Search results

1

The Ancient Sarmatians and the „Sarmatism” in Modern Eastern Europe (the Slovak Case)

100%

Dimitrov D. Y.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2020

|

vol. 20

347-354

RU

Artykuł koncentruje się na rozwoju sarmatyzmu na ziemiach słowackich w okresie pomiędzy XVI a XIX wiekiem. W tym samym czasie ruch sarmacki rozwijał się w Polsce i na ziemiach słowackich, które znalazły sie w granicach cesarstwa Habsburgów. Sarmatyzm był związany ze szczególnym zainteresowaniem starożytnością w epoce baroku, z narodzinami slawizmu i panslawizmu, a także z początkami ruchu odrodzenia narodowego. Ponadto był używany jako historyczny argument na udowodnienie chwalebnej przeszłości Słowian, w szczególności Słowaków, przez obie grupy inteligencji okresu baroku na ziemiach słowackich: protestantów i katolików.

EN

Artykuł koncentruje się na rozwoju sarmatyzmu na ziemiach słowackich w okresie pomiędzy XVI a XIX wiekiem. W tym samym czasie ruch sarmacki rozwijał się w Polsce i na ziemiach słowackich, które znalazły sie w granicach cesarstwa Habsburgów. Sarmatyzm był związany ze szczególnym zainteresowaniem starożytnością w epoce baroku, z narodzinami slawizmu i panslawizmu, a także z początkami ruchu odrodzenia narodowego. Ponadto był używany jako historyczny argument na udowodnienie chwalebnej przeszłości Słowian, w szczególności Słowaków, przez obie grupy inteligencji okresu baroku na ziemiach słowackich: protestantów i katolików.

2

Elemente de cultură și civilizație polonă în povestirea Copiii verzi a Olgăi Tokarczuk

82%

Godun C.

Postscriptum Polonistyczne

|

2022

|

vol. 30

|

issue 2

1-18

EN

The practice of using literary texts as auxiliary teaching materials in the process of teaching a foreign language has a long tradition. Culture texts can illustrate Polish reality and present linguistic issues in an attractive and accessible way. Therefore, this paper assumes that the use of the didactic and functional potential of a literary text during the classes of Polish as a foreign language contributes not only to diversification of the didactic activity by awakening and cultivating interest in the language and culture being learned, but also to improvement of the learning process. It also stimulates the interest of students in specific Polish cultural phenomena. In addition to aesthetic values, the literary text offers expressive images of the Polish society, mentality and spirituality over the centuries, being an invaluable source of knowledge about the essence of Poland through the decoding and interpretation of socio-cultural codes and ethno-national or identity symbols. The aim of the paper is to discover what elements of Polish culture and civilization are found by Romanian students in the short story Green Children by Olga Tokarczuk. The narrative universe of Olga Tokarczuk is often inhabited by real characters, special individuals who existed in reality at some point, covered by oblivion, but being unusual during their lifetime. Olga Tokarczuk brings them out of the basket of history, reinterprets them, gives them a chance for a new life, and, above all, gives them a voice, thus bringing them back to the present day. In the Books of Jacob, we rediscover, among other people, Józef Andrzej Załuski (bibliophile and bibliographer), Andrzej Stanisław Załuski (patron of the arts), Benedykt Chmielowski (the first Polish encyclopedist) and Elżbieta Drużbacka (the baroque poet). In Green Children, William Davidson was a Scottish physician, chemist, and biologist. Through his eyes, we discover the political, social, and cultural realities of those times. Through Davidson, we can draw out and discuss the elements of old Polish culture and civilization, such as the situation in the political arena, internal tensions between the king and the gentry, the relationships between such concepts as center and periphery or between “I” and “the other”, the interesting phenomenon of plica polonica, or echoes of Sarmatian ideology.

