Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  tłumaczenie literackie
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Der Übersetzer als Akteur im Literaturbetrieb

100%
Eberharter M.
Między Oryginałem a Przekładem
|
2013
|
vol. 19-20
189-205
PL
Na podstawie teorii pola i kapitału Pierre’a Bourdieu autor opisuje status tłumacza literatury w obiegu literackim. Próbuje odpowiedzieć na pytanie, co powoduje, że warunki, w których tłumacze literatury zazwyczaj muszą pracować (np. niskie wynagrodzenie, presja czasowa, niekorzystne umowy itd.), są tak złe, skoro tłumacz, postrzegany jako pośrednik między kulturami, jest powszechnie darzony szacunkiem. Artykuł wskazuje, że mimo tego tłumaczom w ramach pola literackiego brakuje kapitału symbolicznego – według Bourdieu, najważniejszego rodzaju kapitału, zapewniającego uznanie. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że tłumaczenie literackie nie jest uznawane za działalność kreatywną, tak jak np. samo pisanie. Liczne inicjatywy z ostatnich lat, ukazujące specyfikę pracy przekładowej, mogą jednak zmienić tę sytuację, podkreśla autor w podsumowaniu.
EN
Based on Pierre Bourdieu’s theory of field and capital the author describes the status of the literary translator inside the literary industry. He tries to answer the question why translators have to work under unsatisfactory circumstances (e.g. pressure of time, low pay). The most important reason for this seems to be that translators don’t dispose within the literary field of symbolic capital, which guarantees appreciation. Literary translation is not regarded as a creative activity as for example writing itself. As the author underlines in the summary numerous initiatives raising the awareness of literary translation may change this situation in the future.
2
Content available remote

Praktyka i dydaktyka tłumaczenia literackiego w dwujęzycznym „tandemie”

100%
Zaboklicka B.
Między Oryginałem a Przekładem
|
2013
|
vol. 19-20
141-151
PL
Niniejszy artykuł jest wynikiem podwójnego doświadczenia autorki, jako tłumaczki literatury polskiej na hiszpański i kataloński, pracującej we współpracy z rodzimym użytkownikiem języka, oraz jako nauczycielki akademickiej prowadzącej zajęcia z przekładu literackiego na Uniwersytecie Barcelońskim w grupach dwujęzycznych. Oba doświadczenia, wymuszone niejako przez okoliczności, doprowadziły do wypracowania konkretnych metod pracy, jak również do sformułowania szeregu refleksji teoretycznych na temat tej specyficznej praktyki przekładowej, będącej kompromisem między tendencją do obrony specyfiki oryginału i tendencją do skupienia się na specyfice kultury docelowej
EN
The present article is the result of the experience of the author as both the translator of Polish literature into Spanish and Catalan, working in collaboration with the native language speaker, and the academic teacher giving classes in literary translation in bilingual groups at the University of Barcelona. Both experiences, at the beginning motivated by circumstances, have led to the elaboration of precise working methods, as well as to the formulation of a series of theoretical observations on this specific process of translation, which is a compromise between a tendency to defend the specificity of the original and a tendency to focus on the specificity of the target culture.
3
Publication available in full text mode
Content available

Barbary Frischmuth (nie)obecność w Polsce. Twórczość pisarki i jej odczytywanie na niemieckojęzycznym i polskim rynku książki

85%
ŁAWNIKOWSKA-KOPER J.
Transfer. Reception studies
|
2017
|
vol. 2
213-234
EN
Both the occasion of Barbara Frischmuth's seventy-fifth birthday and that of her reading in Poland have inspired an examination of the cofounder of the Grazer group's presence and reception in the Germanspeaking world with that of her presence and reception in Poland. While literature by Frischmuth is enormously popular in the Germanspeaking world and her position on the Austrian cultural scene is of the first rank, there is scarce knowledge, popularity or regard for either her works or her in Poland. Only a couple of short texts and just two out of more than twenty novels have been translated into Polish. Polish academic interest seems to be limited to centers in Wrocław and Częstochowa. Since Barbara Frischmuth questions gender relations and interculturalism, her works deserve both greater attention and a more active publishing policy in Poland.
DE
Die Untersuchung der Präsenz und der Aufnahme der Werke von Barbara Frischmuth, einer der MitbegründerInnen der Grazer Gruppe, im deutschsprachigen Raum und in Polen wurde durch den 75. Geburtstag der Autorin und ihre Lesereise in Polen angeregt. Angesichts der enormen Frequenz der Literatur von und über Frischmuth im deutschen Sprachraum und ihrem Rang in der Kulturszene Österreichs, ist die Kenntnis und Popularität ihrer Werke in Polen verhältnismäßig bescheiden. Es wurden nur zwei von insgesamt über 20 Romanen und zwei kurze Prosatexte ins Polnische übersetzt. Das Interesse seitens der polnischen Leser beschränkt sich auf wenige akademische Zentren (Wrocław, Częstochowa). Da Barbara Frischmuth in ihrem Schaffen Fragen der Geschlechterbeziehungen und der heute besonders aktuellen Interkulturalität aufnimmt, verdient ihr Schaffen mehr Aufmerksamkeit und eine aktive Verlagspolitik.
PL
Impulsem dla zbadania obecności i recepcji utworów Barbary Frischmuth, jednej ze współzałożycieli Grazer Gruppe, w krajach niemieckiego obszaru językowego i w Polsce, był jubileusz 75. urodzin pisarki i jej wizyta autorska w Polsce. Z perspektywy ogromnej frekwencji twórczości Frischmuth i ilości literatury przedmiotowej na temat jej dzieł w krajach niemieckojęzycznych oraz znaczenia pisarki dla współczesnej kultury austriackiej znajomość jej utworów w Polsce jest stosunkowo skromna. Przetłumaczono zaledwie dwie z ponad 20 powieści, ponadto dwa krótkie teksty prozą. Zainteresowanie ze strony polskich badaczy ogranicza się do kilku centrów akademickich (Wrocław, Poznań, Opole, Częstochowa). Ze względu na aktualność i wagę poruszanej przez Frischmuth problematyki (relacje płci i interkulturowość) jej twórczość zasługuje na większe zainteresowanie i aktywniejszą politykę wydawniczą w Polsce.
4
Publication available in full text mode
Content available

