Search results

1

Muzeum jako miejsce uczenia się i doświadczenia. Z inspiracji strukturalnych w dydaktyce Kazimierza Sośnickiego

100%

Kruk J.

Przegląd Pedagogiczny

|

2018

|

issue 2

64-79

PL

Tekst jest poświęcony analizie działania współczesnego muzeum i zachodzących w nim procesów. Strukturalistyczne wątki obecne w dydaktyce Kazimierza Sośnickiego posłużyły jako tło teoretyczne dla ukazania złożoności instytucji muzeum, jego wieloparadygmatyczności oraz zróżnicowania oferty programowej i edukacyjnej. Na wybranych przykładach ukazano możliwość zastosowania podejścia strukturalnego do analizy wybranych elementów obecnych w doświadczeniu i uczeniu się w muzeach

2

Rdzenie strukturalnych ontologii czasoprzestrzeni — analiza i krytyka

100%

Luty D.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2016

|

issue 22

221-238

PL

W artykule przedstawiono propozycję analizy rdzeni stanowisk strukturalistycznych, w których interpretuje się ontologicznie ogólnorelatywistyczne czasoprzestrzenie. Określono również pojęcie skuteczności tych rdzeni. Skuteczność rdzeni została uznana za podstawę do oceny omawianych stanowisk. Omówiono cztery stanowiska z zakresu ontologicznego strukturalizmu czasoprzestrzennego, a każde z nich skrytykowano z perspektywy skuteczności ich rdzeni. Postawiono tezę, że omawiane rdzenie posiadają ograniczoną skuteczność oraz sformułowano postulat syntezy między wyłonionymi rdzeniami (lub przynajmniej ich aspektami). Na końcu wskazano sugestie dotyczące możliwych prób dokonania wspomnianej syntezy.

3

Smutna lektura. Geograficzno-kulturowy trójkąt Lévi-Straussa

75%

Wieczorkiewicz A. M.

Lud

|

2018

|

vol. 102

PL

Autorka podejmuje się reinterpretacji klasycznej książki, wpisującej się w kanon kształcenia antropologów, a jednocześnie czytanej jako zapis wspomnień z terenu: Smutku tropików Lévi-Straussa. Dowodzi, że w sposobie, w jaki dokonuje się w niej narracyjna ewokacja sensów uobecnia się teoria strukturalna. Klucza do odczytania tekstu dostarcza trójkąt kulinarny – koncepcja zaczerpnięta przez Lévi-Straussa z lingwistycznego ujęcia systemu fonologicznego. W Smutku tropików Brazylia, Europa i Indie współtworzą trójkąt analogiczny do tego, który tworzyło surowe warzone i zepsute w trójkącie kulinarnym. Ten układ widoczny jest w sposobie repartycji znaczeń i wartości. Pobyt w Indiach, poczynione tam obserwacje i notatki mogły zasymulować proces tworzenia wspomnieniowej książki.

4

Er(r)go...

63%

Kalaga W.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2015

|

issue 31

EN

Er(r)go… ,contemporary Russia-but only in its literary-theoretical aspect-from the inside and from the outside. Internal perspectives, but also those from Tartu, Tallinn, and the West.If a literary-theoretical Russia, then, naturally, Bakhtin, and that which follows. A scientific description of reality? Impulses against poststructuralist skepticism? Algorithms and pattern analyses of the main literary genres? Paradigms of artistic value? Narratology: actants, world pictures, points of view, singularity, fractals, variants, stages, etc., and neo-rhetoric against the postmodernist “chaotisation” of culture. But also the aesthetic object clad in silence, the aesthetics of address and the increasing importance of the Third, the discourse of responsibility, the long term, great time, great dialogue, genre memory and other Bakhtinian traces.Moreover, as usual, disputes over the nature of discourses: is philosophy the Other of literature or does the Other transform into non-Other; philosophy as a protective zone for dialectics, literature as a kingdom of ambiguity; the secret of literature as cannon fodder for readers. Philology of philosophy and the textual hunger of a philological philosopher; philology as a text about a text, philosophy as a text on thinking as a non-text. Do not texts think, however? The hypothesis of a trickster and his original image, also doctor Zhivago, Myshkin, Raskolnikov, Strelnikov, Bezukhov, Bolkonsky in various configurations. Hegel and Kant in the deep structures of Russian thought, Bakhtin and Lotman on the surface; the philosopher as an eater of spices, the artist as a torero. Intimations of poststructuralism and symptoms of academic anti-foundationalism: deconstruction, cultural and intertextual studies, feminist and gender criticism, new historicism, postcolonialism. Postcolonial methodology and the post-Soviet subaltern; the postcolonial without the colonial; people of the trans-diaspora and internal Others; and the imperative: the decolonisation of postcolonialism -de-Sovietization of the post-Soviet. The avant-garde and pragmatics, and their contextual corrida, the temporal nonsense of postmodernity, Russian postmodernism as a paralogical compromise of a dyad and a triad and as an omelette made without breaking the eggs. Deconstruction and authorial infamy, the inevitable dumbness of the reader, one’s own word experienced as another’s, the aesthetics of militant passivity, and the strength of the postmodernist found in female logic. The boundaries of the postmodernist play as a perforated tape of explosions; 9.11-the revenge of the real, of authenticity, of irreproducibility; ground zero. Signs blow up signification. Cultural explosions: transculturalism instead of multiculturalism; suicidal explosions of cultures. Explosive aporia and the paralogy of presenting the unpresentable, the life-after-death of trash, trash as a zone between memory and forgetting, the modeling of chaos and chaos put in order. The search for the heart: the paradigm of cabbage and the paradigm of onion. Life and excrements, the outhouse as home. The bankruptcy of sovietology. And, of course, motifs of martyrdom. Also Russia, yet already non-Russia. Estonian semiotics in Tartu and Tallinn still drawing on Lotman’s genius and continuing (in Tartu) its struggles in the sphere of semiotic systems. Its influence in the East and the West and its dilemmas after Lotman’s departure. The present issue is guest edited by professor Piotr Fast from the University of Silesia in Katowice, Poland.