PL

Praktyka posługiwania się tekstem literackim jako materiałem dydaktycznym w procesie nauczania języka obcego ma długą tradycję. Istotną rolę w kształceniu językowym odgrywają, obok podręczników, teksty historyczne, literackie czy publicystyczne, które w atrakcyjny i przystępny sposób ilustrują polską rzeczywistość i przedstawiają problematykę językową. Autorka niniejszego artykułu wychodzi zatem z założenia, że wykorzystanie potencjału dydaktycznego i funkcjonalnego tekstu literackiego na lekcjach języka polskiego jako obcego nie tylko przyczynia się do urozmaicenia czynności dydaktycznych poprzez rozbudzanie i pielęgnowanie zainteresowania poznawanym językiem i kulturą, lecz także usprawnia proces uczenia się i zaciekawia uczniów specyficznie polskimi zjawiskami kulturowymi. Oprócz walorów estetycznych tekst literacki oferuje wyraziste obrazy społeczeństwa, mentalności oraz duchowości Polaków na przestrzeni wieków. Stanowi przy tym – ze względu na proponowane odszyfrowanie i interpretację kodów społeczno-kulturowych, symboli etniczno-narodowych lub tożsamościowych – nieocenione źródło wiedzy o istocie polskości. Korzystanie z przekładów wybranych utworów literackich z dziedzictwa kultury polskiej znacznie wzbogaca i uzupełnia akt uczenia się. Celem artykułu jest wskazanie, jakie elementy polskiej kultury rumuńscy studenci odnajdują w opowiadaniu Olgi Tokarczuk Zielone dzieci, czyli Opis dziwnych zdarzeń naWołyniusporządzony przez medyka Jego Królewskiej Mości Jana Kazimierza, Williama Davissona z tomu pt. Historie bizarne. Narracyjne uniwersum Tokarczuk zamieszkują często postaci realne, jednostki szczególne, które istniały kiedyś w rzeczywistości, pogrążone w cieniu zapomnienia, ale niezwykłe za życia. Pisarka wyciąga je z kosza historii, reinterpretuje, daje szansę na nowe istnienie, a przede wszystkim udziela im głosu, przywracając ich tym samym współczesności. W Księgach Jakubowych odkrywamy na nowo m.in. braci biskupów Załuskich – Józefa Andrzeja (bibliofila i bibliografa) i Andrzeja Stanisława (mecenasa sztuki) – Benedykta Chmielowskiego (pierwszego polskiego encyklopedystę) i barokową poetkę Elżbietę Drużbacką. Z kolei pojawiający się w Zielonych dzieciach William Davidson był szkockim lekarzem, chemikiem i biologiem – to jego oczami poznajemy polityczną, społeczną i kulturową rzeczywistość tamtych czasów. Dzięki tej postaci z tekstu opowiadania możemy wydobyć i omówić elementy staropolskiej kultury i cywilizacji, takie jak: sytuacja na arenie politycznej, wewnętrzne napięcia między królem a szlachtą, relacje między centrum a peryferiami czy między „Ja” a „Innym”, ciekawe zjawisko kołtuna oraz echa ideologii sarmackiej.

3

Nie tylko ksiądz Marek – kapłani w Pamiątkach Soplicy Henryka Rzewuskiego

77%

Bojko P.

Perspektywy Kultury

|

2020

|

vol. 29

|

issue 2

13-24

EN

The romantic noble tale is a specific literary genre, revealing the specifics of Polish Sarmatian culture, in which religiosity and a sense of community are controversial. Priesthood as a factor integrating the Sarmatian community and the priest as a figure belonging to it, and also acting as a mentor and guide is the topic discussed in this research paper. The perception of the priest and his role in the community turns out to be complicated. Its discussion completes the picture of the Sarmatian nobility and its culture.

PL

Romantyczna gawęda szlachecka jest szczególnym gatunkiem literackim, odsłaniającym specyfikę polskiej kultury sarmackiej, w której religijność i poczucie wspólnoty budzą kontrowersje. Kapłaństwo jako czynnik integrujący społeczność sarmacką i kapłan jako postać należąca do tej społeczności, a zarazem pełniąca w niej funkcje mentora i przewodnika, to temat omawiany w artykule. Kwestia postrzegania kapłana i jego roli w środowisku okazuje się skomplikowana, jej omówienie uzupełnia obraz sarmackiej szlachty i jej kultury.

