Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  swój
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Swój i obcy w świetle teorii opanowania trwogi (TMT)

100%
Czykwin E.
Latopisy Akademii Supraskiej
|
2017
|
vol. Cerkiew a asymilacja- swój i obcy
|
issue 8
9-16
EN
Terror Menagement Theory was published by Jeff Greenberg, Sheldon Solomon, Tom Pyszczynski and others in 1997. Since that time a lot of followers have been continuing their work and checking the assumptions of this theory. In the center of it, there is an assumption that the awareness of death organizes our existential experience in every-day life. This consciousness is painful as the human being has created mechanisms buffering this pain. There are parents for children and one’s own culture for adults. The role of one’s one culture is fundamental for the forming of self-esteem and positive adaptation to social environment and the reduction of the pain related to the death consciousness. One’s own culture gives the mental image, which means to be the „good person”, teaches scenarios and recopies how to act and to cope with the fact of the finitude of a person. One’s own culture gives the standards to create a self image, as a consequence the level of self- esteem, effectiveness, the control of the environment, vitality of the person and, as a result, perseverance in aiming to the tasks makes the person less insensitive to pain and stress. All these symptoms of good adaptation are enhanced by other members of one’s own group. Sharing the same concepts of social reality, especially stereotypes and prejudices, makes one’s social adaptation satisfactory and minimizes the fear of death. In the context of TMT, the reaction of Polish society to Smolensk’s catastrophe (10.IV. 2010) can be analyzed. We see in many investigations that the attitude to one’s own and to strangers is differentiated depending on the impact of mortality and it changes as time passes. Now, as for the fragmentation of the culture, each of us has a problem with consistency of one’s own personality. Sociologists (e.g. Z. Bauman) talked about fragmented identity; inconsistency of personality makes belonging to one’s own culture more and more important. There are four important issues in the reduction of the death fear effect: 1. Religion; 2. High self-esteem; 3. Democratic personality; 4. Close relations with people (see: Stockholm syndrome). TMT is a challenge in the context of the divide between one’s own and stranger and it is much more difficult to reduce than we have considered earlier.
2
Content available remote

Bułgar swój czy obcy? Proces przemian świadomości narodowej Macedończyków

75%
Wrocławski K.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
311-320
PL
Artykuł dotyczy kształtowania się świadomości narodowej Macedończyków, zwłaszcza zaś tych elementów owego procesu, które mają związek z historycznie zmiennymi odniesieniami do Bułgarów. Autor poddaje analizie różnorakie dokumenty, zawierające informacje na temat sposobów samookreślania mieszkańców Macedonii; interesują go przede wszystkim świadectwa sporządzone przez polskich obserwatorów, uczonych (antropologów, etnologów) i publicystów, niezaangażowanych bezpośrednio w bałkańskie spory terytorialne i etniczne. Skupia się na problemach tożsamości osób zamieszkujących Macedonię Wardarską. Od XIV wieku podlegała ona, podobnie jak Bułgaria, Imperium Osmańskiemu, po wojnach bałkańskich (lata 1912--1913) poddana zaś była presji serbizacyjnej. Sprzyjało to tworzeniu się poczucia więzi z Bułgarami, postrzeganymi najpierw jako „bracia we wspólnej niedoli pod okupacją turecką”, a następnie jako nacja pozytywnie kontrastująca z Serbami. Sposób postrzegania Bułgarów przez mieszkańców Macedonii Wardarskiej zmienił się jednak po roku 1941, w którym obszar ten znalazł się pod władzą bułgarską. Odtąd Bułgarzy jawili się już nie jako „bracia”, ale jako „okupanci”. Ów moment uznaje autor za przełomowy w kształtowaniu się macedońskiej świadomości narodowej. W tekście wiele uwagi poświęcono też procesom historycznym zachodzącym na przełomie XX i XXI wieku. Nastąpił wówczas rozpad Jugosławii, w skład której wchodziła Republika Macedonii, gdzie lansowano ideę odrębnego narodu macedońskiego. W konsekwencji powstało suwerenne państwo narodowe. Jego mieszkańcom towarzyszy jednak poczucie zagrożonego bytu państwowego i pewnej marginalizacji, zwłaszcza odkąd Bułgaria weszła w skład Unii Europejskiej. Współcześnie obserwowalne jest również zjawisko przyjmowania przez Macedończyków podwójnego obywatelstwa macedońskiego i bułgarskiego. Jego źródeł autor upatruje jednak nie w braku odrębnej, macedońskiej tożsamości narodowej, lecz w chęci skorzystania z sytuacji politycznej, która sprzyja Bułgarii.
EN
The article deals with the formation of the national consciousness of Macedonians, especially in relation to the historically changing attitudes to Bulgarians. Various documents are analyzed containing clues as to how Macedonians talk about themselves, especially accounts of Polish observers, scholars (anthropologists, ethnologists) and journalists, indifferent to territorial and ethnic disputes in the Balkans. The author concentrates on the problems of the inhabitants of the Vardar region. From the 14th century it was subjected, similarly to Bulgaria, to the Ottoman Empire, and after the Balkan wars (1912--1913) to a heavy pressure from Serbia. This facilitated the formation of a certain bond with Bulgarians, who were first seen as brothers in a common misfortune (the Turkish bondage), then as a nation positively contrasted with Serbs. The attitude changed, however, after 1941, when Vardar Macedonia was occupied by Bulgarians, who were now seen as enemies and conquerors. The author treats this moment as the turning point in the formation of Macedonian national identity. Attention is also paid to historical processes at the turn of the 21st century. As a result of the disintegration of Yugoslavia, an independent national state emerged. However, its political independence is now threatened and the country fears being marginalized, especially since Bulgaria became a member of the EU. Also, many Macedonians now have double citizenship, Macedonian and Bulgarian, though probably not because of the lack of an independent Macedonian national identity but as a means of benefiting from the good political situation of Bulgaria.
3
Content available remote

