Search results

1

La Révolution comme catastrophe chez André Malraux et Georges Bataille

100%

Bowd G.

Academic Journal of Modern Philology

|

2020

|

vol. 9

245-254

EN

In his review of La Condition humaine, Georges Bataille asserts that André Malraux’s novel shows how revolutionary power is based, in its psychological structure, on a catastrophe, on the lasting consciousness of a catastrophe upon which has depended the fate of multitudes. From this reading of Malraux, we will explore the catastrophic vision of Bataille himself in his novel Le Bleu du ciel and his essays for Contre-Attaque, written in the course of the 1930s, but, in the case of Le Bleu du ciel, only published more than twenty years afterwards. In the face of a “rising tide of murder” that seems to make the triumph of fascism and war inevitable, the failure of his dream of a “Popular Front in the street” is embodied in the political and erotic impotence of the troubling character of Henri Troppmann. Bataille’s dead-end contrasts brutally with the publicly committed work of Malraux, who seems to offer an alternative vision of revolutionary fate. But are there similarities between the “committed” novelist Malraux and the “shameful” one that is Bataille? Both writers show a profound interest in the sacred, which transcends a narrowly political frame.

2

La toile et le voile : l’art, la littérature et le sacré dans trois récits romantiques

89%

Pinon E.

Quêtes littéraires

|

2013

|

issue 3

58-65

EN

The literature of the Romantics, in the first part of the 19th century, is steeped in religious doubt. Moreover, the sacred was a taboo yet unavoidable subject especially in novels and short stories that were considered at the time profane genres. Romantic writers exploited certain covert strategies in order to speak of the unspeak-able and touch the untouchable. They resort, for instance, to their artistic culture with its centuries of pictorial tradition that render religious figures and events more familiar and accessible. Musset’s Le Tableau d’église, Vigny’s Daphné, and Gauthier’s La Toison d’or, all bear witness to a striking (meeting) harmony between iconoclastic and/or cavalier characters and sacred works of art that focus on the Passion. All three writers interweave aesthetic contemplation with mystical communion, thus revealing a new sense of the sacred that is often ambiguous, nay, subversive. And since sacred art is not in itself sacred, it allows writers to come very close to sacrilege in order to examine the fine line between the profane and the sacred.

3

Comment le rapport au texte biblique transforme le rapport au texte littéraire au XVIIIe siècle : le cas Rousseau

89%

Di Rosa G.

Quêtes littéraires

|

2013

|

issue 3

40-47

EN

In the 18th century, the Bible felt the full force of criticism by radical Enlightenment thinkers who read it piece by piece and denounced the process of its creation as an imposture – thus extending the break initiated by moral and historical critiques of the previous century. In doing so, they nevertheless failed to grant it the literary status of a “profane work”. Yet, Rousseau, who produced a literary rewriting of the Book of Judges with his Levite of Ephraim, pondered over the violence inflicted on biblical intertextuality during his exile in Môtiers: in his Letters Written from the Mountain, he compared it to the violence caused to his own literary works. By draw-ing this parallel, he opened a reflection on the different manners of reading a text, as well as the possibility of regulating the reader’s violence through proposing an ethics of literary reception. Analogy might not work as a substitute; however, it enabled Rousseau to go beyond the mistreatment which anti-philosophers or philosophers inflicted on his works, by giving, among other things, an autobiographical orienta-tion to his writing: one in which the author is ready to take responsibility for giving himself to the reader. The ambivalence of the sacred and the profane, the perception of a common essence of religion – defined either by sacrifice or gift – were thus what helped Rousseau invent the autobiographical pact.

4

Un Dieu sadique : le rôle de l’image blasphématoire de Dieu dans Dolce agonia de Nancy Huston

89%

Front I.

Quêtes littéraires

|

2013

|

issue 3

160-166

EN

The present article seeks to analyze the way in which the blasphemous figure of God in Dolce agonia by Nancy Huston allows the author to describe the sacred element in human life, seen as deprived of transcendental character. This is possible thanks to the three aspects of the text dependent on the type of God’s figure, which are: the contrast between passages marked by the cynical God’s voice and passages focused on man’s life filled with suffering; the tone and the appropriation of time var-iations and, finally, the double character of God who, at the same time, is indifferent to man’s lot while touched by his capacity of love.

5

Le choix de Ponce Pilate, entre le sacré et le profane

89%

Tongiani S.

Quêtes littéraires

|

2013

|

issue 3

124-132

EN

At the beginning of The Man and the Sacred (1939) Roger Caillois affirmed that “every religious conception of the universe implies that there is a distinction between the sacred and the profane”. Caillois discussed the theme of the sacred throughout his life, in several essays, articles and lectures. In 1961, Caillois wrote Pontius Pilate, a brief novel in which he explored the dilemma of the governor of Judea. For the first time, Caillois changed genre. The author escaped the theme of the sacred by way of the novel. The purpose of this paper is to show how the theme of the sacred leads to a comparison between the thought of Caillois, the theories of the College of Sociology, and the theme of The Scapegoat by René Girard.