4

'Popioły' Stefana Żeromskiego jako narracja postkolonialna

69%

Thompson E.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2012

|

vol. 42

5

W kręgu historiografii czasów saskich

69%

Prabucki K.

Tematy i Konteksty

|

2022

|

vol. 17

|

issue 12

410-416

EN

The review describes Piotr Sebastian Ślusarczyk’s book entitled Horizons of erudition. A study on Szymon Majchrowicz’s Trwałość szczęśliwa królestw. The cognitive value of this publication is manifested in its extraordinary approach to historiographic matter which is extremely often marginalized by researchers studying the late Baroque literary heritage. The review focuses on showing the erudite nature of Ślusarczyk’s monograph first of all examining the antecedents of the ideas explicated in the Jesuit’s work and also polemics with the author about the „Sarmatian nature” of Szymon Majchrowicz’s treatise.

PL

W niniejszej recenzji została omówiona książka Piotra Sebastiana Ślusarczyka pt. Horyzonty erudycji. Studium o „Trwałości szczęśliwej królestw” Szymona Majchrowicza. Wartość poznawcza tej publikacji jawi się w jej nieprzeciętnym podejściu do materii historiograficznej, niezwykle często marginalizowanej przez badaczy zajmujących się późnobarokowym dziedzictwem literackim. Recenzja koncentruje się na ukazaniu erudycyjnego charakteru monografii Ślusarczyka, przede wszystkim badaniu antecedencji idei eksplikowanych w dziele jezuity, a także podejmuje polemikę z autorem w kwestii „sarmackości” traktatu Szymona Majchrowicza.

6

Wątki narodowe i mesjanistyczne w ikonografii św. Jana z Dukli na przykładzie cyklu hagiograficznego Tadeusza Sulimy Popiela w Dukli

55%

Moryc J.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2015

|

vol. 8

8-34

PL

Święty Jan z Dukli jako reprezentant kultury sarmackiej postrzegany był w utworach hagiograficznych, liturgicznych i ikonografii według modelu antycznego bohatera jaśniejącego blaskiem cnót chrześcijańskich. Średniowieczny święty, który nigdy nie stracił na popularności, ucieleśniał wysokie ideały pobożności, miłosierdzia i gorliwości w służbie Kościoła i narodu. Hagiografowie dla nakreślenia Jego duchowej sylwetki sięgali po obrazy i terminy starotestamentalne i nazywali skromnego franciszkanina „prawdziwym Mojżeszem i wodzem ludu”, „nadzieją bram miasta” czy „niezawodnym ocaleniem”. Rys mesjanistyczny i narodowy, łączący biografię skromnego franciszkanina i dzieje jego ziemskiej ojczyzny z historią Narodu Wybranego, wyraźnie naznaczył dzieła dawnej ikonografii Duklanina, z najbardziej emblematycznym wizerunkiem Defensor Leopolis, jednak z jeszcze większym nasileniem objawił się w realizacjach z wieku XIX i XX. Analiza ikonografii świętego w aspekcie mesjanizmu pozwala odkryć na nowo Jego niedoceniany malarski żywot na ścianach kościoła w Dukli, będący swoistym podsumowaniem i streszczeniem tradycyjnej ikonografii. To wybitne dzieło Tadeusza Popiela z roku 1903 eksponuje pierwiastki patriotyczne i mesjanistyczne, sakralizujące przeszłość narodu. Na program ideowy dukielskiego cyklu decydujący wpływ wywarł o. Czesław Bogdalski, pasjonat przeszłości zakonu i czciciel narodowych świętych, a zarazem autor popularnego opracowania o życiu i czci pośmiertnej błogosławionego współbrata. Jak się wydaje, publikacja ta legła u podstaw ikonografii poszczególnych przedstawień.