Фольклорный концепт святости: свои или чужие?

63%
Мороз А. Б.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
143-152
PL
Kim są święci w tradycyjnym folklorze rosyjskim, swoi czy obcy? Autor wychodząc z założenia, że granice między sferą swojskości i obcości są ruchome i zależą nie tylko od charakteryzowanego obiektu, ale też od subiektywnego punktu widzenia, odpowiada na postawione pytanie, analizując materiał zebrany w obwodzie archangielskim (a znajdujący się w archiwum Państwowego Rosyjskiego Uniwersytetu Humanistycznego, RGGU). Przyjmuje, że kategoria SWÓJ może być pojmowana dwojako, relatywnie (swój to ktoś należący do tej samej grupy co my; odpowiednie zaimki to mój, nasz) i posesywne (swój, swoje to ktoś lub coś, należące do podmiotu) i rozważa, jak w rozumieniu tradycyjnym ma się świętość i święci do opozycji swój / obcy? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Święci pozostają bowiem w bliskim związku z takimi kategoriami świata pozaludzkiego, jak Bóg, postaci mitologiczne i demoniczne, zmarli, i wykazują nadludzkie zdolności, ale równocześnie są traktowani jak ludzie, przynależni do określonych społeczności, swoi (por określenie russkij bog). Wniosek końcowy: Święci zajmują miejsce pośrednie między światem ludzi i zaświatami, dokładniej: są równocześnie reprezentantami jednego i drugiego, a to w rozumieniu ludowym nadaje kontaktom z nimi szczególną wartość.
EN
Who are saints in the traditional Russian folklore, do they belong to us or to them? With the assumption that the boundaries between what is familiar and what is foreign are unstable and depend not only on the object but also on the subjective point of view, the author answers the question with an analysis of the material collected in the Arkhangelsk region (now in the archives of the Russian National Humanist University). He assumes that the category of “us” may be understood in two ways: relatively (somebody who belongs to the same group as we do; the relevant pronouns: my, our) and possessively (someone or something that belongs to the subject). The author further investigates how saints and sainthood relate to the “us them” opposition. There is no unambiguous answer. Saints are closely connected to categories of afterlife, such as God, mythological and demonic figures, the dead; they exhibit superhumam powers. At the same time, they are treated as humans, belonging to specific communities (cf. russkiy bog ‘Russian God’). Thus, saints occupy a middle position between the world of humans and the world beyond; more exactly, they are representatives of both, which in folk understanding makes relations with them valuable in a peculiar way.
4
Content available remote