6

“The Sacred” and “Spirituality” in Polish Literary Research

88%

Kudyba W.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

issue 1(1)

41-57

EN

The article was devoted to the methodology of research on the relationship between literature-religion. Its aim is a critical reflection on the use of the category of ‘the sacred’ in the research. In Poland, in 70. of the last century, ‘the sacred’ has become the vital category for reflections on the religious aspects of literature (eliminating such terms as ‘catholic literature’ and ‘religious literature’). The historiographical method is used in the article. The author presents the steps of the presence of the category ‘the sacred’ in the humanities, especially in the Polish literature studies. The main results of the analysis: sacrological research had prepared us to meet study of literature and cultural studies. Many factors point to the fact that sacral research was one of the first attempts to build a bond between literary and cultural studies. The term ‘the sacred’ did not have classification or typological aim (such function was sometimes assigned to ‘religious literature’ term). Its wide range allowed activities that led to identification of the religious profile of the literary work. Its primary context was not any ideology or religious doctrine, but cultural anthropology, so it demanded culture studies competence more than being involved in world outlook. The wide range of the notion – completely natural and desirable in the anthropology of culture – did not have to be something obvious in the research of separate literary works, at times evoking the image of the world strictly connected with particular religion, or even particular worship. The answer to this was Stefan Sawicki’s offer to replace ‘the sacred’ category when analysing such works with other terms. Organizational measures undertaken by the founder of Lublin school of sacral research were soon verified by the reality of academic discussion – subject, as each discussion, to the rules of terminology fashion. ‘The sacred’ became fashionable term for some time – used and overused, perhaps. It became the key-word to open all possible references to religious sphere in literary works. It was applied not only where the layer of religious meaning remained generalized in the text, but also in those which were distinctly involved in the symbolic world of a specific religion. There were of course attempts to introduce new notion where the context demanded it. Taken in the article analyzes the concept of the sacred in literary studies have been limited mainly to the area of Polish literary criticism. The text encourages further research. It has practical significance. It explains the methods, can serve students and other readers (such as teachers or students) to acquire the skills to interpret literary texts. The author is not only critically discusses the use of the sacred in the research literature, but also proposes a new research tools in the form of the category of “spirituality”.

7

Muhammad’s Night Journey to Heaven or the Initiatic Path to a Temporal and Spiritual Leadership

88%

Potec E.

Academic Journal of Modern Philology

|

2016

|

vol. 5

135-140

EN

In many religious traditions, ascension into heaven is a specific way to become initiated into a new, sacred status. It is a journey which implies a dichotomy of plans: firstly the profane–sacred plan, secondly the telluric–celestial plan, both of them being transformed by the possibility of communication through transcendence. This possibility waives the dichotomy during the ascension and keeps an opening status between the elements of each dichotomy, after the ending of the ascension: the sacred will be opened to the profane, the celestial will be opened to the telluric. Muhammad Night’s Journey is an event which can be read through such a key. However Muḥammad’s Night Journey cannot be limited at this point of view. The event is more complex as we deal with an initiatic path to a temporal and spiritual leadership. As Geo Widengren concluded in his two studies The Ascension of the Apostle and the Heavenly Book and Muhammad, the Apostle of God and His Ascension, Muhammad’s Night Journey reflects a ritual of sovereignty which is specific to the Ancient Near East, in regards with the ascension of the king as a central event concerning his coronation. Muhammad’s Night Journey reflects also a ritual during which Muhammad sees God, and he is sacred as a prophet, being in direct contact with God and with the other monotheistic prophets (as the literature of the 9th century in the Islamic milieu tries to describe). This initiatic path does not have (as a result) the transformation of Muhammad into a character with divine powers; it has (as a result) the unification into Muḥammad’s person of two different powers, the temporal and the spiritual one, and the confirmation of Muhammad as a spiritual and temporal leader for a new community.

8

The Eclipse of Religion and Freud’s “future of an illusion”

88%

Ferrarotti F.

Academicus. International Scientific Journal

|

2024

|

vol. 15

|

issue 29

10-20

EN

The main contention of this paper is that, no matter whether one is a true believer or a professed atheist, religion remains a relevant social phenomenon. Serious scholars have written about an eclipse of the sacred in industrial societies through a sad confusion between «sacred» and «religious». The «religious» as a commodity administered by an organized church might well be in a state of crisis. But the «sacred» is actually the meta-human element that makes mankind exist and develop beyond the so-called «laws» of the market

9

Vers les fondements anthropologiques du post-sécularisme : l’exemple du Collège de Sociologie

75%

Swoboda T.

Romanica Wratislaviensia

|

2019

|

vol. 66

43-53

EN

Founded by Georges Bataille, Roger Caillois and Michel Leiris, and conceived as a reaction of leftist Paris intellectuals against fascism, the College of Sociology is an interesting example of the mixture of different types of post-secular thought — a-theological (Bataille), community (Caillois), intimate (Leiris) — imagined as a remedy against the mythical forces handled with brio by the European rights of the 1930s. Already analyzed on the political and discursive level, the College also lends itself to an anthropological analysis in which the post-secular aspect finds a basis in the conception of the “new man,” and proves useful in the interpretation of contemporary post-secularism.

