Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 16

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  transcendentalizm
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Reinhard BRANDT, Immanuel Kant – Was bleibt?

100%
Brandt, R., Szyrwińska A.
ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal
|
2011
|
vol. 1
|
issue 1
143-145
2
Content available remote

SPOŁECZNA METAFORYKA CIAŁA: Co to jest estetyzacja?

100%
Rogoziecki R.
Miscellanea Anthropologica et Sociologica
|
2015
|
vol. 16(1)
74-95
PL
Wielu myślicieli związanych z tak zwanym postmodernizmem za oczywiste przyjmuje, żerzeczywistość podlega dziś procesom estetyzacji, że staje się ona osobliwie nieobowiązująca,jest bowiem kształtowana wedle wzorca dzieła sztuki. W punkcie wyjścia eseju Co tojest estetyzacja? przyjąłem pojęcie estetyzacji w rozumieniu Wolfaganga Welscha. Uznawszyjednak, że pozostawia ono wiele do życzenia, postanowiłem odnieść się do Jeana Baudrillarda.Stwierdza on, że estetyzacja rzeczywistości polega na przekształceniu jej w hiperrzecztywistość– rzeczywistość, która okazuje się bardziej rzeczywista niż rzeczywistośćsama. Jak to możliwe, by hiperrzeczywistość stała się bardziej rzeczywista niż rzeczywistośćsama? Czymże są rzeczywistość i hiperrzeczywistość? Wedle Kantowskiej Krytyki czystegorozumu realne istnienie rzeczy oznacza posiadanie przez nią określonego miejsca w czasiei przestrzeni oraz podleganie prawom przyrody, to zaś zakorzenione jest w jedności apercepcjitranscendentalnej, która intelekt wprowadza do świata zjawisk. Dziś, kiedy nowoczesnyprzemysł produkuje rzeczy na masową skalę, jedność ta stała się niemożliwa od utrzymania,ponieważ nic nie ma już swojego miejsca i czasu. Wpierw kultura wchłonęła naturę,a następnie zaczęła masowo produkować rzeczy i znaki. Niejako na marginesie procesuumasowienia masy zaczęły produkować właściwą dla siebie sztukę – sztukę masową, czyliprodukowaną na masową skalę i adresowaną do masowego odbiorcy. Charakteryzuje onazarazem model typowy dla funkcjonowania społeczeństwa masowego. Estetyzacja polegazatem na wchłonięciu realności przez masy, media masowe i masową sztukę, co skutkujeutratą obligatoryjności rzeczywistości. Nie oznacza to oczywiście, że rzeczywistość już nieistnieje, ale że pozyskuje swój sens i znaczenie ze sfery pięknego pozoru, ta zaś nie jest jużsferą zdominowaną przez sztukę wysoką, ale przez sztukę masową.
3
Content available remote

THE SOCIAL METAPHOR OF THE HUMAN BODY: What Is Aesthetization?

100%
Rogoziecki R.
Miscellanea Anthropologica et Sociologica
|
2015
|
vol. 16(1)
74-95
EN
Many scholars connected with so-called postmodernism have taken it for granted thatnowadays reality undergoes the process of aestheticization, so that reality becomes strangely unobligatory. It is reshaped in accordance with the mode of a work of art. In thepaper What is aestheticization? as a point of departure I took the concept of the aestheticizationby Wolfgang Welsh. But finding it unsatisfactory, I refer to that of Jean Baudrillard.He has assumed that aestheticization equals the transformation of reality into hyperreality– a reality that, in essence, is truer than the real itself. So now the question leads us toanother, namely that of reality. How is it possible for hyperreality to become truer thanreality itself? What was reality and what is hyperreality? What did the real existence ofthings consist of? Accordingly to Kant’s Critique of Pure Reason for a thing to exist inreality means that it has a place in time and space and is subjected to the laws of nature.These in turn are rooted in the unity of transcendental apperception that is introducedinto the world of appearances by the pure concepts of understanding. Today this unity hascollapsed because of modern industry, which produces things on a mass scale. Nothinghas its own place and everything is replaceable. So the Kantian order of nature has becomeimpossible. Nature was absorbed by culture, and then culture itself subordinated to themass production of objects. At the margin of the processes the masses came into existenceand created a proper type of art for themselves – mass art, which became typical for thefunctioning of all social reality. So aestheticization consists in the masses, mass media andmass art swallowing reality. This results in the loss of the obligatory character of reality. Ofcourse, that does not mean that reality does not exist any longer, only that it is includedand reaching its sense and meaning from the aesthetic domain of beautiful semblance,and this semblance is that of mass art.
4
Publication available in full text mode
Content available

