Search results

1

Przemiany polskiej socjologii a perspektywy socjologii krytycznej

100%

Kolasa-Nowak A.

Stan Rzeczy

|

2014

|

issue 2(7)

238-257

PL

Główną tezą tekstu jest przekonanie o rosnącej popularności ujęcia krytycznego we współczesnej socjologii polskiej. Po zarysowaniu głównych wątków socjologicznych analiz dotyczących transformacji systemowej przedstawiam zmiany, które stopniowo doprowadziły do narastania podejścia krytycznego i do dyskusji nad problemem neutralności i zaangażowania. W przypadku polskim szczególnie ożywione są te części teorii krytycznej, w których postuluje się ujawnianie ukrytych strukturalnych determinant w rozwoju wiedzy. Polskie doświadczenie peryferyjności ułatwia problematyzowanie tej kwestii w dużo większym stopniu niż sytuacja socjologa wywodzącego się z centrum. Socjologia krytyczna sprzyja też refleksji nad publicznymi funkcjami nauki i pozwala rozważać różne odcienie zaangażowania w polskiej socjologii.

EN

The main thesis is about growing popularity of critical theory in contemporary Polish sociology. After outlining the main themes of sociological analysis on the post-communist transformation I describe changes that gradually led to the development of a critical approach and to wider discussion on the problem of neutrality and commitment. In Poland the most popular are those aspects of critical theory which propose studying the hidden structural determinants in the development of sociological knowledge. It is due to Polish experience as a semi-periphery in the world system. Critical sociology also promotes reflection on public sociology and allows to consider the problem of involvement in Polish social science.

2

Edmund Wnuk- Lipiński (1944-2015) – z małego miasta na Kaszubach w świat wielkiej nauki i spraw publicznych

88%

Obracht-Prondzyński C.

Zoon Politikon

|

2015

|

issue 6

281-292

PL

Krótkie przedstawienie sylwetki wybitnego polskiego socjologa, profesora Edmunda Wnuk-Lipińskiego, jego dokonań naukowych i literackich.

3

(Ukryte) zaangażowanie i (pozorna) neutralność: Strukturalne ograniczenia rozwoju socjologii krytycznej w warunkach półperyferyjnych

88%

Warczok T., Zarycki T.

Stan Rzeczy

|

2014

|

issue 1(6)

129-158

PL

Artykuł rysuje szerszy kontekst społeczny funkcjonowania socjologii w Polsce. Autorzy odwołują się w tym celu w pierwszej kolejności do metodologii Pierre’a Bourdieu, rekonstruując w ogólnych zarysach pozycję pola socjologicznego w szerszym polu władzy, a także specyficzne cechy tego ostatniego. Należy do nich w ich przekonaniu dominacja kapitału kulturowego nad ekonomicznym i związana z tym hegemonia szeroko rozumianej inteligencji. Ważną cechą polskiego pola władzy jest też jego charakterystyczny dla krajów peryferyjnych podział na część zorientowaną na integrację z globalnym centrum i część stawiającą mu względny, głównie kulturowy, opór. Podział ten przenosi się również wyraźnie na pole socjologiczne, co jest związane z ograniczoną autonomią tego ostatniego i owocuje między innymi znaczącą w Polsce przewagą nurtu socjologii publicznej nad nurtem socjologii krytycznej.

EN

The paper draws a picture of a wider social context of functioning of sociology in Poland. Authors rely primarily on the methodology of Pierre Bourdieu to achieve this aim. In particular they reconstruct the general position of the sociological field in relation to the wider field of power and the specific characteristic of the later. They include, as the authors see them, domination of the cultural capital over the economic capital and the resulting hegemony of the intelligentsia in the field of power. Another important characteristic of the Polish field of power, which seems typical for most peripheral societies, is its division on to one part orientated towards the integration with the global core and its other part challenging the global domination, though, mostly in the cultural sphere. This division is also clearly transmitted into the structure of the sociological field, given its relatively restricted autonomy and results in a strong superiority of public sociology over the weakly developed critical sociology.

4

Społeczne role socjologów w PRL

75%

Bielecka-Prus J.

Przegląd Socjologiczny

|

2009

|

vol. 58

|

issue 2

71-103

PL

W artykule przedstawione są sposoby definiowania przez socjologów swoich społecznych ról w latach 1945–89. Definicje te nie były stałe, lecz ewoluowały wraz ze zmianą warunków społeczno-politycznych, dlatego też wprowadzono periodyzację uzasadnioną zdarzeniami historycznymi. Analizowano także, jaka była faktyczna możliwość uprawiania socjologii w tym okresie, sposobów w jaki socjologowie neutralizowali swój udział w budowaniu reżimu, a także technik uników i „legalnej krytyki” sytemu. Materiałem badawczym są wypowiedzi znanych socjologów na łamach prasy oficjalnej oraz w publikacjach książkowych z tego okresu, w których precyzują swoje stanowisko w następujących kwestiach: funkcja socjologii i zadania socjologa w państwie socjalistycznym oraz miejsce socjologii wśród innych nauk i doktryn politycznych.

