Search results

1

Efekt zwierciadła. W poszukiwaniu widza Calderonowskiego theatrum mundi

100%

Baczńska B.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 3(259)

81-102

EN

The article focuses on the theatrum mundi metaphor in Calderón, viewed in the context of the debate concerning the metatheatrical dimension of his plays. It discusses studies on the subject preceding the metatheatre theory by Lionel Abel (Ernst R. Curtius, Walter Benjamin, Jean Jacquot), as well as the ensuing debate on metatheatre among Spanish Golden Age scholars and its implications for the comedia research (Henryk Ziomek, Catherine Larson, Thomas A. O’Connor, F. P. Casa, Urszula Aszyk, Katarzyna Mroczkowska-Brand, Jonathan Thacker, Graciela Balestrino, Kasia Lech). Sławomir Świontek’s concept of metatheatre is applied to analyse La vida es sueño and El gran teatro del mundo, and both are shown to be paradigmatic and exemplary metatheatre plays. The author discusses the meta-enunciative properties of dramatic dialogue and its metatheatrical cues in Calderón and underscores the importance of the mise en abyme effect implied by the distinctly self-reflexive qualities of the plays. The use of metatheatrical devices is studied throughout the playwright’s work, in the comedia (La vida es sueño and Amor, honor y poder), auto sacramental (El gran teatro del mundo and La protestación de la fe), as well as entremés (El toreador), and mojiganga (Mundinovo, Las visiones de la muerte). The resulting metatheatrical quality, achieved through Calderón’s targeting on the spectator-actor and reality-fiction relations, lets the audience look into the mirror of theatre to see infinitely reproducing reflexions of themselves, viz. the theatre of the world.

2

CZŁOWIEK/ZWIERZĘ/TURYSTYKA. MIEJSCE I STATUS ZWIERZĄT W POSTTURYSTYCZNYM TEATRUM ŚWIATA

89%

PABIAN B.

Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja

|

2017

|

issue 1(19)

141-156

PL

W świetle koncepcji theatrum mundi życie ludzkie jawi się jako udramatyzowany spektakl, podczas którego w zależności od sytuacji przyjmujemy rolę aktorów lub spektatorów. Żyjąc w teatrze codzienności, przerywanym okresowo czasem świąt, przybieramy określone maski i pozy, potrzebne do odegrania swojej roli. W teatralność świata wpisuje się również postmodernistyczna turystyka. Dla rozrywki konsumentów tworzy się w panoramie miast i wsi turystycznych swoiste spektakle, dające iluzję prawdziwości. Aktorami biorącymi udział w aranżowanych widowiskach są nie tylko ludzie, ale często także zwierzęta, które zmusza się do określonych zachowań, wyznaczając im rolę regionalnej atrakcji. Wyzyskuje się je w transporcie, w pokazach i akrobacjach, w przemyśle pamiątkarskim, fotograficznym i gastronomii. W każdym z tych przypadków autentyczność zastępowana jest inscenizacją teatralną z elementami mistyfikacji, ze szkodą dla zwierząt. Wiąże się to z myśleniem komercyjnym, które zmienia zwierzęta w produkt rynkowej wymiany. Zjawisko to nie zostanie całkowicie wyeliminowane, dopóki istnieć będzie popyt na atrakcje z udziałem zwierząt. Podstawą niniejszego opracowania stała się obserwacja, kwerenda internetowa oraz fotografowanie jako metoda uzupełniająca do obserwacji.

EN

In the light of the concept of theatrum mundi, human life is seen as a dramatized spectacle, during which, depending on the situation, we assume the role of actors or spectators. Living in the theater of everyday life, interrupted periodically by the holidays, we assume defined masks and poses, one need to play his role. Post-modern tourism is also a part of the world’s theatricality. For the consumers’ entertainment specific performances, giving the illusion of authenticity are made within the panorama of touristic cities and rural areas. Actors involved in arranged performances are not the people on their own, but often also animals that are forced to specific behaviors, assigning them the role of regional attraction. They are exploited in transport, shows and acrobatic performances, photography, gastronomy and memorablia industry. In each of this cases, the authenticity is replaced with staging theater with elements of mystification, to the detriment of the animals themselves. This relates to the commercial thinking, which treats animals as a product of market exchange. This practice will not be completely eliminated, while there will be still demand for attractions with the presence of animals. The basis of this study was observation, internet query as well as factual query as a complementary method for observation.