Dlaczego Tushman jest śmieszny? Polska wersja powieści dla młodzieży pt. „Wonder” R. J. Palacio jako przykład uczciwego tłumaczenia

80%
Skwarzyński J.
Acta Humana
|
2017
|
vol. 8
EN
Fair translation is one that results in producing a target text that is likely to evoke a reaction similar to that elicited by the source text among its readers. The translator’s goal is to provide the readers of the translated version with the stimuli as close to that of the original as possible. To ensure that, the translator must be free to use every solution they find appropriate on micro- and macrolevel. Olejniczak-Skarsgård’s Polish translation of the young adult novel Wonder by R.J. Palacio is a good example of such rendition. A number of translation challenges was dealt with by very diverse translation strategies. Combining approaches resulted in a readable target text that has the potential to provoke the same reaction as the original. This analysis can be followed by empirical studies regarding young readers’ reception of paratextual additions.
PL
Uczciwe tłumaczenie to takie, którego rezultatem jest tekst docelowy wywołujący u czytelników reakcję zbliżoną do tej powodowanej przez tekst wyjściowy. By temu podołać, tłumacz musi mieć możliwość wykorzystania dowolnych rozwiązań translacyjnych na poziomie jednostkowym i całościowym. Polskie tłumaczenie powieści dla młodzieży Wonder autorstwa R.J. Palacio opracowane przez Marię Olejniczak-Skarsgård jest tego dobrym przykładem. Pojawiające się w niej problemy translacyjne zostały rozwiązane dzięki różnym strategiom. Dzięki połączeniu rozmaitych rozwiązań powstał czytelny przekład, który daje możliwość zareagowania na opowieść i jej elementy tak jak czytelnicy oryginału. Przeprowadzona analiza daje podstawy do badań empirycznych dotyczących stosunku młodych odbiorców do paratekstów.
5
Publication available in full text mode
Content available

„Złoty wiek”: oddalenia, przekroje. 80 lat anglosaskiej klasyki dla dzieci i 150 lat jej przekładów na język polski w trzech makroperspektywach

80%
Wieczorkiewicz A.
Forum Poetyki
|
2017
|
issue 10
66-91
EN
The classics of English children’s literature are works that have survived the test of time. These are wise and beautiful books that are simultaneously exceptionally challenging to translate. The eighty-year period of the “Golden Age” of English-language children’s literature was inaugurated with Carroll’s Alice’s Adventures in Wonderland (1865) and continued with works by authors such as Louisa May Alcott, J.M. Barrie, L. Frank Baum, Frances H. Burnett, Kenneth Grahame, Rudyard Kipling, Hugh Lofting, A. A. Milne, L.M. Montgomery, Edith Nesbit, Beatrix Potter, R.L. Stevenson, P. L. Travers and Mark Twain, who together comprise the canon of best-known literary works for children. The first Polish translations of these English-language classics appeared, in turn, around 150 years ago, towards the end of the nineteenth century. The work of translating the canon has continued throughout the entire twentieth century and into the present day, frequently producing substantial translation sets for individual titles. Polish translation theory has thus far lacked a means for treating the English-language canon and the history of its translations from any other perspective but that of close-reading and comparative analysis of the original and translated texts of individual titles. This essay’s objective is to propose the model of the macropoetics of translation, which might facilitate research on Polish translations of English-language masterpieces for younger readers in the form of overviews, profiles, and intersections, leveraging perspectives that are quantitative (the volume of translations), chronological (how they emerged over time) and qualitative (their reception and critical status), all in keeping with Franco Moretti’s proposition of “distant reading.”
PL
Angielska klasyka literatury dziecięcej to dzieła, które przeszły próbę czasu – to książki mądre i piękne, lecz jednocześnie niezwykle trudne w przekładzie. Mniej więcej osiemdziesięcioletnią epokę „złotego wieku” anglojęzycznej literatury dziecięcej otwierają Carrollowskie Alice’s Adventures in Wonderland (1865), a kontynuują dzieła takich twórców, jak L.M. Alcott, J.M. Barrie, L.F. Baum, F.H. Burnett, K. Grahame, R. Kipling, H. Lofting, A.A. Milne, L.M. Montgomery, E. Nesbit, B. Potter, R.L. Stevenson, P.L. Travers czy M. Twain, współtworzące kanon najsłynniejszych dzieł literatury dziecięcej. Z kolei pierwsze polskie przekłady angielskiej klasyki pojawiły się niemal sto pięćdziesiąt lat temu – pod koniec XIX stulecia – i prace nad nimi były kontynuowane przez cały wiek XX aż do dzisiaj, tworząc często rozbudowane serie tłumaczeniowe. W polskiej translatologii brak dotąd ujęć pozwalających zobaczyć kanon anglojęzycznej klasyki dziecięcej i historię jego przekładów w perspektywie innej niż bliska, komparatystyczna analiza oryginału i tłumaczeń wybranych tekstów literackich. Celem niniejszego szkicu jest zaproponowanie modelu makropoetyki przekładu, który umożliwiłby badanie polskich tłumaczeń anglojęzycznych arcydzieł dla najmłodszych w oddaleniach, przekrojach i profilach, uwzględniających perspektywę ilościową (rozmiary serii translatorskich), czasową (ich przyrastanie w czasie) oraz jakościową (recepcję i ocenę krytyki), wpisując się jednocześnie w przedstawioną przez Franco Morettiego propozycję „czytania oddalonego” [distant reading].
6
Publication available in full text mode
Content available