EN

As a representative of Sarmatian culture, St John of Dukla was depicted in hagiographic and liturgical literature, as well as in iconography, as an ancient hero resplendent with the glow of Christian virtues. This medieval saint, whose popularity has never waned, was perceived as an incarnation of the lofty ideals of piety, mercy, and fervent service to the nation and the Church. To illustrate his spirituality, hagiographers relied on the language and imagery of the Old Testament, referring to the humble Franciscan as “a true Moses and leader of the people”, “the hope of city gates”, or “certain salvation”. The national and Messianic elements that linked the life of St John and the history of his earthly homeland to the history of the Chosen People already figured centrally in the early iconography of the saint, with its most emblematic image of the Defensor Leopolis, but became even more widespread in the 19th and 20th centuries. An analysis in terms of Messianism allows one to rediscover the underappreciated painted life of St John on the walls of the church in Dukla, which in a sense summarizes and recapitulates the motifs of traditional iconography. Created in 1903, this outstanding masterpiece by Tadeusz Popiel highlights the patriotic and Messianic elements that sacralize the past of the nation. The ideological program of the Dukla cycle was influenced by Father Czesław Bogdalski, an enthusiast of the Bernardine order and worshipper of national saints, who authored a popular book on the life and worship of St John. It is his book that seems to have furnished the basis for the iconography of individual paintings.

7

Heritage of Proto-Aryan ancestors and noble warriors in Central Europe

55%

Cynarski W. J.

Ido Movement for Culture. Journal of Martial Arts Anthropology

|

2018

|

vol. 18

|

issue 4

11-24

EN

Problem. The problem of the origins of the Poles and other peoples of Central and Eastern Europe has lead to great scientific and social interest given the genetic discoveries of recent years, which have shown these issues in a new light. These problems are being simultaneously considered by archaeologists and historians, linguists and ethnologists, and anthropologists and interdisciplinary researchers. Method. The comparative and deductive methods were used, along with an analysis of the broader discourse (both scientific and popular), from the perspective of the sociology of science; hence source texts and mass culture-related texts are listed among the sources. Results. The term “Aryo-Slavic languages” seems more appropriate than “Indo-European”, especially for peoples with the advantage of hg R1a Y-DNA. The similarity of the chronicles and their symbolism is another factor that testifies to their cultural closeness and its accompanying biological (genetic) proximity. There is a series of questions and hypothesis. Conclusions. The affinity of languages, the Polish noble coats of arms and Sarmatian signs, and anthropometric data of Aryans and Poles, especially genetics (Y-DNA, mt DNA) indicate that the holders of hg R1a1 (and derivatives) described in the paper originate from the same trunk.

PL

Problem. Problem pochodzenia Polaków oraz innych ludów Europy środkowej i wschodniej spotyka się z dużym zainteresowaniem naukowym i społecznym w sytuacji, gdy odkrycia genetyczne ostatnich lat ukazują te zagadnienia w nowym świetle. Problemy te są badane równolegle przez archeologów i historyków, językoznawców i etnologów, antropologów i badaczy interdyscyplinarnych. Metoda. Zastosowano metodę porównawczą i dedukcyjną, a także analizę szerokiego dyskursu, zarówno naukowego, jak i popularnego (z perspektywy socjologii nauki), stąd wśród źródeł zestawiono teksty źródłowe i z obszaru kultury masowej. Wyniki. Określenie „języki ario-słowiańskie” wydaje się bardziej odpowiednie, niż „indo-europejskie”, zwłaszcza dla ludów z przewagą gałęzi hg R1a Y-DNA. Podobieństwo kronik i symboliki jest kolejnym faktem świadczącym o kulturowej bliskości, towarzyszącej bliskości biologicznej (genetycznej). Postawiono serię pytań i hipotez. Wnioski. Pokrewieństwo języków, polskich herbów szlacheckich i znaków sarmackich, dane antropometryczne Ariów i Polaków, a zwłaszcza genetyka (Y-DNA, mt DNA) wskazują, że wskazani posiadacze hg R1a1 (i pochodnych) wyrastają z tego samego pnia.

