Search results

1

O развитии системы названий населенных пунктов смоленского края в XVII –XVIII веках

100%

Картавенко В.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

219-226

PL

Prowadzenie badań nad nazwami miejsc i miejscowości, ich analiza na podstawie wczesnych źródeł i porównanie z nazwami w późniejszych dokumentach pozwala określić procesy rozwoju toponimii kraju smoleńskiego i przedstawić prawidłowości tego rozwoju. Typowe dla wczesnych okresów rozwoju toponimów były konstrukcje opisowe, w których występowała nazwa przedstawianego obiektu, dane właściciela (imię/przezwisko, nazwisko) oraz nazwa obiektu wodnego, znajdującego się w pobliżu danej miejscowości. W charakterze słów-wskazówek w konstrukcjach opisowych odnoszących się do danego obiektu (wsi, pastwiska, pustkowia) mogły być używane słowa река (rzeka), ручей, ручеек (strumień, mały strumień), исток (źródło), озеро (jezioro), речка (rzeczka), колодезь и колодец (źródło) itd. Wsie, sioła, pustkowia w XVII–XVIII w. często miały podwójne nazwy. Mogły to być nazwy oficjalne i ludowe oraz stare i nowe. W późniejszych okresach, wraz z rozwojem i kształtowaniem się nowożytnego systemu toponimicznego, konstrukcje opisowe stopniowo zanikały i były zamieniane na dobrze nam znane nazwy jednowyrazowe.

EN

The study of the names of places and settlements, their analysis on the basis of earlier sources, and the comparison of those names with later documents allows for an explication of the process of development of toponyms in the region of Smolensk and a presentation of the patterns of that process. Descriptive constructions were typical of the early stages of the development of place names; including the name of the feature, information about its owner (first name, nickname, surname), and the name of water features in the vicinity of the settlement. Words such as река (river), ручей, ручеек (brook, little stream), исток (spring, source), озеро (lake), речка (little river), колодезь and колодец (spring) etc, were used in the character of word-clues in descriptive constructions given to particular features (villages, pastures, waste villages, waste places). Villages and open spaces often had two names in the 17th and 18th centuries. These may have been the official and common names, or the old and the new. In later times, along with the development and formation of a new system of toponymy, descriptive constructions began to disappear and were replaced by the well-known single-word names.

2

Toponimy ziemi halickiej w nowej interpretacji

100%

Czapla A.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2019

|

vol. 37

|

issue 2

EN

The subject of the article is a semantic and structural analysis of 10 selected toponyms of the Halych region (out of 1,224), whose origin is more or less puzzling. The names of places in the historical Halych region (currently in Ukraine, within the Ivano-Frankivsk and Tarnopol Oblasts) have not been given attention in monographs before. Some of them were listed by Stefan Hrabec, Mykhail Hudaš, Jan Zaleski and Edward Klisiewicz, Miroslav Haborak, Vasil Âacìj, Vira Kotovič and Dmitro Bučko. The comprehensive presentation of the local units of the Ruthenian lands of the Republic of Poland, including the Halych region, became the subject of research by Teresa Pluskota. Onyms analysed in the article by the mentioned authors were willingly classified as unclear names – Rydoduby, unclear or separate from anthroponyms without dictionary confirmations – Holhocze, Kluwińce, Tłumacz, or only as separate names from anthroponyms without dictionary confirmations – Jarhorów, Niewoczyn, Rukomysz, Utoropy, or as personal names with recorded uses – Kłubowce, Łokutki. The article is an attempt to clarify the aforementioned vague names and to de-anthroponymize the others, for which a credible physiographic or cultural etymology can be proposed.

