Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  teologia negatywna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Wykładnia kategorii Boga ukrytego na podstawie dialogu Mikołaja z Kuzy De deo abscondito

100%
Brylla D.
Diametros
|
2018
|
issue 55
91-111
PL
Artykuł podejmuje teologiczną i filozoficzną (z obszaru filozofii religii i filozofii Boga) kategorię Deus Absconditus (‘Boga ukrytego’) i ukazuje ją w kontekście myśli mistycznej Mikołaja z Kuzy przedstawionej na kartach dialogu De Deo Abscondito. Bóg ukryty jest Bogiem całkowicie transcendentnym, Bogiem ponad stworzeniem: zarówno w ujęciu ontologicznym, jak i logicznym. Deus Absconditus jest Bogiem niezdolnym do poznania racjonalnego, pozytywnego, stąd jedyną drogą poznania go jakkolwiek jest metoda teologii negatywnej (apofatycznej). Bóg ukryty staje się przeto przedmiotem mistycznej epistemologii. Kuzańczyka Deus Absconditus jest ponadto określany jako Prawda (Veritas) – również jako taka jest on nie tylko niepoznawalny (niedosięgły ludzkiemu rozumowi), ale i niemożliwy do pojęciowego ujęcia. Boska transcendencja (I), racjonalna nieprzystępność (II) oraz niewyrażalność (apofaza) (III) stanowią aspekty, wokół których poniższe rozważania zostały zbudowane.
EN
The paper presents the theological and philosophical category of Deus absconditus (‘hidden God’) and shows it in the perspective of Nicholas of Cusa’s ideas contained in his dialogue De Deo Abscondito. The hidden God is the totally transcendent God that is beyond creation both ontologically and logically. Deus absconditus is God that cannot be the object of rational cognition and positive knowledge, hence the only way to acquire any knowledge of him is the method of negative (apophatic) theology. Therefore, the hidden God is the subject of mystical epistemology. Cusanus’s Deus absconditus is also called Truth (Veritas) and as such he is not only incomprehensible, but also incommunicable. God’s transcendence (I), rational unintelligibility (II) and inexpressibility (apophasis) (III) are the aspects which the considerations presented in this paper build on.
2
Publication available in full text mode
Content available

Różne ujęcia dyskursu religijnego

100%
Ciupka S.
Konteksty Pedagogiczne
|
2015
|
vol. 1
|
issue 4
EN
n this paper I would like to analyze the religious discourse, as lan-guage constructs in an active social life of different versions. In various spheres of life, in my analysis of the issues of religion, worship, evolved quite commonly accepted ways of achieving the objectives relevant to the religious community. The effect of objectification processes are signs meanings, symbols that mean something, not only, but also proficient people. The question of God, His knowl-edge engages the whole person, all his realm of personality, in the context of my discussion, I look at the use of human reason.
PL
W referacie pragnę dokonać analizy dyskursu religijnego, bowiem język konstruuje w sposób aktywny różne wersje społecznego życia. W rozma-itych sferach życia – w mojej analizie w zagadnieniach religii, kultu religijne-go – wykształciły się dość powszechnie akceptowane sposoby osiągnięcia celów istotnych dla wspólnoty religijnej. Efektem procesów obiektywizacji znaczeń są znaki, symbole, które nie tylko coś znaczą, ale także władają ludźmi. Zagadnienia Boga, Jego poznania angażują całego człowieka, wszystkie jego sfery osobowości. W ramach moich rozważań przyglądam się w sposób szczególny wykorzystaniu rozumu ludzkiego do konstruowania języka religijnego.
3
Publication available in full text mode
Content available

Czas na nową teo(kosmo)logię?