8

Postkolonializm w konflikcie

55%

Tomczok M.

Porównania

|

2022

|

vol. 31

|

issue 1

463-476

EN

In this article, I analyze the concept of postcolonialism in conflict, proposed in the work entitled Polish Post-Colonial Literature. From Sarmatism to Post-Accession Migration (2020) by Dirk Uffelmann. Referring to the most important works of Polish researchers (Hanna Gosk, Dorota Kołodziejczyk, Magorzata Zduniak-Wiktorowicz, Ryszard Nycz), I try to show the assumptions of the German Slavicist, as well as understand the position that this work wants to take among other researchers of the postdependence of Polish culture. To this end, I follow the historical and literary order adopted by Uffelmann in the book, I also try to describe its individual parts. I pay particular attention to the concepts of self-orientalization, autoindianization and auto-proletarianization, through which the author presents the literature of the 19th, 20th and 21st centuries (including Henryk Sienkiewicz or postaccession migrants) in the victim-colonizer dichotomy. The traps of this dichotomy and the way of avoiding or tightening it in the academic discourse of Polish researchers of postdependence are discussed in the last part of the article.

PL

W artykule analizuję koncepcję postkolonializmu w konflikcie, zaproponowaną w pracy Polska literatura postkolonialna. Od sarmatyzmu do migracji poakcesyjnej (2020) Dirka Uffelmanna. Nawiązując do najważniejszych prac badaczy polskich (Hanny Gosk, Doroty Kołodziejczyk, Magorzaty Zduniak-Wiktorowicz, Ryszarda Nycza), staram się pokazać założenia myśli niemieckiego slawisty, a także zrozumieć pozycję, jaką chce zająć tą pracą wśród innych badaczy postzależności kultury polskiej. W tym celu śledzę historycznoliteracki porządek przyjęty przez Uffelmanna w książce, próbuję także opisać jego poszczególne części. Szczególną uwagę zwracam na pojęcia samoorientalizacji, autoindianizacji oraz autoproletaryzacji, za pośrednictwem których autor ujmuje literaturę XIX, XX i XXI wieku (m.in. Henryka Sienkiewicza czy migrantów poakcesyjnych) w dychotomię ofiara – kolonizator. Pułapki tej dychotomii i sposób jej omijania bądź zaostrzania w dyskursie akademickim polskich badaczy postzależności omawiam w ostatniej części artykułu.

9

SARMATYZM – PROJEKT NIEDOKOŃCZONY?

55%

Nakoneczny T.

Porównania

|

2017

|

vol. 21

|

issue 2

EN

The article addresses the problem of the applicability of sarmatism, its ideology, sensitivity, lifestyle, etc., to the contemporary Polish identity discourse. The reference for the considerations is mainly the works of Jan Sowa and Ewa Thompson. The main idea of the article is that the treatment of sarmatism either as an autonomous project (Thompson) or as a recoverable identity (neosarmatism) is impossible and pointless. Any (re)interpretation of sarmatism should take into account the specific purposefulness that can be realized in a specific field (artistic culture, academic discourse, etc.).

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie aplikowalności sarmatyzmu, jego ideologii, wrażliwości i obyczajowości etc., do współczesnego polskiego dyskursu tożsamościowego. Odniesieniem dla podjętych rozważań są głównie prace Ewy Thompson i Jana Sowy. Naczelna idea artykułu wyraża się w przekonaniu, że traktowanie sarmatyzmu jako projektu autonomicznego (Thompson) bądź jako formy tożsamości, którą da się zrestytuować (neosarmatyzm), jawi się jako bezcelowe. Każda (re)interpretacja sarmatyzmu powinna być obliczona na realizację w ramach określonej celowości (kultura artystyczna, dyskurs akademicki etc.).

10

Necessary fictions w polskiej prozie po 1989 roku

55%

Kledzik E.

