Search results

1

Semantyka znaku językowego w badaniach i postępowaniu logopedycznym

100%

Maciejewska A.

Logopedia

|

2018

|

vol. 47

|

issue 2

65-82

PL

Badanie rozumienia wyrazów to jeden z podstawowych etapów logopedycznej procedury diagnostycznej, której zadaniem jest sprawdzenie, czy badana osoba wie, co wyrazy znaczą. Stosowane w tym celu metody pozwalają na rejestrowanie ograniczonego zakresu struktury semantycznej. W artykule przedstawiono sposoby opisywania znaczenia wyrazów w naukach, które uwzględniają je w obszarze swoich zainteresowań, głównie psychologii i językoznawstwie. Autorka prezentuje zmieniające się poglądy badaczy na temat powstawania struktury semantycznej wyrazów w rozwoju mowy i postuluje konieczność wprowadzenia badań nad znaczeniem podstawowej jednostki języka – wyrazu w badaniach nad rozwojem mowy i jej zaburzeniach oraz w procedurach postępowania logopedycznego.

EN

Studying the comprehension of a word is one of the basic stages of the speech therapy diagnostic procedure. Hence, the procedure itself, is to check whether an examined person knows what given words mean. The methods used, however, allow to register only a limited range of semantic structure. The article demonstrates possibilities of describing words’ meaning applied by the scholarly disciplines that actually deal with those units, i.e. psychology and linguistics. Thus, while introducing ongoing alterations of scholars’ views on the formation of the semantic structure of words in speech development, the author urges the need to instigate a study on the meaning of the basic unit – word – in both the research on speech development and disorders, and speech therapy procedures.

2

Językowy obraz kobiety i mężczyzny w aforyzmach Gertrudy von le Fort

84%

Żurawlew T.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2014

|

issue 4(8)

149-174

PL

W niniejszej publikacji mowa jest o językowym obrazie kobiety i mężczyzny w aforyzmach Gertrud von le Fort, niemieckiej pisarki żyjącej w latach 1876-1971, której twórczość określają inspiracje religijne. Podjęte tu rozważania wchodzą w zakres semantyki leksykalnej i korespondują z językoznawstwem aksjologicznym oraz nowszym nurtem badań językoznawczych, tzw. teolingwistyką. Autor poddaje semantycznej analizie sposób, w jaki Gertrud von le Fort kategoryzuje i wartościuje w swoich aforyzmach relację zachodzącą między kobietą i mężczyzną. Interesuje go etyka mowy poetki oraz wartości semantyczne tworzące w jej idiolekcie obraz obu płci. Ponieważ sferę aksjologiczną aforyzmów Gertrud von le Fort konstytuuje język doświadczenia religijnego, autor zwraca również uwagę na sposób, w jaki przedstawiana jest w badanych aforyzmach duchowość kobiety i mężczyzny. Refleksja metodologiczna oparta jest o studium wiedzy z zakresu badań nad językowym obrazem świata. Autor definiuje to zagadnienie, przedstawiając pierwotną koncepcję Wilhelma von Humboldta oraz współczesne koncepcje badawcze m.in. Jerzego Bartmińskiego i Ryszarda Tokarskiego, a następnie odnosi je do relacji, jaka zachodzi między językowym obrazem świata a literaturą. Rozważania wzbogacone są o notę biograficzną Gertrud von le Fort, której poetycka i prozatorska twórczość stała się na początku XX wieku oznaką duchowego odrodzenia Niemiec. Przedstawione zostały najważniejsze fakty z życia poetki oraz rozwój jej pisarskiego kunsztu. Autor przypomina m.in. o Hymnach do Kościoła (Hymnen an die Kirche) – jednym z najważniejszych poematów niegdyś protestanckiej pisarki, w którym zawarła swój własny duchowy proces zbliżania się do katolicyzmu. Praca stanowi oryginalny wkład autora do badań nad literacką spuścizną Gertrud von le Fort. Jak dotąd nie były prowadzone żadne analizy ujmujące jej aforystyczną twórczość z punktu wiedzenia językoznawstwa kulturowego, uwzględniającego aspekty aksjologiczne jej idiolektu. Refleksja dowodzi m.in., że orientacja estetyczna języka le Fort oparta jest o ideę wzajemności kobiety i mężczyzny, i że obraz obu płci zastany w aforyzmach pisarki jest spójny z ich potocznym wyobrażeniem zakorzenionym w tradycji chrześcijańskiej. Tym samym praca może być społecznie ważnym przyczynkiem do dalszych rozważań z zakresu wywiedzionej z literatury chrześcijańskiej antropologii płci.