PL

Er(r)go… ,Rosja współczesna – ale tylko teoretycznoliteracka – od środka i z zewnątrz. Perspektywy wewnętrzne, ale też tartuskie, tallińskie i zachodnie. Jeśli Rosja teoretycznoliteracka, to oczywiście Bachtin i to, co po nim. Naukowe odzwierciedlanie rzeczywistości? Impulsy przeciw sceptycyzmowi poststrukturalistów? Algorytmy i wzorcowe analizy podstawowych rodzajów literackich? Paradygmaty artyzmu? Narratologia: aktanty, obrazy świata, punkty widzenia, jednokrotność, fraktalność, wariantywność, stadialność itp., a także neoretoryka przeciw postmodernistycznej chaotyzacji kultury. Jednak też przedmiot estetyczny obleczony w milczenie, estetyka adresowania i wzrost znaczenia trzeciego, dyskurs odpowiedzialności, długie trwanie, wielki czas, wielki dialog, pamięć gatunku i inne ślady Bachtina. Poza tym jak zwykle spory o naturę dyskursów: czy filozofia jest Innym literatury czy też dochodzi do przemiany Innego w nie-Inne; filozofia jako strefa ochronna dialektyki, literatura jako królestwo dwuznaczności; tajemnica literatury jako armatniego mięsa czytelniczego. Filologiczność filozofii i tekstowy głód filozofa filologicznego; filologia jako tekst o tekście, filozofia jako tekst o myśleniu jako nie-tekście. Czy jednakowoż teksty nie myślą? Hipoteza trickstera i jego obraz pierwotny, a także doktor Żywago, Myszkin, Raskolnikow, Strelnikow, Bezuchow i Bołkoński w różnych konfiguracjach. Hegel i Kant w głębokich strukturach rosyjskiego myślenia, Bachtin i Lotman na powierzchni; filozof jako zjadacz przypraw, twórca jako torreador. Prześwity poststrukturalizmu i przejawy naukowego antyfundamentalizmu: dekonstruktywizm, badania kulturowe i intertekstualne, krytyka feministyczna i genderowa, nowy historyzm, postkolonializm. Metodologia postkolonialna a post-sowiecki subaltern; postkolonialność bez kolonizacji; ludzie transdiasporalni i wewnętrzni Inni; i imperatyw: dekolonizacja postkolonializmu – desowietyzacja postsowietyzmu. Awangarda i pragmatyka oraz ich kontekstowa korrida, temporalny nonsens postmodernizmu, rosyjski postmodernizm jako paralogiczny kompromis diady i triady i jako omlet zrobiony bez rozbijania jajek. Dekonstruktywizm i hańba autora, nieuchronna niepojętność czytelnika, swoje słowo przeżywane jako cudze, estetyka walczącej bierności i siła postmodernisty w kobiecej logice. Granice postmodernistycznej gry jako perforowana taśma wybuchów; 11 września – zemsta realności, autentyczności, niepowtarzalności; stan zerowy. Znaki wysadzają w powietrze znakowość. Kulturowe eksplozje: transkulturowość zamiast wielokulturowości; samobójcze eksplozje kultur. Wybuchowa aporia i paralogia nieprzedstawialnego w przedstawieniu, życie śmieci po śmierci, śmieci jako strefa między pamięcią i zapomnieniem, modelowanie chaosu i chaos uporządkowany. Poszukiwanie głąba: paradygmat kapusty i paradygmat cebuli. Życie i ekskrementy, szalet jako dom. Bankructwo sowietologii. I oczywiście wątki ofiarnicze.A także Rosja, a już nie-Rosja. Estońska semiotyka w Tartu i Tallinnie nadal czerpiąca z Łotmanowskiego geniuszu i kontynuująca (w Tartu) swoje Trudy w sferze semiotycznych systemów. Jej wpływy na Wschodzie i Zachodzie i dylematy po odejściu Łotmana. Numer ten ukazuje się pod gościnną redakcją profesora Piotra Fasta z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

5

Znaczenie myśli filozoficznej Josefa Tvrdego (1877-1942)

63%

Mlynarčík P.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2015

|

vol. 36

|

issue 3

43-54

EN

T. G. Masaryk, after returning from Vienna to Prague, became a key figure in the philosophical and political life in the country. He exerted his influence on the formation of many philosophers, among others, on Josef Tvrdy, a representative of Czech philosophical positivism and realism. The article deals with the repercussions and the significance of Tvrdy’s thought in relation to the contemporary philosophy and the philosophy of the interwar period. The author includes Tvrdy among the most original philosophical writers in Slovakia and the Czech Republic of the interwar period as a precursor of structuralism, whose works are not sufficiently appreciated in our times.