3

„Igrałem we śnie wokół zasadzek przeznaczenia” – o toposie theatrum mundi w dramatach Edwarda Leszczyńskiego

89%

Moskal A.

Acta Humana

|

2017

|

vol. 8

EN

Edward Leszczyński`s Atlantis and Jolanta stage works are characteristic of Maurice Maeterlinck’s symbolic dramas of topos theatrum mundi. The motif that the world is a theatre in the dramaturgy of the Belgian writer was closely connected with a theory that the existence of human beings is governed by mysterious Fate. Leszczyński contrasted the force of Fate with the power of Gods divided into opposing forces, expressing ambivalent values. While divine interferences are presented in a relatively direct way, Fate is referred to very subtly. Its role is updated by the suggestions of the heroes' intuitions.

PL

Atlantyda i Jolanta Edwarda Leszczyńskiego to utwory sceniczne, realizujące charakterystyczny dla dramatów symbolicznych Maurice’a Maeterlincka topos theatrum mundi. Motyw świata jako teatru w dramaturgii belgijskiego pisarza ściśle łączył się z teorią, że istnienie człowieka kształtuje tajemnicze Przeznaczenie. Leszczyński mocy tej przeciwstawił potęgę bogów, dzielących się na przeciwstawne sobie siły, wyrażające ambiwalentne wartości. Podczas gdy boskie ingerencje są w dramatach Leszczyńskiego przedstawione w sposób dość bezpośredni, o Przeznaczeniu mówi się w nich subtelnie. Jego rola aktualizuje się w formie podszeptów intuicji bohaterów.

4

„Modnej nagości brzydkie niedostatki”. Performowanie ciała w „Theatrum życia ludzkiego” Piotra Kwiatkowskiego

89%

Olechnowicz E.

Pamiętnik Literacki

|

2021

|

vol. 112

|

issue 2

23-41

PL

Artykuł jest próbą interpretacji "Theatrum życia ludzkiego", XVIII-wiecznego zbioru egzemplów jezuity Piotra Kwiatkowskiego, i reprezentowanej w nim ludzkiej cielesności. Kwiatkowski prezentuje radykalną, steatralizowaną wizję życia jako nieuchronnego dążenia do wiecznego potępienia. Świat przedstawiony nieustannie się przeobraża, ale też jawi się jako pułapka. Choć Kwiatkowski chętnie sięga po obrazowanie przywołujące naturę i jej żywioły, szczególny niepokój budzi w nim raczej kultura. Jako najgroźniejszą pułapkę – więzienie dla duszy – traktuje ludzkie ciało, nagość zaś konsekwentnie kojarzy ze śmiercią. W "Theatrum życia ludzkiego" granica między życiem a śmiercią jest krucha i przenikalna, a człowiek znajduje się w stanie ciągłego zagrożenia – przy czym tutaj niebezpieczeństwo tkwi w tym, co stanowi fundament ziemskiej tożsamości: w jego własnym ciele.

EN

The article is an attempt at interpreting "Theatrum życia ludzkiego" ("Theatre of Human Life"), an 18th century collection of exempla, didactic moral book of poems, written by a Polish Jesuit Piotr Kwiatkowski. He offers a radical vision of life, both as a theatre and as a trap. The presented world is constantly transforming and the people who inhabit it are subordinated to the inescapable drive for eternal damnation. Though Kwiatkowski eagerly employs poetic images referring to the dangers of nature and its elements, he is particularly disquieted by culture. The most dangerous trap, however, is the human body, perceived as a prison for the soul. Hence, nudity consistently evokes in the author associations with death. In "Theatre of Human Life" the boundary between life and death is fragile and penetrable, and man finds himself in a state of constant danger which lies in that which is the foundation of earthly identity—in his own body.