EN

The following paper deals with a linguistic image of man and woman in the aphorisms of Gertrud von le Fort, a German writer whose dates are 1876-1971 and whose oeuvre is determined by religious inspirations. Reflections undertaken in this paper are related to the field of lexical semantics and correspond with axiological linguistics as well as the latest tend in linguistic studies, the so called theological linguistics. The semantic analysis carried out in the paper addresses the ways in which Gertrud von le Fort categorises and evaluates the relation between a man and a woman in her aphorisms. The author of the paper is interested in the ethics of the poet's utterance as well as semantic properties that create the images of both sexes in le Fort's idiolect. Since the axiological sphere of Gertrud von le Fort's aphorisms is constituted by the language of religious experience, the author of this paper also concentrates on the ways in which spirituality of a man and a woman is represented in the aphorisms under discussion. Methodological reflection focuses on recent developments in the studies on the linguistic image of the world. The author defines this issue by referring to the original concept formulated by Wilhelm von Humboldt as well as recent research conceptions of Jerzy Bartmiński and Ryszard Tokarski, among others. He then relates them to interdependence between literature and the linguistic image of the world. The reflections are enriched by a biographical note of Gertrude von le Fort, whose poetry and prose became a symbol of spiritual rebirth of Germany at the beginning of the 20th century. Major facts of the poet's life as well as her artistic skill in writing are presented in the paper. The author evokes Hymns to the Church (Hymnen an die Kirche) that belong to the most important texts of this formerly protestant writer – in which she presented her own spiritual process of moving closer to Catholicism. The author of this paper provides an original input into the studies on the literary legacy of Gertrud von le Fort. So far no studies have been conducted on her aphoristic oeuvre from the angle of cultural linguistics that includes axiological aspects of her idiolect. The reflection proves that the esthetically-oriented language of le Fort is based on the idea of mutuality between man and woman and that the images of both sexes found in the writer's aphorisms are consistent with a popular perception rooted in Christian tradition. Theat is why this paper may become an important contribution to further considerations in the field of gender anthropology inferred from Christian literature.

3

Przysłowie w świetle danych systemowych

84%

Wasiuta S.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2017

|

vol. 35

|

issue 1

EN

The paper intends to outline a reconstruction of the linguistic picture of proverb in Polish. The author makes an overview of the information given in the dictionaries of both historical and modern Polish, i.e. etymology of the word przysłowie (proverb), its lexicographical definitions, word formation derivatives and idioms.

PL

Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji obrazu przysłowia w polszczyźnie. Autor wychodzi od etymologii wyrazu przysłowie, a następnie analizuje informacje podawane w słownikach polszczyzny ogólnej – zarówno historycznych, jak i współczesnych – definicje leksykograficzne, derywaty słowotwórcze, utarte połączenia wyrazowe.

4

O konieczności uwzględniania danych tekstowych w rekonstrukcji językowych obrazów kategorii pojęciowych

84%

Łozowski P., Włodarczyk-Stachurska A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2015

|

vol. 27

EN

The study responds to Jerzy Bartminski’s call for using various kinds of data in doing ethnolinguistic research. The authors, thus, champion (i) the necessity of including textual data in reconstructing a linguistic worldview as well as (ii) a culturally-oriented non-systemic lexical semantics. That ethnolinguistic reconstruction cannot be based merely on dictionary-like information is shown by a critical assessment of purely systemic analyses of hussy, pheasant, and maid. It is concluded that textual evidence should be extensively explored and systematically used in cognitive ethnolinguistics as primary, rather than as supplementary data.