10

Фольклорный образ старости как культурный код

75%

Olesina J.

Slavica Wratislaviensia

|

2016

|

vol. 163

25-34

EN

Folklore image of old age is a cultural code of the whole epoch. The ontogeny of the concept and its artistic expression reflects the mental and temporal characteristics of culture. Russian fairy tales, songs, proverbs allow us to study the phenomenon of old age as an important element of traditional and modern culture. The research is based on M.S. Kagan’s the phases of the life cycle concept. The author identifies three persons of old age in a traditional society: the sacredness as mastering of irrational principles, mystical experience; wisdom as a form of participation of the older generation in the cultural development and experience as the transmission of cultural values to young people. These issues are considered on a material of Russian proverbs, riddles and fantastic images. Taking the types of crops on the basis of interaction between generations by M. Mead’s concept, the author builds a typology of cultures in relation to age: postfigurative culture, when old age is an important part of life and mythology; cofigurative culture considers aging — respectable but incompetent age, prefigurative culture reinforces the fear of old age and its rejection.

PL

Folklorystyczny obraz starości stanowi kod kultury. Ontogeneza pojęcia i jego artystyczna realizacja odzwierciedlają mentalne i tymczasowe cechy kultury. Rosyjskie bajki, pieśni, porzekadła stanowią dobry materiał do badania starości jako ważnego elementu dawnej i współczesnej kultury. W oparciu o koncepcje Moiseja Kagana, autorka wyodrębnia trzy przejawy starości w społeczeństwie żyjącym w oparciu o normy tradycyjne, mianowicie: sakralność jako sposób opanowania sfery irracjonalno-mistycznej, mądrość rozumianą jako forma udziału starszego pokolenia w kulturze i doświadczenie jako transfer wartości kulturowych, skierowany do młodzieży. Wymienione problemy są rozpatrywane w oparciu o rosyjskie przysłowia, zagadki i obrazy bajkowe. Przyjmując za podstawę typy kultur Margaret Mead, oparte na interakcji pokoleniowej, autorka artykułu tworzy typologię kultur w odniesieniu do starości: kulturę postfiguratywną, w której starość jest ważną częścią istnienia i mitologii; kulturę kofiguratywną, w której starość jest wiekiem szanowanym, ale niezdolnym do działania, i kulturę prefiguratywną, cechującą się nasileniem strachu przed starością i jej odrzuceniem.

11

L’expérience (post-)séculière de Colette Peignot (Laure) : la religion, le communisme et le sacré

75%

Tarasewicz P.

Romanica Wratislaviensia

|

2019

|

vol. 66

55-68

EN

Colette Peignot, Laure, is one of those who witnessed the interwar period of profound changes, hopes and deceptions in the most intense manner. Both in her life and work — from the loss of faith and the communist commitment to some sort of mystical experience — she is questioning again and again the relations between religion, politics and the sacred by undergoing a truly post-secular experience. The main purpose of the article is to highlight her experience in its evolution and expression as well as compare it to ideas developed at the same time by Georges Bataille and Simone Weil.

12

[Rev.:] Poetika Mìstičnogo. Kolektivna monografìâ, uporâdk. Ol’gi Červìns’koї, Černìvec’kij Nacìonal’nij unìversitet, Černìvcì 2011, 319, [2] s.

75%

Tytko M. M.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

issue 1(1)

137-140

EN

A book in Ukrainian language entitled Poetics of Mysticality. A Collective Monography edited by Ol’ga Červìns’ka concerns the problems of so called sacrology. Fourteen authors focus on issue of sacred and literature. There are thirteen scientists from Ukraine and one from Japan. The book is divided into two parts. In the first part there are articles about ‘sacred’ (mysticality) as a category in poetics. Here authors describe paradoxes and borders of mysticality (Ol’ga V’âčeslavìvna Červìns’ka), mysticality in literature (Roman Volodimirovič Mnih), the Biblical glocalism and artistic literature (Igor Josipovič Nabitovič), symbol in poetics of ‘sacred’ (mysticality) (Zorâna Bogdanìvna Lanovik and Mar’âna Bogdanìvna Lanovik) In the second part of the book there are articles about ‘sacred’ in the projects of literary experience. Here eight authors describe the next problems: German romanticism and ‘sacred’ (Boris Borisovič Šalagìnov), understanding of ‘sacred’ in contemporary Japan literature (Koiti Itokava [Itokawa] from Japan), sacred motives of Jewish cabalism in a book by Paul Celan A Rose for Nobody (Petro Vasil’ovič Rihlo), Mona Lisa and expressionistic project of sacred experience in a novel A Thief by Georg Heym (Svìtlana Pavlìvna Macenka), ‘sacred’ in postmodern reception in the cemetery Highgate in London (Natalìâ Oleksandrìvna Vysoc’ka), mysticality and mystification as a counterpoint of an artistic text by Jean Iris Murdoch (Al’ona Anatolìїvna Matìjčak), transgression of Dostoevskij’s mystical reality in literary practice of Georges Bernanos (Roman Anatolìjovič Dzik), the ways of expression of mysticism (mystery, sacred) in recent promotional materials (Alla Volodimirìvna Sažina). There is one article in the summary of the book, where Oleksandr Oleksandrovič Korabl’ov describes the problem what philology should say about mistique?