5

Metafizyka dziś

89%

Sobota D. R.

Stan Rzeczy

|

2022

|

issue 1(22) Powrót metafizyki

83-115

PL

Wedle wielu potwierdzających się nawzajem diagnoz, które zaczęły pojawiać się od drugiej połowy XX wieku, żyjemy obecnie w „społeczeństwie spektaklu”. To spektakl wyznacza bowiem dominujący model życia społecznego. Rozwój mediów cyfrowych dokonał daleko idącej radykalizacji tej sytuacji, nie zmieniając zasadniczo jej prawdy: wirtualizacja wszechobecnego spektaklu potęguje jego ogólną omnipotencję. Ta autocharakterystyka najnowszej epoki w dziejach świata przywołuje, ale też radykalizuje znaną skądinąd metaforę theatrum mundi. Pytanie zasadnicze artykułu brzmi następująco: jeśli rzeczywistość jest teatrem, to znaczy grą i nieprawdą, czy i jak możliwa jest dziś jeszcze metafizyka, która z założenia ma być domeną prawdy? Zwrot „metafizyka dziś” można rozumieć wszak wielorako. Jednym z jego znaczeń jest metafizyka tego, co daje (się) widzieć, to znaczy metafizyka dnia. Byłaby ona metafizyką zjawiania się i pokazywania, metafizyką fenomenalności, słowem – metafizyką fenomenologiczną. Powodem wyróżnienia przez autora podejścia fenomenologicznego jest, po pierwsze, to, że głównym tematem fenomenologii jest jawienie się i pokazywanie tego, co się jawi, a po drugie, coraz częściej powtarzane przekonanie, że to jawienie się należy badać nie czysto „teoretycznie”, lecz poprzez pełne uważności i zaangażowania, konkretne działanie, które uniemożliwia poznającemu zajmowanie li tylko biernej pozycji widza (jak było dotychczas). Poznawanie to sprawa czynienia. Dlatego to właśnie fenomenologia, rozumiana tutaj jako specyficzne działanie performatywne, wydaje się według autora najlepiej przygotowana do podjęcia metafizycznego wyzwania rzuconego przez spektakularną naturę współczesnej rzeczywistości.

EN

According to the large number of mutually confirming diagnoses that began to appear in the second half of the twentieth century, we live today in a “society of the spectacle” in which the spectacle determines the dominant model of social life. The development of digital media has radicalised this situation to a far-reaching extent, without fundamentally changing its truth. Today we are only participants in a virtual show. This self-characterisation of the latest era in world history invokes, and radicalises too, the metaphor of the theatrum mundi. The central question of the article is whether, if the world is all game and untruth, metaphysics – which is supposed to be the domain of truth – is possible (and how). Today’s metaphysics can be variously understood, including ultimately as a metaphysics of the spectacle, in other words, as a metaphysics of the day. This could be a metaphysics of appearing and showing, a metaphysics of phenomenality, of the word, or phenomenological metaphysics. The reason I have highlighted the phenomenological approach is, first, the fact that the main theme in phenomenology is the appearance of that which appears and, second, the increasingly recurrent conviction that this appearance should be examined not purely “theoretically” but through specific, fully attentive and involved action that prevents the knower from assuming merely the passive position of a spectator (as was the case before). Knowing is a question of doing. This is why I see phenomenology, understood in this context as specific performative action, as best suited for addressing the metaphysical challenge of the spectacle-based nature of contemporary reality.

6

Tajemnica życia i teatru: Teatralne widzenie świata w powieściach Kazimierza Brauna

89%

Michalczuk J.