PL

Autorzy dowodzą konieczności uwzględnienia danych tekstowych przy rekonstrukcji JOS-u w myśl koncepcji etnolingwistyki kognitywnej Jerzego Bartmińskiego. Na przykładzie trzech kategorii konceptualnych oznaczonych angielskimi leksemami hussy ‘latawica’, pheasant ‘bazant’, i maid ‘pokojówka’, ‘panna’, pokazują na ile i o ile zmienia się językowy obraz świata po uzupełnieniu danych systemowych w postaci definicji słownikowych o znaczenia kontekstowe obecne w wybranych tekstach. Swoje rozważania i analizy umieszczają w szerszym kontekście metodologicznym, tj. sporu o sposób rozumienia i uprawiania semantyki leksykalnej. W tym względzie kontrastują metodologie JOS-u, otwarta na wiele typów danych, w tym danych tekstowych, z taką praktyką badawcza, która programowo zorientowana jest wyłącznie na dane słownikowo-encyklopedyczne.

5

Dom w empirycznych sieciach leksykalnych

84%

Gatkowska I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2016

|

vol. 28

EN

The article explains the concept of empirical lexical networks. A comparison is then made between the meanings of the Polish lexeme dom ‘house/home’ as represented in the corpus network Wortschatz (Univeristy of Leipzig) and the experimental network of the Department of Computational Linguistics of Jagiellonian University in Kraków. In both networks, the most vital meanings are ‘the place where the family is’ and ‘the place to live’. Both networks also contain the meaning ‘building’, whereas the meaning ‘institution’ is better represented in the corpus network. The experimental network additionally contains the meaning ‘my shelter’. That network, being characterised by directional internal links, organises subnetworks that explain meanings, e.g. the subnetwork of the meaning ‘the place where the family is’ points to the special role of ‘mother’, which organises the subnetwork that represents that meaning. A comparison of the meanings being identified and explained in subnetworks with the dictionary definitions suggests that research on the network representation of meaning may be useful in lexicography.

PL

W artykule wyjaśniono, czym są leksykalne sieci empiryczne. Porównano znaczenie wyrazu dom w dwóch sieciach: sieci korpusowej Wortschatz (Uniwersytet w Lipsku) i sieci eksperymentalnej Katedry Lingwistyki Komputerowej UJ. Obydwie sieci jako najistotniejsze znaczenia, czyli najmocniej powiązane z wyrazem dom, wskazują: ‘dom – miejsce rodziny’ (dom – rodzinny) oraz ‘dom – miejsce do mieszkania’ (mieszkanie). Obie sieci wyróżniają też znaczenia ‘dom – budynek’. Znaczenie ‘dom – instytucja’ jest lepiej reprezentowane w sieci korpusowej. Sieć eksperymentalna wyróżnia dodatkowo znaczenie ‘dom – moje miejsce schronienia’ (schronienie, azyl, twierdza). Sieć eksperymentalna w wyniku tego, że występujące w niej powiązania mają kierunek, organizuje podsieci, wyjaśniające znaczenia, np. podsieć znaczenia ‘dom – miejsce rodziny’ (dom rodzinny), wykazuje szczególną rolę ‘matki’, która organizuje podsieć reprezentującą to znaczenie. Porównanie znaczeń wyróżnianych i wyjaśnianych przez podsieci ze słownikowymi definicjami znaczeń pozwala przyjąć, że badania nad sieciową reprezentacją znaczeń mogą być przydatne w leksykografii.

6

Aksjologiczno-pragmatyczny obraz sumienia we współczesnej polszczyźnie

84%

Kaczor M.

Studia Socialia Cracoviensia

|

2013

|

issue 2(9)

155-163

PL

Sumienie jest elementem językowego obrazu człowieka. Sposób konceptualizowania sumienia w języku poświadcza, że jest ono sądem intelektualnym, imperatywem moralnym, refleksją moralną, siłą nakazującą czynić dobro i siłą powstrzymującą przed złem. Określone połączenia językowe poświadczają to, jak rozumiane jest sumienie przez mówiących współczesną polszczyzną. Konteksty występowania sumienia pozwalają na wyróżnienie dwóch orientacji, które są charakterystyczne nie tylko dla myśli chrześcijańskiej. Są to: orientacja aksjologiczna i orientacja pragmatyczna. Pierwsza znajduje realizację w tekstach o charakterze normatywnym, druga – wskazuje na socjologiczne i psychologiczne motywacje użycia pojęcia w określonym kontekście. Pozwala zrekonstruować obraz sumienia na podstawie określonych operacji mentalnych, które wpływają na powstawanie swoistych konstrukcji językowych.