6

Żywa nauka Franciszka Siedleckiego

63%

Hellich A.

Pamiętnik Literacki

|

2021

|

vol. 112

|

issue 1

131-161

PL

Artykuł omawia spuściznę wybitnego polskiego badacza literatury, strukturalisty, wersologa, eseisty i poety Franciszka Siedleckiego, zmarłego przedwcześnie w 1942 roku. Autor stawia tezę, że dzieło Siedleckiego – ale wyłącznie postrzegane jako całość, a więc niedzielone na studia naukowe, eseje, wiersze i listy – może być rozpatrywane jako model twórczości nowoczesnego literaturoznawcy teoretycznego. Dzieje się tak z uwagi na Siedleckiego „bycie pomiędzy” – zarówno między literaturą a literaturoznawstwem, jak i nauką i polityką, przy czym jedno jest zależne od drugiego. Charakterystyczna dla nowoczesnego literaturoznawstwa teoretycznego dwuręczność pisarska, jak dowodzi autor, najwyraźniej mogła posiadać (i posiadała) czytelny wymiar polityczny i społeczny. Analiza opiera się w dużej mierze na tekstach mniej znanych lub w ogóle nieznanych – esejach publikowanych w przedwojennych periodykach, a także listach odnalezionych w archiwach w Warszawie, Wilnie i Nowym Jorku – i traktuje je jako kontrnarracje wywracające na nice powszechne przekonania zarówno na temat samego Siedleckiego, jak i początków polskiego strukturalizmu, podważając rzekomo autonomiczny status tego ostatniego. Widziany z tej perspektywy, Siedlecki staje się interesującym badaczem i pisarzem również dzisiaj.

EN

The article examines the work of an eminent Polish literary scholar, structuralist, versologist, essayist, and poet Franciszek Siedlecki, who died prematurely in 1942. The author claims that Siedlecki’s oeuvre taken only as a whole, unseparated into scientific studies, essays, poems, and letters—can be considered as a model of the modern literary theory scholar’s life and work. This is because of Siedlecki’s being “betwixt and between” in two meanings: literature and literary studies, and between science and politics, where both meanings are dependent on each other. The “double-handed” writing, proper for the modern literary theory studies, as the author argues, apparently can and does have a clear political and social dimension. The analysis takes into account mainly the less known or even unknown texts by Siedlecki—essays published in prewar periodicals as well as his letters found in the archives in Warsaw, Vilnius, and New York—and treats them as counter-narratives that splinter the widely accepted beliefs about both Siedlecki’s legacy and the origins of Polish structuralism, undermining the allegedly autonomical status of the latter. Seen this way, Siedlecki also today is becoming a surprisingly interesting scholar and writer.

7

Afazja w ujęciu lingwistycznym, czyli co strukturalizm, generatywizm i kognitywizm wnoszą do współczesnej afazjologii

63%

Siudak A.

Socjolingwistyka

|

2015

|

issue 29

89-104

PL

Afazja to zaburzenie komunikacji językowej u osób dorosłych, które przebyły incydent neurologiczny uszkadzający centralny układ nerwowy. Zainteresowanie tym zaburzeniem wśród naukowców wielu dziedzin wzrastało z uwagi na pandemiczny przyrost chorych dotkniętych udarami mózgu, które są główną przyczyną rozpadu kompetencji językowej. Badaniom medycznym, gerontologicznym, psychologicznym towarzyszy rozwój metodologii lingwistycznej, która — zgodnie z postulatem Romana Jakobsona — opis patomechanizmu zaburzenia rozpoczyna od języka. Niniejszy artykuł stanowi przegląd najważniejszych metodologii lingwistycznych XX wieku pod względem ich wkładu w rozwój współczesnej myśli afazjologicznej. Kryterium nadrzędnym przyświecającym prezentowanym analizom stała się ocena ich przydatności w zrozumieniu języka w rozkładzie.

EN

Aphasia is a communication disorder of adults that results from damage to the central nervous system. It gains an increasing interest among scientists due to the increasing number of patients with stroke. Along with medical, psychological and psychiatric research we observe the development of linguistic methodology which begins to describe the pathogenesis disorder with an analysis of the language system — as requested by Roman Jakobson. This paper provides an overview of the most important linguistic thought: structuralism, generativism and cognitivism and their input in understending the aphasia. Overriding criterion that guided the present analysis is to evaluate their usefulness in understanding the disintegration of the language system.