100%
Gałecki S., Szufa K.
Logos i Ethos
|
2015
|
issue 2(39)
201–229
PL
Balázs Mezei w eseju zatytułowanym Demythologizing Christian philosophy: an outline podejmuje krytykę stanowiska, które określa mianem „kosmoteologii”. Rozumie on przez to taki filozoficzny namysł nad światem, który jest silnie uwarunkowany przedkopernikańską koncepcją wszechświata. Jego zdaniem jedynym rozwiązaniem problemu „kosmoteologii” jest „zdemitologizowanie” filozofii, uwolnienie jej od wszelkich uwarunkowań kosmologicznych, które stanowią wyłącznie zbędny balast. Michał Heller prezentuje postawę odmienną. Twierdzi on bowiem, że teologia – czyli racjonalny namysł nad chrześcijańskim Objawieniem – musi uwzględniać to, co w wielu publikacjach nazywa „aktualnym obrazem świata”. Nauka ma być swoistym locus theologicus: źródłem refleksji i argumentacji teologicznej. Teolog nie może obracać się plecami do tak istotnych dla współczesnej nauki kwestii jak teoria Wielkiego Wybuchu, wieczność i nieskończoność wszechświata, fine tuning warunków początkowych wszechświata. Te dane pochodzące z nauk przyrodniczych mogą nie tylko inspirować, ale również wskazywać nowe sposoby rozumienia klasycznych teorii teologicznych. Właśnie pojęcie „inspiracji” wydaje się być kluczowe dla podejścia, które określiliśmy „nową teo(kosmo)logią”. Na kilku wybranych przykładach chcemy pokazać, jak w oparciu o najnowsze dane kosmologiczne Heller kształtuje „nową teologię”, twórczo przemyśliwując pytania o stworzenie świata, jego wieczność, Opatrzność troskliwie podtrzymującą istnienie wszechświata.
4
Publication available in full text mode
Content available

Rola teologii w książce Karola Darwina O powstawaniu gatunków *

100%
Dilley S., Malec G.
Filozoficzne Aspekty Genezy
|
2022
|
vol. 19
|
issue 2
EN
This essay examines Darwin’s positiva (or positive) use of theology in the first edition of the Origin of Species in three steps. First, the essay analyses the Origin’s theological language about God’s accessibility, honesty, methods of creating, relationship to natural laws and lack of responsibility for natural suffering; the essay contends that Darwin utilized positiva theology in order to help justify (and inform) descent with modification and to attack special creation. Second, the essay offers critical analysis of this theology, drawing in part on Darwin’s mature ruminations to suggest that, from an epistemic point of view, the Origin’s positiva theology manifests several internal tensions. Finally, the essay reflects on the relative epistemic importance of positiva theology in the Origin’s overall case for evolution. The essay concludes that this theology served as a handmaiden and accomplice to Darwin’s science.
PL
Przedmiotem niniejszego artykułu jest trójstopniowa analiza pozytywnego (positiva) użycia teologii przez Karola Darwina w pierwszym wydaniu O powstawaniu gatunków. Po pierwsze, skupię się na występującym w tym dziele języku teologicznym, który przejawia się we fragmentach dotyczących pojmowalności Boga, Jego uczciwości, sposobów stwarzania, związku między Nim a prawami przyrody i tego, że nie odpowiada On za istniejące w przyrodzie cierpienia. Twierdzę, że Darwin użył teologii pozytywnej, aby uzasadnić teorię dziedziczenia z modyfikacjami (oraz nadać jej kształt) i podważyć ideę specjalnego stworzenia. Po drugie, przed stawię krytyczną analizę tej teologii, biorąc za podstawę późniejsze przemyślenia Darwina, aby pokazać, że z epistemicznego punktu widzenia w teologii pozytywnej obecnej w O powstawaniu gatunków można dostrzec różne wewnętrzne napięcia. Po trzecie, skupię się na względnym epistemicznym znaczeniu teologii pozytywnej dla argumentacji przedstawionej w dziele Darwina. Wszystko wskazuje na to, że ta teologia odgrywała służebną i pomocniczą rolę dla na ukowych poglądów angielskiego przyrodnika.
5
Publication available in full text mode
Content available