13

Myth in the Thought of Mircea Eliade

75%

Boldişor A.

Dialogue and Universalism

|

2015

|

issue 1

99-103

EN

The definition and the aspects of myth, regardless of the time in which they ap-peared and the religion in which they were known, is present in Eliade’s thought throughout his life and work. The myth talks about the outbreak and manifestation of the sacred in the world, underlying realities as we know them. The myth explains hu-man existence. The man, imitating the divine model, is able to transcend the profane time, returning to the mythical time. The sacred is equivalent with the reality. It is cen-tral for understanding in the hermeneutical effort to define homo religiosus.

14

„Wierszem można odkorkować duszę” – o sacrum w twórczości Wacława Oszajcy

75%

Popielarz-Zajdel E.

Dydaktyka Polonistyczna

|

2020

|

issue 6 (15)

57-71

XX

Wacław Oszajca is a Polish Jesuit, journalist, poet and publicist. His work is mainly focused around Christianity related matters. A Jesuit uses the category of the sacred as a synonym for what is saint. It defines the sacred as a force that puts together the chaos of everyday life, it is the Absolute, thanks to which we can reach faith in the infinity of the world. Oszajca tries to provoke the reader into thinking about the presence of the sacred in his life and shows that the division into the sacred and the profane should be removed. His work is a proof of adoration of everyday life and faith in a merciful but righteous God. When writing, he often uses contrasts and paradoxes, but above all his poetry is full of humor and joy.

15

The Issue of Justice Sacredness

63%

Alexandru I.

Dialogue and Universalism

|

2015

|

issue 1

247-250

EN

According to the social contract theory, in order to achieve justice, people grouped themselves in societies. Historically speaking, judges appeared long before the legislator which means that justice was the first element of the social life. Therefore, it expresses the social ethics of a particular time and requires a minimum of credibility. Excessive pragmatism and utilitarianism have kidnapped more and more of what is humane, supe-rior and sacred in the act of justice, and “secularized” it. As Eliade said in The Sacred and the Profane, the sacred is something which is totally different, a space of radical otherness which overshadows the physical territory. This shading manifests itself through limitation, sequencing, reiteration and keeping what is sacred there, even in a courtroom, through ritualization.

16

Sacrum i „duchowość” w polskich badaniach literackich

63%

Kudyba W.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

issue 1(1)

59-77

EN

The article was devoted to the methodology of research on the relationship between literature-religion. Its aim is a critical reflection on the use of the category of the sacred in the research. In Poland, in 70. of the last century, sacred has become the vital category for reflections on the religious aspects of literature (eliminating such terms as ‘catholic literature’ and ‘religious literature’). The historiographical method is used in the article. The author presents the steps of the presence of the category sacred in the humanities, especially in the Polish literature studies. The main results of the analysis: sacrological research had prepared us to meet study of literature and cultural studies. Many factors point to the fact that sacral research was one of the first attempts to build a bond between literary and cultural studies. The term sacrum did not have classification or typological aim (such function was sometimes assigned to ‘religious literature’ term). Its wide range allowed activities that led to identification of the religious profile of the literary work. Its primary context was not any ideology or religious doctrine, but cultural anthropology, so it demanded culture studies competence more than being involved in world outlook. The wide range of the notion – completely natural and desirable in the anthropology of culture – did not have to be something obvious in the research of separate literary works, at times evoking the image of the world strictly connected with particular religion, or even particular worship. The answer to this was Stefan Sawicki’s offer to replace the sacrum category when analysing such works with other terms. Organizational measures undertaken by the founder of Lublin school of sacral research were soon verified by the reality of academic discussion – subject, as each discussion, to the rules of terminology fashion. Sacrum became fashionable term for some time – used and overused, perhaps. It became the key-word to open all possible references to religious sphere in literary works. It was applied not only where the layer of religious meaning remained generalized in the text, but also in those which were distinctly involved in the symbolic world of a specific religion. There were of course attempts to introduce new notion where the context demanded it. Taken in the article analyzes the concept of the sacred in literary studies have been limited mainly to the area of Polish literary criticism. The text encourages further research. It has practical significance. It explains the methods, can serve students and other readers (such as teachers or students) to acquire the skills to interpret literary texts. The author is not only critically discusses the use of the sacred in the research literature, but also proposes a new research tools in the form of the category of "spirituality" .