Różne interpretacje kantowskiego transcendentalizmu

63%
Surzyn J.
IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych
|
2016
|
vol. 28/1
61-87
EN
The article is an attempt to present different interpretations of transcendentalism of Immanuel Kant. The problem of transcendentalism is placed in a historical perspective, because it seems to be the only correct way for the proper recognition of the essence of Kant's thought. The article focuses on the analysis presented in two Polish interpretations of transcendentalism, one of which has been presented by Marek Siemek, and the other by Andrzej J. Noras. Siemek's interpretation goes toward reading Kant's transcendentalism through the prism of thoughts of J. Fichte, while Andrzej J. Noras tries to understand the transcendentalism of Kant referring to its historical origins and conditions. A. J. Noras’s proposal seems to be closer to Kant’s thought as it captures the essence of transcendentalism as such and could be a sees as a way to understand the true sense of Kant's postulate of "Copernican revolution".
5
Publication available in full text mode
Content available

Individualism in the United States in the 19th Century in Terms of Sociolinguistics on the Example of Works by R. W. Emerson and H. D. Thoreau

63%
Podlecka N.
Forum Filologiczne Ateneum
|
2020
|
vol. 8
|
issue 1
273-285
PL
Indywidualizm jest dziś częścią amerykańskiej tożsamości. Ze względu na krótką historię Stanów Zjednoczonych naród amerykański musiał stworzyć własne zwyczaje i tradycje. Dlatego istnieje wiele pism filozoficznych i politycznych dotyczących cech Amerykanina i poglądów na temat idealnych wersji młodego kraju. Jakkolwiek różne mogą być te poglądy, są motywy, które wielokrotnie pojawiają się w czasie, a indywidualizm jest jednym z najpopularniejszych tematów. Niniejsze badanie dotyczy zaangażowania dwóch przedstawicieli ruchu transcendentalnego w USA, Ralpha Waldo Emersona i Henry'ego Davida Thoreau, w kształtowanie amerykańskiego etosu. Badanie opiera się na analizie eseju „Self-reliance” Emersona oraz fragmentów książki Thoreau Walden i jego eseju „Civil Disobedience”. Analizowana jest nie tylko treść tekstów, ale także dobór słownictwa i jego możliwe konsekwencje.
EN
Individualism is today a part of the American identity. Due to the short history of the U.S. the American people were in need to create their own customs and traditions. That is why there are manifold philosophical and political writings involving the characteristics of an American and views on ideal versions of the young country. However different those views may be, there are motifs that repeatedly occur over time and individualism is one of the most popular themes. This research discusses the involvement of two representatives of the Transcendental Movement in the U.S., Ralph Waldo Emerson and Henry David Thoreau, in the formation of American ethos. The study is based on the analysis of the essay "Self-Reliance" by Emerson and fragments of Thoreau's book Walden and his essay "Civil Disobedience". Not only is the substance of the texts is analysed, but also the vocabulary choices and their possible consequences.
6
Publication available in full text mode
Content available