Scientia mystica sive theologia - Alberts des Grossen Begriff der Mystik

100%
Anzulewicz H.
|
2015
|
vol. 63
|
issue 2
37-58
PL
Pojęcie mistyki jest kategorią przede wszystkim religijną, której znaczenie w rozumieniu potocznym jest niejasne, a próby jej uściślenia na gruncie historii filozofii i nauk szczegółowych potęgują jej wieloznaczność. Wydaje się, że teologiczna refleksja nad formami religijności, określanymi mianem mistyki, sugeruje najbardziej adekwatne sposoby rozumienia zagadnienia i strategii jednoczenia się człowieka z Bogiem. Jednym z warunków pogłębionej refleksji jest znajomość tradycji filozoficzno-religijnych, będących teoretyczną podstawą i niejako narzędziem spekulacji mistycznej oraz paradygmatów tzw. unii mistycznej. Tego rodzaju uwarunkowania pojęcia mistyki są przedmiotem niniejszego przyczynku, ograniczającego się do zarysu odnośnych poglądów Alberta Wielkiego († 1280), uważanego za ojca tzw. niemieckiej szkoły dominikańskiej i prekursora głównych nurtów mistyki nadreńskiej, reprezentowanych m.in. przez Teodoryka z Freibergu, Mistrza Eckharta i Henryka Suzo. Wierne odczytanie głównych treści i intencji poglądów Alberta jest nadrzędnym celem tejże prezentacji, umożliwiającej uzasadnioną wypowiedź na poniekąd kontrowersyjnie dyskutowany temat przez takich znawców problemu, jak Alois M. Haas, Kurt Ruh, Werner Beierwaltes, Ruedi Imbach, Burkhard Mojsisch, Alain de Libera, Kurt Flasch i Loris Sturlese.
DE
Der Begriff der „Mystik“ wird vorrangig als eine religiöse Kategorie herangezogen, deren Sinngehalt im geläufigen Sprachgebrauch nicht nur unscharf, sondern auch unklar ist. Die Versuche, den Begriff philosophiehistorisch und interdisziplinär vor dem Hintergrund der Human- und Naturwissenschaften enger zu fassen, potenzieren und polarisieren seine Vieldeu-tigkeit. Im Gegenteil dazu scheint es, dass die theologischen Reflexionen auf die besonderen Formen der Religiosität, welche unter dem Begriff der Mystik subsumiert werden, am ehesten ein adäquates Verständnis der Frage und der Strategien der Einheit des Menschen mit Gott zu vermitteln imstande sind. Zu den Voraussetzungen eines vertieften Verständnisses gehören jedoch die Vertrautheit mit den philosophischen und religiösen Traditionen, welche die theo-retische Basis und gleichsam das Werkzeug für die mystische Spekulation bereitstellen, sowie die Kenntnis der Modelle einer unio mystica. Die für das Begriffsverständnis der Mystik maßgeblichen Voraussetzungen sind Gegenstand dieses Beitrags, der sich auf eine Skizze diesbezüglicher Ansichten des Albertus Magnus (†1280) beschränkt. Dieser, als Begründer der deutschen Dominikanerschule angesehene Universalgelehrte, gilt als der Wegbereiter der rheinischen Mystik, zu deren Exponenten u. a. Dietrich von Freiberg, Meister Eckhart und Heinrich Seuse gerechnet werden. Eine getreue Wiedergabe der Ansichten des Albertus Mag-nus ist das Ziel dieser Präsentation, die zugleich eine Stimme in der Diskussion sein will, die u. a. von Alois M. Haas, Kurt Ruh, Werner Beierwaltes, Ruedi Imbach, Burkhard Mojsisch, A-lain de Libera und Loris Sturlese zum Begriff der dominikanischen Mystik teilweise kontro-vers geführt wird.
XX
The term mysticism is often employed as a religious category whose meaning, in ordinary language, is fuzzy and unclear. Attempts to define it in reference to the history of philosophy and by means of interdisciplinary approaches in the natural sciences and the humanities alike have proven to increase and polarise its ambiguity. Theological reflections, in contrast, appear to provide a more solid understanding of the specific religious life forms belonging to the term mysticism. Indeed, these reflections seem to provide certain strategies that have proven to be capable of addressing the question of human union with God. Still, the attainment of an appropriate understanding of mysticism does not only presuppose a deep understanding of the different models concerning a mystical union. Rather, it also presupposes a close familiarity with the philosophical and religious traditions which build the theoretical backbone and the necessary instrument for mystical speculation in general. The purpose of this paper, then, is to uncover some of these presuppositions in one of mysticism’s most famous historical proponents, Albert the Great († 1280). Albert – the universal thinker of the middle ages and founder of the Dominican School - has long been recognised as forerunner to the famous Rhineland Mysticism, propounded by illustrious medieval thinkers such as Dietrich of Freiberg, Meister Eckhart, and Henry Suso (Heinrich Seuse). Consequently, his views on mysticism have been subject to an ongoing and oftentimes heated scholarly debate that is principally led by Alois M. Haas, Kurt Ruh, Werner Baierwaltes, Ruedi Imbach, Burkhard Mojsisch, Alain de Libera, Kurt Flasch and Loris Sturlese. In the context of these debates, then, my paper is meant to add a truthful portrayal of Alberts views on mysticism.
6
Publication available in full text mode
Content available