17

[Rev.:] Nieukerken Arent, van~, Perspektywiczność sacrum ; szkice o Norwidowskim romantyzmie, Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”, Instytut badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa : Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, 2007, s. 395, indeks, summary, seria: Badania Polonistyczne za Granicą. t. 17

63%

Kudyba W.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

issue 1(1)

123-128

PL

Arent van Nieukerken od wielu lat uczestniczy w pracach polskiego środowiska norwidologicznego, jest autorem wielu cennych artykułów, i ogłoszonej obszernej rozprawy Perspektywiczność sacrum. Szkice o norwidowskim romantyzmie. (Warszawa 2007). We wstępie do niej natrafiamy na wyjaśnienie: „pojawiło się więc wyzwanie, żeby twórczość Norwida interpretować mniej anachronicznie. Należało w związku z tym po pierwsze ujmować immanentnie świat przedstawiony Norwidowskich utworów, rodzaj podmiotowości cechującej obracających się w nim protagonistów, wreszcie status autora, następnie zaś ów organizujący się wokół pewnej odmiany sacrum świat rozpatrywać w kontekście światoodczucia (polskiego) romantyzmu. Taki właśnie był rodowód niniejszej książki […]” (s.10). Sacrum perspektywiczne. Wydaje się, że kilka uwag wypada poświecić samemu tytułowi rozprawy. Pojawiają się w nim dwie kategorie – kluczowe dla podjętych w pracy decyzji metodologicznych. Od sposobu ich rozumienia uzależniony jest model podjętych analiz. Najpierw zatem „perspektywiczność”. Autor wyjaśnia, że pojęcie to zadomowione jest w epistemologii, a jego źródłem są pisma Friedricha Nietzschego (por. uwagi na s. 31-32) – nie tłumaczy jednak obszerniej filozoficznych kontekstów terminu wydobywanych w pracach poświęconych autorowi Wiedzy radosnej. Pojawia się w nich przede wszystkim problem nietzscheańskiego relatywizmu, a także opinia, że ów relatywizm ma charakter niedogmatyczny, tj. nie odrzuca pojęcia prawdy, akcentując fakt, że nie jesteśmy w stanie poznać jej w sposób absolutny, a każda ludzka próba jej zrozumienia jest nieuchronnie „perspektywiczna”, tzn. pozostaje uwikłana w konteksty. Nie posiadając ostatecznej perspektywy poznawczej, skazani jesteśmy na porównywanie rozmaitych perspektyw ze sobą, tylko w taki sposób jesteśmy bowiem w stanie uwolnić się od poznania stereotypowego, od pokusy absolutyzacji jednego z punktów widzenia, osiągając coraz głębszy wgląd w rzeczywistość. Wiele wskazuje na to, że właśnie tak rozumie perspektywiczność autor omawianej rozprawy. Odnoszę nawet wrażenie, że omijając zagadnienie relatywności poznania, akcentuje przede wszystkim napięcie pomiędzy poznaniem świadomym siebie i siebie nieświadomym, zamkniętym i otwartym-pytającym, stereotypowym i „perspektywicznym”. Tytułowa formuła Perspektywiczność sacrum ma, w moim przekonaniu, charakter eliptyczny. Tok rozważań przyjętych w rozprawie (konsekwentnie eksponujący wątki teoriopoznawcze) pozwala przypuszczać, że chodzi autorowi właśnie o perspektywiczność postrzegania sacrum. Chodzi w dysertacji – tak myślę – o ukazanie, na ile wpisane w utwory Norwida modele poznawania transcendencji różnią się od postrzegania nieperspektywicznego i jaką wizję człowieka i jego egzystencji implikują. Ostatnie spośród wskazanych pytań można by sformułować odwołując się do kategorii heideggerowskich: kim jest byt, którego istotą jest rozumienie perspektywiczne? Nie tylko myśl Heideggera, ale i sposób jej prowadzenia stanowią ważne, choć nie zawsze wyraźnie przywoływane tło podejmowanych w książce rozważań. A sposób rozumienia kategorii sacrum? Jej korzenie tkwią w pracach o nachyleniu kulturoznawczym, uchwytujących transkulturowe cechy doświadczeń religijnych – ich komponentów „podmiotowych” i „przedmiotowych”. Nowoczesną definicję sacrum zawdzięczmy Rogerowi Caillois i jego książce pt. Człowiek i sacrum. Szczególny impet nadał temu terminowi Mircea Eliade. To właśnie dzięki niemu stał się on dobrem wspólnym całej humanistyki, w tym – literaturoznawstwa (w Polsce kategorię tę spopularyzowała tzw. „lubelska szkoła” badań sakrologicznych, której założycielem był Stefan Sawicki). Czy w omawianej rozprawie ma ona jednak takie samo znaczenie, jak w pracach filozofów religii i polskich badaniach literackich? Wydaje się, że nie. Autor nie określa sposobu jej rozumienia, przyjętego w podjętych przez siebie analizach. Ponieważ jednak semantyka pojęcia nieuchronnie obecna jest w nich w sposób implicytny, można pokusić się o próbę wyśledzenia intencji badacza. Brak w rozprawie odniesień do prac religioznawczych, pojawiają się natomiast wyraźne odniesienia do teorii poznania. Pozwala to mniemać, że sacrum jest w pracy dra Nieukerkena uwikłane przede wszystkim w kontekst filozofii, jawi się jako korelat procesów poznawczych, a nie jako komponent religijnego