Porównania

|

2013

|

vol. 13

127-142

EN

The term „necessary fiction” was presented to the Polish postcolonial theory followers by Dariusz Skórczewski in his polemic with Niesamowita Słowiańszczyzna by Maria Janion. He disagreed with Janion's vision of the role of Christianity in forming the Polish national identity. Bhabha argues that there is another way of presenting the postcolonial subject than the one founded on the combination of realism and historicism the one, that assumes reality as given, but created on the basis of the criticism of representation. Necessary fiction is a way of „creating the tradition” based on historical, literary historical and cultural continuity. It shows the objective order of things – historically and culturally – and in this way it describes the reality and even designs it. The author observes three way of constructing such a fiction of continuity in the Polish prose and literary criticism after 1989: the Slavonic trail, the Sarmatian trail and the discussion about the similarities between political breakthroughs of 1918 and 1989. Bhabha warns that the component of „necessary fictions” – the imperative to pass down the values – may result not only with limiting literary criticism to nonaesthetic questions, but also with preserving the resentimental, Western complex.

PL

Termin Homiego Bhabhy „necessary fictions” objawił polskim sympatykom teorii postkolonialnej Dariusz Skórczewski w polemice z Niesamowitą Słowiańszczyzną Marii Janion, nie zgadzając się z zaproponowaną przez badaczkę krytyką roli chrześcijaństwa w kształtowaniu polskiej tożsamości narodowej. Bhabha przekonuje, że istnieje inna droga reprezentacji podmiotu kolonialnego niż ta ufundowana na splocie realizmu i historyzmu – taka, która zakłada, że rzeczywistość nie jest „dana”, lecz „stworzona”, w oparciu o krytykę reprezentacji. „Necessary fiction” jest rodzajem „wytwarzania tradycji” osadzonej w historycznym, a także historycznoliterackim i kulturowym continuum. Wytycza obiektywny porządek rzeczy – tak historycznie, jak kulturowo – i w tym sensie opowiada o rzeczywistości, a nawet ją projektuje. Autorka przyjrzy się trzem sposobom konstruowania takiej fikcji ciągłości w polskiej literaturze i krytyce literackiej po 1989 roku: tropom słowiańskim, tropom sarmackim oraz dyskusji nad współmiernością przełomów politycznych 1918 i 1989 roku.Składnik „necessary fictions” –nakaz dziedziczenia postaw światopoglądowych – przestrzega Bhabha, może skutkować nie tylko ograniczeniem refleksji nad literaturą do kwestii pozaestetycznych, ale także zakonserwowaniem resentymentalnego kompleksu Zachodu.

11

Sarmatyzm, czyli o pewnym podstawowym problemie w badaniach kultury polskiej

55%

Lichański J. Z.

Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura

|

2020

|

vol. 1 (12)

45-65

EN

Sarmatism is a concept with an exceptionally bad reputation; what is worse – there is a duality in it (it is something a bit embarrassing, and yet it also contains positive, or even valuable elements), which is very difficult for researchers to deal with. Sarmatism is not only “a cultural formation developed at the end of the 19th century”, but it is an extremely important and permanent element of our tradition. At the same time – in a sense, it was ultimately shaped in the 19th century, and not, as we commonly believe, in the 17th century. It is something very disturbing, and this is precisely because of its specific “long life”. Adding my voice to this discussion about our tradition, I must begin by answering the question: what is Sarmatism? It should be recalled that Sarmatism is understood as: 1. a geographical and ethnographic concept, 2. style, 3. cultural formation, 4. ideology. The first three meanings, in principle, are not in doubt; while the latter is the most problematic. The article is focused on a broad analysis of this understanding of Sarmatism. Understood in this way, it is based on values adopted a priori: patriotism, honesty, religiousness, respect for tradition and faithfulness of the vassal oath towards the senior. In conclusion, I write that Sarmatism and all Polish culture had a culture-forming role in restoring Europe to the countries of Sarmatia Asiatica (that I will recall the Miechowitas formula). Like other researchers, I see all the limitations and shallows of Sarmatism, but above all – and that is why Juliusz Słowacki and Cyprian Norwid were quoted – I suggest to see the greatness of Sarmatism. Maybe it is time we would start looking at our past not only critically but alsowith love, seeing in it what caused that and in the 17th century also often was seen and acknowledged – our right to be an equal member of the family of European nations,