Свои и чужие у староверов румынии

51%
Анастасова Е.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
191-201
PL
W artykule rozpatrywana jest sytuacja, która powstała po przemianach demokratycznych w społeczeństwie staroobrzędowców (Lipowanów) w Rumunii, gdzie obok tradycyjnych staroobrzędowych organizacji religijnych zaczyna funkcjonować cały szereg świeckich instytucji zakładanych przez Lipowanów. W efekcie proces odradzania się mniejszości etnicznej przebiega dwutorowo. Konkurencja pomiędzy nowymi staroobrzędowcami, ukierunkowanymi nacjonalistycznie, a tradycyjnymi przywódcami religijnymi doprowadza do tego, że opozycja swój / obcy kształtuje się na przeciwstawianiu sobie takich pojęć, jak grzech i bogobojność, wykształcenie i dogmaty staroobrzędowe, rosyjskość i staroobrzędowość, rosyjski język literacki a dialekt lipowański i inne. Nowa sytuacja ekonomiczna i społeczna powoduje zbliżenie religijnej kultury staroobrzędowej i świeckiej kultury Lipowanów, jednocześnie tradycyjne mechanizmy podtrzymujące kulturę religijną, do których w pierwszej kolejności należy migracja, umożliwiają powstawanie nowych wysp swoich staroobrzędowców w zjednoczonej Europie.
EN
The article deals with the situation which arose after the democratic changes in the community of Romanian Old Believers (i.e. Lipowanie), where apart from traditional organizations a whole range of lay institutions also became active. In effect, the process of the revival of this ethnic minority is two-directional. The competition between new, nationalistically-minded Old Believers and traditional religious leaders results in the US THEM opposition being manifested as juxtapositions of the concepts of sin and piety, education and old dogmas, the literary variety of Russian and the dialect of Lipowanie etc. The new economic and social situation results in closer relations between the religious and secular culture of Lipowanie. At the same time, the traditional mechanisms upholding the religious culture, of which the most significant one is migration, allows for the emergence of new places inhabited by US: Old Believers in the united Europe.
5
Content available remote

Слав. *svojЬ: семантика и аксиология

51%
Толстая С. М.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
29-38
PL
Słowo *svojь jest znane wszystkim językom i dialektom słowiańskim głównie w znaczeniu posesywnym. Subiektem (posesorem) „swojego” może być przede wszystkim człowiek jako osobne indywiduum lub ludzie jako wspólnota różnego typu i wielkości, w bardzo ograniczonym zakresie także zwierzęta, rośliny, zjawiska przyrody, artefakty i byty abstrakcyjne. Zakresy obiektów traktowanych jako „swoje” układają się w koncentrycznne kręgi: w centrum stoi sam człowiek i to, co należy osobiście do niego, przede wszystkim jego własne ciało. Następny krąg to najbliższe otoczenie (swoja rodzina, swój dom), dalej szerszy krąg rodzinny (szersza rodzina, ród), potem krąg sąsiadów, znajomych (swoja ulica, swój krąg przyjaciół, ludzi bliskich „jedinomyszlennikow” itp.), potem krąg krajanów i ziomków, dalej krąg ludzi związanych więzią etniczną, językową, konfesjonalną itp. (swój naród, swój kraj), i na koniec cały rodzaj ludzki, cały świat ziemski w opozycji do „drugiego świata”, świata pozaludzkiego. Te kręgi znaczeń i związanych z nimi wartości są rozpatrywane w artykule na materiale rosyjskim i polskim (leksykalnym i frazeologicznym).
EN
The word *svojь ‘one’s own’ is present in all Slavic languages and dialects mainly with a possessive meaning. The subject (possessor) is above all a person or a community, to a limited degree also animals, plants, natural phenomena, artifacts and abstract entities. The objects treated as “own” constitute concentric circles, with a person in the centre and with what belongs to him or her, starting with the body. The next circle is the nearest environment (the family and the home), then relatives, neighbours, friends, fellow countrymen, people connected through ethnic, religious or linguistic bonds (the nation or country), finally the whole humanity, the earthly world, as opposed to the “other”, supernatural world. The circles of meanings and values are investigated on the basis of Polish and Russian lexical and phraseological data.
6
Content available remote