Martin Heidegger – Filozof Bytu w Podróży po Sztukę

63%
Jasiński B.
Sztuka i Dokumentacja
|
2021
|
issue 24
33-43
EN
The aim of the dissertation is the theoretical analysis of Martin Heidegger`s philosophical work after the famous turn to radically-perceived philosophy of being (the so called "Kehre"). The author presents a completely new paradigm of doing philosophy, which Heidegger himself began with his publication. It is a paradigm outside the traditional Cartesian subject-object divisions. However, it was not continued in the tradition of modern philosophy, as it went beyond commonly understood rationalism. Another current of philosophical tradition to which my ethosophy relates is the development of modern transcendentalism, marked by such names as Descartes, Kant, Hegel, and Husserl. Descartes, as we know, posed the overriding question of modern philosophy: the relation between thought and being. By this he set the modern version of the traditional subject-object dualism and substantiated it in his system. Contemporary transcendentalism best accommodated this dichotomy, breaking it down by building up the subject sphere. This is the way Kant followed and Husserl took to its end-so it would appear-in his transcendental idealism. The essence of this philosophical program was such a buildup of the subject sphere so as to see through-as though from outside-this entire subject-object dualism. Yet this point of view of transcendental idealism by no means fully eliminates this dualism but, on the contrary, in a way cements it further. Its negation is purely declarative. Within the limits of this theoretical perspective, such an observational position is constructed which as its counter-element encompasses both the subject and the object, and more specifically the relation which links them. By the same token, this original dualism reemerges, only on a different qualitative plane, which on the one hand includes this transcendental point, and on the other has this relation linking the studied and the studying spheres. Obviously, it is possible to eliminate this level again by constructing a new, much more general, point of observation, transcendental to the earlier. This procedure may proceed ad infinitum, wit¬hout really eliminating this original dualism. In reality, such was the course of this current in modern transcendental philosophy-from Descartes, through Hegel all the way to Husserl. There is yet another answer to the central problem that Descartes posed. This is an attempt to break up this subject-object dualism from within by expanding the object sphere. The best known theoretical solutions within this current of modern philosophy are the proposals that Marx and Heidegger advanced. While the transcendental idealism of the type Husserl proposed built up the external point of view of the traditional subject-object division of philosophy, an internal point of view of this division marks the current of transcenden¬talism in which the high-watermarks were the names of Marx and Heidegger and which, in contrast to the former, could qualify as realistic. This comes about by up-valuing the object sphere. The solution Husserl proposed was, as indicated earlier, illusory. The solution Marx and Heidegger reached is real, as it reveals the rules behind the constitution of such a dual manner of thinking about the world. Both of these philosophers show this dualism as illusory. Ethosophy expands on this point of view.
7
Content available remote

Podmiot i przedmiot poznania jako efekt syntezy transcendentalnej jedności apercepcji w sformułowaniu neopragmatycznym. Stanowisko Roberta B. Brandoma