Pamiętnik Teatralny

|

2023

|

issue 3(286)

125-143

EN

This article analyzes Kazimierz Braun’s works from 2016–2020 (Dzwon na trwogę [Alarum Bell], Płonący teatr [The Burning Theatre], Próba Apokalipsy [Apocalypse Rehearsal] and Teatr@ziemia.niebo [Theatre@earth.heaven]) as a series of theater novels with an autobiographical slant. Here, theater becomes a theme, a space for creation, a contribution to reflections on the condition of contemporary theater art, and a way of seeing the world. The image of theater in the memory of Braun the theater director is combined with a dream of theater and a vision of its desired future, which are embedded in a mythologizing memory. The central question of theater’s mission at the individual, national, and social level is accompanied by a critical reflection on present theater, which largely stems from Braun’s evaluation of the achievements of so-called “Second Theatre Reform,” of which he was a participant and chronicler. Therefore, an important point of reference in the analysis of Braun’s novels is provided by his articles and books in theater studies. The mystery of life and theater, which the author of the article has identified as the leitmotif of the novel series, concerns the close relationship between the creative world and the spiritual dimension of human existence and refers to the transformation of the real, finite, and temporal into the imaginary, spiritual, and immortal. In Braun’s essentialist view, this mystery is at the same time the essence of theater and acting. The author argues that the metatheatrical dimension of the world constructed in Braun’s novels is closely linked to the process of the author’s self-interpretation and self-creation as a scholar and practitioner.

PL

Artykuł jest analizą utworów Kazimierza Brauna z lat 2016–2020 (Dzwon na trwogę, Płonący teatr, Próba Apokalipsy i Teatr@ziemia.niebo), ujętych jako cykl ujawniających nachylenie autobiograficzne powieści teatralnych. Teatr staje się w nich tematem, przestrzenią kreacji, przyczynkiem do rozważań o kondycji współczesnej sztuki teatralnej oraz sposobem widzenia świata. Obraz teatru przechowanego w pamięci Brauna reżysera łączy się z wtopionym w mitologizującą pamięć marzeniem o teatrze i projekcją jego pożądanej przyszłości. Prymarnej kwestii misyjności teatru w wymiarze indywidualnym, narodowym i społecznym towarzyszy krytyczna refleksja o teatralnej teraźniejszości, w znacznej mierze wyrastająca z oceny dokonań Drugiej Reformy Teatru formułowanej przez jej uczestnika i kronikarza. Dlatego ważnym punktem odniesienia w analizie powieści są teatrologiczne artykuły i książki Brauna. Tajemnica życia i teatru – wydobyta przez autorkę jako lejtmotyw powieściowego cyklu – dotyczy ścisłego związku między światem kreacji a duchowym wymiarem ludzkiego istnienia i odnosi się do transformacji realnego, skończonego i doczesnego w wyobrażone, duchowe i nieśmiertelne. W esencjalistycznym ujęciu Brauna tajemnica ta jest zarazem istotą teatru i aktorstwa. Autorka stawia tezę, że wymiar metateatralny konstruowanego w powieściach Brauna świata łączy się ściśle z procesem autointerpretacji i autokreacji autora jako badacza i praktyka.

7

On the Multiplied Spectacle in Tyrtej–Za Kulisami by Cyprian Norwid

88%

Kryś M.

Studia Norwidiana

|

2020

|

vol. 38 English Version

35-53

EN

The main object of analysis in this article is the doubly understood category of theatricality, which organizes Norwid’s reflections in the dramatic diptych titled Tyrtej–Za kulisami, and to demonstrate the influence of Norwid’s experiences with theatre on the development of the category of theatricality in these dramatic works. The poet recorded his remarks about theatre in critical writings and art. This article proposes two ways of reading his plays. The first assumes that the described events are realistically motivated because they take place in the space of nineteenth-century theatres in Warsaw and other European countries. The second involves interpreting the metaphorical and parabolic senses in the diptych, with special emphasis on passages from Dedykacja.

8

W poszukiwaniu straconego Eleuzis. Szekspirowskie i indyjskie inspiracje w Wampirze Władysława Stanisława Reymonta

75%

Kucab M.