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza semantyczna i strukturalna 10 wybranych toponimów ziemi halickiej (spośród 1224), których pochodzenie jest w mniejszym lub większym stopniu zagadkowe. Nazwy miejscowości historycznej ziemi halickiej (obecnie na terenie Ukrainy w obrębie województw iwanofrankowskiego oraz tarnopolskiego) nie miały wcześniej monograficznego opracowania. Niektóre z nich znalazły się w opracowaniach Stefana Hrabca, Mychajła Hudaša, Jana Zaleskiego oraz Edwarda Klisiewicza, Мyroslawa Haboraka, Wasyla Âacìja, Wiry Kotowycz i Dmytra Bučko. Całościowe ujęcie jednostek miejscowych ziem ruskich Rzeczypospolitej (w tym też ziemi halickiej) stało się przedmiotem badań Teresy Pluskoty. Analizowane w artykule jednostki przez wymienionych autorów chętnie klasyfikowano jako nazwy niejasne – Rydoduby, niejasne lub odosobowe od antroponimów bez słownikowych potwierdzeń – Hołhocze, Kluwińce, Tłumacz, bądź jedynie jako nazwy odosobowe od antroponimów bez słownikowych potwierdzeń – Jarhorów, Niewoczyn, Rukomysz, Utoropy, lub jako nazwy osobowe z odnotowanymi użyciami – Kłubowce, Łokutki. Artykuł przynosi próbę objaśnienia wymienionych nazw niejasnych oraz odantroponimizowania pozostałych, dla których można zaproponować wiarygodną etymologię fizjograficzną lub kulturową.

3

O etymologii ludowej i naukowej kilku nazw miejscowych powiatu tomaszowskiego

100%

Koper M.

Facta Simonidis

|

2008

|

issue 1

327-342

PL

W niniejszym artykule przedstawiono etymologię ludową i naukową kilku nazw miejscowych powiatu tomaszowskiego. Szczegółowej charakterystyce poddane zostały następujące toponimy: Lubycza Królewska, Korczmin; hydronimy: Huczwa, Wieprz, Tanew; oraz mikrotoponimy: Gołda i Zamczysko. Analiza semantyczno-strukturalna wykazała znaczne różnice między tzw. etymologią naiwną a badaniami stricte naukowymi.

EN

This paper discusses folk and linguistic etymology of selected toponyms in the district of Tomaszów Lubelski. In particular, the author focuses his analysis on the following place names: Lubycza Królewska, Korczmin; hydronyms: Huczwa, Wieprz, Tanew; and microtoponyms: Gołda and Zamczysko. The semantic and structural analysis of the names in question reveals considerable discrepancies between the so-called naive etymology and the linguistic etymological analyses.

4

Geographical Names of the Hutsul Region in the First Volume of the Novel “On the High Uplands” by S. Vincenz (In Light of S. Hrabec’s Research)

94%

Włoskowicz W.

Onomastica

|

2019

|

vol. 63

157-180

EN

Geographical Names of the Hutsul Region in the First Volume of the Novel “On the High Uplands” by S. Vincenz (In Light of S. Hrabec’s Research) The aim of the paper is to discuss the linguistic and onymic properties of the geographical names of the Hutsul region (Гуцульщина, Ukraine) used by Stanisław Vincenz in the first volume (“Prawda starowieku”) of his tetralogy “Na wysokiej połoninie” (“On the High Uplands”). The volume was first published in 1936. The second edition appeared in 1980 in Poland and was the one which had the greatest impact on the reception of the Vincenz’s work in the Polish readership after WW2. This is why the 1980 edition has been used as the source of analysed toponymic material. The main finding is that the analysed toponymy is of heterogeneous and (to a certain extent) hybrid nature, combining Polish, Ukrainian, and dialectal Hucul linguistic properties, which perfectly coincides with general tendency in the use of geographical names of the Hucul region in texts produced in the Polish language from the mid-19th century. The names used by Vincenz in the book written in the period 1930–1936 seem to faithfully reflect some specific characteristics of Hutsul toponymy in the 1930s (as discussed by the linguist Stefan Hrabec in his dissertation). Finally, some instances of toponyms’ declension present in “Prawda starowieku” are discussed together with some examples of (partially folk) etymologies codified by Vincenz in his work.

5

Nazwy kolorystyczne w toponimii białoruskiej, rosyjskiej i polskiej: częstotliwość, sposoby realizacji semantyki, cechy etnorelewantne

84%

Gaponenko I.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2019

|

vol. 37

|

issue 2

EN

The aim of the article was a comparative study of Belarusian, Russian and Polish toponymic units, which include a coloristic component or the internal form of which is motivated by color lexemes (colouronyms). In the article, the consideration of toponyms with color component was carried out mainly on the basis of oikonyms, hydronyms and microtoponyms. The selection of the material and the definition of etymology of geographical names had been carried out according to the authoritative Belarusian, Russian and Polish publications, as well as electronic state catalogues and registers. The scientific approaches to the study of language as a social phenomenon, generally accepted in linguistics, constitute the methodological basis of the work. Descriptive, comparative, and quantitative methods had been used in the study. The analysis revealed the degree of representation of specific colors in the national toponymy, the ways of realization of color semantics and features of color toponymic motivation have been established, the color priorities in toponymy against the background of ethnic coloristic tradition in the culture of the Belarusian, Russian and Polish peoples have been determined.