Rendering stylistically marked units in the novel Depeche Mode by Serhiy Zhadan: a comparative study

80%
ONYSHCHUK M.
Forum Filologiczne Ateneum
|
2019
|
vol. 7
|
issue 1
183-202
PL
Badanie analizuje leksemy i kombinacje słów w stylu potocznym, slangu i języku potocznym, przeprowadza ich analizę porównawczą na poziomie słów, analizuje wzorce transformacyjne, które ulegają zmianom podczas tłumaczenia literackiego na język angielski i rosyjski oraz omawia zalety i wady stosowanych strategii tłumaczeniowych, sugerując odpowiednie rozwiązania tłumaczeniowe. W artykule argumentuje się, iż strategie tłumaczenia leksykonu poniżej normy odzwierciedlają interdyscyplinarny charakter ekspresyjnego znaczenia i konotacji, które mogą być przekazywane w różny sposób na różnych poziomach językowych podczas tłumaczenia literackiego.
EN
The study analyzes lexemes and word combinations of colloquial style, slang and low colloquial language, performs their comparative analysis at word level, looks into the transformational patterns that the structures undergo during literary translation into English and Russian, and discusses the advantages and flaws of the applied translation strategies through suggesting adequate translation solutions. In the article, the argument is made that the translation strategies of substandard lexis reflect the interdisciplinary nature of expressive meaning and connotation which can be conveyed differently through various language levels during literary translation.
7
Publication available in full text mode
Content available

„Wyjść z cienia, wydostać się z szafy i piwnicy”1 – międzynarodowy program literacko- -tłumaczeniowy TransStar Europa i jego wpływ na recepcję literatury niemieckojęzycznej XX i XXI wieku w Polsce

80%
MATUSZEWSKA K.
Transfer. Reception studies
|
2016
|
vol. 1
255-271
PL
Autorka artykułu prezentuje europejski program TransStar Europa, wspierany przez Komisję Europejską i współfinansowany ze środków programu Unii Europejskiej „Uczenie się przez całe życie” oraz powstały w jego ramach projekt Tłumaczeniowa Kostka Rubika – literatura europejska i przekład w sześciu odsłonach, w których uczestniczyła jako stypendystka w latach 2013–2015. Oba przedsięwzięcia miały na celu promocję języków należących do obszaru Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej oraz bogactwa jej literatur i kultur. Do programu przystąpili studenci i tzw. young professionals wyłonieni w ramach konkursów rozpisanych w ośmiu państwach: Austrii, Czechach, Chorwacji, Niemczech, Polsce, Słowenii, Szwajcarii i na Ukrainie. Zgłębiali oni tajniki tłumaczeń literackich oraz przeszli szkolenia z zarządzania kulturą, pracowali indywidualnie, w grupach, tandemach językowych, współpracowali też z mentorami – np. Sławą Lisiecką – co zaowocowało m.in. wydaniem antologii z przełożonymi przez uczestników fragmentami tekstów niemieckojęzycznej literatury współczesnej. Liczne spotkania, odczyty, prezentacje i wieczorki autorskie oraz obecność stypendystów na targach książki w Lipsku pogłębiały ich wiedzę z zakresu przekładu i literaturoznawstwa. Autorka zwraca uwagę na fakt, że wymagająca i czasochłonna praca nad przekładami urozmaicona była szerokim wachlarzem imprez kulturalnych, otwartych również dla osób spoza programu, wykazujących zainteresowanie tłumaczeniami literackimi. Udział w programie TransStar Europa był ubogacający zarówno dla stypendystów, jak i organizatorów.
EN
The author presents TransStar Europe, a new European project and its part „Translating Cube: Six Sides of European Literature and Translation“ from her own perspective like participant in the years 2013-2015. This project has been funded by the EU program called „Lifelong Learning“ and with support from the European Commission. It placed its focus on smaller Central- and Southeastern languages, its literatures and cultures and involved students and young professionals of Austria, Germany, Poland, the Czech Republic, Croatia, Slovenia, Switzerland and Ukraine who got the opportunity to become acquainted with literary translation and the basics of European cultural management. They have worked individually, in groups, in tandems and each participant had received mentoring on his translations – e.g. from Sława Lisiecka. The result is among other things an anthology containing translated texts of contemporary German-speaking literature. TransStar Europe participants have gained new knowledge thanks to seminars, discussions, cultural events, evenings with authors and the presence at the Leipzig Book Fair.
DE
Die Autorin des Artikels stellt das neue europäische Programm TransStar Europa dar, das von der Europäischen Kommission unterstützt und mit den Mitteln des EU-Programms „Lifelong learning“ gefördert wurde sowie das in seinem Rahmen entstandene Projekt „Über-setzungswürfel: Sechs Seiten europäischer Literatur und Übersetzung“, an denen sie als Stipendiatin 2013–2015 teilgenommen hat. Die beiden Unternehmen hatten zum Ziel, jene Sprachen zu fördern, die dem ostmittel- und südosteuropäischen Raum gehören sowie die Vielfalt seiner Literatur und Kultur. Am Programm haben Studierende und die sogenannten young professionals teilgenommen, die sich in acht Ländern beworben haben: in Deutschland, Kroatien, Österreich, Polen, der Schweiz, Slowenien, Tschechien und der Ukraine. Sie hatten dann die Möglichkeit, sich in das literarische Übersetzen und in die Grundlagen des europäischen Kulturmanagements einzuarbeiten. Sie arbeiteten individuell, in Gruppen, in Sprachtandems und auch mit ihren Mentoren – z. B. mit Sława Lisiecka, was dann Erträge brachte u. a. in Form einer Anthologie übertragener Passagen aus der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur. Zahlreiche Treffen, Autorenlesungen, Vorführungen sowie die Teilnahme der Stipendiaten an der Buchmesse in Leipzig haben ihr translatorisches und literarisches Wissen erweitert. Die Autorin betont die Tatsache, dass die oft mühselige und zeitaufwendige Arbeit an den Übersetzungen dank der angebotenen Veranstaltungen, an denen sich jeder beteiligen konnte, abwechslungsreich wurde. Die Teilnahme am Programm TransStar Europa war zweifelsohne eine Bereicherung sowohl für Stipendiaten als auch Organisatoren.
8