Swój i obcy w litewskim językowym obrazie świata

51%
Gudavičius A.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
223-230
PL
Celem artykułu jest porównanie semantyki litewskich wyrazów savas ‘swój’ i svetimas ‘obcy’ z konceptami swojego i obcego w świadomości współczesnego społeczeństwa litewskiego. Autor chce zbadać, jak semantyka tych wyrazów koreluje ze zmianami odpowiednich konceptów w świadomości litewskiej wspólnoty językowokulturowej. Mając świadomość tego, jak rozległych badań wymaga ten problem, w niniejszym tekście przedstawia jedynie jego zarys. Zdaniem autora nasilenie emigracji po odbudowie niezależnej Litwy do państw zachodnich i Stanów Zjednoczonych oraz sondaże opinii publicznej świadczą o niezadowoleniu z życia na Litwie. W środkach masowego przekazu ocena swojego kraju i rodaków staje się coraz bardziej negatywna, natomiast ocena obcego staje się coraz bardziej pozytywna. Formowanie negatywnej oceny rodaków potwierdzają także wyniki eksperymentu przeprowadzonego przez autora według metodologii Jerzego Bartmińskiego. Uczestniczący w eksperymencie studenci uniwersytetu i mieszkańcy miasta Szawle ocenili Litwina najniżej spośród wszystkich poddanych badaniu nazw narodowości. Natomiast rezultaty analizy semantyki głównych reprezentantów konceptów ‘swojego’ i ‘obcego’ wyrazów savas ‘swój’ i svetimas ‘obcy’, przeprowadzonej na podstawie obserwacji ich definicji w Słowniku języka litewskiego oraz ich użycia w tekstach korpusu języka litewskiego, pozwalają stwierdzić, że ‘swój’ jest wartościowany pozytywnie, a ‘obcy’ negatywnie. Rozbieżności w ocenach ‘swojego’ i ‘obcego’, wyrażanych przez społeczeństwo litewskie i utrwalonych w języku litewskim, wiodą autora do wniosku, że język (znaczenie i użycie jednostek językowych) nie nadąża za zmianami w świadomości społeczeństwa. Użycie wyrazów savas, svetimas we współczesnych tekstach potwierdza istnienie tradycyjnego językowego obrazu świata mimo zmieniającej się oceny odnośnych konceptów w świadomości narodowej.
EN
The article compares the semantics of Lithuanian words savas ‘familiar, known’ and svetimas ‘foreign, alien’ with those concepts as they function in the consciousness of contemporary Lithuanian society. The author asks how the words’ semantics correlates with the changes of the concepts. Considerable emigration of Lithuanians to Western Europe and the United States, as well as opinion polls suggest that the people are dissatisfied with the situation in the country. In the media, Lithuania is evaluated more and more negatively, whereas other countries more and more positively. This is corroborated by the results of an experiment with the inhabitants and students in the city of Shyaulyay (Šiauliai) conducted by the author within the framework of Jerzy Bartmiński’s methodology. Of all the nationalities they evaluated Lithuanians as the lowest. In contrast, an analysis of dictionaries and corpora of Lithuanian reveals that savas is evaluated positively, while svetimas negatively. On this basis a conclusion is drawn that language lags behind changes in social awareness: the usage of the words savas and svetimas in contemporary Lithuanian reflects a traditional linguistic worldview despite changes in the concepts in people’s collective consciousness.
7
Content available remote

Słowo na otwarcie konferencji

51%
Kamiński W. A.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
31-33
8
Content available remote