EN

The paper analyzes the roles adopted by Polish sociologists from 1945 to 1989, i.e. until regaining sovereignty by Poland. Sociologists in Poland are assumed to have constituted a heterogeneous group, representing various attitudes towards the political system: active legitimating of the system, passive consent, objective expert or demonstrating a critical attitude towards the system or its elements. Depending on the adopted attitude, Polish sociologists defined their intellectual role differently in public discourse. Their definitions changed, rather than remained fixed, as the sociopolitical conditions transformed. The following issues are also discussed: whether the actual practice of Sociology was possible during that period, the ways in which sociologists neutralized their participation in building the regime, and the techniques of evasion and “legal criticism” of the system. The research material includes comments made by well-known sociologists in the official press and book publications from that period, in which they specify their attitudes towards the following matters: the function of Sociology and the tasks of a sociologists in a socialist country, and the position of Sociology among other sciences and political doctrines.

5

W trzydziestą rocznicę śmierci Profesora Jana Lutyńskiego

75%

Krzewińska A., Kretek-Kamińska A.

Kultura i Społeczeństwo

|

2018

|

vol. 62

|

issue 2

233-238

EN

This text was written in remembrance of Professor Jan Lutyński - an outstanding Polish sociologist, founder of the Łódź methodological school, and co-founder of the Polish Sociological Association - on the thirtieth anniversary of his death. The author presents the results of bibliographical research, which confirm the topicality of Professor Lutyński’s ideas.

6

The medical sociology and the sport sociology in Poland – the dissimilar twins

71%

Stempień J. R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2020

|

issue 72

115-129

PL

Artykuł dotyczy socjologii medycyny i socjologii sportu w Polsce. Pomimo pewnych podobieństw (kooperacja z naukami niehumanistycznymi, częściowe podzielanie przedmiotu zainteresowań i liczne dysfunkcje w jego domenie, aplikacyjny charakter prowadzonych badań i analiz, powstanie w podobnym czasie) odnotować można ważną różnicę w zakresie akademickiego funkcjonowania obu subdyscyplin, w tym w zakresie ich atrakcyjności dla kolejnych pokoleń adeptów socjologii. Celem artykułu jest wskazanie przyczyn takiego stanu rzeczy. Omawiane są uwarunkowania globalne (większe zainteresowanie klasyków socjologii rozważaniami dedykowanymi medycynie niż sportowi, deprecjonowanie sportu jako przedmiotu socjologicznych rozważań, a także na różny prestiż dyscyplin z jakimi kooperują omawiane socjologie szczegółowe). W gronie krajowych uwarunkowań relatywnie słabszego akademickiego zakorzenienia socjologii sportu wskazać można to, że – w przeciwieństwie do socjologii medycyny – rozwijała się ona w pewnej izolacji od ogółu środowiska socjologicznego, nie stroniąc przy tym od ideologicznych zaangażowań.

EN

The article concerns the medical sociology of and the sport sociology in Poland. Despite some similarities (cooperation with institutional fields outside the humanities, partial sharing of the subject of interest and dealing with various dysfunctions in this area, the applicative nature of their research and analysis, emergence at a similar time), an important difference can be noticed in the academic functioning of both sub-disciplines, including their attractiveness for subsequent generations of sociology students. The purpose of the article is to identify the reasons for this situation. The global conditions analysed by the author include greater interest of the classic authors of sociology in the discussion of medicine rather than sport, the depreciation of sport as a subject of sociological reflection, as well as a different level of prestige of the disciplines with which the specific sociologies cooperate. Among the national determinants of the relatively weaker academic establishment of the sport sociology is the fact that – in contrast to the medical sociology – it developed in a certain isolation from the general sociological milieu, and did not manage to avoid ideological entanglements.

7

O wypełnianiu nieistniejącej próżni

63%

Mucha J.

Kultura i Społeczeństwo

|

2019

|

vol. 63

|

issue 4

179-191

PL

This essay addresses the question of the ties between various social levels, particularly in connection with research on Polish society at various stages of its post-war history. In reference to the theoretical reflections and research presented by Mikołaj Pawlak in the book Tying Micro and Macro: What Fills Up the Sociological Vacuum in 2018, the author of the article argues for the necessity of careful consideration in formulating research generalities, especially when they refer to terms or metaphors coined earlier, such as the idea of a sociological vacuum proposed in the 1970s by Stefan Nowak.