12

Pozorna unia… Rzeczpospolita, Polacy i rodzina narodów słowiańskich w Wywodzie Dembołęckiego (geneza – znaczenie – predestynacja)

55%

Sztyber R.

Tematy i Konteksty

|

2019

|

vol. 14

|

issue 9

220-234

EN

The sketch is an attempt at presenting Wojciech Dembołęcki’s views (contained in Wywód jedynowłasnego państwa świata [Treatise on the only True Country of the World]) on some issues, especially political issues, concerning the authority of Poles and its origin. The book published in 1633 (Warsaw) seems to be very controversial for its reader may find a lot of megalomaniac concepts often based on presumptions, historical usurpations, re-interpretations or simply naive etymology. The mentioned manipulations in the sphere of philosophy of history allowed the author to come to incredible conclusions. The fundamental one is connected with the first ever language that was spoken in paradise. The Franciscan writer convinced it was the Slavic tongue (“słowiański” from the Polish “słowo” – “word”), in effect Slavs must have been the oldest people of the world. There are numerous consequences of such an assumption, nevertheless the Poles were particularly privileged – as noble descendants of Adam and Eve – and only they participated in the mankind development process, they were responsible for civilization achievements, founded first ever cities, established the state system (and even regalia), defeated various military powers in the past, etc. Therefore, they allegedly had an exclusive right to rule countries and nations of the whole globe. This is the most important message of the book in question, although the author himself probably did not believe in his own imaginary theory fabricated just for show and because of overly ambitious Polish noblemen’s needs.

13

Polska jako "Antemurale" i "Ojczyzna Świętych". Motyw przedmurza w "Nowych Atenach" księdza Chmielowskiego

48%

Paszyński W.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2017

|

vol. 127

185-199

PL

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie stanowiska księdza Benedykta Joachima Chmielowskiego (1700-1763) wobec dogmatu przedmurza, z perspektywy mniej lub bardziej domniemanej megalomanii i ksenofobii. Dokonano próby odpowiedzi na szereg istotnych pytań. Czy Nowe Ateny należy uznać za kolejny megalomański pean na cześć sarmackiej ojczyzny? Czy w stosunku do sąsiadów Chmielowski kieruje się serią stereotypów, a swą polskość opiera na bezkrytycznym poczuciu wyższości? Wreszcie, jak wygląda jego wizja mitu Polski jako przedmurza? Nowe Ateny uznawane są za pierwszą polską encyklopedię powszechną sensu stricto (I wydanie 1745 r.). Szczególny nacisk kładł autor na elementy kuriozalne, co było typowe dla barokowej nauki. Podczas zaborów dzieło stało się ofiarą krzywdzącej czarnej legendy. Chmielowski gloryfikuje rolę Polski jako państwa stojącego na straży cywilizacji łacińskiej. Swój kraj nazywa szumnie „ojczyzną świętych”. Aczkolwiek jego dzieło dalekie jest od megalomanii i bezkrytycznego samouwielbienia. Przepełnione jest natomiast autentyczną żarliwą wiarą oraz gorącym patriotyzmem. Pomimo narodowej dumy i braku kompleksów, autor potrafi być krytyczny wobec swoich rodaków a obiektywny wobec sąsiednich nacji. Za rozbudzanie patriotyzmu, uczuć narodowych i religijnych – poza krzewieniem wiedzy – należy się autorowi wdzięczna pamięć następnych pokoleń. Sama popularyzacja mitu przedmurza powinna być poczytywana zaś jako znaczący wkład w budowanie polskiej tożsamości narodowej.