Opozycja język ojczysty / język obcy w językach słowiańskich

51%
Nepop-Ajdaczić L.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
159-170
PL
Autorka przeprowadza analizę nazw języka ojczystego i języka obcego oraz ziemi ojczystej i ziemi obcej, używanych w 11 językach słowiańskich: ukraińskim, rosyjskim białoruskim, polskim, czeskim, słowackim, serbskim, chorwackim, bułgarskim, macedońskim i słoweńskim. Na podstawie tych nazw ustala, w jaki sposób w językach słowiańskich są rozumiane pojęcia swój i obcy w odniesieniu do języka oraz w odniesieniu do terytorium. Analiza nazw odpowiadających badanym pojęciom prowadzi do wyodrębnienia funkcjonujących w poszczególnych językach opozycji, które autorka przedstawia w postaci schematów. W końcowej części artykułu zestawia je wszystkie w postaci zbiorowej tabeli, uzyskując w ten sposób całościowy obraz opozycji funkcjonujących w językach słowiańskich. We wnioskach autorka stwierdza, że w obrębie nazw języka ojczystego i języka obcego najczęstsza jest opozycja `matka' : `cudzy, obcy', która funkcjonuje w pięciu językach słowiańskich (czeskim, słowackim, bułgarskim, macedońskim, słoweńskim). Natomiast w obrębie nazw ojczyzny i obczyzny najczęstsza jest opozycja `ojciec' : `cudzy, obcy', poświadczona w dziewięciu językach (ukraińskim, rosyjskim, białoruskim, polskim, czeskim, słowackim, serbskim, bułgarskim, macedońskim). Dwie opozycje (‘ojciec' : `cudzy, obcy'; `ród' : `cudzy, obcy') funkcjonują zarówno w obrębie nazw języka ojczystego i języka obcego, jak i w obrębie nazw ojczyzny i obczyzny. Przy tym obie częściej występują w drugim z wymienionych pól. Na podstawie przeprowadzonej analizy autorka stwierdza, że dla nosicieli języków słowiańskich pojęcie `swój' znaczy tyle, co: 1) właściwy ojcu; 2) właściwy matce; 3) właściwy domowi; 4) właściwy rodowi, natomiast `nie-swój' to: 1) cudzy, obcy; 2) inny i 3) właśnie nie-swój.
EN
The author analyzes the names of the native language and a foreign language (spoken in the speakers’ own country and abroad) in eleven Slavic languages: Ukrainian, Russian, Byelorussian, Polish, Czech, Slovak, Serbian, Croatian, Bulgarian, Macedonian and Slovene. On this basis she investigates in what way the concepts “native/our” and “foreign” are used in reference to a language and territory. Thus certain oppositions can be identified, which the author presents in the form of schemata. A final table juxtaposes them all in a holistic perspective on these oppositions in Slavic languages. A conclusion is drawn that in reference to tongues the most frequent (in Czech, Slovak, Bulgarian, Macedonian and Slovene, i.e. in five languages) is the opposition “mother” : “foreign”. But in reference to the land the most frequent is the opposition between “father” and “foreign” (in nine languages: Ukrainian, Russian, Byelorussian, Polish, Czech, Slovak, Serbian, Bulgarian and Macedonian). Two oppositions (“father” : “foreign” and “family line” : “foreign”) function in reference to both language and territory, but more frequently to the latter. The author also concludes that “our” in Slavic languages means 1) “of the father”; 2) “of the mother”; 3) “of the home”; 4) “of the family line”. “Not-ours” means 1) “foreign”; 2) “different” and 3) “not belonging to us”.
9
Content available remote

Swój i obcy w mieście kilka uwag o stereotypie kielczanina (rzecz o stosunkach polsko-żydowskich)

51%
Marczewska M.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
163-173
PL
Autorka podejmuje próbę odtworzenia stereotypu kielczanina. Przedstawiona rekonstrukcja pokazuje, że kielczanom powszechnie przypisuje się niechęć do obcych, co niewątpliwie ma swoje źródło w historii miasta. W Kielcach, mieście biskupim, obowiązywał przez kilka wieków zakaz osiedlania się obcych nacji, a zwłaszcza Żydów (do 1862 r.). Po wojnie miasto zasłynęło z tzw. pogromu kieleckiego, który na stałe został wpisany w omawiany stereotyp. Wydarzenia kieleckie z 1946 roku (zwane również hańbą kielecką) w dużej mierze kształtują do dziś obraz mieszkańca Kielc w świadomości potocznej Polaków. W przypadku pogromu zderzyły się bowiem dwa stereotypy: kielczanina scyzoryka, porywczego, bojowego, zacofanego, głupiego, biednego mieszkańca Klerykowa, i Żyda obcego, niebezpiecznego, bogatego, wyznawcy innej wiary. Materiały archiwalne poświadczają, że obydwa stereotypy były wykorzystane w preparowanych przez funkcjonariuszy UB ulotkach, artykułach i drukach propagandowych.
EN
The author reconstructs the stereotype of an inhabitant of Kielce. The reconstruction shows that Kielce dwellers are generally seen as people who are hostile and very reluctant towards strangers. The stereotype seems to result from the town’s history. Kielce, the Cracowian bishops’ property, was a restricted area where Jewish settlement was forbidden until 1862. Although the hostility of the residents of Kielce is commonly associated with the pogrom of Jews in 1946, the stereotype of an inhabitant of the Kielce region is much older and was described in tourist guidebooks in 1920’s. The 1862 pogrom (often called “the disgrace of Kielce”) is also strictly connected with the persistence of the stereotype in question. The data on the Kielce pogrom in the archives of the Polish Ministry of Internal Affairs in Warsaw and in the local archive in the town of Kielce show that both stereotypes: the stereotype of a Jew (a stranger, dangerous, rich, of a different religion) and the stereotype of an inhabitant of Kielce (nicknamed “pocket-knife”, hot-tempered, backward, poor) were used by the secret police in propaganda materials after the pogrom.
10
Content available remote