8

Following in the footsteps of Yakov Malkiel: Text-based etymology, context-situated text

63%

Łozowski P.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2020

|

vol. 32

EN

A critical appraisal is attempted of the three structurally-designated theses that are typically voiced in relation to what etymology is and what it consists in: (i) etymology is diachronic in scope, (ii) etymology involves the reconstruction of proto-forms and proto-senses, and (iii) etymology is based on the earliest possible attestations. The examination is guided and motivated by Yakov Malkiel's etymological research as well as by selected studies of the Lublin-based cognitive ethnolinguists. It is, then, concluded that etymological investigations are more likely to be productive and successful if (i) the temporal perspective employed is that of panchrony, not of the diachrony-synchrony distinction, (ii) the reconstruction aims at identifying ways of cross-generational conceptualisation (mentalities), rather than original forms, and (iii) the examination includes the whole of the historical spectrum of attestations, not just earliest records. This all leads to a full appreciation of the kind of etymology that feeds on texts, not words or lexemes, and on cognitive and experiential contexts, not on purely linguistic abstractions.

PL

W artykule dokonujemy krytycznej oceny wybranych tez, jakie powszechnie stawia się w odniesieniu do badań etymologicznych. Te tezy odnajdujemy w dominującym modelu etnolingwistyki i nazywamy go strukturalistycznym. Poddajemy go redefinicji w duchu etnolingwistyki kognitywnej, przede wszystkim zaś pytamy o rzekomo diachroniczny wymiar etymologii. Inspirację znajdujemy w pracach Yakova Malkiela, które następnie odnosimy do praktyki badawczej szeregu lubelskich etnolingwistów. W naszej argumentacji (i) uznajemy zasadność etymologicznego programu etnolingwistyki kognitywnej, jak i (ii) uzasadniamy potrzebę rozstania się z etymologią strukturalistyczną (także: sensu stricto, porównawczohistoryczną, formalną, systemową).

9

Napięcia autobiograficzne

63%

Dziel P.

Autobiografia. Literatura. Kultura. Media

|

2019

|

vol. 13

|

issue 2

167-179

EN

This article analyses Artur Hellich’s book Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie (Games with autobiography: concealments, intellectualisations, parodies), which outlines various strategies for processing the autobiography genre paradigm. Hellich analyses the variations of playing with the traditional model of confession represented primarily by writers of Jewish origin, especially Polish authors publishing in the PRL (Polish People’s Republic) period. The research material includes works of Kazimierz Brandys, Stanisław Lem, Roman Zimand, Artur Sandauer, Philip Roth, Paul Karl Feyerabend and Michał Głowiński. The article shows category of conventions against the background of transformations of twentieth-century literary theories. Literary criticism practices that attempt to define intimacy as a supra-species phenomenon have been highlighted.

PL

Artykuł stanowi omówienie książki Artura Hellicha Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie, która dotyczy różnorodnych strategii przetwarzania paradygmatu gatunkowego autobiografii. Hellich analizuje odmiany gier z tradycyjnym modelem wyznania, reprezentowane przede wszystkim przez pisarzy żydowskiego pochodzenia, zwłaszcza Polaków publikujących w okresie PRL. Materiał badawczy obejmuje utwory Kazimierza Brandysa, Stanisława Lema, Romana Zimanda, Artura Sandauera, Philipa Rotha, Paula Karla Feyerabenda oraz Michała Głowińskiego. Artykuł ukazuje naczelną w Grach z autobiografią kategorię konwencji na tle przekształceń teorii literatury XX wieku. Wyeksponowane zostały te praktyki literaturoznawcze, które podejmują próby definiowania intymistyki jako zjawiska ponadgatunkowego.

10

Narracje podręcznikowe Profesor Bożeny Chrząstowskiej

63%

Wróblewski M.

Polonistyka. Innowacje

|

2021

|

issue 14

19-32

EN

The main aim of an article is an analysis of the textbooks of the Polish history literature course in a high school. Bożena Chrząstowska's textbooks Starożytność–oświecenie (1987) as well as Literatura współczesna(1992) combine structuralism tradition and new tendencies in Polish education which are oriented to the esthetic expectation of the students and also their intellectual skills. At the beginning of this article the author focuses on Chrząstowska's notion of the literature works reading by students which she demonstrated in the article Polonistyka szkolna w procesie komunikacji literackiej (1977). During the next decade Chrząstowska's didactic proposals partly turned to new direction including a “center-anthropological” orientation in educational process but she firmly expressed necessity of rationalization of text reading in school. Chrząstowska's textbooks are the crucial didactic proposals which supported students during the process of building their reading skills, mainly, interpretation of literary works. Thanks to these abilities young people – according to Professor Chrząstowska– will be able to make aesthetic choosing in the future.

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza podręczników do nauki historii literatury autorstwa Bożeny Chrząstowskiej. Zarówno Starożytność – oświecenie(1987), jak i Literatura współczesna (1992) są przykładem łączenia tradycji strukturalistycznych z nowymi, uwzględniającymi oczekiwania i możliwości intelektualne młodego odbiorcy. Punktem wyjścia podjętych rozważań są ustalenia Chrząstowskiej na temat warunków czytania tekstu w przestrzeni edukacyjnej, które zostały przedstawione w artykule Polonistyka szkolna w procesie komunikacji literackiej z 1977 roku. Od końca lat 80. propozycje metodyczne Chrząstowskiej zmierzają w nowym kierunku, choć zarazem Profesor nie traci z pola widzenia konieczności racjonalizacji aktu lektury w szkole. Mimo że Chrząstowska wprost nie opowiadała się za modelem antropocentrycznym edukacji polonistycznej, to jej postulat odchodzenia od szkolnego encyklopedyzmu na rzecz kształcenia umiejętności czytelniczych, a w dalszej perspektywie także dokonywania przez młodego człowieka wyborów aksjologicznych, można uznać za ważny krok orientujący nauczanie w kierunku potrzeb człowiek estetycznych.

