Search results

1

Problemy z wdrażaniem reformy trydenckiej w biskupstwie wileńskim w XVI wieku

100%

Pawlikowska-Butterwick W.

Rocznik Lituanistyczny

|

2015

|

vol. 1

EN

The text concerns the problem of the implementation of the reforms of the Council of Trent in the Grand Duchy of Lithuania, mainly in the case of the diocese of Vilna (Vilnius, Wilno). On the basis of sources originating from the cathedral chapter (now preserved in the Wróblewski Library of the Lithuanian Academy of Sciences) and transcripts (preserved in the Czartoryski Library in Kraków) the question has been addressed of the resistance among the clergy – nominally associated with Vilna Cathedral – to the implementation of the Tridentine reforms. The existence of the phenomenon is attested indirectly by examples of breaches of discipline by clergymen, including problems of drunkenness and relations with women. Among the factors contributing to the resistance of the chapter to the Tridentine reforms we can count the plural tenure of benefices. The effects on parish life of the accumulation of benefices can be discovered from the records of visitations. The problem of non-residence can be considered one of the main factors which led to group disintegration, and also to the changing roles and social functions of clergymen.

PL

Tekst dotyczy problemu realizacji reform Soboru Trydenckiego w Wielkim Księstwie Litewskim głownie na przykładzie diecezji wileńskiej. W oparciu o źródła o proweniencji kapitulnej (dziś przechowywane w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie) oraz wypisy z nich (przechowywane w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie) podjęta została próba udzielenia odpowiedzi na pytanie o przejaw oporu duchowieństwa – nominalnie związanego z kościołem katedralnym w Wilnie – wobec wdrażanych reform trydenckich. O istnieniu zjawiska pośrednio świadczą przykłady dotyczące łamania dyscypliny duchowieństwa, problemy pijaństwa kleru czy życia duchownych z kobietami. Zaś do czynników wskazujących na problemy kapituły wobec reformy trydenckiej zaliczyć można kumulację beneficjów. O tym, jak kumulacja beneficjów przekładała się na życie parafii, dowiadujemy się choćby z przeprowadzanych wizytacji. Natomiast brak rezydencji przy kościele zaliczyć można do jednej z głównych przyczyn prowadzących do pogłębiania się zjawiska dezintegracji grup, w tym także do zmiany roli i społecznych funkcji duchownych.

2

O zapomnianej dwujęzycznej łacińsko-polskiej edycji Donata z 1595 roku

100%

Decyk-Zięba W.

Poradnik Językowy

|

2023

|

vol. 806

|

issue 7

87-96

EN

The knowledge of the development of the Polish grammatical terminology in the 16th c. was founded on the published descriptions of the 1583 edition of Aelii Donati Vetustissimi grammatici elementa una cum traductione Polonica and the 1542 edition of Regulae grammaticales… by Andrzej Glaber. The copy of the bilingual Latin–Polish edition of Donat’s grammar book of 1595 owned by Erfurt Library, recorded in WorldCat, not only changes the historical view of the history of the Polish grammatical terminology (the publication is 54 years older than the already known edition of 1649) but also contributes a new quality to the knowledge of the reception of Donat’s grammar book in Poland.

PL

Podstawę wiedzy o kształtowaniu polskiej terminologii gramatycznej w XVI w. stanowiły opublikowane opisy wydania Aelii Donati Vetustissimi grammatici elementa una cum traductione Polonica z 1583 r. i Regulae grammaticales…. Andrzeja Glabera z 1542 r. Odnotowany w WorldCat egzemplarz dwujęzycznego łacińsko-polskiego wydania gramatyki Donata z roku 1595, będący własnością Biblioteki Erfurckiej, zmienia zarówno perspektywę historyczną dziejów polskiej terminologii gramatycznej, publikacja jest starsza o 54 lata od znanego wydania z 1649 r., ale też wnosi nową jakość do wiedzy o recepcji gramatyki Donata w Polsce.

3

Kariery polityczne i kościelne biskupów Wojciecha i Jerzego Radziłłów- Koryfeuszów początku i końca XVI wieku - zarys problemu

80%

Pawlikowska-Butterwick W.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2017

|

vol. 127

4-20

PL

We wczesnonowożytnej Koronie Polskiej i Wielkim Księstwie Litewskim biskupi-senatorowie byli nie tylko najważniejszymi urzędnikami w diecezji, ale także należeli do ścisłej elity politycznej, dlatego analiza ich karier powinna w równym stopniu uwzględniać obie sfery działalności. W artykule została podjęta próba wskazania czynników, które doprowadziły dwóch członków rodziny Radziwiłłów Wojciecha († 1519) i Jerzego († 1600) do biskupich mitr Wilna, a w przypadku Jerzego, także do kardynalskiego kapelusza i do Krakowa. Choć decydującym elementem ich kariery zdaje się być ich status społeczny (obaj należeli do jednej z największych i najpotężniejszych rodzin magnackich Wielkiego Księstwa Litewskiego), to wydaje się, ze bez wykształcenia, oraz osobistych zalet i talentów nie udałoby się im tak wiele osiągnąć w dziele reformy kościoła. Artykuł kończy się refleksją nad prawnymi i duszpasterskimi owocami ich pracy przekraczającymi granice kościelne i polityczne.