Los caminos de los Premios Nobel de Literatura polacos hacia el lector hispanohablante

80%
Pałka E.
|
2014
|
vol. 62
|
issue 5: Neofilologia
229-243
ES
El Premio Nobel de Literatura, además del prestigio que supone para los galardonados, fomenta la traducción de su obra y la hace accesible a los lectores de todo el mundo. Los cuatro ganadores polacos del premio, a saber, Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz y Wisława Szymborska, han encontrado un camino hacia el público de lengua española. No obstante, en el caso de Sienkiewicz el impacto del premio parece que fue mínimo: su prosa era del gusto de la época y en España fue un éxito editorial aún antes del Nobel, a pesar de que la calidad de las traducciones era deficiente. En cuanto a Los campesinos de Reymont, el texto completo de la novela posiblemente se tradujera al castellano gracias a la concesión del galardón a su autor, puesto que antes se disponía tan solo de un extracto que fue traducido del francés y que, curiosamente, sigue publicándose en el siglo XXI, pese a todos sus defectos. Al final, si se trata de dos grandes representantes de la poesía polaca, la influencia del Nobel resultó decisiva para su presencia en el mercado editorial hispano. En la actualidad el público de lengua española, para el que los dos poetas eran desconocidos absolutos, dispone de traducciones de su escritura, en el caso de Miłosz, de una muestra representativa, en el de Szymborska, prácticamente de todo el conjunto.
PL
Literacka Nagroda Nobla przynosi, obok prestiżu, również natychmiastowe tłumaczenie dzieł nagrodzonych pisarzy na wiele języków i umożliwia im dotarcie do czytelników na całym świecie. Czterej polscy laureaci tej nagrody, Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska, trafili do rąk odbiorców w krajach hiszpańskojęzycznych. Wydaje się jednak, że jeśli chodzi o Sienkiewicza, wpływ nagrody był niewielki: pisarz utrafił w gusta swej epoki i w Hiszpanii jego proza stała się sukcesem wydawniczym jeszcze przed Noblem, mimo fatalnej na ogół jakości przekładów. Ale już w wypadku Chłopów Reymonta pełny tekst powieści został przetłumaczony na hiszpański dopiero po przyznaniu autorowi tego wyróżnienia: wcześniej przełożono jedynie fragment powieści, tłumacząc w dodatku z wersji w języku francuskim. Również w wypadku obu wielkich przedstawicieli polskiej poezji wpływ Nobla na ich obecność na hiszpańskim rynku wydawniczym był prawdopodobnie decydujący. Obecnie czytelnicy hiszpańskojęzyczni, którym wcześniej zarówno Miłosz, jak i Szymborska byli całkowicie nieznani, mają do dyspozycji przekłady ich twórczości – w wypadku Miłosza, reprezentatywną próbkę, w wypadku Szymborskiej, praktycznie całość dorobku poetki.
EN
The Nobel prize in Literature, apart from the prestige for the winners, brings an explosion of translations of their works and makes them accessible to readers all over the world. The four Polish winners of the prize, Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz and Wisława Szymborska, have found their paths to the Spanish speaking public. However, it seems that in the case of Sienkiewicz the influence of the price was minimum: the writer was in tune with the taste of his time and his prose became a publishing success before he received the Nobel, despite the poor quality of the translations. As for The Peasants by Reymont, the complete text of the novel was translated to Spanish probably due to the fact that the author was awarded the prize and up to that moment the readers had only an extract translated from French, which surprisingly continues to be published in the XXI century, despite of all its flaws. Finally, as regards the two great representatives of Polish poetry, the impact of the Nobel prize was decisive for their presence in the Spanish publishing market. Nowadays the Spanish speaking readers, for whom the two poets were completely unknown, have several translations—moreover, magnificent ones—of their works: in the case of Miłosz, a representative sample, in the case of Szymborska, practically all of her poems.
9
Publication available in full text mode
Content available