doświadczenia (racjonalizowanego niekiedy w skomplikowanych systemach teologicznych). Jego synonimami są w pracy właśnie kategorie filozoficzne – jak Transcendencja czy Absolut. Nie oznacza to oczywiście, że nie pojawia się w dysertacji kategoria egzystencji. Jest wręcz przeciwnie, wydaje się ona kluczowa. Pojmowana jest jednak – jeśli dobrze odczytuję intencje autora – po heideggerowsku, jako realizacja procesu rozumienia. We wprowadzeniu czytamy: „Rozwiązując sakralną zagadkę swojego bytu poprzez objawienie sakralnej istoty świata, człowiek ujmuje siebie jako istotę pytającą – pyta zaś o istotę bytu pytającego o egzystencję «kapłana bezwiednego i niedojrzałego»” (s. 13). Zasadniczym metodologicznym zapleczem badań dra Nieukerkena jest historia idei. Jeśli dobrze rozumiem zamysł autora, chodzi mu o pokazanie sporu Norwida z jego własną współczesnością – o koncepcję człowieka i jego losu. Ściślej rzecz ujmując – o to, w jaki sposób można bronić transcendentnych podstaw osobowości wobec roszczeń tych spośród nowoczesnych prądów kulturowych, które programowo wykluczają z pola widzenia perspektywę sakralną. W rozległej, trudnej już dziś do ogarnięcia literaturze przedmiotu Norwidową linię obrony przedstawiano dotąd m.in. na tle dziewiętnastowiecznych i współczesnych nurtów teologicznych, wskazywano także na związki koncepcji poety z dawnym i nowoczesnym personalizmem. Omijając najbliższe „środowisko interpretacyjne” badań nad Norwidem, autor rozprawy sytuuje twórczość poety w pobliżu wybranych elementów myśli nietzscheańskiej (i jej ponowoczesnych interpretacji) – a także pośród tych spośród odgłosów współczesnej teologii, które bywają inspirowane aparatem pojęciowym Martina Heideggera (myślę m.in. o poglądach Paula Tillicha, choć jego nazwisko nie pojawia się w rozprawie). Wydaje się, w każdym razie, że podjętej w rozprawie decyzji o rezygnacji z dość klarownego układu odniesienia, jakim jest dorobek norwidologii, towarzyszy także decyzja o „zaszyfrowaniu” kontekstu filozoficznego. Czytelnik odnosi wrażenie, że idea, której obecność próbuje się wytropić w pismach poety, jest co prawda inspirowana pismami filozofów, jawi się jednak przed nami w kształcie tak dalece przetworzonym, że skłonni jesteśmy uznać, iż jej twórcą jest przede wszystkim autor rozprawy. Mamy zatem w książce do czynienia z rozmaitymi mechanizmami autonomizacji dyskursu badawczego z myślą żarliwą, monologową, dyktowaną pasją i właśnie dlatego przechodzącą pospiesznie obok kontekstów ułatwiających jej zrozumienie, ledwo napomykającą o swoich źródłach, rozpędzoną, niepowstrzymaną, przekraczającą granice rozdziałów, aneksową, nieustannie podróżującą, nie tylko dyskursywną, ale i ekskursywną (słusznie rozmaite fragmenty autor nazywa ekskursami). Jej autor nieustannie w zaskakujący sposób przemieszcza się od analiz konkretnych tekstów i fraz do ogólniejszych refleksji – odnosząc pierwsze do drugich, aby się wzajemnie oświetlały. Ciągle także przenosi uwagę z jednego zjawiska na drugie, z fragmentu tekstu na fragment kontekstu, z pewnych ogólnych rozważań nad poznaniem i egzystencją na szczegółowe uwagi dotyczące jednego drobnego fragmentu literackiego dzieła. Nie tylko zatem utrudnia czy nawet – w pewnych momentach – uniemożliwia dialog, ale i stawia czytelnika w niełatwej sytuacji poznawczego fiaska. Zostawiając go daleko za sobą, zmusza do wędrówki mozolnej, bo oświetlanej jedynie ciemnym blaskiem przekonania, że każda próba re-konstrucji jego poglądów musi być próbą autentyczną – to znaczy: nieudaną i nieudolną. Perspektywy uchylenia się od obowiązku zreferowania myśli autora wydają się niezwykle atrakcyjne… Niech będzie mi wolno jednak choć w niewielkim stopniu do niej nawiązać. Z rozmaitych fraz powracających w autorskim dyskursie, z czegoś, co chciałoby się nazwać „problemowymi leitmotivami” wyłania się – tak mi się wydaje – dynamiczna wizja ludzkiego bycia-w-świecie, wizja człowieka przemienianego i przemieniającego (się). Początkiem przemiany jest praca (samo)świadomości. Czas deprywacji jest czasem przygotowującym pytania o sens stereotypowego świata. Stając się kimś pytającym, stajemy się „osobą”, zatem kimś otwartym na nowy projekt bycia, otwartym na objawienie, które jest wówczas w stanie – pośród najbardziej codziennych spraw i rzeczy – rzeczywiście się zrealizować. Objawienie to przemienia zarówno podmiot, jak i postrzegany przezeń świat. Podmiot odkrywa swe zapośredniczenie w Bogu – „rozpoznając i aktualizując swoje istotowe podobieństwo do Chrystusa” (s. 13). Świat, który teraz widzi, jego czas i jego przestrzeń – modelowane są przez ów źródłowy fakt immanentyzacji transcendencji (s. 14). Zdaję sobie sprawę z nieuchronnej niepełności – schematyczności i uproszczonego charakteru powyższych uwag, chodzi mi jedynie o