Dydaktyka Polonistyczna

|

2018

|

issue 4 (13)

60-73

EN

The article is devoted to the less-known novel entitled Vampire by Władysław Stanisław Reymont, polish Nobel Prize Winner. It brings the subject of theatrical motifs and mechanism which have been used in the novel like dramatic dialogues and monologues, theatrum mundi theme. In the view of foregoing it has been proposed patters of subordination and guilt presented in the novel should be called the vampiric situations which is an appropriate term referring to relations between characters. The Vampire, alluding to William Shakespeare’s oeuvre (The Tempest in particular) and the culture of India, is another reflection of Reymont on the subject of great life’s celebration, searching for a place of one’s own in the world, articulating dreams and necessities.

9

Ojciec twój bogiem winien być dla ciebie. Ślub Gombrowicza między Freudem a Girardem (i Szekspirem)

63%

Zalewski C.

Studia Gdańskie

|

2013

|

issue 32

57-90

PL

Artykuł jest mimetyczną interpretacją Ślubu Witolda Gombrowicza. Zastosowanie teorii René Girarda w funkcji metajęzyka pozwala na zauważenie częściowej dekonstrukcji, jakiej polski pisarz dokonuje względem koncepcji mordu pierwotnego (i buntu syna przeciwko ojcu) stworzonej przez Zygmunta Freuda. „Poprawka” Gombrowicza (zapożyczona od Szekspira) polega na prezentacji przekonania, zgodnie z którym rywalizacja (oraz jej efekt – morderstwo) jest specyficznym, naśladowczym modusem międzyludzkich relacji, a jej aspekt przedmiotowy (m.in. erotyczny) pozostaje kwestią drugorzędną.

EN

The article offers a discussion and comparative analysis of two interpretive approaches to Shakespeare’s Hamlet. Namely, Phyllis Gorfain’s approach, formulated with reference to interpretive anthropology (to a large degree inspired by Victor Turner’s anthropology of experience), and René Girard’s approach, formulated with reference to his concept of mimetic anthropology. Those two different readings of Shakespeare’s play as an expressive text (that is expressing the problems of our culture), bring also the question of how Hamlet as a reflexive text can provoke anthropological self‑consciousness, both in theory and practice. According to Gorfain, the main character’s cognitive situation proves paradigmatic above all to anthropologists’ self‑knowledge concerning maintaining the balance between experiencing and interpreting another culture, between reaching for truth about a given culture and falling into interpretive illusions. For Girard, the main character’s cognitive situation becomes first and foremost the mirror of contemporary culture, particularly with regard to the unresolved problem of violence and acting in revenge, or refraining from both. The thematic frame of the article is defined by the Shakespeare’s evocation of the theatrum mundi topos and a reflection on the functionalization of the topos in the description of culture through the prism of two anthropologies: interpretive and mimetic.

10

Walking on Water: Alternative Perspectives on Urban Networks

63%

Krenz M.

Studia komitetu przestrzennego zagospodarowania kraju PAN

|

2018

|

vol. 188

268-282

11

Świadomość teatralna Antoniego Słonimskiego zapisana w debiucie prozatorskim

63%

Warońska J.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura

|

2018

|

issue 10(2)

100-115

PL

Na podstawie powieści Teatr w więzieniu (1921) autorka opisała różne sposoby definiowania teatru. To instytucja, wypracowująca własny ceremoniał, więc przedstawienie w więzieniu zdaje się jego parodią, jedno z widowisk, obok zawodów sportowych i występów cyrkowych, ale także sposób zdefiniowania relacji międzyludzkich, gdy postacie pokazane jako wytrawni aktorzy poprzedzają ludzi interakcyjnych Witolda Gombrowicza. Słonimski zastanawia się także nad konsekwencjami zmiany hierarchii sztuk, gdy motyw theatrum mundi zostaje zastąpiony przez kinematograf. Wyświetlane obrazy, nawiązujące do jaskini Platona, zwiększają jednak poczucie alienacji jednostek. Taki świat coraz wyraźniej staje się więzieniem.