„L’eco di un cuore altrui”. Poezja Ewy Lipskiej we Włoszech

80%
Ślarzyńska M.
Tematy i Konteksty
|
2020
|
vol. 15
|
issue 10
145-159
EN
The article focuses on the critical reception of Ewa Lipska’s poetry in Italy. It takes into consideration the volumes translated by Marina Ciccarini (2013, 2017), Paolo Statuti (2014), as well as the translated poems that appeared in literary magazines (Marco Bruno, 2019). The analyzed material includes the commentaries on Lipska by Italian literary critics published in newspapers and on the Internet. The article presents how the previously translated Wisława Szymborska’s poetry and its success in Italy has influenced the way in which Lipska is perceived in critical reception. The analysis takes into consideration also editorial factors such as the role of the publisher in the diffusion and perception of foreign poetry.
PL
Artykuł koncentruje się na krytycznej recepcji poezji Ewy Lipskiej we Włoszech. Uwzględnia tomy przetłumaczone przez Marinę Ciccarini (2013, 2017), Paolo Statuti (2014), a także przetłumaczone wiersze, które ukazały się w czasopismach literackich (Marco Bruno, 2019). Analizowany materiał zawiera komentarze włoskich krytyków literackich do Lipskiej publikowane w prasie i internecie. Artykuł pokazuje, jak przetłumaczona wcześniej poezja Wisławy Szymborskiej i jej sukces we Włoszech wpłynął na sposób postrzegania Lipskiej w krytycznym odbiorze. W analizie uwzględniono także czynniki redakcyjne, takie jak rola wydawcy w rozpowszechnianiu i odbiorze poezji zagranicznej.
10
Publication available in full text mode
Content available

До питання про добір лексичних еквівалентів у польських перекладах української поезії

71%
Кpавченко C.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2014
|
vol. LX (60)
154-163
PL
Artykuł ukazuje specyfikę twórczości tłumacza poezji w doborze adekwatnych leksykalnych odpowiedników dla dokładnego przekazania treści oryginału. Urzeczywistniono porównawczą analizę niektórych poezji Tarasa Szewczenki i Iwana Franki i ich polskich interpretacji. Pokazana została obecność podobnych leksykalnych elementów w spokrewnionych słowiańskich językach, które dają możliwość, w niektórych wypadkach, urzeczywistnienia dosłownych tłumaczeń. Wyartykułowane zostały trudności w odtworzeniu historycznego kontekstu i indywidualistycznych właściwości oryginalnego tekstu.
EN
In the article author describes the specific character of poetry translator work in selection of adequate lexical equivalents for the exact transmission of the original content. The article contains comparative analysis of some poetries by Taras Shevchenko and Ivan Franka and their Polish interpretations. It also shows the presence of similar lexical elements in the family of slavonic languages which enables to carry out a word-for-word translation in some cases. The author examines difficulties in recreation of historical context and individual properties of original text.
11
Publication available in full text mode
Content available

[Rev.:] Kazimierz Wójtowicz CR, Dookoła Emaus i dalej. (Wiersze niemal zebrane), posłowie – ks. Stefan Radziszewski, Alleluja, Kraków 2012, 820, [1] s.