to, by podkreślić, że interpretacyjnym horyzontem dokonywanej przez badacza lektury Norwida jest właśnie taka koncepcja ludzkiego bytowania – to na jej obecność w pismach poety wskazuje interpretator. Ona również, zdaniem autora rozprawy, decyduje o osobności pisarza na mapie polskiego i europejskiego romantyzmu. W kolejnych rozdziałach dysertacji, odwołując się do wybranych utworów autora Vade-mecum, Arent van Nieukerken odsłania rozmaite aspekty nakreślonej wyżej wizji ludzkiego bycia-w-świecie. W rozdziale pierwszym nowela „Stygmat” okazuje się utworem ukazującym perspektywiczność jako ideę rezultatywną wszelkiego poznania, a wiersz Toast-fantazja – „unaocznia samą perspektywiczność każdej konkretnej niepowtarzalnej sytuacji, wyznaczając jej granice, a jednocześnie otwierając jej przestrzeń na to, co jest ze swojej istoty ponad wszelką perspektywę […]” (s. 39). Człowiek zaś ujawnia przesłanie, iż „dzięki wcieleniu transcendentnego pierwowzoru każda partykularna egzystencja ma szansę […], by się uświęcić (s. 45). Niewielki rozdział drugi poświęcony jest Quidamowi, autor szczególną uwagę zwraca na mechanizmy społecznej alienacji i „uanonimowienia”, a zarazem na skłonność Norwida, by właśnie one mogły stać się symbolem ludzkiej przemiany i swoistego „uchrystusowienia” bohatera. Obszerny rozdział trzeci to pasjonująca analiza Assunty. Szkoda, że badacz nie odwołał się do prac innych niż rozprawa Arcimowicza. Myślę zwłaszcza o artykule Krzysztofa Trybusia pt. Assunta jako poemat metafizyczny. O metafizyczność chodzi bowiem też autorowi rozprawy. Poemat jest przezeń czytany jako metafizyczna podróż poznawcza: „Narracja i organizacja świata przedstawionego utworu są podporządkowane spojrzeniu autora, który chce udowodnić (unaocznić), że świat ludzkich konwencji [...] i «prawd realnych» [...] jest tylko jedną, i w dodatku nie najbardziej istotną stroną rzeczywistości. Rzeczywistość jest bowiem brzemienna cudownością” (s. 95). Odkrywając ją[,] protagonista osiąga płaszczyznę „jedności i równoczesności różnorodnych perspektyw w perspektywie perspektyw, która dla mnie (dla protagonisty) nie przestaje być perspektywą” (s. 124-125). Rozdziały czwarty i piąty mają charakter porównawczy. W pierwszym z nich historiozoficzne poglądy Norwida konfrontowane są z myślą Augusta Cieszkowskiego. Drugi to swoista mozaika kontekstów i odniesień. Norwid pojawia się tu jako partner dialogu z Teofilem Lenartowiczem, Adamem Mickiewiczem, Zygmuntem Krasińskim, Bohdanem Zaleskim i pismami Seweryna Goszczyńskiego. Płaszczyznami/tematami rozmowy okazują się zagadnienia mitu miasta i wsi, toposu wygnańca, obrazu nowoczesnej cywilizacji i postępu oraz dziejowej misji Słowian. Choć i w tym rozdziale nie brak ciekawych konceptów badawczych, rozmaitość odniesień z pewnością mocno utrudniła analityczną rzetelność. Właśnie osobliwość odniesień stanowi jednak ważny walor rozprawy. Była dotąd mowa o filozoficznym uwikłaniu podstawowych narzędzi badawczych, spożytkowanych w dysertacji, bywa jednak w niej i tak, że autor zestawia rekonstruowaną, wydobywaną z literackiego tekstu myśl Norwida z poglądami konkretnego filozofa. Myślę zwłaszcza o ważnym, pobudzającym do myślenia aneksie do rozdziału drugiego. W rozważaniach nad Assuntą pojawia się m.in. interesująca kategoria „konkretu-symbolu” – w aneksie, autor przekonuje, że „przypomina [ona] pod pewnymi względami utworzone przez Jaspersa pojęcie «szyfr»” (s. 217). Nieco wcześniej zaś porywająco analizuje zagadnienie symbolizmu Norwida i Baudelaire’a, ukazując, w jaki sposób Norwidowy konkret-symbol przeciwstawia się wizji świata, artysty i sztuki – wpisanej w kategorię Baudelairowskiego symbolu (myślę o uwagach na s. 163-175). W innym miejscu zostawia obok siebie obrazy Chrystusa – te kreślone w twórczości autora Assunty i te, które kreuje w swoich utworach Alfred de Vigny (s. 213-214). Myślę, że istnieje pewna wspólna nić łącząca te i inne komparatystyczne analizy poczynione w rozprawie. Za każdym razem ich efektem jest usytuowanie Norwida blisko naszej współczesności. Wydaje się – była o tym mowa – że nie mamy tu do czynienia z przypadkowością, lecz konsekwentną realizacją drobiazgowo opracowanego projektu. Na okładce książki pojawia się zdanie, że interpretacje Arenta van Nieukerkena prowadzą nas „od wielkich pytań europejskiego romantyzmu do fundamentalnych pytań współczesności”. Myślę że wektor analiz podjętych w dysertacji skierowany jest w stronę przeciwną – od współczesności ku romantyzmowi. Sądzę, że swoją świeżość interpretacyjną rozprawa zawdzięcza właśnie temu, że fundamentalne pytania współczesności (o podmiot, przedmiot, naturę poznania itp.) zadano tu twórczości dawniejszej, pokazując, iż w istocie wciąż należy ona nie tylko do romantycznej, ale i do naszej teraźniejszości.