51%
Żuromski D.
Diametros
|
2013
|
issue 37
169-192
PL
Jedną z charakterystycznych tez dla klasycznego amerykańskiego pragmatyzmu (w skrócie TP) oraz współczesnego neopragmatyzmu (w skrócie TNP), w odniesieniu do zagadnienia: „Jak umysł i język odnoszą się do świata?” jest ta, że idee podmiotu i przedmiotu poznania nie mają charakteru pierwotnego i autonomicznego. Owe idee były raczej traktowane przez przedstawicieli pragmatyzmu jako efekt pewnego procesu, który w porządku pojęciowym, reprezentowanym na przykład w analizie pojęciowej, lub ontologiczno-redukcyjnym był uznawany jako bardziej podstawowy. Współcześnie jednym z najbardziej oryginalnych i szeroko dyskutowanych neopragmatystów drugiego pokolenia, któremu można zasadnie przypisać TNP, jest amerykański filozof Robert B. Brandom. Zaskakującą rzeczą w jego koncepcji jest to, że formułuje on TNP odwołując się w swojej semantyczno-pragmatycznej wykładni do interpretacji słynnej tezy Kanta o transcendentalnej jedności apercepcji. Celem artykułu jest po pierwsze przedstawienie tezy pragmatyzmu w ramach koncepcji Brandoma oraz po drugie interpretacja, zgodnie z którą istnieją podstawy, aby stanowisko Brandoma określić mianem transcendentalizmu.
EN
One of the characteristic theses of the classical American pragmatism (in short TP) and contemporary neopragmatism (in short TNP) with regard to the question: "How do the mind and language relate to the world?" is that the concepts of the subject and object of knowledge are not primitive and autonomus. Rather, these concepts were construed by the pragmatists and the neo-pragmatists as a result of a process which, in the order of philosophical explanation, reflected e.g. in conceptual analysis or ontological reduction, was considered to be more basic. Today, one of the most original and widely discussed neopragmatists, who can reasonably be recognized as belonging to TNP, is an American philosopher Robert B. Brandom. What is surprising in Brandom’s theory is that it is formulated against the background of a semantic-pragmatic interpretation of Kant's famous thesis about the transcendental unity of apperception. The purpose of this article is, firstly, to present Robert Brandom’s theory as a version of TNP and, secondly, to provide an interpretation, according to which there is a reason to describe Brandom’s neopragmatism as transcendentalism.
8
Publication available in full text mode
Content available

Heglowska krytyka transcendentalizmu

51%
Guczalska K.
Kultura i Wartości
|
2018
|
issue 26
DE
Der Artikel untersucht die Kritik der transzendentalen Philosophie bei G. W. F. Hegel und führt die Gründe für Hegels Distanzierung vom Standpunkt von I. Kant, J. G. Fichte und F. W. J. Schelling vor. Die Untersuchung nimmt Bezug auf Phänomenologie des Geistes und andere Werke von Hegel (Die Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der Philosophie, Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften). Der Verfasser setzt sich zum Ziel, das ambivalente Verhältnis Hegels zum Transzendentalismus und folglich die Gründe seiner Ablehnung zu erfassen. Im Allgemeinen besteht ein Mangel der transzendentalen Philosophie in der Infragestellung der Ansprüche des Verstandes, die Wahrheit absolut zu erkennen. Gleichzeitig bleibt der Transzendentalismus im Rahmen des Hegelschen Entwurfes der Erkenntnis und der Ontologie ein gewisser berechtigter ˗ obwohl begrenzter ˗ Moment des Denkens. Der Artikel analysiert nicht nur die Kritik des Transzendentalismus, sondern beantwortet auch die Frage: Was ist Phänomenologie? Zum Schluss wird kurz die Rezeption der Hegelschen Phänomenologie sowie ihre Bedeutung im Kontext des gesamten Systems des Philosophen geschildert.
EN
Examined in this article is  G.W.F. Hegel’s criticism of transcendental philosophy as well as reasons for dissociating himself from I. Kant, J. G. Fichte and F.W.J. Schelling on that matter. The study is based on Hegel’s Phenomenology of Spirit, and his two other works (The Difference Between Fichte's and Schelling's Systems of Philosophy, and Encyclopedia of the Philosophical Sciences). The main idea of this article is to grasp Hegel’s ambivalent attitude towards transcendentalism, and ultimately the reasons for its rejection. Generally, the main drawback of transcendental philosophy boils down to questioning the mind's claims towards uncovering absolute truth. Yet at the same time, transcendentalism remains an eligible though limited thinking lapse within Hegel's conception of cognition and ontology. Aside from examining the criticism of transcendentalism, this article spells out what phenomenology is. Finally, it reviews in brief the reception of Hegel's phenomenology and its significance in the philosopher's output.  
PL
Artykuł poddaje analizie krytykę filozofii transcendentalnej, której podjął się G.W.F. Hegel i przedstawia powody dystansowania się Hegla od stanowiska I. Kanta, J. G. Fichtego oraz F.W.J. Schellinga. Analiza ma za podstawę Fenomenologię ducha oraz inne dzieła Hegla (O różnicy między systemami filozoficznymi Fichtego i Schellinga, Encyklopedia Nauk Filozoficznych). Główny cel opracowania leży w uchwyceniu ambiwalentnego stosunku Hegla do transcendentalizmu, a ostatecznie przyczyn jego odrzucenia. Ogólnie rzecz biorąc, mankamentem filozofii transcendentalnej jest zakwestionowanie roszczeń rozumu do absolutnego poznania prawdy. Jednocześnie, w ramach Heglowskiej koncepcji poznania oraz ontologii, transcendentalizm pozostaje pewnym uprawnionym – choć ograniczonym – momentem myślenia. Artykuł analizuje nie tylko krytykę transcendentalizmu, lecz odpowiada też na pytanie: czym jest fenomenologia? Na zakończenie, omówiona została krótko recepcja fenomenologii Hegla oraz jej znaczenie w kontekście całego systemu filozofa.
9
Publication available in full text mode
Content available

