception. However, Irzykowski — in contrast to Bergson in his book L’Évolution créatrice — coupled the mechanism strictly with the dynamism, grasping film as a mechanic registration of human perception, as well the art of dynamic movement. According to Irzykowski, film would be a confirmation not of the analytic, but synthetic character of human perception and cognitive faculties. Just like Bergson, Irzykowski tried to go beyond the metaphysical and psychophysical dualism towards the standpoint of monism, but with pluralistic aspects (pluralism of different “realities”). The late Bergsonian theses on religion and morality (Les Deux sources de la morale et de la religion, 1932) demonstrate, once again, some similarities between his ideas and Irzykowski’s concepts. There might seem to be many differences between them: Irzykowski consistently declared his own intellectual point of view and Bergson stressed that instinct and intuition played the most significant roles. However, in the end, Bergson discovered that he had fulfilled his life’s mission and his late declarations seem close to the clerc’s standpoint of Irzykowski.

Refine search results

Literatura i rzeczywistość (wprowadzenie)

„Teatralność” – zakazany język w teatrze doby performatywnej

Rośliny lecznicze z komponentem kolorystycznym w polskim i niemieckim językowym obrazie świata

ODDZIAŁYWANIE BAJKI NA ŻYCIE EMOCJONALNE DZIECKA KOŃCZĄCEGO ROCZNE PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE

Antropologia mapy jako nowa metafizyka

Pryzmaty postrzegania: estetyka, ideologia, interpretacja w sztukach pięknych

O źródle historycznym. Próba weryfikacji niektórych koncepcji z perspektywy źródłoznawczej

Charlesa Peirce’a „zaniedbany argument” za rzeczywistością Boga

Teoria „prawdy realnej” w filozofii Xaviera Zubiriego

Zjawisko a rzeczywistość – wpływ poglądów Bertranda Russella na koncepcję wielości rzeczywistości Leona Chwistka

ARTYSTA WPISANY W DZIEŁO. MIĘDZY LAS MENINAS DIEGO VELAZQUEZA A NEW NIGHTMARE WESA CRAVENA

Sprawa braci Kowalczyków jako przykład mitologizacji historii

Rzeczywistość wirtualna w procesie kształcenia technicznego

Tomáš Halík’s Concept of God as the Depth of Reality

Religacja jako przejaw emanacji Boga. Filozofia Xaviera Zubiriego (1898–1983)

Edukacja jako symulakrum

Prawda fikcji literackiej w świetle hermeneutyki Paula Ricoeura

Czy konstruktywiści społeczni mówią nam o czymś realnym w ekonomii?

Face to Face: the Growth of the Self in Thomas Merton

Henri Bergson a Karol Irzykowski — inspiracje i paralele