8

Socjologia i socjolodzy w zglobalizowanym świecie. Kilka uwag o socjologiach narodowych

63%

Polak P.

Studia Socjologiczne

|

2012

|

issue 3(206)

124-143

EN

The problems and challenges sociology faces at the beginning of the 21st century are the subject matter of the article. The discipline has to deal with the new themes and problems linked to globalization and supranational phenomena. The question about the future of Polish sociology posed by Piotr Sztompka is the point of departure for the author of this article. She relates to the Ulrich Beck’s idea of cosmopolitanism and the need of a new cosmopolitan sociology. The author demonstrates that the development of a new approach to social analysis is crucial. This new cosmopolitan approach should break away from the traditional method of perceiving social phenomena as confined to nation-state boundaries. The article also addresses the issue of the sociology’ and sociologists’ role in the public sphere of contemporary societies.

PL

Artykuł rekonstruuje niektóre problemy i wyzwania, jakie stoją dziś przed socjologią. Musi ona stawić czoło nowym tematom i problemom, związanym z globalizacją, i przekraczającym granice państwowe zjawiskom. Autorka wychodzi od pytania postawionego przez Piotra Sztompkę o istnienie socjologii polskiej. Nawiązuje do idei kosmopolitycznego świata i potrzeby stworzenia w nim kosmopolitycznej socjologii, jaką postuluje Ulrich Beck. Poka-zuje, że dziś konieczne jest stworzenie nowego podejścia do analizy społeczeństwa, zrywającego z „metodologicznym nacjonalizmem”, ograniczającym się wyłącznie do badania zjawisk w obrębie granic danego kraju. W artykule poruszane są również problemy roli socjologów we współczesnym świecie, w sferze publicznej i mediach.

9

Czy istnieje socjologia polska?

63%

Sztompka P.

Studia Socjologiczne

|

2011

|

issue 2(201)

43-54

EN

Sociology is a hybrid discipline: partly science and partly art. As long as it is science, it does not have local but only universal standards of empirical research and theory building. Three social processes: globalization, internationalization, and democratization lead also to the uniformization of the agenda of problems, institutional forms of inquiry, and freedoms of publication. Thus national sociology is any good only if it observes these universal standards and enters the global circulation of ideas. But then it is no longer national in any reasonable sense. On the other hand the national roots of sociologists, their biographic experiences are important for shaping their research interests and problem focus at the heuristic stage. In this respect sociology resembles art. Thus: there is no national sociology, but at most sociology heuristically inspired by local roots of sociologists.

PL

Socjologia jest dziedziną myśli usytuowaną pomiędzy nauką (w ścisłym sensie „science”) a humanistyką i sztuką. W nauce sensu stricto o narodowości dyscyplin nie mówi się, natomiast w sztuce narodowe korzenie są istotne. W socjologii, ze względu na jej hybrydo- wy status, narodowa kwalifikacja ma bardzo ograniczony charakter. Co więcej, odróżnianie socjologii narodowych traci powoli sens w epoce trzech wielkich procesów historycznych: globalizacji społeczeństwa, internacjonalizacji nauki oraz demokratyzacji i liberalizacji polityki. Autor wyróżnia trzynaście znaczeń, które mogą być wiązane z określeniem „socjologia polska” i argumentuje, że wszystkie są albo trywialne, albo nieuprawnione. Jedynie zasadny jest sens czternasty: „Socjologia z polskich korzeni”, genealogicznie czy heurystycznie związana z polską historią, kulturą, polityką, doświadczeniami życia codziennego. Ale jej wartość zależy od tego, czy potrafi przetworzyć te partykularne inspiracje w uniwersalną wiedzą o mechanizmach i prawidłowościach życia społecznego. „Socjologia o Polsce” czy „Socjologia dla Polski” to albo studia regionalne, albo polityka społeczna, a nie socjologia. Sukces socjologii polskiej będzie tym większy, im mniej będzie prowincjonalnie polska.

10

Polski szlak "The American Soldier". Przyczynek do historii wędrówek idei socjologicznych

63%

Sułek A.

Studia Socjologiczne

|

2017

|

issue 1(224)

59-79

PL

Badania zespołu Samuela Stouffera nad armią amerykańską w czasie II wojny światowej i książka "The American Soldier" (1949–1950) odegrały ważną rolę w rozwoju i instytucjonalizacji empirycznych badań społecznych w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach. W artykule opisano recepcję i wpływ tej książki na socjologię daleko od USA – w Polsce. Oprócz opisu historycznego artykuł zawiera także materiał do uogólniającej analizy dyfuzji idei socjologicznych.