LOGIKA TEOLOGII OBJAWIONEJ W PISMACH ALBERTA WIELKIEGO I TOMASZA Z AKWINU

100%
Trepczyński M.
|
2013
|
vol. 61
|
issue 3
61-76
EN
In this paper the Author presents some remarks and hypotheses concerning the logic of revealed theology according to approach of Saint Albert the Great anf Saint Thomas Aquinas. First of all he shows that in their opinion revealed theology uses logic (as a science of correct reasonings). He also discusses the problem of scientific status of revealed theology on the grounds of the most important methodological fragments from their summas of theology; in this light he analyses if the revealed theology in their view may be interpreted as a kind of axiomatic deductive system. The Author inclines to give a positive answer on this question and presents a couple of arguments for such a hypothesis, however he is aware that the point is not totally clear and — hence — open for dis- cussion. The next topic is a question if we can admit that Thomas adopts one of nonmonotonic logic (understood here as relation of inference or relation of consequence) in some reasonings which we find in his Summa Theologiae. The Author gives a positive answer and confronts his opinion with an opinion of his opponent. In the third set of remarks he wonders if we may adopt that Aquinas accepts some local modifications in logic (this time understood as a some general rules of thinking), such as “the logic of Trinity” or “the Christologic”. Finally the Author invokes a case of the logic of negative theology and a nature of negation adopted according to this approach. However these remarks presented in this article concern the works of Albert and Thomas, the Author tends to affirm that their approach to the Catholic revealed theology is a proper one and—in this light—these conclusions may be valid for contemporary theology.
XX
W artykule tym przedstawiam kilka spostrzeżeń i hipotez dotyczących logiki teologii w ujęciu św. Alberta Wielkiego i św. Tomasza z Akwinu. Na początku pokazuję, że teologia objawiona korzysta według nich z logiki (jako nauki poprawnego rozumowania). Dyskutuję też problem naukowego statusu teologii objawionej na podstawie najważniejszych metodologicznych fragmentów summ teologii obu autorów; w tym świetle analizuję, czy teologia objawiona w ich ujęciu może być rozumiana jako aksjomatyczny system dedukcyjny. Skłaniam się ku udzieleniu pozytywnej odpowiedzi na to pytanie i podaję kilka argumentów za tą hipotezą, choć jestem świadomy, że zagadnienie to nie jest do końca jasne i – tym samym – pozostaje otwarte do dyskusji. Następną sprawą jest kwestia, czy możemy uznać, że Tomasz przyjmuje jedną z logik niemonotonicznych (rozumianej tu jako relecja inferencji lub relacja konsekwencji) w niektórych rozumowaniach zawartych w jego Summie teologii. Udzielam na to pytanie pozytywnej odpowiedzi i konfrontuję moje stanowisko ze stanowiskiem mojego oponenta. W ramach trzeciej grupy spostrzeżeń zastanawiam się, czy można założyć, że Akwinata przyjmuje pewne lokalne modyfikacje w logice (rozumianej tym razem jako ogólne prawa myślenia), takie jak „logika Trójcy” czy „Chrystologika”. Na koniec przywołuję jeszcze przypadek logiki teologii negatywnej i natury negacji przyjmowanej zgodnie z tym ujęciem. Chociaż spostrzeżenia przedstawione w tym artykule dotyczą pism Alberta i Tomasza, mam wewnętrzne przekonanie, że ich podejście do katolickiej teologii objawionej jest właściwe i – w tym świetle – powyższe wnioski mogą się również odnosić do współcześnie uprawianej teologii.
7
Publication available in full text mode
Content available

Differentia specifica kabalistycznej kategorii Ein Sof

88%
Brylla D.
Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii
|
2012
|
vol. 4
179-203
EN
The present article deals with the fundamental concept in Kabbalah, i.e. the classical Jewish mysticism (Jewish esoterism) from the 11th century onwards, namely the Ein Sof category. Ein Sof - the term that indicates the status of Deus absconditus, Deus otiosus, the totally transcendent God - exemplifies the apophatic, ultra-negative way of thinking and talking about God. Ein Sof, literally “without end”, “endlessness”, refers to God in “his” unknowable, unthinkable, inaccessible, and non-revealing peculiarity. And yet, Jewish mystics did try not to leave this concept completely without any specifications. As a matter of fact, kabba- lists, to talk about the manifested Ein Sof, use the conception of sephiroth that in developed kabbalistic exegesis means divine attributes, potencies, and emanations, through which - cause they are the immanent part of Ein Sof’s nature - God can be comprehended and even described. Jewish mystics treated the sephiroth as the divine “instruments”, “vessels” (kelim), and the question of great significance was how far the kelim were consubstantial, isomorfic with Ein Sof. The majority of kabbalists came to a conclusion that the sephirothic kelim are in fact identical with Ein Sof in their essence, with the assertion that in sephiroth Ein Sof, i.e. Deus absonditus, becomes Deus revelatus. Hence, sephiroth are simultaneously the substance of Ein Sof and the divine “instruments”, and it is only owing to them that God Ein Sof can be anyhow held forth on.
8
Content available remote

