Search results

1

Materiały do sennika ludowego

100%

Bartmiński J., Bączkowska G.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1988

|

vol. 1

147–171

PL

Autorzy publikują pierwszą część materiałów zebranych samodzielnie oraz przez współpracowników i studentów w latach 1974–1980, dotyczących ludowej interpretacji snów oraz pewną liczbę opowiadań o snach. Uważają, że bez sennika ludowego trudno byłoby w pełni pokazać symbolikę folkloru i kultury ludowej. Hasła zamieszczone w niniejszym opracowaniu: biały, bicie, bocian, burza, buty, chleb, deszcz, dom, dół, drzewo, dziecko, jajko, koń, kot, krew , krowa, krzyż, ksiądz, księżyc, kwiaty, las, nieboszczyk, ogień, pies, płacz, pogrzeb, ptak, ryba, słońce, świnia, wąż, wesele, woda, wojna, zielony, złoto i wiele innych.

EN

The authors publish the first part of the materials collected independently by contributors and students between 1974 and 1980, concerning folk interpretations of dreams, and a certain number of stories about dreams. The authors believe that without the Folk Dream Book it would be difficult to convey folk symbolism and folk culture. The entries incorporated in this study include: biały [white], bicie [beating], bocian [stork], burza [storm], buty [shoes], chleb [bread], deszcz [rain], dom [home], dół [down/pit], drzewo [tree], dziecko [child], jajko [egg], koń [horse], kot [cat], krew [blood], krowa [cow], krzyż [cross], ksiądz [priest], księżyc [moon], kwiaty [flowers], las [forest], nieboszczyk [the deceased], ogień [fire], pies [dog], płacz [crying], pogrzeb [funeral], ptak [bird], ryba [fish], słońce [sun], świnia [pig], wąż [snake], wesele [wedding reception], woda [water], wojna [war], zielony [green], złoto [golden], and many more.

2

Potoczne konotacje słowa a znaczenia symboliczne w senniku ludowym

63%

Niebrzegowska S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1990

|

vol. 3

37–48

PL

Autorka analizując przykłady znaczeń symbolicznych dochodzi do wniosku, iż między sposobami wykładania snów w senniku jako gatunku tradycyjnego folkloru ustnego a cechami tworzącymi treść znaczeniową słowa istnieje związek, którego bliższe rozpoznanie i określenie stawia sobie w tym artykule za cel. Na użytek artykułu autorka odwołuje się do sformułowanej przez J. Apresjana definicji konotacji oraz do rozróżnienia L. Jordańskiej i I. Mielczuka konotacji leksykalnej i encyklopedycznej. Następnie zestawia elementy symbolicznych znaczeń sennikowych z konotacjami leksykalnymi języka potocznego oraz z konotacjami opartymi na potocznej wiedzy o świecie (encyklopedycznymi), które traktuje jako „konotacje kulturowe”. Wykładnie obrazów sennych oparte na konotacjach leksykalnych mają związek nie z obiektami i zjawiskami świata fizycznego, lecz z określonymi jednostkami leksyki potocznej. Nawiązują one do form językowych głównie przez odwołanie się do znaczeń metaforycznych i jednostek frazeologicznych, zwłaszcza sfrazeologizowanych porównań. Ukazuje to na kilku przykładach objaśnień snów: o świniach, psach, koniach i rybach, biciu, burzy, krwi, słomie i weselu. Zdecydowana większość sennikowych wykładni posiada motywację w konotacjach encyklopedycznych. Są one odbiciem wiedzy potocznej i naiwnego obrazu świata, którym włada każdy mówiący. Wyróżnia tutaj pięć podgrup: (1) wykładnie nawiązujące do najbardziej charakterystycznych, postrzeganych zmysłowo cech przedmiotów (barwy, kształtu, wielkości, wilgotności i ciepła oraz skutku ich działania); (2) odwołujące się do utartych kulturowo konotacji barw: bieli, zieleni, czerwieni, czerni; (3) oparte na wierzeniach związanych ze zwierzętami (koń, krowa, bocian); (4) odwołujące się do starych wyobrażeń mitologicznych (świnia – dzik, ogień jako słońce); (5) posiadające motywację w symbolice religijnej (krzyż, Pan Jezus, wąż). Podsumowując, autorka zaznacza ścisły związek znaczeń symbolicznych z konotacjami leksykalnymi i kulturowymi i z wartościowaniem w kategoriach dobry – zły.

EN

Analysing examples of symbolic meanings, the author reaches the conclusion that there is a relationship between the ways of explaining dreams in the dream book understood as a genre of traditional oral folklore and characteristics creating the meaning content of a word. The above mentioned relationship needs to be closely examined and clearly defined, which is precisely the ambition of the present article. In the article, the author refers to the definition of the connotation formulated by J. Apresjan and to the distinction between lexical and encyclopaedic connotations by L. Iordanskaja and I. Mel'čuk. Then, the author juxtaposes the symbolic elements of dream book meanings with lexical connotations of colloquial language and with (encyclopaedic) connotations based on common knowledge about the world that she treats as ‘cultural connotations’. The interpretations of dreams based on lexical connotations are not related to objects and phenomena in the physical world, but they are related to specific units of colloquial lexis. They refer to linguistic forms mainly through the reference to metaphorical meanings and phraseological units, especially to phraseological comparisons. The author demonstrates this through a few examples of the interpretations of dreams: about pigs, dogs, horses and fish, beating, a storm, blood, straw and a wedding. A vast majority of dream book interpretations is motivated by encyclopaedic connotations. They are a reflection of common knowledge and a naïve worldview that every speaker possesses. In this context, the author distinguishes five subgroups: (1) interpretations referring to the most characteristic qualities of objects as perceived through the senses (the colour, shape, size, moistness, and heat, and their effects); (2) interpretations that refer to the widely-held connotations of colours in a given culture: the colours white, green, red, and black; (3) interpretations based on beliefs related to animals (a horse, cow, and stork); (4) interpretations that refer to old, mythological ideas (a pig – a boar, fire as the Sun); (5) interpretations motivated by religious symbolism (a cross, Jesus Christ, a serpent). To sum up, the author highlights a close relation between symbolic meanings and lexical and cultural connotations, and a connection with valuative judgements in the categories of good and evil.