11

Uwagi na temat normy językowej z perspektywy metodologii strukturalnej

63%

Gębka-Wolak M.

Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

|

2017

|

vol. 73

19-28

PL

Zadaniem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, jak w świetle współczesnych interpretacji myśli Ferdynanda de Saussure’a patrzeć na problematykę normatywności w języku. W pierwszej części tekstu norma językowa jest ujmowana z perspektywy triady lingwistycznej langage – langue – parole. Normatywność jest tu przedstawiana jako immanentna właściwość danego kodu. To systemy konwencji (m.in. gramatyczne, semantyczne, pragmatyczne), na których opiera się język naturalny i które warunkują jego funkcjonowanie w sferze komunikacji międzyludzkiej. W drugiej części artykułu normatywność jest rozpatrywana w aspekcie badań lingwistycznych. W tym ujęciu norma jest postrzegana w opozycji do dewiacyjności. Opozycję normatywność – dewiacyjność wykorzystuje się z kolei do uzyskania wiedzy wyraźnej o języku. Stanowi element procedury delimitacji jednostek języka oraz ich adekwatnego opisu.

EN

The purpose of this paper is to investigate the way linguistic normativity may be approached, using contemporary interpretations of Ferdinand de Saussure’s writings. The first part of the article presents language norm from the perspective of the linguistic triad of langage – langue – parole. Normativity is perceived here as an inherent feature of each linguistic code. It is a system of conventional rules (concerning grammar, semantics, pragmatics, etc.) which are the basics for a natural language, conditioning its functioning in human communication. The second part of the article presents normativity in the context of linguistic research. In this approach, the norm is perceived in opposition to deviation. The normativity vs. deviation opposition is used, in turn, to gain explicit knowledge about language. It is part of a larger procedure of defining and describing linguistic units.

12

Smutek tropików, czyli o radości spotkania z innym

63%

Filipowicz P.

Laboratorium Kultury

|

2012

|

vol. 1

70-81

PL

Analiza spotkania pojawia się przy okazji rozważań na gruncie filozofii dialogu i dotyczy zwykle relacji międzyosobowej: „człowiek – człowiek” lub „Bóg – człowiek”. Rzadziej i nie tak jednoznacznie w opisach i rozważaniach pojawia się również relacja „człowiek – świat”. Najważniejszy nurt tej refleksji bierze swój początek od takich myślicieli jak Martin Buber czy Franz Rosenzweig, a później Emmanuel Levinas. Ich namysł, skonfrontowany z treścią Smutku tropików i procedurami etnograficznymi Lévi-Straussa, tworzy niespodziewane konteksty. Ujawniają się podobieństwa, głównie w sferze etycznej, postawie podmiotu poznającego (badacz) oraz w elementach spotkania, w którym zachodzą różne związki pomiędzy jego podmiotami. Okazuje się, że odsłanianie struktury, odsłanianie mechanizmu, nie musi być z góry utożsamiane z zawłaszczaniem przedmiotu badania, z pojmowaniem. Mowa oraz wolna wola innego pozwala mu przemówić do mnie oraz zamilknąć.

EN

Tristes Tropiques, about the joy of getting familiar with the other. An analysis of the meeting appears together with deliberations considering the dialog philosophy and usually regards interpersonal relations: “man – man” or “God – man”. The most important trend of this reflection have its root in thinkers like Martin Buber or Franz Rosenzweig and later in Emmanuel Levinas. Their contemplation, confronted with the content of Tristes Tropiques and ethnographic procedures of Lévi-Strauss, creates surprising contexts. Patryk Filipowicz/Smutek tropików czyli o rados´ci... Bibliografia: M. Buber, Problem człowieka, przeł. R. Reszke, Fundacja Aletheia – Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1993. G. Charbonnier, Rozmowy z Claude Lévi-Straussem, przeł. J. Trznadel, Czytelnik, Warszawa 2000. Fenomen radości, pod red. A. Grzegorczyk, J. Grada, P. Szkudlarek, Wydawnictwo UAM, Poznań 2007. T. Hawkes, Strukturalizm i semiotyka, przeł. I. Sieradzki, PWN, Warszawa1988. M. Janion, Humanistyka: poznanie i terapia, PIW, Warszawa 1982. J. Kłoczkowski, Filozofia dialogu, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, Poznań 2005. C. Lévi-Strauss , Smutek tropików, przeł. A. Steinsberg, PIW, Warszawa 1960. E. Levinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. M. Kowalska, PWN, Warszawa 2002. Radość i cierpienie, pod red. H. Romanowskiej-Łakomy, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2000. F. Rosenzweig, Gwiazda Zbawienia, przeł. T. Gadacz, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998. K. Skurjat, Znaczenie i wartość. Studia z polskiej filozofii kultury XX wieku, Wydawnictwo AR, Wrocław 2002. J. Tischner, Filozofia dramatu, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998. 81 Laboratorium Kultury 1 (2012) Similarities emerge, mainly in the ethic field, in the attitude of the researcher and in some elements of meetings, where different relations between their entities appear. It turns out that unveiling the structure and the mechanism doesn’t have to be identified beforehand with taking away an object of the research, with insight. Speech and free will of the other let them speak to me and become silent.