EN

The main goal of this article is to present the views of Rev. Benedict Joachim Chmielowski (1700-1763) towards the myth of Poland as bulwark of Christianity, from the perspective of more or less implied megalomania and xenophobia. Attempts have been made to answer a number of important questions. Should ‘New Athens’ be considered as another megalomaniac affirmation in honor of the so-called “Sarmatian” homeland? Is Chmielowski guided by a stereotypes towards Polish neighbors and is his Polishness based on an uncritical sense of superiority? Finally, what is his vision of the myth of “antemurale”? Chmielowski’s famous work – ‘New Athens’ – is considered to be the first Polish encyclopedia (first edition in 1745). Particular emphasis was put on the curiosities, which was typical for pre-Enlightenment science. After the Partitions of Poland (1795), POLSKA JAKO „ANTEMURALE” I „OJCZYZNA ŚWIĘTYCH” 199 encyclopedia became a victim of a black legend. Chmielowski glorifies the role of Poland as a state guarding the Christian civilization. He also called his country “homeland of saints”. Although his work is far from megalomania and uncritical national selfsatisfaction. It is filled with authentic religious faith and fervent patriotism. Despite the national pride and lack of complexes, the author is able to be critical for his compatriots and objective towards his neighbors and other European nations as well. For the awakening of patriotism, national and religious feelings – aside from the propagation of knowledge – the author should have the grateful memory of the next generations. The popularization of the myth of Poland as the bulwark itself should be also considered as a significant contribution for the building of Polish national identity.

14

„Historia sarmatica” w poezji Jerzego Harasymowicza (prolegomena)

42%

Borek P.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2020

|

vol. 20

320-330

RU

The paper is dedicated to recognising Sarmatian motifs in poetic collections of Jerzy Harasymowicz. The analysis of selected works proves that the poet had an excellent preparation for interpreting old literature. Poems written by Harasymowicz are the evidence of both his familiarity with aesthetic conventions of the Baroque period and his knowledge of historical themes of the 17th century. Historism was treated by the writer as a reservoir of motifs and characters, which were a point of reference for the diagnosis of the current political situation in the 70s of the last century.

PL

The paper is dedicated to recognising Sarmatian motifs in poetic collections of Jerzy Harasymowicz. The analysis of selected works proves that the poet had an excellent preparation for interpreting old literature. Poems written by Harasymowicz are the evidence of both his familiarity with aesthetic conventions of the Baroque period and his knowledge of historical themes of the 17th century. Historism was treated by the writer as a reservoir of motifs and characters, which were a point of reference for the diagnosis of the current political situation in the 70s of the last century.

Refine search results

The Ancient Sarmatians and the „Sarmatism” in Modern Eastern Europe (the Slovak Case)

Elemente de cultură și civilizație polonă în povestirea Copiii verzi a Olgăi Tokarczuk

Nie tylko ksiądz Marek – kapłani w Pamiątkach Soplicy Henryka Rzewuskiego

'Popioły' Stefana Żeromskiego jako narracja postkolonialna

W kręgu historiografii czasów saskich

Wątki narodowe i mesjanistyczne w ikonografii św. Jana z Dukli na przykładzie cyklu hagiograficznego Tadeusza Sulimy Popiela w Dukli

Heritage of Proto-Aryan ancestors and noble warriors in Central Europe

Postkolonializm w konflikcie

SARMATYZM – PROJEKT NIEDOKOŃCZONY?

Necessary fictions w polskiej prozie po 1989 roku

Sarmatyzm, czyli o pewnym podstawowym problemie w badaniach kultury polskiej

Pozorna unia… Rzeczpospolita, Polacy i rodzina narodów słowiańskich w Wywodzie Dembołęckiego (geneza – znaczenie – predestynacja)

Polska jako "Antemurale" i "Ojczyzna Świętych". Motyw przedmurza w "Nowych Atenach" księdza Chmielowskiego

„Historia sarmatica” w poezji Jerzego Harasymowicza (prolegomena)