Kiedy swój staje się obcym

45%
Chlebda W.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
89-98
PL
W teorii stereotypów „obcy” z reguły wiązany jest z przeciwstawieniami międzyetnicznymi, ale obcość może się pojawiać także w ramach jednej i tej samej grupy etnicznej. Polactwo pochodzący z gwary rzeczownik zbiorowy upowszechniany był w latach 30. przez Edmunda Osmańczyka jako nazwa „wspólnoty walczącej o jedną sprawę gromady”. Kilkadziesiąt lat później za sprawą książki Rafała Ziemkiewicza ten sam wyraz rozpowszechnił się w polszczyźnie jako pogardliwa nazwa biernej, nieufnej, wstecznej części polskiego społeczeństwa postpeerelowskiego. Wyraz Polactwo stał się więc przykładem enantiosemii: semantyczno-funkcjonalnego rozszczepienia jednego i tego samego wyrazu na dwa przeciwstawne sobie warianty leksykalno-semantyczne i aksjologiczne. Analiza innych pochodnych od onimów Polska, Polak (polskość, polackość, polskojęzyczny), pokazuje, że cecha enantiosemiczności zdaje się przenikać cały dzisiejszy dyskurs polski, ujawniając głębokie podziały w tożsamości Polaków.
EN
In the theory of stereotypes, the “us-them” opposition is usually associated with inter-ethnic relations, but the conception of foreignness may also appear within a single ethnic group. The peasant-dialectal collective noun Polactwo ‘Polishness’ was in the 1930’s popularized by Edmund Osmańczyk as the name of a “community fighting for a single cause”. Several decades later, through a book by Rafał Ziemkiewicz, the same word gained currency as a contemptuous term for a passive, distrustful, backward portion of the Polish post-socialist society. The word thus became an example of enantosemy: a semanticfunctional split of one and the same word into two opposite lexicalsemantic and axiological variants. The analysis of other words derived from Polska ‘Poland’, Polak ‘Pole’ (polskość, polackość ‘Polishness’, polskojęzyczny ‘Polish-speaking’) shows that the enantosemy seems to infiltrate the whole contemporary Polish discourse, revealing deep divisions in the identity of Poles.
11
Content available remote

Współczesny bułgarski obraz bałkańskich sąsiadów między swoim a obcym (na materiale bułgarskich internetowych forów dyskusyjnych)