13

Witaj, Smutku!

63%

Kosowska E.

Laboratorium Kultury

|

2012

|

vol. 1

6-17

EN

Collection of fundamental questions that accompanied Lévi-Strauss during his writing of “ethnographic memories,” a character of doubts and a size of disappointment place his anthropological prose on the side of existential anthropocentricism. During his travels around the world, and especially while visiting “tristes tropiques”, he could see the same invariants that influenced the shape of his “family Europe.” However, if anyone today is willing to get rid of, at least for a moment, existential boringness and discouragement – a trace of past epoch – and devote oneself to the joy of searching, in the work of Lévi-Strauss, for inspiration and motivation to carry on the process of getting familiar with oneself through the Other, they have every right to do so. If the satisfaction coming from gradual familiarization, reading and interpretation can be shared, if a conversation is able to create a possibility to better understanding and agreement, it is definitely worth making use of that opportunity. This “Laboratory of Culture” issue gives you this chance.

PL

Katalog pytań zasadniczych, jakie towarzyszyły Claude’owi Lévi-Straussowi podczas spisywania „wspomnień etnograficznych”, charakter wątpliwości i rozmiary rozczarowania sytuują jego prozę antropologiczną po stronie antropocentryzmu egzystencjalnego. Podróżując po świecie w poszukiwaniu materiałów etnograficznych, a zwłaszcza odwiedzając „smutne tropiki”, dostrzegał w nich te same inwarianty, które kształtowały jego „rodzinną Europę”. Jeżeli jednak dzisiaj ktokolwiek ma ochotę porzucić na moment przynajmniej egzystencjalną nudę i zniechęcenie – ślad niedawno minionej epoki – i oddać się radości poszukiwania w dziele Lévi-Straussa inspiracji i motywacji do dalszego poznawania siebie za pośrednictwem Innego – ma do tego pełne prawo. Jeśli satysfakcja, płynąca z etapowego poznawania, czytania i interpretacji może być dzielona, jeśli spotkanie w rozmowie może stwarzać szansę na lepsze zrozumienie i porozumienie, warto taką okazję wykorzystać. Ten numer „Laboratorium kultury” taką możliwość daje.

14

„Demony” Malinowskiego, czyli o czarownikach i wiedźmach z obszaru Nowej Gwinei

63%

Kozakowski K.

Laboratorium Kultury

|

2013

|

vol. 2

216-232

PL

Strach jest uczuciem towarzyszącym człowiekowi zawsze, niezależnie od epoki oraz kultury, w której żyje. W swojej pracy chciałbym, opierając się na badaniach Bronisława Malinowskiego, przeanalizować czego i kogo boją się tubylcy z obszaru Nowej Gwinei oraz jak budowane są lęki wyspiarzy. W swoich rozważaniach skupię się w sposób szczególny na dwóch istotach, czarownikach bara’u i czarownicach mulukwausi, albowiem poza straszeniem tubylców pełnią oni również ważne funkcje społeczne w swoich wspólnotach. Zbadanie demonologii obszaru Nowej Gwinei będzie dla mnie również punktem wyjścia do zderzenia kultury wyspiarzy z kulturą europejską, w celu wyciągnięcia pewnych inwariantów, wspólnych kulturze pojmowanej w sposób atrybutywny prawideł i mechanizmów dotyczących strachu. Inspiracją metodologiczną dla tej pracy jest strukturalizm w rozumieniu Claude’a Lévi-Straussa.

EN

Fear is ever-present in man’s history feeling, regardless of their époque or culture. In my paper I would like to examine what and whom the natives of the New Guinea fear as well as how the fears of the Islanders are constructed, basing my reflection upon Bronislaw Malinowski’s research. In my research I will focus particularly on two beings, sorcerers bara’u and witches mulukwausi, for they perform important civil functions in their communities. Researching upon New Guinea’s demonology will be a step further in my attempt to compare the Islander’s culture and the European culture, in order to bring out some invariant rules and mechanisms concerning fear, mutual to attributive culture. This paper has been inspired by Claude Lévi-Strauss’ structuralism.

15

Podróże współczesnego Guliwera – ślady utopii i dystonii w Smutku tropików C. Lévi-Straussa

63%

Gajos R.