From the knowledge of the truth to the inner transformation of man – a study based on similarities between the reflection of Nicholas of Cusa and Edmund Husserl

75%
Maas Enriquez M.
Poznańskie Studia Teologiczne
|
2017
|
issue 31
145-178
PL
Zarówno nowo opublikowane pisma Edmunda Husserla, jak i wciąż niepublikowane manuskrypty zmuszają nas do reinterpretacji jego myśli, gdyż w ich świetle odnajdujemy liczne antropologiczne oraz – co więcej – mistyczne implikacje w refleksji filozofa. Fenomenologię można bowiem odczytywać jako proces autokonsytytucji podmiotu we właściwym mu byciu, tj. jego żmudny proces odnajdywania siebie i „zradzania” w świetle własnej wewnętrznej prawdy. Tę tymczasem stanowi fakt, iż nasze „prawdziwe” i „autentyczne ja”, które odkrywamy w sobie z pomocą fenomenologii, jest niczym innym, jak śladem Boga w człowieku. W ten sposób główne narzędzie swojej metody, tj. redukcję fenomenologiczną, Husserl odczytuje jako rodzaj 1/ medytacji podmiotu nad sobą samym; 2/ proces jego powolnego powrotu do siebie samego 3/ proces z jednej strony dekonstrukcji jego „świadomości potocznej”, a z drugiej proces duchowej dekonstrukcji jego fałszywego i nieadekwatnego sposobu bycia, w którym ten tkwi na co dzień. Kresem tak rozumianej redukcji będzie „transcendentalna śmierć” człowieka i jego powtórne duchowe „narodziny” do nowego życia. Co ciekawe, powyższe rozważania Husserla zbliżają go do tradycji mistyki chrześcijańskiej, a w tym do refleksji Mikołaja z Kuzy. W związku z tym celem niniejszego artykułu będzie studium podstawowych kategorii myślenia fenomenologa w świetle doktryny „oświeconej niewiedzy” Kuzańczyka, jego koncepcji „myślenia negatywnego”, mistycznego poznania oraz wewnętrznej przemiany człowieka, tak, aby stało się możliwym wykazanie pewnych zbieżności jeśli chodzi o założenia, które przyświecały ich refleksji, kierunkowi myślenia czy wreszcie fundamentalnym wnioskom.
EN
Both the newly published writings of Edmund Husserl as well as the still unpublished manuscripts force us to reinterpret his thoughts, as in their light we find numerous anthropological and – what is more - mystical implications in the reflection of the philosopher. Phenomenology can, in fact, be read as a process of autoconstitution of the entity in its adequate being, i.e. its laborious process of self-discovery and “being born” in the light of its own inner truth. This truth, meanwhile, is the fact that our “real” and “authentic self”, that we find in ourselves with the help of phenomenology, is nothing but a trace of God in man. Thus Husserl reads the main tool of his method, i.e. the phenomenological reduction, as a kind of 1/ the subject’s meditation on itself; 2/ the process of its slow return to itself; 3/ the process of, on the one hand, deconstruction of its “popular consciousness”, and, on the other hand, of the spiritual deconstruction of its false and inadequate way of being, in which the subject is stuck each day. The end to the reduction understood this way will be the “transcendental death” of man and subsequent spiritual “birth” to a new life. Interestingly, the above thoughts of Husserl bring him close to the tradition of Christian mysticism and, among it, to the reflection of Nicholas of Cusa. Therefore, the aim of this article will be the study of the basic categories of the phenomenologist’s thinking in the light of Cusanus’ doctrine of “enlightened ignorance”, his concept of “negative thinking”, mystical cognition and the inner transformation of man, so that it becomes possible to demonstrate some convergence regarding assumptions which guided their reflection, its direction and finally the fundamental conclusions.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.