EN

Conscience is an element of the linguistic portrayal of the human person. The manner in which conscience is conceptualized in a language certifies that it is an intellectual judgment, moral imperative, moral reflection, a force to do good and a force restraining from evil. Specific linguistic connections certify what is meant by conscience in contemporary Polish. The contexts of occurrence of conscience allow for distinguishing two orientations, which are not only characteristic of Christian thought. They are: axiological orientation and pragmatic orientation. The first can be found in texts of a legislative nature, the second – points to the sociological and psychological motivations for using the concept in a specific context. This allows for a reconstruction of the image of conscience on the basis of specific mental operations that affect the formation of specific language constructs.

7

Aksjologiczno-pragmatyczny obraz sumienia we współczesnej polszczyźnie

84%

Kaczor M.

Studia Socialia Cracoviensia

|

2013

|

vol. 5

|

issue 2

EN

Conscience is an element of the linguistic portrayal of the human person. The manner in which conscience is conceptualized in a language certifies that it is an intellectual judgment, moral imperative, moral reflection, a force to do good and a force restraining from evil. Specific linguistic connections certify what is meant by conscience in contemporary Polish. The contexts of occurrence of conscience allow for distinguishing two orientations, which are not only characteristic of Christian thought. They are: axiological orientation and pragmatic orientation. The first can be found in texts of a legislative nature, the second – points to the sociological and psychological motivations for using the concept in a specific context. This allows for a reconstruction of the image of conscience on the basis of specific mental operations that affect the formation of specific language constructs.

8

Kilka uwag o polskim socjolekcie przestępczym z okresu XVIII w. (glosa do informacji z „Gazety Warszawskiej” z 1778 r.)

84%

Pacuła J.

Forum Filologiczne Ateneum

|

2020

|

vol. 8

|

issue 1

163-180

PL

Tematem artykułu jest słownictwo polskich przestępców z XVIII wieku. Autor sięga do wiadomości prasowej z 1778 roku. Ta notka prasowa należy do najstarszych poświadczeń polskiego żargonu kryminalnego. Tekst informuje o procesie sądowym, a tylko na marginesie zaznacza istnienie specyficznej komunikacji złoczyńców, z którą musiał się zmierzyć sąd. Wiadomość z „Gazety Warszawskiej” zawiera aż osiemnaście leksemów. Słowa te omawia autor niniejszego artykułu – wskazuje etymologię żargonizmów oraz przedstawia dalsze życie słownictwa w języku polskim (w XIX i XX wieku). Kilka uwag dotyczących proweniencji określeń socjolektalnych może budzić wątpliwości czytelników, z czego autor zdaje sobie sprawę. Za celowe uznaje jednak pochylenie się nad kształtem i semantyką zgromadzonego słownictwa, bo chociaż różni badacze często powołują się na artykuł prasowy z XVIII wieku, to niewiele uwagi poświęcają historii występującego w nim słownictwa polskich przestępców.

EN

The subject of the article is the vocabulary of Polish criminals from the 18th century. The author reached for a press release from 1778. This press release is one of the oldest credentials of the Polish criminal jargon. The text describes a court hearing and only mentions the existence of specific communication style between villains that the court had to face. The news from “Gazeta Warszawska” contains eighteen lexemes. The author of this article discusses these words – he indicates the etymology of these jargonisms and presents a continued existence of the vocabulary in Polish (in the 19th and 20th centuries). Some remarks on the provenance of jargon terms may raise doubts among readers. The author is aware of this. However, he considers it significant to bend over the form and semantics of the accumulated vocabulary – researchers often refer to this press release from the 18th century, but do not focus on the history of the vocabulary of Polish criminals.

9

Comparative semantic analysis of "manner of killing" verbs in English and Polish

84%

Sówka-Pietraszewska K.