45%
Sotirov P.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
321-332
PL
Przedmiotem niniejszego artykułu są wyobrażenia współczesnych Bułgarów o sąsiednich państwach i narodach na Bałkanach. Jako źródło materiałowe wykorzystano wypowiedzi uczestników bułgarskich forów internetowych na badany temat. Na podstawie analizy internetowych dyskusji ujawniony został współczesny obraz bałkańskich sąsiadów, który jest zróżnicowany. Część wyobrażeń internautów ma charakter stereotypowy odzwierciedlają one wydarzenia historyczne i kształtują generalnie negatywny, choć w różnym stopniu, obraz każdego z bułgarskich sąsiadów. Wiele badanych wypowiedzi bazuje na współczesnych zjawiskach i doświadczeniu osobistym te z kolei kreślą pozytywny obraz sąsiada i dowodzą transformacji dawnych stereotypów. Wśród wszystkich bałkańskich sąsiadów najbardziej zróżnicowany jest obraz Macedończyków, najbardziej zaś wyrazistym kontrapunktem dwóch typów ocen (pozytywnej i negatywnej) jest obraz Serbii i Serbów. Obraz Turcji i Turków związany jest z pewnym paradoksem uczestnicy forów internetowych „zaskoczeni” są własną pozytywną oceną tureckiego sąsiada, sprzeczną z bułgarskimi stereotypami Turcji i Turków jako wiekowego ciemiężyciela. Najbardziej monolityczny i negatywny jest obraz Grecji i Greków. Najmniejsze zainteresowanie na forach internetowych okazano Rumunii. Relacje sąsiedzkie na Bałkanach określone są jako tradycyjnie złe, ale w dyskusjach o nich zauważalne jest myślenie nowego typu, abstrahowanie od historii i orientacja na współczesność. Wyrazem tego sposobu myślenia są apele o poznawanie sąsiednich narodów.
EN
The article deals with the images entertained by contemporary Bulgarians of the neighbouring Balkan countries and nations. The analysis is based on posts on Bulgarian Internet fora. The images in question turn out to be diversified. Some internauts have typically stereotypical pictures of their neighbours: the pictures reflect historical events and are generally negative, though to different degrees. Several posts are based on personal experience and contemporary events, which in turn produces positive images of the neighbours and suggests that the older stereotypes are undergoing modifications. Of all the Balkans, the most diversified is the image of Macedonians, while the most conspicuous positive-vs.-negative valuation can be detected in the image of Serbs and Serbia. The picture of Turks and Turkey involves a certain paradox: internauts are “surprised” at their own positive valuation of that neighbour, which stands in opposition to the traditional Bulgarian stereotype of Turkey as an enemy and oppressor. The most negative and monolithic is the image of Greeks and Greece. The least interesting neighbour are Romanians. Relationships of this sort in the Balkans are usually bad but Internet fora reveal a new type of thinking on the subject, departure from historical prejudices and orientation towards the present. This attitude can be observed in posts of those who advocate modern thinking and a greater interest in the lives of the neighbours.
12
Content available remote

Swoi i obcy przy wspólnym stole

38%
Masłowska E.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
109-131
PL
Próba rekonstrukcji relacji swój / obcy z perspektywy stołu jako centralnego miejsca przestrzeni oswojonej, domu. Dla użytkownika języka polskiego i nosiciela kultury tradycyjnej, spotkania przy stole rodzinnym stanowią prototypową sytuację wyznaczającą biegun „swojskości”, pozwalającą na zasadzie koncentrycznych kręgów wyznaczać granice w kierunku przeciwległego bieguna obcości. Prezentowane są kolejno językowe utrwalone we frazeologii i przysłowiach obrazy domu i stołu (jako centralnego miejsca w domu) ze szczególnym uwzględnieniem reguł rytualnych zachowań; kolejne partie rozprawy autorka poświęca językowym i kulturowym obrazom stołu ofiarnego (w jego wersji przedchrześcijańskiej, biblijnej i chrześcijańskiej), stołu rodzinnego, który w polskiej kulturze ma wymiar podstawowy), stołu okolicznościowego (rytualne zachowania obowiązują zwłaszcza przy stole weselnym i świątecznym), stołu biesiadnego. Uwzględnia też specjalne i peryferyjne odmianki, jak stół konferencyjny, stolik karciany i stolik spirytystyczny. Przeprowadzona analiza wykazuje, że warunki zbudowania długotrwałego poczucia wspólnoty są związane zarówno z miejscem, jak celem spotkań i rodzajem towarzyszących spotkaniu przeżyć. Ważnym czynnikiem jest też otwartość na świat zewnętrzny realny i nadprzyrodzony. Z punktu widzenia trwałości więzów łączących wspólnotę zebraną przy stole na plan pierwszy wysuwa się stół rodzinny, gdzie więzy między „swoimi” są stale odnawiane. Spotkania przy rodzinnym stole stwarzają sytuację modelową dla wykreowania kulturowych wzorców zachowań budujących wspólnoty o szerszym zasięgu.
EN
The article is an attempt to reconstruct the US THEM relationship, with the (dinner) table as the central place in a familiar setting, the home. For a speaker of Polish and a representative of a traditional culture, meetings at a family table are prototypical situations of the pole of “familiarity” (US) and allow one to establish, in the form of concentric circles, its relationship and distance to the opposite pole of “foreignness” (THEM). The author presents images of the home and the table (the central place in the home), established in phraseology and proverbs, with special importance of the rules of ritualistic behaviour. Then she discusses the linguistic and cultural pictures of the sacrificial table (pre-Christian, biblical and Christian), the family table (a major element of Polish culture), the table laid for special occasions (ritualized behaviour is especially important at the wedding or Christmas/Easter table), the table laid for a feast. The author also takes note of special and peripheral varieties, such as a conference table, a table for playing cards or for a seance. The analysis reveals that the conditions of building a long-lasting feeling of community are connected both with the place and the purpose or kind of feelings accompanying a given encounter. An important factor is the openness to the outside world: real and supernatural. With a view to the stability of the bonds linking the community at the table, the most important role is played by the family table, where the bonds between US are constantly being revived. Meetings at the family table model the creation of cultural patterns of behaviour, which enable people to establish broader communities.
13
Content available remote