41%
Tytko M. M.
Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education
|
2013
|
issue 4(4)
211-216
PL
Ksiądz dr Kazimierz Wójtowicz CR (1945-), krakowski poeta, teolog literatury, zmartwychwstaniec – jest postacią od ponad czterdziestu lat obecną w polskim obiegu literackim. Należy do nurtu tzw. poezji kapłańskiej, lecz cokolwiek miałoby to określenie znaczyć, nie oddaje ono rzeczywistości jego wierszy. Ostatnio o. Wójtowicz wydał bardzo obszerny tom poetycki pt. Dookoła Emaus i dalej (Wiersze niemal zebrane) (2012), w którym zawarł zdecydowaną większość wszystkich swoich dotychczas publikowanych utworów poetyckich, pochodzących z wielu tomów. Odnajdujemy tu teksty wierszy z kilkunastu zbiorków. Już każdy z tych tomików wzięty z osobna, stanowi znaczące wydarzenie artystyczne w polskim życiu literackim, szczególnie zaś w obiegu polskiej poezji religijnej. Tomiki wierszy o. K. Wójtowicza CR z licznie tam obecną motywiką religijną z pewnością zasługują na uwagę wyrobionego czytelnika, ponieważ są zwykle przemyślane w zakresie treści, z pogłębioną refleksją teologiczną tego wybitnego polskiego teologa literatury, bardzo precyzyjnie dopracowane co do formy artystycznej, wysmakowane w układzie utworów i „dopieszczone” w niemal każdym detalu. Dbałość o wysoki poziom merytoryczny tekstów idzie w parze z niesłychanie bogatą wyobraźnią twórczą o. Kazimierza Wójtowicza, zaskakującego czytelnika raz po raz niespotykanymi zestawieniami rzeczywistości ewangelicznej (biblijnej) i współczesnego nam życia naszej cywilizacji. Ojciec Kazimierz ma iście heurystyczną zdolność wynajdowania niesamowitych skojarzeń, niebanalnych metafor, oryginalnych kontaminacji frazeologicznych, metonimii, oksymoronów. Autor ten nie zadowala się tym, co już było dotąd powiedziane w poezji, lecz pracowicie drąży materię słowa, materię rzeczywistości ludzkiej, wyrażaną przez słowo. W rzeczywistości świata przedstawionego w utworach poetyckich K. Wójtowicza CR przebija troska o dyskretną obecność Słowa, delikatną pomoc Opatrzności Bożej światu ludzkiemu. Twórca nie stroni od malowniczości krajobrazów, opisów pięknej natury, sięga obficie po cytaty lub kryptocytaty biblijne, nawiązuje do znanych (bardziej lub mniej) wątków kultury chrześcijańskiej. Język jego wierszy jest zwarty, współczesny, przemawia do czytelnika konkretnością i zaciekawia niebywałymi skojarzeniami, odkryciami cudów dnia codziennego. Wychodząc od motywów biblijnych dochodzi do życia współczesnego i zestawia ze sobą myśli ewangeliczne z rzeczywistością zgoła im przeciwną, jaką niesie ze sobą współczesny nam świat. Te zestawienia niebanalne budują świat przedstawiony, pozwalają dookreślić miejsce człowieka w relacji z Bogiem w rozmaitych aspektach. Autor ten nie stroni od trudnych tematów, czasem gorzkich i niewygodnych, uważając, że człowiek należy oddać w pełni jego realności, wraz ze słabościami, grzechami, upadkami, a zarazem ukazuje światło nawrócenia „połamanego” duchowo, zagubionego, osamotnionego, skrzywdzonego czasem człowieka. Obok cieni pokazuje także i blaski ludzkiego żywota. Jego wiersze z pewnością nie są „laurkami” na cześć człowieka, lecz realistyczne spojrzenie poprzez piękne obrazy poetyckie na rzeczywistość ludzką i Boską. Twórczość o. Kazimierza Wójtowicza CR z pewnością czerpie z bogatych źródeł duchowości zmartwychwstańczej, której nota bene jest on znakomitym znawcą, jako autor bardzo wielu wytrawnych książek i artykułów, erudycyjnych wypisów cytatów z dziejów swojego macierzystego zgromadzenia. Dostrzegam w Wójtowiczowskiej poezji rys niejako ‘zmartwychwstańczy’ w tym sensie, w jakim chciał widzieć człowieka założyciel Zmartwychwstańców – Bogdan Jański (1807- 1840) i poniekąd współzałożyciele zgromadzenia – o. Piotr Semenenko CR (1814- 1886) i o. Hieronim Kajsiewicz CR (1812-1873), którzy podchodzili do rzeczywistości ludzkiej realistycznie, a zarazem niezwykle głęboko duchowo, akcentując nawrócenie człowiecze z upadku, z grzechu ku Chrystusowi. Tak realistyczne i zarazem głęboko metafizyczne, prześwietlone głęboką duchowością, delikatne i wrażliwe, całościowe spojrzenie na człowieka obecne jest również w poezji Kazimierza Wójtowicza CR, który jako zmartwychwstaniec uczynił owo zmartwychwstanie, a raczej nieustanne zmartwychwstawanie, podnoszenie się z upadków życiowaych, odkrywanie Boga w rzeczywistości wokół siebie na nawo, jak uczniowie idący do Emaus, którym w pewnym decydującym opadają zasłony z oczu i odkrywają na zasadzie „heureki” obecność Boga przy sobie. Nie przypadkiem o. K.Wójtowicz CR nadał swojemu najważniejszemu jak dotąd zbiorowi wierszy znaczący tytuł: Dookoła Emaus i