Search results

1

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami

100%

Wojdak P.

Język Polski

|

2020

|

vol. 100

|

issue 2

33-48

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań korpusowych (na podstawie wyszukiwarki PELCRA NKJP) dotyczących frekwencji form D. i B. lp. jednostek rzeczownikowych, które w świetle niektórych przynajmniej współczesnych słowników języka polskiego odznaczają się dwurodzajowością M2/M3, a zarazem obocznością ‑a/-u w D.lp. Na 62 przebadane jednostki – ujmowane z dopuszczeniem wariantywności formalnej oraz polisemii (nienaruszającej jednak ich spójności gramatycznej) – 43 przeszły pozytywnie weryfikację zarówno pod kątem dwurodzajowości, jak i oboczności -a/-u, z tego: 26 – już w podkorpusie zrównoważonym, 17 – dopiero w korpusie pełnym. Prezentację wyników poprzedzono omówieniem „genezy” wstępnej listy jednostek dwurodzajowych z obocznością -a/-u oraz zasad zliczania ich frekwencji w NKJP. Artykuł skłania do dalszych refleksji i dyskusji nad zagadnieniami z szerokiego zakresu metodologii badań korpusowych, zwłaszcza na styku gramatyki i leksykologii oraz ze szczególnym uwzględnieniem ich powiązań ze źródłami (ale i zamierzeniami) leksykograficznymi. Autor ma świadomość, że niektóre z przyjętych w artykule założeń czy rozwiązań (rozdwojenie korpusowego źródła danych, niejednolite podejście do wieloznaczności) mogą być przedmiotem kontrowersji, a problematyka semantyczna dotycząca badanych jednostek nie mogła zostać wyczerpana.

EN

The article presents the results of corpus research (based on the PELCRA NKJP search engine) regarding the frequency of gen. and acc. sing. forms of noun units, which, in the light of at least some contemporary Polish dictionaries, are characterized by the M2/M3 double gender, as well as the -a/-u variance in gen sing. Out of the investigated 62 units – considered with admission of formal variance and polysemy (which, however, do not affect their grammatical coherence) – 43 were positively verified both in terms of the M2/M3 double gender and the -a/-u variance in gen sing., of which: 26 – already in the balanced sub-corpus, 17 – only in the full corpus. The presentation of the results was preceded by a discussion of the ‘origin’ of the initial list of the double gender units with -a/-u variance and the rules for counting their frequency in NKJP. The article encourages further reflection and discussion of the issues within the wide range of corpus research methodologies, especially at the intersection of grammar and lexicology, and with particular emphasis on their connections with lexicographic sources (but also intentions). The author is aware that some of the assumptions or solutions adopted in the article (split of the corpus data source, a heterogeneous approach to polysemy) may be subject to controversy, and the semantic issues related to the examined units could not be exhausted.

2

Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji

100%

Wojdak P.

Język Polski

|

2020

|

vol. 100

|

issue 3

29-42

PL

W słownikach hasłujących dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 (o morfosyntaktycznej oboczności w B.lp.) wariantywność końcówek –a/-u w D.lp. zwykle odnotowywana jest syntetycznie, tzn. bez ich rodzajowej specyfikacji. W przypadku tym zasadniczo nie dochodzi do syntaktycznego rozróżniania rodzajów M2 i M3, a tylko jedna z końcówek – -u – jest zdeterminowana rodzajowo. W artykule przedstawiono jednak różne możliwe sposoby rodzajowej kwalifikacji końcówki –a (obocznej wobec –u) w D.lp. w ramach dwurodzajowych jednostek rzeczownikowych M2/M3: przypisywanie jej zawsze (niezależnie od danych frekwencyjnych) tylko alternantowi M3; przypisywanie jej zawsze obu alternantom (dane frekwencyjne decydują tylko o tym, która z dwóch końcówek jest dominująca dla M3); przypisywanie jej – indywidualnie (na podstawie danych frekwencyjnych) – bądź jednemu (tylko M2) bądź obu alternantom (także M3) jednostki dwurodzajowej; w tym ostatnim wypadku zakłada się, że stosunek frekwencji rodzajowych w D.lp. jest 3.1. albo zrównoważony (taki sam dla wszystkich jednostek); 3.2. albo proporcjonalny wobec realnego (dającego się wyliczyć) stosunku frekwencji rodzajowych w B.lp. Zaproponowano model formalny do interpretowania relacji między końcówkami a rodzajami według sposobów 3.1 i 3.2, w którym kluczową rolę odgrywa wartość współczynnika liczby wystąpień form na –a w rodzaju M3 (symbol: n(L, D/-a/M3)), oraz zastosowano go do zbioru 43 jednostek rzeczownikowych o korpusowo potwierdzonej (i przeliczonej) oboczności -a/-u (w D.lp.) i zarazem dwurodzajowości M2/M3 (w świetle B.lp.).