Swój / obcy w świadomości mieszkańców lubelskich wsi

38%
Pelcowa H.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
75-87
PL
Autorka przedstawia językowo-kulturowy obraz relacji swój / obcy, na podstawie wypowiedzi najstarszych mieszkańców wsi regionu lubelskiego. Zapisy pochodzą z lat 1995--2005. Utrwalony w świadomości badanych osób stereotyp obcego jest ujmowany w kilku aspektach: terytorialnym, narodowościowym, religijnym, a także bytowym (sposób życia, wygląd), kulturowym i psychologicznym. Wielość kryteriów sprawia, że obcość jest stopniowalna. Jako obcy traktowany jest przede wszystkim Żyd ze względu na odmienną religię, zajmowanie się handlem, sposób postępowania, odmienność stroju i urody, ale zarazem jest on „tutejszy”, więc swój w sensie bliskości przestrzennej. Obcy jest Niemiec, zapamiętany z czasów wojny, jako okrutny i nienawidzący Polaków, mówiący niezrozumiałym językiem, ale imponujący czystością i bogactwem; najmniej obcy jest Ruski (Ukrainiec, Rosjanin) jako „brat-Słowianin”, przez mieszkańców lubelskiej wsi traktowany nawet w kategoriach swojskości. W końcowej części rozprawy autorka dowodzi, że opozycja swój / obcy obejmuje także aspekt ściśle językowy, jest obecna w przeciwstawieniach znany / nieznany, współczesny / dawny, a także język ogólnopolski / gwara. Obce jest to, co nieznane i odległe, a więc to, co należy do przeszłości (tak w odczuciu młodych) lub na odwrót do współczesności (tak zwykle dla starszego pokolenia). Dlatego kategoria obcości jest nie tylko stopniowalna, ale też wartościowana ambiwalentnie.
EN
The author presents the linguistic-cultural picture of the relationship US / THEM (OWN / FOREIGN) on the basis of the accounts of elderly country inhabitants of the Lublin region. The material was collected between 1995 and 2005. The stereotype of someone from outside (one of THEM), entrenched in the consciousness of the subjects, is captured in several aspects: territorial, national, religious, cultural, psychological, in terms of lifestyle and appearance. The multitude of the criteria makes foreignness gradable. One of THEM is above all a Jew, because of the religion, occupation (trade), behaviour, clothes and appearance. At the same time, however, a Jew is close in the territorial sense, is one of US. A German is also foreign, with memories of WWII as a cruel person who hates Poles, who speaks an unintelligible language but is impressively clean and rich. The least foreign is a Russian or Ukrainian, a “brother-Slav”, sometimes treated even as one of US. The author also claims that the US / THEM contrast also has a purely linguistic nature manifested in the oppositions known / unknown, contemporary / old, and even standard Polish / folk dialectal Polish. Foreign is the thing unknown and distant, what belongs to the past (from the point of view of the younger generation) or to the present (for the older generation). Therefore the category of foreignness is not only gradable but also ambivalently valuated.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.