Laboratorium Kultury

|

2012

|

vol. 1

112-121

PL

Artykuł śledzi różne poziomy, na których funkcjonować może utopijność w Smutku tropików. Poziomem pierwszym byłby poziom świata przedstawionego, czyli świat „dzikich” i obcych kultur, z którymi dane było się zetknąć Levi-Straussowi. Czy w zestawianiu tego co Tu i Tam, Levi-Strauss dokonuje porównania marzeń człowieka Zachodu i człowieka „dzikiego”?Stawiając pytanie prościej: czy kultury zamieszkujące Amerykę południową i Indie (oraz stronice książki Levi-Straussa) mają utopie? Drugi poziom to poziom przedstawienia, czyli pytanie o konstruowanie egzotycznych światów Smutku tropików za pomocą pewnych konwencji charakterystycznych dla utopii bądź dystopii. Natomiast na poziomie najwyższym, autor zadaje pytanie o utopijność samej teorii Levi-Straussa. Rozważania prowadzą do wniosku, iż dzisiaj utopia teorii Levi-Straussa jest już nieaktualna, lecz odegrała swoją rolę w procesie dziejowym najpierw będąc marzeniem, które trzeba realizować, a później stając się rzeczywistością, z której trzeba się wydostać. Pozostał po niej jedynie ślad, którego trwałość zależy od tego, ile osób chociaż przez chwilę postanowi nim podążać wzdłuż morza wolnej gry i nieograniczonej semiozy.

EN

The article follows different levels, which the utopia in Tristes Tropiques can function on. The first one would be the level of the world presented, i.e. the world of the “wild” and foreign cultures that Lévi-Strauss met. Does Lévi-Strauss, comparing things Here and There, liken dreams of the man of the West with those of the “wild” man? Making the question clearer: do the cultures existing in Southern America and India (as well as on the pages of Lévi-Strauss’s book) have utopias? The second level is the one of the presentation, i.e. a question about constructing the exotic worlds of Tristes Tropiques by using particular conventions characteristic for utopias or dystopias. On the highest level the author asks whether the theory of Lévi-Strauss is utopian. Deliberations lead to the conclusion that today the Lévi-Strauss’s theory of utopia is out-of-date, but it played its role in the history, at first being a dream which must be realized, and later becoming a reality that must be escaped. There is only a trace, whose durability depends on how many people will decide to follow it along the sea of free existence and unlimited semiosis.

16

Metodologia synchronicznego słowotwórstwa strukturalistycznego – przeszłość w polskich badaniach słowotwórczych czy ich trwałe zaplecze?

63%

Burkacka I., Kaproń-Charzyńska I.

Język Polski

|

2022

|

vol. 102

|

issue 1

5-25

PL

Przedmiotem artykułu jest refleksja nad ewolucją polskich badań słowotwórczych prowadzonych w ostatnich dwóch dziesięcioleciach. Autorki przedstawiają zakres wykorzystania metodologii słowotwórstwa strukturalistycznego, by odpowiedzieć na pytanie o jej trwałość. W tym celu podejmują rozważania dotyczące aparatu pojęciowego, zagadnień podlegających analizie i opisowi w ramach językoznawstwa oraz podają przykłady wykorzystania metodologii w badaniach interdyscyplinarnych.

EN

The article reflects on the evolution of Polish word-formation research conducted over the last two decades. The authors present the scope of using structuralist word-formation methodology to answer the question of its solidity. To this end, they analyse its conceptual framework, issues that are investigated and described in linguistics as well as the application of this methodology in interdisciplinary research

17

Wileńska „szkoła” Manfreda Kridla. Przyczynek do rozważań na temat rodowodów naukowych... Ireny Sławińskiej i Czesława Zgorzelskiego

63%

Padło M.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2018

|

vol. 61

|

issue 4

479-489

EN

The article is about the beginnings of of two researchers from The John Paul II Catholic University of Lublin – Czesław Zgorzelski and Irena Sławińska. It describes a Manfred Kridl’s integral method which inspired both scientists. The article includes the review of some Kridl’s publications and polemical texts. It also presents memories of professor shared by his students – Zgorzelski and Sławińska. In their publications, you can see the reference to Vilnius group’s conception.

PL

Artykuł dotyczy kształtowania się rodowodów naukowych Czesława Zgorzelskiego oraz Ireny Sławińskiej jako uczonych, którzy zapoczątkowali nurt badawczy rozwijany przez teorię i historię literatury na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Ponadto przedstawia zarys metody integralnej Kridla, która stanowiła inspirację do badań prowadzonych przez nich później na KUL. W tekście wykorzystano wybrane prace Kridla dotyczące zagadnienia metody integralnej oraz teksty polemiczne a także wspomnieniowe wypowiedzi uczniów – Zgorzelskiego i Sławińskiej. W ich późniejszych pracach widać nawiązania do koncepcji wypracowanych na etapie działania grupy wileńskiej.

18

Etnocentryzm: czy tylko jeden? Krytyczna analiza teorii „renesansów” Jacka Goody’ego

63%

Bielecki K.

Kwartalnik Historyczny

|

2019

|

vol. 126

|

issue 3

PL

Tekst jest krytyczną analizą teorii „renesansów” Jacka Goody’ego: bliżej przyglądam się temu, jak autor rozumiał epokę odrodzenia oraz powiązane z nią zjawiska. Dekonstrukcja jego twierdzeń, osadzona w szerszej krytyce strukturalistycznej historii globalnej, uwidacznia niedobory takiego podejścia i jego nieskuteczność w przełożeniu na bardziej szczegółowe studia przypadku.

EN

The text is a critical analysis of Jack Goody’s theory of renaissances, which takes a closer look at how the author understood the renaissance and related phenomena. The deconstruction of the author’s statements, set in a broader critique of structuralist global history, reveals the shortcomings of this approach and its ineffectiveness in more detailed case studies.