dalej. Dla zrozumienia Wójtowiczowskich wierszy istotna jest tu rzeczywistość ewangelicznej drogi z Jerozolimy do Emaus, jaką odbywali zasmuceni i zatrwożeni uczniowie Jezusa Chrystusa, którzy przeżywali Jego mękę i śmierć na krzyżu i zwątpili nawet w pewnym momencie w Jego misję, którą postrzegali oni jako skończoną wraz ze zgonem i złożeniem do grobu swego Mistrza z Nazaretu. Dopiero wraz ze stopniowym wyjaśnieniem pism prorockich odnoszących się do Zbawiciela, przeżywają oni nawrócenie, które kończy się rzeczywiście „nawróceniem”, tj. powróceniem, realnym powrotem jeszcze tego samego dnia z Emaus do Jerozolimy i radosnym odkryciem obecności zmartwychwstałego Boga-Człowieka na ziemi wśród ludzi, istnieniem żywego Stwórcy, który jest, który był i który przychodzi, realnie przychodzi do swoich uczniów, tu: na symbolicznej, choć zarazem przecież realnej kilkukilometrowej drodze do Emaus. O. Kazimierz Wójtowicz CR nadał swojemu najważniejszemu i największemu w sensie objętościowym (liczbowym), jak dotąd zbiorowi utworów poetyckich tytuł dotyczący rzeczywistości istniejącej po zmartwychwstaniu Boga- Człowieka, tj. realności niejako ‘Emausowej’ (Dookoła Emaus). Ponadto druga część tytułu (i dalej) wskazuje na rzeczywistość eschatologiczną, sięgającą ‘dalej’, niż ziemskie Emaus, dalej niż ziemska realność doczesna, w której antycypujemy tylko stan doskonałości wiecznej (niebiańskiej, rajskiej, zbawionej, przebóstwionej). W zasadzie w zwięzłej recenzji nie ma miejsca na szersze, pogłębione analizy poszczególnych utworów, dlatego tylko sygnalizuje się ogólnie ważność tej swoistej, w zasadzie ‘autoantologicznej’ książki poetyckiej o. Kazimierza Wójtowicza CR, który sam dokonał wyboru własnych wierszy i dał do tej autoantologii to, co chciał dać z pewnym zamiarem całościowej wizji człowieka i Boga ukazanej oczami uduchowionego poety obdarzonego zarazem teologiczną erudycją, ludzką wrażliwością i artystyczną wyobraźnią. Wysokoartystyczne dzieła poetyckie tego autora dążą do ideału poezji czystej w rozumieniu ks. Henri Brémonda (1865- 1933), ukazując wielką paletę możliwości malowania życia słowem w kontekście Słowa (Logosu). Z jednej strony Dookoła Emaus i dalej odnosi się do aspektu czasowego (doczesnego i wiecznego, który wykracza poza zwykłą, liniową chronologię), Z drugiej strony można jednak tytuł Dookoła Emaus i dalej odnosić paradoksalnie do aspektu przestrzennego, to znaczy do tej konkretnej miejscowości i coraz dalszych okolic wokół Emaus. Przestrzennie ujmowane kolejne ‘koła’ (wszak występuje tu zaimek dookoła w tytule książki), czyli kręgi, wytaczają kolejne obszary poetyckiej penetracji o. K. Wójtowicza CR wokół punktu centralnego, umieszczonego w geograficznej Palestynie / Izraelu – Ziemi Świętej. Można te wiersze układać retrospektywnie kolejno zarówno według kryterium czasowego (według kolejności następstwa wydarzeń w chronologii liniowej, jak wskazuje kalendarz świecki), jak i według kryterium czasu wiecznego (kołowego, liturgicznego, zamkniętego pierwszym dniem Adwentu a zakończonego Świętem Chrystusa Króla). Ponadto można tę twórczość próbować retrospektywnie porządkować według kryterium przestrzennego (geograficznego), rekonstruując nie tylko geografię realną (geografię fizyczną), ale i geografię zbawienia, opisywanych przez autora różnych miejsc na świecie stanowiących jakiś punkt odniesienia dla historii zbawienia rodzaju ludzkiego oraz dla życia duchowego i materialnego poszczególnych bohaterów poetyckich (lub podmiotu lirycznego). Ciekawe zestawienie nazwy Emaus z rzeczywistością przestrzenną (krakowską), w której od kilkudziesięciu lat zakorzeniony jest autor wierszy – o. Kazimierz Wójtowicz CR – ujawnia fakt odniesienia się wtórnego do tzw. „odpustu Emaus”, funkcjonującego zwyczajowo w Krakowie od kilku stuleci, wielkiego odbywającego się zawsze w pierwszy dzień po Wielkanocy (tj. w Poniedziałek Wielkanocny) w klasztorze Sióstr Norbertanek na krakowskim Zwierzyńcu. To także jakieś symboliczne, wtórne odniesienie się tytułu książki do rzeczywistości „odpustu”, rozumianego tu bardziej jako odpuszczenie grzechów, win człowieczych przez laskę Zmartwychwstałego Boga-Człowieka (znów zmartwychwstanie jako motyw znaczący), a nie w sensie ludowego jarmarku ze świecidełkami (wymiar merkantylny współczesnego świata, profanum), który próbuje zastąpić tę rzeczywistość ważniejszą, duchową (wymiar religijny, zbawczy, wieczny, teofaniczny, apokatastatyczny, sacrum, sanctum). Motywy Miłoszowskiej „cywilizacji kupna i sprzedaży” pojawiają się niejako przy okazji w wierszach o. Kazimierza Wójtowicza („giełda” etc.). W tym sensie – zupełnego odpustu grzechów