PL

Celem artykułu było porównanie białoruskich, rosyjskich i polskich jednostek toponimicznych, które zawierają komponent kolorystyczny lub formę wewnętrzną, motywowaną leksemami kolorystycznymi (koloronimy). W artykule analizowano toponimy ze składnikiem kolorystycznym głównie na podstawie ojkonimów, hydronimów i mikrotoponimów. Wybór materiału i określenie etymologii nazw geograficznych zostało przeprowadzone zgodnie z oficjalnymi publikacjami białoruskimi, rosyjskimi i polskimi oraz elektronicznymi katalogami i rejestrami państwowymi. Naukowe podejście do badania języka jako zjawiska społecznego, powszechnie akceptowane w lingwistyce, stanowi metodologiczną podstawę pracy. W badaniu wykorzystano metody opisowe, porównawcze oraz ilościowe. Analiza wykazała stopień reprezentacji poszczególnych kolorów w toponimii narodowej, sposoby realizacji semantyki kolorystycznej, a także pozwoliła ustalić cechy motywacji toponimicznej koloru oraz priorytety etniczne w toponimii na tle tradycji kolorystycznej w kulturze narodów białoruskiego, rosyjskiego i polskiego.

UK

StreszczenieW artykule poddano analizie białoruskie, rosyjskie i polskie jednostki toponimiczne, które zawierają komponent kolorystyczny lub których wewnętrzna forma motywowana jest leksemami kolorystycznymi. Ukazany został stopień reprezentatywności konkretnych barw w narodowej toponimii, wskazane sposoby realizacji semantyki kolorystycznej oraz osobliwości kolorystycznej motywacji toponimicznej. Pokazano priorytety toponimiczne w zakresie barw na tle etnicznej tradycji kolorystycznej w kulturze narodu białoruskiego, rosyjskiego i polskiego.

6

Toponomastyczna praca topografa w Austro-Węgrzech i w II Rzeczypospolitej*

84%

Włoskowicz W.

Prace Językoznawcze

|

2015

|

issue 17/3

137–154

EN

The Austro-Hungarian and interwar-Polish military survey manuals issued by K. u. k. Militärgeographisches Institut and Wojskowy Instytut Geograficzny definied the way a topographer had to conduct his toponymic work. The examined Austro-Hungarian manuals (dating 1875, 1887, 1894, and 1903) and Polish (1925, 1936, 1937) include numerous paragraphs concerning the way a topographer should collect and note toponyms on topographic survey sheets. The military purpose of the maps that were to be based on the survey had an impact on the formal properties of the toponyms collected by a topographer. The registered names had to be correct and to reflect the real toponymic usus of local people. The toponymic material collected by a topographer had an essential influence on the names placed on published maps. The main finding of the article is that the studied regulations do not impose a linguistic adaptation of local-language toponyms to the politically dominating official languages.

7

O etymologii ludowej i naukowej kilku nazw miejscowych powiatu tomaszowskiego

84%

Koper M.

Facta Simonidis

|

2008

|

vol. 1

|

issue 1

327-339

EN

This paper discusses folk and linguistic etymology of selected toponyms in the district of Tomaszów Lubelski. In particular, the author focuses his analysis on the following place names: Lubycza Królewska, Korczmin; hydronyms: Huczwa, Wieprz, Tanew; and microtoponyms: Gołda and Zamczysko. The semantic and structural analysis of the names in question reveals considerable discrepancies between the so-called naive etymology and the linguistic etymological analyses.