Annales Neophilologiarum

|

2014

|

issue 8

155-170

EN

Rappaport Hovav & Levin (2010) have argued that verb meanings are composed in a way that enables them to encode only one meaning in their roots. In the case of eventive verbs, it is either the meaning of manner or result. In other words, no verb can encode two of these meanings simultaneously. Beavers and K oontz-Garboden (2012) challenge this proposal with the observation of manner-of-killing verbs in English, which, under a specially designed diagnostics, show both manner and result meaning. This paper searches for cross-linguistic data that could provide supportive evidence for one of these hypotheses. Using Beavers and K oontz-Garboden’s diagnostics, I test Polish manner-of-killing verbs. The results show that Polish manner-of-killing verbs pattern exactly the same way as their English equivalents.

PL

Rappaport Hovav i Levin (2010) twierdzą, że w znaczeniu inherentnym czasownika zawiera się tylko jedna kategoria znaczeniowa. W przypadku czasowników wydarzeniowych jest to kategoria sposobu lub katerogia rezultatu. Innymi słowy, żaden czasownik nie może zawierać obydwu tych kategorii jednocześnie. Celem tego artykułu jest przytoczyć dane z innego języka niż język angielski, które potwierdziłyby lub obaliły tę hipotezę. Używając testów semantycznych przygotowanych przez Beavers and Koontz-Garboden (2012), w niniejszej analizie sprawdzam czasowniki mające inherentne znaczenie zabijania w języku polskim (manner-of-killing). Są to polskie odpowiedniki czasowników, które zostały przebadane przez Beavers and Koontz-Garboden w języku angielskim. Rezultaty tego badania pokazują, że w wybranych strukturach badane czasowniki zachowują się dokładnie tak samo jak czasowniki w języku angielskim, czyli pokazują zarówno kategorię sposobu, jak i rezultatu w swoim inherentnym znaczeniu semantycznym.

10

Godność i prawa kobiety / La dignité et les droits de la femme dans les textes de Jean-Paul II – une contribution de la linguistique du corpus à l’élaboration des dictionnaires bilingues

84%

Śliwa D.

Roczniki Humanistyczne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 8: Lingwistyka Korpusowa i Translatoryka

183-200

EN

This article presents an analysis of some syntagmas taken from a bilingual corpus of parallel texts. The methodology, which has been applied, combines the elements of distributive and transformational grammar with some components of cognitive semantics based on realistic metaphysics. In the first part of this article, it is presented the etymology of words (niewiasta, kobieta / femme) and discussed a microstructure of an entry taken from a monolingual dictionary. In this structure, the components of word lexical sense reflect the ontological structure. Analysing a microstructure of an entry taken from a bilingual dictionary, it is important to answer a question about the order of included equivalents. These Polish and French syntagmas with words which designate a woman in the texts of John-Paul II show dignity—an important woman’s value. They also present this dignity in the inherent relations with other components (such as vocation, role, rights, love) as well as the relations of other subjects to women. These predicates become a basis for nominal syntagmas and verbo-nominal collocations. Being well-ordered, according to the ontological criterion, they can be a proposition to edit a Polish-French bilingual dictionary.

PL

Artykuł zawiera analizę wybranych syntagm z określonego korpusu dwujęzycznych tekstów paralelnych. Zastosowana metodologia łączy elementy gramatyki dystrybucyjno-transformacyjnej z elementami semantyki kognitywnej opartej na metafizyce realistycznej. W pierwszej części przedstawiona jest etymologia wyrazów (niewiasta, kobieta / femme) oraz omówiona jest mikrostruktura hasła słownika jednojęzycznego, w której komponenty sensu leksykalnego wyrazu odzwierciedlają strukturę ontologiczną. Dla mikrostruktury hasła słownika dwujęzycznego pojawia się pytanie o porządek, w jakim umieszczane są przykłady ekwiwalentów. Syntagmy polskie i francuskie z wyrazami desygnującymi kobietę w tekstach Jana Pawła II ukazują istotną wartość kobiety, jaką jest godność w jej relacjach inherentnych z innymi komponentami (powołanie, rola, prawa, miłość) oraz relacje innych podmiotów do kobiet. Predykacje te są u podstaw syntagm nominalnych oraz kolokacji werbo-nominalnych. Tak uporządkowane według kryterium ontologicznego mogą być propozycją dla redagowania słownika dwujęzycznego polsko-francuskiego.