Philosophy as therapy and grammar: Some remarks on P.F. Strawson’s meta-philosophical position

51%
Leszczyński D., Leszczyński D.
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
|
2019
|
issue 4
10
Publication available in full text mode
Content available

Miejsce krytycznej filozofii Immanuela Kanta i neokantyzmu Hermanna Cohena w refleksji Stanisława Leopolda Brzozowskiego

51%
Musioł A. A.
Folia Philosophica
|
2018
|
vol. 40
EN
In the article, I want to describe the place of Immanuel Kant and Hermann Cohen’s Neo-Kantianism in the thought of Stanisław L. Brzozowski philosophy. So the critical image of philosophy is showing the project of Kant, so the concept of Cohen is - how Brzozowski thinks - with an expression of truly independent reflection. In the system of Cohen, author Legenda Młodej Polski…, a tendency to intellectual initiative free from positivist and modernist restrictions notices. How the history of philosophy is showing, both favored German classics of transcendental method, freedoms treat the criticism as a contemporary concept and innovative original thought. Meanwhile, for Brzozowski, criticism is an opportunity for including the philosophy of Kant into the form of the summons to the creative bravery, and it all at the same time is also Marburg doctrine, in accordance which is an existence missing apart from becoming eternal and ceaseless (eternal fieri).
PL
W artykule dokonuję próby wskazania miejsca jakie w filozofii Stanisława L. Brzozowskiego zajmuje myśl Immanuela Kanta oraz neokantowski system Hermanna Cohena. O ile krytyczny obraz filozofii przedstawia, wedle polskiego myśliciela, projekt Kanta, o tyle koncepcja Cohena jest wyrazem w pełni samodzielnej i niezależnej refleksji. W systemie Cohena, autor Legendy Młodej Polski. Studiów o strukturze duszy kulturalnej, dostrzega skłonność do intelektualnej inicjatywy wolnej od pozytywistyczno-modernistycznych ograniczeń. Jak pokazuje historia filozofii, obydwaj wyróżnieni niemieccy klasycy metody transcendentalnej, traktują krytycyzm jako współczesną koncepcję wolności i odkrywczej, nieszablonowej myśli. Tymczasem dla Brzozowskiego krytycyzm jest sposobnością do ujęcia filozofii Kanta w formę wezwania do twórczego męstwa, a zarazem jest także marburskim postulatem, w myśl którego nie ma bytu poza wiecznym i nieustannym stawaniem się.
11
Publication available in full text mode
Content available