19

Retoryczność teorii wobec praktyk literatury w dobie audiowizualności starych i nowych mediów

63%

Regiewicz A.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2022

|

vol. 10

165-179

EN

In recent years, there has been a development of interdisciplinary research in literary studies. In the language of theory, a number of concepts transferred from other scientific disciplines appeared. In connection with the development of media and new technologies, audiovisual concepts have become popular. The article reflects on the mechanism of adapting the vocabulary of literary theory to the audiovisual field, which determines contemporary literary communication. Used and popular media metaphors often have a literary approach or are used in a purely philological way as a clue or metaphor. These concepts, transferred to the language of literary theory, lose their source properties, leading to blurring the boundaries of disciplinary discourse. They become an attempt to negotiate meanings within well-known, sometimes refreshed, reborn, reconstructed, theoretical concepts derived from old-fashion structuralism.

PL

Wraz z rozwojem badań interdyscyplinarnych w obrębie literaturoznawstwa pojawiło się wiele pojęć przenoszonych z innych dyscyplin naukowych do kręgu literaturoznawczego. Jednym z takich obszarów niewątpliwie jest audiowizualność związana z rozwojem mediów i nowych technologii. Artykuł podejmuje refleksję nad mechanizmem dostosowywania słownika pojęć teorii literatury do pola audiowizualnego, które wyznacza współcześnie komunikację literacką. Używane i popularne metafory medialne mają bardzo często literaturoznawczą proweniencję albo wykorzystywane są w sposób czysto filologiczny na poziomie tropu czy metafory. Przenoszone do języka teorii literatury tracą swoje źródłowe właściwości, prowadząc do rozmycia granic dyskursu dyscyplinowego. Stają się one próbą negocjowania znaczeń w obrębie dobrze znanych, czasem odświeżonych, odrodzonych, zrekonstruowanych, pojęć teoretycznych wywiedzionych z dobrego, starego strukturalizmu.

20

What Does Your Subject Do? On the Contradictory History of the Lyrical Subject

63%

Koronkiewicz M.

Forum Poetyki

|

2022

|

issue 28-29

EN

The article aims to analyse contradictions and ambiguities embedded in the structuralist concept of “the lyrical subject”. The researcher reviews contemporary applications of the term and overviews a history of related concepts in order to show meaningful shifts in the default meaning of the issuer in contemporary literary criticism. Initial programmatic abstractness of the “lyrical subject”, both intended and politically motivated, has been reduced to a general intuition concerning the non-identity of the author and the speaking subject. The secondary consequence is that it obfuscates perceiving issuers as the effects of specific and intended authorial decisions.

PL

Celem artykułu jest przeanalizowanie sprzeczności i niejednoznaczności zawartych w strukturalistycznym pojęciu „podmiot liryczny”. Badaczka przywołuje współczesne użycia tego pojęcia oraz historię pokrewnych koncepcji, by przez ten pryzmat wskazać istotne przesunięcia w domyślnym rozumieniu instancji nadawczej we współczesnej krytyce literackiej. Pierwotna programowa – zamierzona i politycznie motywowana – abstrakcyjność koncepcji „podmiotu lirycznego” została zredukowana do ogólnej intuicji o nietożsamości autora i podmiotu mówiącego, wtórnie zaś utrudnia postrzeganie instancji nadawczych jako efektów konkretnych i znaczących decyzji autorskich.

Refine search results

Muzeum jako miejsce uczenia się i doświadczenia. Z inspiracji strukturalnych w dydaktyce Kazimierza Sośnickiego

Rdzenie strukturalnych ontologii czasoprzestrzeni — analiza i krytyka

Smutna lektura. Geograficzno-kulturowy trójkąt Lévi-Straussa

Er(r)go...

Znaczenie myśli filozoficznej Josefa Tvrdego (1877-1942)

Żywa nauka Franciszka Siedleckiego

Afazja w ujęciu lingwistycznym, czyli co strukturalizm, generatywizm i kognitywizm wnoszą do współczesnej afazjologii

Following in the footsteps of Yakov Malkiel: Text-based etymology, context-situated text

Napięcia autobiograficzne

Narracje podręcznikowe Profesor Bożeny Chrząstowskiej

Uwagi na temat normy językowej z perspektywy metodologii strukturalnej

Smutek tropików, czyli o radości spotkania z innym

Witaj, Smutku!

„Demony” Malinowskiego, czyli o czarownikach i wiedźmach z obszaru Nowej Gwinei

Podróże współczesnego Guliwera – ślady utopii i dystonii w Smutku tropików C. Lévi-Straussa

Metodologia synchronicznego słowotwórstwa strukturalistycznego – przeszłość w polskich badaniach słowotwórczych czy ich trwałe zaplecze?

Wileńska „szkoła” Manfreda Kridla. Przyczynek do rozważań na temat rodowodów naukowych... Ireny Sławińskiej i Czesława Zgorzelskiego

Etnocentryzm: czy tylko jeden? Krytyczna analiza teorii „renesansów” Jacka Goody’ego

Retoryczność teorii wobec praktyk literatury w dobie audiowizualności starych i nowych mediów

What Does Your Subject Do? On the Contradictory History of the Lyrical Subject