XX

The study conducted by Samuel Stouffer and his team in the US Army during the World War II is generally considered to be a founding research of empirical sociology. The book "The American Soldier" (1949–1950) played a major role in the process of development and institutionalization of empirical social research. Joseph Ryan’s monograph Samuel Stouffer and the GI Survey (2013) analyzes the history and reception of this research and the book in the United States. This paper goes one small step further. It investigates the reception and impact of this book far away from the US: in Poland. Apart from its purely descriptive value, this paper provides an analysis of the diffusion of sociological innovation.

11

„Sources of Social Power” Michaela Manna, neoweberowska socjologia historyczna i jej polskie echa

63%

Kilias J.

Studia Socjologiczne

|

2016

|

issue 1(220)

269-287

PL

Temat eseju stanowi praca „Sources of Social Power” Michaela Manna. Była ona pierwotnie pomyślana jako ambitna próba stworzenia analitycznej, historycznej socjologii społecznej władzy, a dwa otwierające tomy dzieła zdawały się w pewnym stopniu stanowić realizację tego zamierzenia. Wraz z publikacją trzeciego i czwartego tomu, w latach 2012 i 2013, zyskało ono jednak charakter ogólnej, socjologicznej historii władzy, bez popadania w przesadny eklektyzm, ale też niebazującej na jakiejś spójnej teorii, ani też niespecjalnie nowatorskiej w kontekście neoweberowskiej socjologii historycznej. Artykuł odnosi się także do polskiej, marginalnej recepcji dzieła Manna. Jak się wydaje, stanowi ona tyleż efekt braku zainteresowania polskich uczonych socjologią historyczną, ile skutek braku tradycji i niewielkiego zainteresowania strukturalną analizą interesów społecznych.

EN

The essay deals with Michael Mann’s „Sources of Social Power”. His work was conceived as an ambitious attempt to write an analytical, general historical sociology of social power, and the two opening volumes seemed to fulfill the promise, at least to some extent. With the two final volumes published in 2012 and 2013 respectively, the work turned out to be a general sociological history of power, which is not overly eclectic, but neither theory-driven, nor really innovative in the context of the neo-Weberian historical sociology. The paper also touches upon Polish, rather marginal reception of the Mann’s work, which seems to result from a general lack of concern for the historical sociology itself, as well as an outcome of the absence of tradition and limited interest in the structural interests analysis.

12

Socjologia polska i czeska: wzajemne stosunki, ich charakter i konteksty

63%

Kilias J.

Stan Rzeczy

|

2016

|

issue 1(10)

283-315

PL

Artykuł dotyczy stosunków między czeskimi i polskimi środowiskami socjologicznymi. W obu krajach po I wojnie światowej socjologia uległa instytucjonalizacji, została zlikwidowana przez komunistów, by odrodzić się w okresie poststalinowskim. Prawdą jest, że w komunistycznej Czechosłowacji swobodnie rozwijała się tylko przez krótki okres w latach 60. XX wieku. Mimo wzajemnego zainteresowania socjologów obu krajów ich wzajemne kontakty nie były szczególnie intensywne – za wyjątkiem lat 60. Czesi zazwyczaj interesowali się bardziej polskimi naukami społecznymi niż polscy czeskimi. Intensywność i asymetrię ich wzajemnych relacji można wyjaśnić zmieniającą się pozycją obu krajów w nauce międzynarodowej. Po II wojnie światowej pozostały one na półperyferiach nauki zachodniej, chociaż w okresie komunizmu należały także do rzekomo alternatywnego kręgu wschodnioeuropejskiej socjologii marksistowskiej. Wyjątkowa rola polskiej socjologii w Czechosłowacji w latach 60. stanowiła więc wynik jej roli jako pośrednika w kontaktach z wiodącą socjologią zachodnią.

EN

The paper deals with relations between Czech and Polish sociological communities. In both countries, sociology was institutionalised shortly after the First World War, liquidated by the Communists, and renewed in the post-Stalinist period, but in Communist Czechoslovakia, it developed relatively freely only during a brief period in the 1960s. There existed a mutual interest between the sociologists of the two countries, although they did not have much contact, except in the 1960s. Most of the time, the Czechs were more interested in Polish social science than the other way around. The intensity and asymmetry of their relations can be best explained by the changing position of both countries within the international scholarly community. After the Second World War, they remained on the semiperiphery of the Western scholarly community, even though in the Communist period they belonged to the supposedly alternative world of Marxist sociology. The exceptional position of Polish sociology in Czechoslovakia in the 1960s was therefore the result of its role as an intermediary for accessing the dominant Western sociology.