Sanc Iti CIty or Commodity ? Nature as interpreted by American counterculture

45%
Dorobek A.
Społeczeństwo. Edukacja. Język
|
2016
|
vol. 4
9 - 19
EN
At first, earlier ideas of the relationship between man and nature within the American culture are concisely restated: above all, the transcendentalist view upon this relationship, expressed by Emerson and Thoreau, and then basically questioned from the perspective of existential alienation or cognitive skepticism (Poe, Dickinson, Crane). Then, American counterculture, in the literary/artistic sense represented by the Beats and later by the Hippies, is presented, both in its unfortunate attempt at returning to Emerson’s concept of divine harmony between man and nature and in its literary/artistic representatives being alienated in the “disenchanted world” of the mid-20th century America (see at least by Kerouac’s Big Sur or Easy Rider, a classic film of the Hippie era). Eventually, an analogy is suggested between Kerouac and his Polish acolyte, Edward Stachura (chronologically belonging to the Hippie generation), who showed in his writings hypersensitive individuals, fatally alienated both from nature and humanity – which, ultimately, was hardly the case with the Beats or their Hippie followers.
PL
Na początku dokonano skrótowej rekapitulacji historycznych poglądów na temat natury w literaturze i kulturze USA, ze szczególnym naciskiem na poglądy transcendentalistów amerykańskich (Emerson, Thoreau), później zakwestionowane z perspektywy, romantycznego dekadentyzmu, naturalizmu czy też egzystencjalizmu i właściwego mu sceptycyzmu poznawczego (Poe, Dickinson, Crane). W części zasadniczej ukazano amerykańską kontrkulturę XX wieku – w sensie artystycznym i literackim reprezentowaną najpierw przez beatników, a później przez hipisów – niezdolną do powrotu do Emersonowskiej koncepcji boskiej harmonii między człowiekiem i naturą oraz dramatycznie wyalienowaną w “odczarowanym świecie” cywilizacji amerykańskiej połowy XX wieku (patrz powieść Kerouaca Big Sur albo Easy Rider, sztandarowy film epoki hipisowskiej), Pod koniec zarysowano analogię między Kerouacem a jego polskim wyznawcą Edwardem Stachurą, należącym raczej do pokolenia hipisowskiego – akcentując zarazem wymowne różnice między nimi.
12
Publication available in full text mode
Content available

Fenomenologia wartości estetycznych w Analysis of Knowledge and Valuation Clarence’a Irvinga Lewisa

45%
Rogoziecki R.
Kultura i Wartości
|
2016
|
issue 20
DE
Der Artikel legt die Theorie der ästhetischen Werte von C. I. Lewis in ihrer Beziehung zur Ästhetik von I. Kant dar. Ich zeige grundsätzliche Wechselbeziehungen zwischen dem konzeptuellen Pragmatismus und dem Transzendentalismus von Kant. Die Basisthese ist die Feststellung, dass die Theorie der ästhetischen Werte von Lewis eine Anpassung der grundsätzlichen Voraussetzungen der Kantischen Ästhetik an die Erfordernisse des konzeptuellen Pragmatismus bildet. Der Artikel umfasst: 1) eine allgemeine Einführung in die Axiologie von Lewis mit Hervorhebung der Rolle des pragmatischen A-Priori in seinem Gedanken, 2) die Charakteristik und Klassifizierung der Werte mit der Akzentuierung der Eigenart der ästhetischen Werte in Lewis’ Theorie der Werte, 3) die Charakteristik der ästhetischen Erfahrung - hier wird der Akzent auf ihren besonderen Präsentationscharakter gelegt, 4) die Betrachtung der ästhetischen Kriterien nach Lewis, 5) die Gegenüberstellung der Theorie der ästhetischen Werte von Lewis mit der Ästhetik von Kant.
EN
The text is a presentation of the theory of aesthetic values by Clarence Irving Lewis’ in relation to I. Kant’s aesthetics. Its main contention that the Lewisian theory of the aesthetic is an attempt of adaptation and interpretation of the basic assumptions of Kantian aesthetics in the light of the requirements of conceptual pragmatism. The essay involves: (1) the general introduction to the axiology of C. I. Lewis with accentuation of the role of pragmatic a priori in his thought; (2) characteristics and classification of values, with emphasis on the specificity of aesthetic values in Lewisian theory of values; (3) characteristics of aesthetic values as they are presented in AKV – here the accent is put on its particularly presentational character, (4) consideration of the criteria of aestheticity in Lewisian axiology, (5) juxtaposition of Lewis’ theory of values with Kantian aesthetics. 
PL
Artykuł prezentuje teorię wartości estetycznych C. I. Lewisa w jej relacji do estetyki I. Kanta. Wskazuję podstawowe zależności między konceptualnym pragmatyzmem a transcendentalizmem Kanta. Bazową tezą jest stwierdzenie, że teoria wartości estetycznych Lewisa stanowi przystosowanie podstawowych założeń estetyki Kanta do wymogów pragmatyzmu konceptualnego. Artykuł obejmuje: (1) ogólne wprowadzenie do aksjologii Lewisa, z podkreśleniem roli a priori pragmatycznego w myśli Lewisa, (2) charakterystykę i klasyfikację wartości, z zaakcentowaniem specyfiki wartości estetycznych w Lewisowskiej teorii wartości, (3) charakterystykę doświadczenia estetycznego – tu akcent pada na jego szczególnie prezentacjonistyczny charakter, (4) rozważenie kryteriów estetyczności wedle Lewisa, (5) zestawienie teorii wartości estetycznych Lewisa z estetyką Kanta.     
13
Content available remote