PL

W niniejszym artykule przedstawiono etymologię ludową i naukową kilku nazw miejscowych powiatu tomaszowskiego. Szczegółowej charakterystyce poddane zostały następujące toponimy: Lubycza Królewska, Korczmin; hydronimy: Huczwa, Wieprz, Tanew; oraz mikrotoponimy: Gołda i Zamczysko. Analiza semantyczno-strukturalna wykazała znaczne różnice między tzw. etymologią naiwną a badaniami stricte naukowymi.

8

Uwagi na temat gramatyki onomastycznej (na przykładzie wybranych toponimów obcych i polskich)

84%

Stefańczyk W. T., Jagielloński U.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2013

|

vol. 20

PL

Artykuł przedstawia prawidłowości w zakresie podstawowych kategorii fleksyjnych (tj. rodzaju, liczby i przypadka) obcych i polskich toponimów. Materiał źródłowy stanowią nazwy państw świata i ich stolic, największe miasta świata oraz największe miasta Polski. Z badań wynika, że rodzaj męski mają zasadniczo toponimy o wygłosie spółgłoskowym, rodzaj żeński – nazwy własne zakończone na -a, natomiast rodzaj nijaki – leksemy z wygłosowymi samogłoskami: -e, -i//-y, -o oraz -u. Zdecydowana większość toponimów ma postać liczby pojedynczej, jedynie niewielka ich część to formy plurale tantum, o czym decydują czynniki semantyczne, np. Stany Zjednoczone, Komory bądź historyczne, np.: Węgry, Niemcy. Toponimy rodzaju męskiego odmieniają się według paradygmatu deklinacji męskiej, przy czym nazwy obce mają w D. lp. na ogół końcówkę -u, natomiast nazwy polskie najczęściej zakończenie -a. Leksemy rodzaju żeńskiego odmieniają się według wzorca deklinacji męskiej, natomiast toponimy rodzaju nijakiego są w ponad 90% nieodmienne.

9

Toponimia białoruska w okresie Rzeczypospolitej

67%

Капылоў І.

Studia Białorutenistyczne

|

2015

|

vol. 9

EN

The article considers the ancient Belarusian proper geographical names attested in written records and maps for the period from 1569 to 1795 years. The lexical-semantic, structural-grammatical and phonetic-orthographic peculiarities of the Polish-Lithuanian Commonwealth place names and main stages of their evolution are analyzed.

PL

Artykuł jest poświęcony białoruskim własnym nazwom geograficzym, które wyekscerpowano z dokumentów urzędowych i map z lat 1569–1795. Przedmiotem analizy są właściwości leksykalno-semantyczne, strukturalno-gramatyczne oraz fonetyczno-ortograficzne toponimów w okresie Rzeczypospolitej. W artykule zwórcono także uwagę na ewolucję analizowanych jednostek toponimicznych.

RU

У артыкуле разглядаюцца старажытныя беларускія ўласныя геаграфічныя назвы, засведчаныя ў дзелавых помніках пісьменнасці і на картах у перыяд з 1569 па 1795 гады. Аналізуюцца лексіка-семантычныя, структурна-граматычныя і фанетыка-арфаграфічныя асаблівасці тапонімаў у часы Рэчы Паспалітай і асноўныя этапы іх эвалюцыі.

10

Nazwy maskujące w emigracyjnych listach Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych

67%

Jaros V.

Język Polski

|

2017

|

vol. 97

|

issue 3

76-86

PL

Przedmiotem artykułu są nazwy maskujące odnoszące się do antroponimów, socjoideonimów oraz toponimów, wyekscerpowane z korespondencji emigracyjnej Joachima Lelewela. Analizowane nazwy maskujące mają zasadniczo motywację polityczno-społeczną. Niekiedy użycia pewnych typów określeń (głównie literonimów i sylabonimów) mogą być podyktowane ekonomią językową. Tworzywem językowym utajnionych propriów są nazwy własne i pospolite. Mechanizmy nazwotwórcze obejmują relacje: nazwa – nazwa oraz nazwa – desygnat. Do najczęściej reprezentowanych nazw tajnych należą kryptonimy, a spośród nich skrótowce. Wśród zamaskowanych nazw własnych wyraźnie dominują pseudonimy, w których funkcji występują imiona, nazwiska, przezwiska, etnonimy, toponimy i apelatywy.