EN

In the dictionaries that list M2/M3 double gender noun units (with the morphosyntactic variance in ACC sing.), the variance of the endings -a/-u in GEN sing. is usually recorded synthetically, i.e. without their gender (M2 or M3) specification. In the genitive, there is essentially no syntactic distinction between M2 and M3 nouns, and only one of the endings – -u – is limited to one gender (M3). Still, the article presents various possibilities of qualification of the -a ending in GEN sing. within M2/M3 double gender noun units: 1. assigning it always (regardless of the frequency data) only to the M3 alternate 2. assigning it always to both alternates (frequency data only determines which of the two endings is dominant for M3) 3. assigning it – individually (based on the frequency data) – to one (only M2) or both alternates (also M3) of a double gender unit, with the assumption that the ratio of generic frequency in GEN sing. is: 3.1. either balanced (the same for all units); 3.2. or proportional to the “real” (quantifiable) ratio of generic frequency in ACC sing. A formal model was proposed for interpreting the relation between endings and types according to 3.1 and 3.2. The model was applied to the set of 43 noun units with the -a/-u variance, confirmed (and calculated) by the corpus, as well as with the M2/M3 double gender (in the light of ACC sing.).

3

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 – antysystemowe „skrzyżowanie”

100%

Wojdak P.

Język Polski

|

2020

|

vol. 100

|

issue 1

47-56

PL

W artykule zwrócono uwagę na współwystępowanie dwóch nieregularnych czy mniej systemowych zjawisk dotyczących rzeczowników rodzaju męskiego: wymienności końcówek –a i –u w D.lp. i dwurodzajowości typu M2/M3 (morfosyntaktycznej oboczności B.lp.). Przypomniano ogólną charakterystykę szeroko pojętej oboczności –a/-u oraz przedstawiono specyfikę dwurodzajowości M2/M3 (na tle istoty kategorii rodzaju i fenomenu wielorodzajowości). W bogatej literaturze poświęconej dopełniaczowi problem dwurodzajowości nie jest obecny. Dyskusyjne wydaje się tam opisywanie zasad repartycji obu konkurencyjnych końcówek w ramach horyzontu semantycznego (nieżywotność), a nie gramatycznego (klasa rodzajowa M3), choć trzeba przyznać, że to właśnie dwurodzajowość przemawia przeciwko temu drugiemu podejściu. Podjęta problematyka będzie kontynuowana przez autora w dwóch kolejnych artykułach na łamach „Języka Polskiego”: 1) Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych „sterowanych” słownikami; 2) Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji.

EN

The article draws attention to the co-occurrence of two irregular, or less systemic phenomena affecting masculine nouns: the interchangeability of the -a and -u endings in gen sing. and the M2/M3 double gender (the morphosyntactic variance in acc sing.). It presents a general description of the broadly understood -a/-u variance and the specific characteristics of the M2/M3 double gender (against the background of the category of gender and the phenomenon of gender multiplicity). In the extensive literature devoted to the genitive case, the problem of double gender is not present. It seems arguable to describe the distribution rules for both competing endings within the semantic horizon (inanimacy) rather than within the grammatical one (generic class M3), although it must be admitted that it is the double gender that speaks against the latter approach. The issues raised will be continued by the author in two successive articles in Język Polski: 1) The -a/-u variance in gen sing. and the M2/M3 double gender in the light of dictionary-driven corpus studies; 2) M2/M3 double gender noun units with the -a/-u variance in gen sing. A frequency-based modelling of the relation between endings and gender alternates.

Refine search results

3 Język Polski

3 2020

3 Wojdak P.

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami

Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 – antysystemowe „skrzyżowanie”