Critique of Pure Unconsciousness: Some Remarks on the Impact of Kant’s Philosophy on Gilles Deleuze’s and Félix Guattari’s Anti-Oedipus

45%
Tercz J.
Praktyka Teoretyczna
|
2018
|
vol. 28
|
issue 2
235-257
PL
Wbrew popularnym interpretacjom filozofii Deleuze’a jako odmiany postmodernizmu, poststrukturalizmu bądź nietzscheanizmu w artykule przedstawione zostaną jej głębokie korzenie pochodzące z idealizmu transcendentalnego Immanuela Kanta. Postawiona zostaje teza, iż to właśnie Kant stanowił podstawowe źródło filozoficznych schematów inspirujących Deleuze’a zarówno we wczesnym okresie jego twórczości (wyrażonym przede wszystkim w Różnicy i powtórzeniu, 1968), jak i późnym, zapoczątkowanym wraz z Félixem Guattarim przez pierwszy tom Kapitalizmu i schizofrenii, czyli Anty-Edypa (1972). Kontekstowa analiza tego ostatniego stanowi główną część artykułu. W Anty-Edypie Deleuze i Guattari proponują koncepcję pragnienia (nieświadomości) jako siły konstytuującej podmiotowość nomadyczną, otwartą na inność, kreatywną i czerpiącą siłę z różnorodności społecznej. Zauważają jednak, że pragnienie cechuje skłonność do poddawania się wewnętrznym iluzjom i w efekcie blokowania własnych, rewolucyjnych i twórczych możliwości. Właśnie dlatego, twierdzą Deleuze i Guattari, konieczne jest przeprowadzenie krytyki czystej nieświadomości, mającej ujawnić te złudzenia i być może uwolnić nas od nich.
EN
In spite of popular interpretation of Gilles Deleuze’s philosophy as a kind of postmodernism, poststructuralism or Nietzscheanism, this paper reveals its deep rooting in the transcendental idealism of Immanuel Kant. According to the main thesis, it was Kant who delivered the primary source of philosophical schemes that inspired both the early (expressed mainly in Difference and Repetition, 1986), and late period of Deleuze’s work, starting with the first volume of Capitalism and Schizophrenia called Anti-Oedipus, written in collaboration with Félix Guattari (1972). The main part of the essay contains contextual analysis of the latter. In Anti-Oedipus Deleuze and Guattari propose the concept of desire (unconscious) as a power capable of constituting nomadic subjectivity, characterized by the openness to difference, creativity, and drawing strength from social diversity. However, they note that a desire is characterized by a tendency to undergo internal illusions and, as a result, to block its own revolutionary and creative possibilities. That is why, say Deleuze and Guattari, it is necessary to carry on the critique of pure unconsciousness, whose aim is to reveal these illusions and perhaps to free us from them
14
Publication available in full text mode
Content available