EN

The topic of this paper are masking names referring to anthroponyms, social ideonyms, and also toponyms excerpted from Joachim Lelewel’s emigrational correspondence. The use of the masking names being analysed is principally motivated by political and social circumstances. Sometimes, the use of certain types of terms (mainly initials and syllabonyms) may be determined by the economy of language. The language material of the concealed propria are proper and common nouns. Name‐making mechanisms include relations between a name and a name, and also a name and a designate. The secret names encountered most frequently are cryptonyms, including acronyms. Among the masked proper nouns, pseudonyms (this function is fulfilled by names, surnames, nicknames, ethnonyms, toponyms and appelatives) are clearly dominant.

11

Indywidualizmy nazewnicze Szymona Budnego (na przykładzie nowotestamentowych nazw geograficznych w Biblii nieświeskiej)

67%

Zarębski R.

|

2017

|

vol. 51

|

issue 2

41-53

EN

The article discusses the most important issues that accompany the linguistic characteristics of place-names in Simon Budny’s translation of the New Testament. The language form of a given name in a particular translation depends on two kinds of factors: extralinguistic (language source of the translation, translation strategy, attitude to the translation tradition) and intralinguistic (translocation of the name in its original form, language adaptation, translation). Many of these names have a different linguistic form than in other translations of the 16th century. It demonstrates the individual approach of the translator to the language material.

PL

-

12

Концепт ЧУЖБИНА/ЧУЖИНА в русском и украинском языке: сопоставительный анализ

51%

Юдин А. В.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2008

|

vol. 20

77-94

PL

Celem artykułu jest zainicjowanie dyskusji na temat metod analizy pojęciowej blisko spokrewnionych języków. Proponuję analizę porównawczą leksykonu aksjologicznego w języku rosyjskim i ukraińskim, na podstawie pojęć чужбина i чужина (‘obcy kraj’ lub szerzej ‘każde miejsce, które nie jest domem’). Pojęcia te odgrywają w obu kulturach pierwszorzędną rolę. W artykule autor analizuje tradycyjny ich obraz w folklorze na podstawie pieśni, wierszy religijnych, ballad, wierszy żałobnych, kolęd, przysłów, idiomów i toponimów. Porównuje definicje leksykograficzne słów чужбина/чужина od średniowiecza do chwili obecnej, utarte połączenia tych słów i ich synonimów z innymi leksemami, a także wybrane konteksty literackie ich użycia.

EN

The aim of the article is to initiate a discussion on the methods of conceptual analysis of closely related languages. It proposes a contrastive conceptual analysis of the axiological lexicon in Russian and Ukrainian, based on the example of the concepts чужбина and чужина (‘a foreign country’, or in a broader sense ‘any place which is not home’). The concepts are of primary importance for both languages and cultures. The article explores the traditional representation of чужбинa in folklore on the basis of incantations, religious poems, ballads, mourning verses, carols, proverbs, idioms and toponyms. Compared are lexicographic definitions of the lexemes чужбина/чужина in both languages, since the Middle Ages till now. Fixed word combinations with the lexemes and their synonyms, as well as selected literary contexts are also investigated.

Refine search results

O развитии системы названий населенных пунктов смоленского края в XVII –XVIII веках

Toponimy ziemi halickiej w nowej interpretacji

O etymologii ludowej i naukowej kilku nazw miejscowych powiatu tomaszowskiego

Geographical Names of the Hutsul Region in the First Volume of the Novel “On the High Uplands” by S. Vincenz (In Light of S. Hrabec’s Research)

Nazwy kolorystyczne w toponimii białoruskiej, rosyjskiej i polskiej: częstotliwość, sposoby realizacji semantyki, cechy etnorelewantne

Toponomastyczna praca topografa w Austro-Węgrzech i w II Rzeczypospolitej*

O etymologii ludowej i naukowej kilku nazw miejscowych powiatu tomaszowskiego

Uwagi na temat gramatyki onomastycznej (na przykładzie wybranych toponimów obcych i polskich)

Toponimia białoruska w okresie Rzeczypospolitej

Nazwy maskujące w emigracyjnych listach Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych

Indywidualizmy nazewnicze Szymona Budnego (na przykładzie nowotestamentowych nazw geograficznych w Biblii nieświeskiej)

Концепт ЧУЖБИНА/ЧУЖИНА в русском и украинском языке: сопоставительный анализ