EN

In the early modern Crown of Poland and the Great Duchy of Lithuania, the bishops-senators not only were the most important diocese officials but also belonged to the narrow political elite. That is why the analysis of their careers should take into consideration both these spheres. The article aims at pointing to factors which led two members of the Radziwiłł family – Wojciech († 1519) and Jerzy († 1600) to Cracow and galeri. Although the decisive element of their careers seems to be their social status (both belonged to one of the greatest and most powerful aristocratic family of the Great Duchy of Lithuania), it seems that without education and personal virtues and talents they would not have been able to achieve so much in the sphere of church reform. The article ends with reflection on legal and ministerial fruit of their work, reaching beyond ecclesiastical and political boundaries.

4

Parafia Targoszyce- Mierzęcice do schyłku XVIII wieku ( w ówczesnej diecezji krakowskiej)

80%

Cichoń K.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2015

|

vol. 124

57-103

PL

Tematem artykułu jest wiejska parafia Targoszyce-Mierzęcice, położona w ziemi siewierskiej, wówczas w diecezji krakowskiej, której początków można upatrywać w XIV stuleciu. W świetle analizy dostępnych przekazów podjęto próbę ustalenia czasu powołania parafii oraz scharakteryzowano wątek początków wsi, od których nazw określano parafię. Omówiono także wszelkie kwestie związane z obszarem i wskazaniem osad należących do parafii. Przedstawiono również temat zamieszkującej w jej obrębie ludności, nie pomijając , administracji i kwestii utrzymania lokalnego kościoła. Skoncentrowano się przy tym na odtworzeniu majątku należącego do miejscowego kościoła, że szczególnym wyeksponowaniem obiektów sakralnych i miejsc temu podobnych. Wydarzenia z początku XVI w. we wsi Targoszyce pogrążyły ją, czego następstwem był upadek rangi parafii i jej reorganizacja, widoczna chociażby w przeniesieniu siedziby parafii do Mierzęcice. Dopiero u schyłku XVIII w., staraniem miejscowego administratora zapoczątkowano próbę odbudowy wsi Targoszyce, zapoczątkowanej budową plebanii w pobliżu kościoła w tejże miejscowości.

EN

This articles touches upon a parish church in Targoszyce-Mięrzecice, a village situated in the region of Siewierszczyzna (Severia), which in XVIII lay within the Archdiocese of Kraków (Cracow). Its beginnings supposedly date back to 14th centu-ry. In the course of analysis of accessible records an attempt was made to determine the date on which the parish church was erected. Furthermore, the article aimed at portraying the villages situated within its scope. Apart from that, the community living under ecclesiastical care of this parish was described, including the administra-tor and the issue of parish’s financial maintenance. Particular attention was paid to determining the asset size (mainly consisting of sacred buildings and architecture of the kind) belonging to the local church. Events which occurred at the outset of 16th century in Targoszyce brought about its ruin. What followed was a huge drop in parish’s value, as well as certain reorganization measures put into effect inter alias by transferring its site to Mierzęcice. It was only at the close of 18th century that owing to the initiative of the local administrator steps were taken to rebuild Targoszyce, the first measure being the construction of a new parish house in the village.

5

Wolność warunkowana cnotą: moralne podstawy wspólnotowego ładu politycznego w dawnej Rzeczypospolitej

71%

Pietrzyk-Reeves D.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2017

|

vol. 26

|

issue 2

91-102

EN

In the sixteenth century the three terms “law”, “liberty” and “respublica” became intertwined in a broader conception of a well-ordered political community, civitas libera, which was seen as the only guarantee of liberty and the public good. For the authors who belong to the tradition of classical republicanism, one of the central questions concerned the nature of the conditions that need to be fulfilled in order to meet the requirements of civil liberty and political obligation. Unlike modern political philosophers who have introduced the language of rights, they understood civil freedom as being one of the benefits derived from living under a well-ordered government – res publica for the attainment of which virtue was of crucial importance. This article focuses on the Polish republican discourse of the sixteenth century that was preoccupied with these questions.

Refine search results

2 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Poradnik Językowy

1 Rocznik Lituanistyczny

1 Łódzkie Studia Teologiczne

1 2023

2 2017

2 2015

2 Pawlikowska-Butterwick W.

1 Cichoń K.

1 Decyk-Zięba W.

1 Pietrzyk-Reeves D.

Problemy z wdrażaniem reformy trydenckiej w biskupstwie wileńskim w XVI wieku

O zapomnianej dwujęzycznej łacińsko-polskiej edycji Donata z 1595 roku

Kariery polityczne i kościelne biskupów Wojciecha i Jerzego Radziłłów- Koryfeuszów początku i końca XVI wieku - zarys problemu

Parafia Targoszyce- Mierzęcice do schyłku XVIII wieku ( w ówczesnej diecezji krakowskiej)

Wolność warunkowana cnotą: moralne podstawy wspólnotowego ładu politycznego w dawnej Rzeczypospolitej