Roberta Spaemanna próba przywrócenia myślenia teleologicznego we współczesnej filozofii

38%
Biesaga T.
Logos i Ethos
|
2020
|
vol. 55
|
issue 2
41-62
EN
The paper is reconstructing the process of elimination of teleology in philosophical thinking. It shows theoretical source of this process and its catastrophic practical effects. In the end of Middle Ages, St. Thomas’ genies synthesis of Aristotle’s teleology of being with Christian teaching of creation of the world, was contested by nominalists theologian. This process of destruction was continued by modern and contemporary philosophy. Today is easy to see the theoretical contradiction in this thinking and practical disastrous effects on natural and human environment. The restoring of teleological thinking in philosophy, give us possibility to define boundary line, measure, criterions and norms for human activity, to take proper care for nature, for living creatures and for human being himself.
PL
Artykuł rekonstruuje dzieje likwidacji teleologii bytu w myśleniu filozoficznym. Wskazuje na teoretyczne źródła tego procesu oraz na jego katastrofalne skutki praktyczne. Już pod koniec średniowiecza św. Tomasza genialna synteza teleologii Arystotelesa z chrześcijańską nauką o stworzeniu została zakwestionowana przez teologów nominalistów. Dzieło destrukcji kontynuowała filozofia nowożytna i współczesna. Dziś bez większego trudu można zauważyć, że proces ten teoretycznie prowadzi do samolikwidacji tego myślenia, a praktycznie do katastrofalnych skutków niszczących przyrodę i cielesność człowieka. Przywrócenie myślenia teleologicznego w filozofii pozwala określić granicę, miarę, kryteria i normy aktywności człowieka względem przyrody oraz względem istot żywych i względem niego samego.
15
Publication available in full text mode
Content available

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią

38%
Dębowski J.
Filozofia i Nauka
|
2018
|
vol. 6
16
Content available remote

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią

32%
Dębowski J.
Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
|
2018
|
vol. 6
231-249
PL
W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości — prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony — sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego.
EN
In the article I analytically reconstruct Zdzisław Cackowski’s basic ways of the understanding character of philosophy and science. I emphasize that according to Cackowski philosophy is a science (a nomothetic one) but simultaneously it is the most general science. Philosophy, like other sciences, satisfies conditions and criteria of being science. Besides its cognitive function, philosophy, like other sciences, plays practical functions; especially it is a basis of worldviews and ideologies. According to Cackowski, the specific character of philosophy arises from its universalistic aspirations and consists in a very high level of generality of discovered principles; those principles refer to the objective reality and knowledge on it. The specificity of philosophy also consists in—according to Cackowski—revealing the nature of qualitative jumps between basic segments of the real world, e.g. between quantum objects and macroscopic ones, between non-organic and organic nature; between neuronal processes and mind process etc. However, tending to not break the link between philosophy and reality, Cackowski grounds philosophical synthesis in scientific discoveries, results, and scientific praxis. Cackowski’s way of understanding of philosophy is, on the one hand, close to positivistic, scientific and Marxist concepts of philosophy, and on the other hand, it is opposite to the phenomenological concept of philosophy. Cackowski’s reservations and objections to the phenomenological project of philosophical investigations appear continuously in his works (they change only slightly in the course of time), and they refer to: (1) the scope and the meaning of the autonomy of sciences, (2) the rule of assumptionless standpoint (regardless of the level of its radicalism), (3) Husserl’s “rule of the all rules” as a basic methodological principle, (4) the phenomenological concept of direct experience, (5) the possibility and the range of eidetic knowledge, (6) the idea of transcendentalism and the concept of pure consciousness, (7) the essential fundamental position, motivated by Descartes’s ideas and irrational longing to discover the metaphysical and epistemological absolute.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.