3

Kosmos w senniku ludowym

51%

Niebrzegowska S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1994

|

vol. 6

145–161

PL

Autorka publikuje materiały obejmujące zapisy interpretacji snów i opowieści o snach. Zostały one zebrane przez autorkę w czasie specjalnych badań w latach 1987–1991 na całym terytorium Polski. Oprócz własnych materiałów terenowych, uwzględnia także zapisy objaśnień snów notowane w niektórych opublikowanych sennikach i słownikach gwarowych, jak również dane rękopiśmienne. Materiały ułożone są w trzy grupy. W pierwszej kolejności autorka podaje wybrane z pełnego sennika ludowego elementy kosmosu, które funkcjonują jako obrazy (czyli to, co pojawia się we śnie jako element znaczący) i otrzymują odpowiadające im wykładnie (objaśnienia) wedle formuły zdania: „jeśli śni się X, to nastąpi Y”. Jest to semantyczny słownik symboli sennych. Obok słownika semantycznego zestawia równolegle słownik onomazjologiczny, pokazujący, jakie elementy kosmosu funkcjonują jako wykładnie. Zależność między elementami w tym słowniku sprowadza do następującej formuły: „będzie (nastąpi) Y, jeśli śni się X”. Po słownikach przywołuje opowieści o snach, zwłaszcza te, które przez informatorów traktowane są jako prorocze i spełnione.

EN

The author publishes materials that are the records of dream interpretations and stories about dreams. The materials were collected all around Poland by the author during special research between 1987—1991. Apart from her own materials collected during field-trips, the author also takes into account records of dream interpretations that were available in some published dream books and dialectal dictionaries, and also data from manuscripts. The materials are arranged into three groups. Firstly, the author presents the elements of the cosmos that function as images (i.e. elements that appear in dreams as significant) selected from the entire folk dream book. The elements in question are then interpreted according to the following formula: “if one dreams about X, then Y will happen”. This is a semantic dictionary of dream symbols. Along with the semantic dictionary, the author provides onomasiological dictionary showing which elements of the cosmos function as interpretations. The relationship between elements in this dictionary comes down to the following formula: “Y will happen (will come about) if one dreams about X”. After providing the dictionaries, the author quotes stories about dreams, especially the ones treated as prophetic or fulfilled by the informants.

4

Świat wartości sennika ludowego

51%

Niebrzegowska S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1996

|

vol. 8

99–112

PL

W tekstach sennika ludowego zawarty jest świat wartości nosiciela kultury ludowej. Daje się on rekonstruować poprzez uchwycenie systemu opozycji. Ogólnie, to, co żywe, młode (nowe, świeże), jasne (białe), czyste, tłuste, dojrzałe, całe, zdrowe, ubrane, surowe i metalowe, objaśniane jest jako coś dobrego, z konkretyzacją jako życie, zdrowie, młodość, bogactwo, urodzaj, zgoda, miły gość, szczęście, radość. Z kolei to, co martwe, stare (czerstwe), ciemne (czarne), brudne, chude, niedojrzałe, niecałe, chore, nagie, gotowane, papierowe, na jawie wyjawiane jest jako coś niedobrego, a szczegółowiej jako śmierć, choroba, starość, nędza, nieurodzaj, kłótnia, zbędny gość, nieszczęście, smutek itd. Na szczycie otrzymywanej po stronie wykładni sennika „drabiny wartości” sytuują się wartości praktyczne, związane z zabezpieczeniem podstawowych potrzeb egzystencjalnych. Sennik zatem potwierdza tezę, że w centrum ludowego świata wartości jest życie i jego ochrona.

EN

In the folk genre of minimal texts which include dream images and their explanations one can find the world of values shared by members of the folk culture. It can be reconstructed by capturing a system of oppositions. In general, something which is alive, young (new, fresh), light (white), clean, fat, ripe, undivided, healthy, dressed, raw and made of metal is explained as something good, or in more concrete terms as life, health, young age, wealth, bumper harvest, mutual understanding, a welcome guest, happiness, joy. On the other hand, what is dead, old (stale), dark (black), dirty, thin, unripe, divided, ill, naked, cooked, or made of paper, is manifested in reality as something bad, more specifically as death, illness, old age, poverty, bad crops, quarrel, an unwelcome guest, unhappiness, sorrow etc. At the top of the “ladder of values” extracted from the genre of minimal texts which include dream images and their explanations one can find practical values, connected with securing the basic existential needs. The analysis of the explanations, then, corroborates the hypothesis that in the centre of the folk model of values there is life and its protection.

Refine search results

4 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 1996

1 1994

1 1990

1 1988

3 Niebrzegowska S.

1 Bartmiński J.

1 Bączkowska G.

Materiały do sennika ludowego

Potoczne konotacje słowa a znaczenia symboliczne w senniku ludowym

Kosmos w senniku ludowym

Świat wartości sennika ludowego