13

Jana Szymczyka rozumienie aksjologicznego wymiaru polskiej socjologii

63%

Jabłoński A.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2021

|

vol. 64

|

issue 1-2

37-54

EN

The article concerns the issue of Jan Szymczyk’s understanding of Polish sociology as rooted in universal humanistic values. The aim of the article is to show Szymczyk’s contribution to understanding the heritage of Polish sociology as related to a specific system of values, which determines the way of identifying real sociological problems and searching for the best solutions to them. In Szymczyk’s writings, reference to Polish sociology takes the form of a deliberate procedure of deepening the tradition of sociological thinking and embedding it in the historical conditions of life of a specific community. Nonetheless, the Lublin sociologist did not believe that social order should be discussed within the framework of national sociologies, but claimed that a universal scientific language requires embedding in the system of values appropriate for a given national community.

PL

Artykuł dotyczy kwestii rozumienia przez Jana Szymczyka polskiej socjologii jako osadzonej w uniwersalnych wartościach humanistycznych. Celem jego jest ukazanie wkładu Szymczyka w rozumienie dziedzictwa rodzimej socjologii w zakresie jako powiązanej z określonym systemem wartości, co wyznacza sposób identyfikowania w niej realnych problemów i poszukiwania najlepszych ich rozwiązań. Odnoszenie się do socjologii polskiej ma w pismach Szymczyka charakter świadomego zabiegu pogłębiania tradycji myślenia socjologicznego i osadzania jej w historycznych warunkach życia określonej wspólnoty. Lubelski socjolog nie czynił jednak tego w przekonaniu, że o porządku społecznym powinno się mówić w ramach socjologii narodowych, ale uznawał, że uniwersalny język naukowy wymaga osadzenia w systemie wartości właściwych dla danej wspólnoty narodowej.

14

Witold Jedlicki (29 II 1929 – 7 IX 1995). Między samorealizacją a realiami

51%

Kraśko N.

Kultura i Społeczeństwo

|

2017

|

vol. 61

|

issue 4

189-213

EN

Witold Jedlicki (1929–1995), an important, if somewhat disregarded Polish sociologist, began work at the University of Warsaw as the first assistant of professor Stanislaw Ossowski, member of Ossowski’s circle, also known as the Warsaw School of Sociology. Little, however, is known of Jedlicki’s life after he emigrated to Israel in 1962; in present day Poland he is remembered mainly as the author of a single text Chamy i Żydy published in 1962 in Kultura [Culture], a leading Polish emigré journal appearing in Paris. Through research of Polish and Israeli archives, study of publications in political and academic institutional history as well as interviews with Jedlicki’s brother Jerzy and Chanan Rapaport, at that time head of the National Institute for Research in the Behavioral Sciences the author was able to partly reconstruct his career abroad in Israel and the US, including contributions to Kultura and later criticism of the political situation in Poland and Israel. Conversations with Jedlicki’s friends and acquaintances, his own texts (published and unpublished), and particularly his correspondence with Jerzy Giedroyc, editor in chief of Kultura provide a new psychological insight into the intellectual history of a scholar still quoted by the Polish school of sociology in discussions and interpretations of Polish society.

Refine search results

Przemiany polskiej socjologii a perspektywy socjologii krytycznej

Edmund Wnuk- Lipiński (1944-2015) – z małego miasta na Kaszubach w świat wielkiej nauki i spraw publicznych

(Ukryte) zaangażowanie i (pozorna) neutralność: Strukturalne ograniczenia rozwoju socjologii krytycznej w warunkach półperyferyjnych

Społeczne role socjologów w PRL

W trzydziestą rocznicę śmierci Profesora Jana Lutyńskiego

The medical sociology and the sport sociology in Poland – the dissimilar twins

O wypełnianiu nieistniejącej próżni

Socjologia i socjolodzy w zglobalizowanym świecie. Kilka uwag o socjologiach narodowych

Czy istnieje socjologia polska?

Polski szlak "The American Soldier". Przyczynek do historii wędrówek idei socjologicznych

„Sources of Social Power” Michaela Manna, neoweberowska socjologia historyczna i jej polskie echa

Socjologia polska i czeska: wzajemne stosunki, ich charakter i konteksty

Jana Szymczyka rozumienie aksjologicznego wymiaru polskiej socjologii

Witold Jedlicki (29 II 1929 – 7 IX 1995). Między samorealizacją a realiami