XX

Based upon the novel Teatr w więzieniu [Theatre in Prison] (1921), the author has described various methods for defining this category. This institution develops its own ceremonial. Therefore, a performance in prison appears to be a parody of it, to be one of the shows – along sports competitions and circus performances – but also a method for defining interpersonal relations, as the characters, depicted as expert actors, precede Witold Gombrowicz’s interactive people. Słonimski also ponders the consequences of the change in the hierarchy of arts, as theatrum mundi is replaced by cinematograph. However, the projected images, referencing Plato’s cave, increase the sense of alienation. It is becoming progressively more evident that such a world transforms into a prison.

12

O zwielokrotnionym spektaklu w Tyrteju-Za kulisami Cypriana Norwida

51%

Kryś M.

Studia Norwidiana

|

2020

|

vol. 38

37-57

EN

The main object of analysis in this article is the doubly understood category of theatricality that organizes Norwid’s reflection in a dramatic diptych called Tyrtej–Za kulisami. The present study study shows the influence of Norwid’s contacts with the scene on the shaping of theatricality in the examined plays. The poet recorded his theatrical experience in his critical writings and artistic pieces he conveyed it in his paintings and designs. The article presents two proposals of reading theatrical plays. The first assumes that the described events are realistically motivated because they take place in the space of the 19th century theatres of Warsaw and other European countries. The second proposal involves interpretation of metaphorical and parabolic senses inscribed in the diptych, with special emphasis on the extracts of Dedykacja.

PL

Przedmiot analizy w niniejszym artykule stanowi podwójnie rozumiana kategoria teatralności, która organizuje Norwidowską refleksję w dyptyku dramatycznym Tyrtej-Za kulisami. W tekście wskazano wpływ kontaktów Norwida ze sceną na kształtowanie teatralności w analizowanych dramatach. Swoje doświadczenia teatralne zapisywał poeta w tekstach krytycznych, utworach artystycznych, a także transponował je na obrazy i szkice. Artykuł przedstawia dwie propozycje lektury Tyrteja i Za kulisami. Pierwsza opiera się na założeniu, że przedstawione zdarzenia mają realistyczną motywację, ponieważ rozgrywają się w przestrzeniach dziewiętnastowiecznych teatrów warszawskich oraz europejskich. Druga polega na interpretacji metaforycznych i parabolicznych sensów wpisanych w dyptyk, ze szczególnym uwzględnieniem fragmentów Dedykacji.

Refine search results

Efekt zwierciadła. W poszukiwaniu widza Calderonowskiego theatrum mundi

CZŁOWIEK/ZWIERZĘ/TURYSTYKA. MIEJSCE I STATUS ZWIERZĄT W POSTTURYSTYCZNYM TEATRUM ŚWIATA

„Igrałem we śnie wokół zasadzek przeznaczenia” – o toposie theatrum mundi w dramatach Edwarda Leszczyńskiego

„Modnej nagości brzydkie niedostatki”. Performowanie ciała w „Theatrum życia ludzkiego” Piotra Kwiatkowskiego

Metafizyka dziś

Tajemnica życia i teatru: Teatralne widzenie świata w powieściach Kazimierza Brauna

On the Multiplied Spectacle in Tyrtej–Za Kulisami by Cyprian Norwid

W poszukiwaniu straconego Eleuzis. Szekspirowskie i indyjskie inspiracje w Wampirze Władysława Stanisława Reymonta

Ojciec twój bogiem winien być dla ciebie. Ślub Gombrowicza między Freudem a Girardem (i Szekspirem)

Walking on Water: Alternative Perspectives on Urban Networks

Świadomość teatralna Antoniego Słonimskiego zapisana w debiucie prozatorskim

O zwielokrotnionym spektaklu w Tyrteju-Za kulisami Cypriana Norwida