11

O kilku judaikach w polskim socjolekcie przestępczym

84%

Pacuła J.

Linguistica Copernicana

|

2019

|

vol. 16

EN

The author discussed the etymology of few Yiddishisms – the words used in Polish criminal jargon, from the 19th century until the interwar period. In this text the author presented the lexemes listed in the oldest Polish sociolectical dictionaries, e.g.: bałmelchume, musor, meszures, chatrak, tatajłemnyk (the publishing rules forced the author to limit the description – he dealt with the names of police officers and prison guards). Mainly presented words did not survive, today they are not appearing in non-standard dialect. This article filled the gap in the research on the origins of some jargon words.

PL

W artykule omówiono etymologię kilku jidyszyzmów występujących w polskim socjolekcie przestępczym od dziewiętnastego wieku do dwudziestolecia międzywojennego. Autor tekstu odniósł się do jednostek słownikowych notowanych w najstarszych opracowaniach poświęconych żargonowi, przy czym z uwagi na ograniczenia wydawnicze opis zawęził do nazw funkcjonariuszy policji i strażników więziennych: bałmelchume, musor, meszures, chatrak, tatajłemnyk. Obecnie słowa te nie funkcjonują w socjolekcie przestępczym; artykuł uzupełnia więc lukę w badaniach nad historią słownictwa żargonowego.

51%

Ojcewicz G.

Studia Rossica Gedanensia

|

2014

|

issue 1

499-501

PL

Artykuł stanowi recenzję księgi jubileuszowej dedykowanej prof. Janinie Bartoszewskiej z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowo-dydaktycznej pt. Od dźwięku do słowa i jeszcze dalej pod redakcją naukową Katarzyny Wojan i Ewy Konefał, wydaną w Gdańsku w 2013 roku.

19

Bibliografia wybranych prac Profesor Marceliny Grabskiej

43%

Wojan K.

Studia Rossica Gedanensia

|

2014

|

issue 1

532-537

PL

Bibliografia stanowi wykaz dorobku naukowego z zakresu językoznawstwa stosowanego i porównawczego Marceliny Grabskiej. Zebrano 61 pozycji w układzie rzeczowym.

Refine search results

Semantyka znaku językowego w badaniach i postępowaniu logopedycznym

Językowy obraz kobiety i mężczyzny w aforyzmach Gertrudy von le Fort

Przysłowie w świetle danych systemowych

O konieczności uwzględniania danych tekstowych w rekonstrukcji językowych obrazów kategorii pojęciowych

Dom w empirycznych sieciach leksykalnych

Aksjologiczno-pragmatyczny obraz sumienia we współczesnej polszczyźnie

Aksjologiczno-pragmatyczny obraz sumienia we współczesnej polszczyźnie

Kilka uwag o polskim socjolekcie przestępczym z okresu XVIII w. (glosa do informacji z „Gazety Warszawskiej” z 1778 r.)

Comparative semantic analysis of "manner of killing" verbs in English and Polish

Godność i prawa kobiety / La dignité et les droits de la femme dans les textes de Jean-Paul II – une contribution de la linguistique du corpus à l’élaboration des dictionnaires bilingues

O kilku judaikach w polskim socjolekcie przestępczym

Empiryczna sieć powiązań leksykalnych

O znaczeniu przedmiotowym i metatekstowym jednostek normalny i normalnie

O rozwoju semantycznym socjolektalnej amby

Tekst artystyczny jako przedmiot dociekań językoznawczych

Semantyka leksykalna w badaniach nad zaburzeniami należącymi do spektrum autyzmu

Poetyka pojemników i prefiksów odczasownikowych

Od dźwięku do słowa i jeszcze dalej. Red. Katarzyna Wojan, Ewa Konefał. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2013, ss. 318 + tablice

Bibliografia wybranych prac Profesor Marceliny Grabskiej