18

Nietzsche o “Dionisos crucificado”: A partir de El hombre y lo divino, de María Zambrano

63%

Rodríguez González M.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia

|

2015

|

vol. 40

|

issue 1

EN

In this paper we examine the reading that the Spanish philosopher María Zambrano will do of Nietzsche’s work, and in particular his influence on the composition of The Man and the Divine, especially in relation to the issues of “God is dead” and “The superman delirium”. Moreover our article takes stock of Nietzsche’s presence in the earlier work of the thinker, finally exposing her interpretation of the “madness” of Nietzsche from the complex symbolic relations that she establishes between Dionysus and Christ.

ES

Se examina en este trabajo la lectura que hace la filósofa española María Zambrano de la obra de Friedrich Nietzsche, y en particular su influjo en la redacción de El hombre y lo divinosobre todo en relación con las cuestiones del “Dios ha muerto” y “El delirio del superhombre”. Por otra parte se pasa revista a la presencia nietzscheana en los trabajos anteriores de la pensadora, para terminar con la exposición de su interpretación de la “locura” de Nietzsche a partir de las complejas relaciones simbólicas que establece entre Dionisos y Cristo.

19

Human condition in the tragedies of fate by Ancient Greeks, Wyspiański and Sartre

63%

Zakrzewska K.

Polish Journal of Political Science

|

2019

|

vol. 5

|

issue 4

61-88

EN

In the article I introduced selected concepts of fate expressed in the dramatic works by authors of different cultural backgrounds, at various stages of the development of civilisation. By analysing the selected literary works, I presented a multidimensional man’s attitude toward metaphysics, the consciousness of the aim of his life and death, based on the works of great artists who are both sensitive observers revealing the spirit of their own times and educators promoting their courageous outlook on the stage. The works of chosen artists showed that there is certain connection between the way of understanding the human fate and formation of the mentality model and the degree of moral and social activity of man, thus the condition of the entire community, and consequently the nation.

20

W poszukiwaniu hierofanii – o filmie Góra Sulejmana Jelizawiety Stiszowej

63%

Czaja J.

Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication

|

2021

|

vol. 30

|

issue 39

201-216

EN

The subject of the article is Elizaveta Stishova's film Suleiman Mountain, the action of which focuses on the Kyrgyz mountain, surrounded by religious veneration. The title place is treated as a spatial hierophany, that is, according to Mircea Eliade's concept, a place where and through which the sacred is revealed. The text will analyze the film's space-time and its symbolic dimension, and the characters' relations with the title place, especially the relationship between women and the mountain and its mythical character.

Refine search results

La Révolution comme catastrophe chez André Malraux et Georges Bataille

La toile et le voile : l’art, la littérature et le sacré dans trois récits romantiques

Comment le rapport au texte biblique transforme le rapport au texte littéraire au XVIIIe siècle : le cas Rousseau

Un Dieu sadique : le rôle de l’image blasphématoire de Dieu dans Dolce agonia de Nancy Huston

Le choix de Ponce Pilate, entre le sacré et le profane

“The Sacred” and “Spirituality” in Polish Literary Research

Muhammad’s Night Journey to Heaven or the Initiatic Path to a Temporal and Spiritual Leadership

The Eclipse of Religion and Freud’s “future of an illusion”

Vers les fondements anthropologiques du post-sécularisme : l’exemple du Collège de Sociologie

Фольклорный образ старости как культурный код

L’expérience (post-)séculière de Colette Peignot (Laure) : la religion, le communisme et le sacré

[Rev.:] Poetika Mìstičnogo. Kolektivna monografìâ, uporâdk. Ol’gi Červìns’koї, Černìvec’kij Nacìonal’nij unìversitet, Černìvcì 2011, 319, [2] s.

Myth in the Thought of Mircea Eliade

„Wierszem można odkorkować duszę” – o sacrum w twórczości Wacława Oszajcy

The Issue of Justice Sacredness

Sacrum i „duchowość” w polskich badaniach literackich

Nietzsche o “Dionisos crucificado”: A partir de El hombre y lo divino, de María Zambrano

Human condition in the tragedies of fate by Ancient Greeks, Wyspiański and Sartre

W poszukiwaniu hierofanii – o filmie Góra Sulejmana Jelizawiety Stiszowej