i win – Emaus krakowski wyznacza zupełnie inną perspektywę w możliwości uporządkowania twórczości par excellence krakowskiego poety-kapłana, o. Wójtówicza CR. Próba wieloaspektowego odczytania tytułu książki Dookoła Emaus i dalej natrafia co rusz, na jakieś nowe możliwości zrozumienia tytułowego przesłania autorskiego. Zapewne nie wyczerpuje to wszystkich jego aspektów. Autor zawarł w tytule książki różnorodne ślady pozwalające na odczytanie na nowo, w coraz to inny sposób, niczym Cortazarowską „grę w klasy”, według rozmaitych kluczy, według urozmaiconych kryteriów swojego dorobku poetyckiego. Tytuł tomiku sam w sobie daje odbiorcy wiele dróg odczytania (wszak biblijny termin droga do Emaus jaki pośrednio ewokowany jest przez książkę Dookoła Emaus i dalej) także umożliwia różne sposoby wyjaśnienia fenomenu relacji mistrza i uczniów. ‘Droga’ oznacza także w Ewangelii (Nowym Testamencie) także ‘sposób’ życia, który jest inny, nowy, odmienny niż ten dotychczasowy, co ma związek z nawróceniem, powrotem do Boga-Człowieka, jedynego Zbawiciela rodzaju ludzkiego. Książka podzielona jest na poszczególne rozdziały (części) autorstwa o. K. Wójtowicza CR o następujących tytułach: Przedsłowie, Pierwopisy, W drodze, Przypisy do ziemi, Odpisy nadziei, Przepisy na światło, Zapisy dłużnika, Wypisy nie tylko pogodne, Napisy na piasku, Podpisy pod Przymierzem, Odpisy świadectwa, Wpisy w Księgę, Spisy obietnic, Tryptyk papieski albo ostatnie dni Jana Pawła II, Dopisy procentów, Rysopisy pielgrzymów, Brudnopisy pytlowane, Z nowych wierszy, Z przekładów. Ponadto w skład książki Dookoła Emaus i dalej wchodzi posłowie pt. Prawie posłowie, autorstwa ks. dra Stefana Radziszewskiego, składający się z tekstu pt. Jeden wiersz o Emaus oraz studium pt. Siedemnaście uwag o poezji ks. Kazimierza Wójtowicza. Nadto znajduje się w tej części publikacji garść cytatów zaczerpniętych z opinii innych autorów o twórczości poetyckiej omawianego tu krakowskiego autora-zmartwychwstańca pt. O wierszach Kazimierza Wójtowicza. Opinie o poezji o. Wójtowicza wyrazili tu zarówno duchowni, jak i świeccy, w tym: Andrzej Babuchowski (1949-), Krzysztof Dybciak (1948-), ks. Franciszek Kamecki (1940-), Aleksander Kowalski, Stanisław Kozielski, Katarzyna Krupa, Ryszard Matuszewski (1914-2010), ks. Bonifacy Miązek (1935-), Beata Pierz, Jan Skoczyński (1946-), Wiesław Jan Wysocki (1950-). Poza tym książka zawiera dodatkowe części stanowiące jej aparat naukowy, ułatwiający wyszukiwanie informacji, tj. bibliografię ważniejszych dzieł autora (tylko książkowych) i biografię o. Kazimierza Wójtowicza CR pt. Bio/bibliogram, oraz trzy indeksy: Alfabetyczny spis utworów, Alfabetyczny spis incipitów, Indeks wersetów biblijnych, nadto wykaz pierwodruków, pt. Pierwsze wydania tomików poezji zawierający nie tylko wykaz tomów wydanych po polsku, niemiecku i włosku, ale także wybory i zbiory poetyckie, nadto wykaz kilkunastu antologii, w których drukował autor Dookoła Emaus i dalej. Zbiór poezji o. Wójtowicza CR jest niezwykle wartościową publikacją, zbierającą w jednym, opasłym tomie reprezentatywny wybór autorski jego wierszy religijnych i innych. Odnajdujemy tu także udane, świetne tłumaczenia poezji z obcych języków, takich poetów jak: Rose Ausländer, Datlev Block, ka. Dietrich Bonhoeffer, Christine Busta, Georg Bydlinski, ks. Ernesto Cardenal, Paul Celan, Josef Dirnbeck, Gerhard Fritsch, Gertrud Fussenegger, Martin Gutl, Paul Konrad Kurz, Kurt Marti, Rainer Maria Rilke, Rudolf Otto Wiemer, Eva Zeller, Michael Zielonka. Warto sięgnąć po arcyciekawy zbiór poetycki o. Kazimierza Wójtowicza CR pt. Dookoła Emaus i dalej (Wiersze niemal zebrane) także w kontekście współczesnych analiz poezji religijnej i sakralnej dokonywanych przez literaturoznawców, teologów literatury i rozmaitych „sakrologów”. Można go wpisać do kanonu polskiej poezji religijnej oraz klasyki polskiego przekładu poetyckiego XX i XXI wieku jako zasłużonego przedstawiciela kultury polskiej i godnego uwagi twórcę literatury pięknej, mając świadomość, że realnie nie ma twórczości doskonałej bez skazy i twórców pozbawionych wad. O. K. Wójtowicz CR próbuje owe wady i skazy ludzkie przezwyciężyć poetycko, dając czytelnikowi namiastkę oczekiwanej rzeczywistości doskonałej (zmartwychwstałej), którą poniekąd tylko w przebłyskach rozbudowanej teologicznie i literacko wyobraźni antycypuje swoimi wierszami tak, jak potrafi najlepiej, nie unikając tematów trudnych, złożonych, które uchwytuje, jak się może wydawać odbiorcy, łatwo i prosto, mając biblijny dar nie tylko języków ale i talent tłumaczenia języków.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.