Przemiany religijności, opisywane zarówno z perspektywy teoretycznej, jak i w literaturze bazującej na wynikach badań empirycznych, znacznie trudniej uchwycić za pomocą sondażu. Być może statystyki – z natury konserwatywne – nie są w stanie zobrazować przemian, którym przypuszczalnie ulegają znaczenia pojęć zawartych w pytaniach kwestionariuszowych. Metoda wywiadów kognitywnych, rozwijana od lat osiemdziesiątych XX w. w celu testowania ankiet, służy identyfikowaniu potencjalnych źródeł błędów w odpowiedziach badanych i podnoszeniu trafności oraz przejrzystości narzędzi (Willis 1999; Collins 2003; Drennan 2003; Tourangeau 1984). Jest także wykorzystywana do badania problemów związanych z brzmieniem pytań w istniejących kwestionariuszach. Użycie wywiadów kognitywnych prowadzi do poznania sposobu rozumienia i interpretowania pytań ankietowych przez respondentów oraz sposobu dochodzenia do udzielanych odpowiedzi. Referat, bazujący na wynikach badań empirycznych, prowadzonych przez autorkę metodą wywiadów kognitywnych, prezentuje zróżnicowanie religijne Polaków w obrębie wyłanianych przez sondaże grup. Odkrywa rozumienie pojęć używanych w pytaniach kwestionariuszowych dotyczących religijności z WVS, sondaży CBOS czy ISKK, sposobu dochodzenia do odpowiedzi przez badanych oraz porusza konsekwencje, jakie niesie to dla interpretacji przemian religijności w Polsce.
Tradycje polskich badań naukowych nad pilotażem związane są głównie z „łódzką szkołą metodologiczną” i sięgają lat 70. oraz 80. ubiegłego wieku. Obecnie zainteresowanie problematyką testowania i oceny narzędzi badawczych obserwuje się przede wszystkim na gruncie amerykańskim. Artykuł prezentuje dokonania w tej dziedzinie i przedstawia najważniejsze terenowe metody badań pilotażowych. Charakterystyka każdej z metod zawiera omówienie procedur badawczych, z uwzględnieniem sposobu doboru próby i opracowania materiałów, a także uwagi dotyczące praktycznych możliwości ich wykorzystania w terenie. Autorka dokonuje analizy wykorzystywanych w poszczególnych metodach źródeł informacji, omawia problemy dotyczące symulowania w pilotażu warunków charakterystycznych dla wywiadu właściwego oraz dokonuje podsumowania przedstawionych metod pod kątem stopnia, w jakim realizują cele postawione przed badaniami pilotażowymi.
W artykule, na podstawie analizy przypadku z praktyki, przedstawiono najważniejsze aspekty prowadzenia rozmów podczas czynności operacyjno-rozpoznawczych. Wywiad operacyjny został przeprowadzony ze sprawcą zabójstwa 18-letniej licealistki podczas wykonywanych czynności służbowych. Autorzy wskazali na najważniejsze elementy rozmowy niezbędne do rzetelnego jej przeprowadzenia w praktyce, z uwzględnieniem barier i przeszkód, które w rzeczywistości mogą się pojawić. Zaletą tej rzadko spotykanej publikacji jest to, że wykorzystano autentyczny przebieg rozmowy operacyjnej w celu podzielenia się doświadczeniem autorów zarówno z młodymi, jak i doświadczonymi funkcjonariuszami oraz prokuratorami. Podczas rozmowy wykorzystano najnowsze osiągnięcia praktyczne oraz naukowe w tej dziedzinie, włącznie z przystosowaniem taktyki i technik przesłuchań metodą FBI do warunków i mentalności przede wszystkim polskich sprawców najgroźniejszych no i najtrudniejszych do wykrycia przestępstw. Na temat prowadzenia rozmów napisano już bardzo wiele opracowań naukowych (w tym praktycznych), jednak w dalszym ciągu ta problematyka wymaga ciągłego uzupełniania o nowe doświadczenia i przykłady wynikające z tysięcy nowych przeprowadzonych rozmów. Autorzy nie chcąc powtarzać treści, które zostały dotychczas przedstawione m.in. w monografii J. Kudła, P. Kosmaty („Ryzyko w czynnościach operacyjno–rozpoznawczych Policji — Aspekty kryminalistyczne i prawnodowodowe”), postanowili odnieść się konstruktywnie do wybranych zagadnień prowadzenia przesłuchań, przygotowanych przez funkcjonariuszy służb amerykańskich. Pomysł ten polega na odniesieniu się do tej części taktyki i technik, które w szczególności należy wykorzystać podczas prowadzenia rozmów w trakcie wykonywania czynności operacyjno–rozpoznawczych. Będą one bowiem służyły wyjaśnieniu określonych okoliczności zdarzenia, uzyskaniu informacji, a także przeprowadzeniu rozmów werbunkowych. Czynnikiem decydującym o zajęciu przez autorów określonych stanowisk, które podczas prowadzonych rozmów zawsze można i należy modernizować, jest ich doświadczenie wynikające z wielu rozmów, wywiadów operacyjnych przeprowadzonych z różnymi kategoriami sprawców przestępstw oraz osobami udzielającymi Policji pomocy (w tym rozmów werbunkowych). Zatem artykuł ten ma charakter praktyczny, pozwalający jeszcze lepiej przygotować się i przeprowadzić wywiad operacyjny podczas czynności operacyjno–rozpoznawczych. Autorzy podkreślają, że żadna z tez przedstawionych przez naukowców i funkcjonariuszy amerykańskich służb we wspomnianych materiałach, nie została w niniejszym artykule podważona. Problematykę odpowiednio dostosowano do przykładów z praktyki zawodowej autorów, a w wielu przypadkach do warunków, mentalności i rzeczywistości w RP. Wskazano też na inne wybrane rozwiązania prowadzenia rozmów, stosowane w FBI, które czytelnik powinien dostosować do własnych potrzeb, w zakresie wykonywanych w służbie wywiadów operacyjnych. Używane w treści zamiennie pojęcia — wywiad operacyjny, rozmowa operacyjna, rozmowa werbunkowa — pozwalają na stosowanie ww. rozwiązań we wszystkich rodzajach prowadzonych rozmów. Zatem nie powtarzano standardowych zasad i reguł z zakresu komunikacji społecznej, która funkcjonariuszom wszystkich służb jest, co do zasady, znana.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.