Search results

1

Lumière naturelle jako common sense w ujęciu Błażeja Pascala

100%

Janeczek S.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2015

|

vol. 27/t.t.

41-56

EN

This paper depicts one of the essential elements in the tradition of European philosophy, namely a belief in the commonsensical endowment of the human mind. This position founds the non-evidential beliefs with regard to fundamental questions in theoretical knowledge and in human action. In particular, it combines the approach typical of the Scottish common sense philosophy with the philosophy of Blaise Pascal. In each case it shows the integral character of human knowledge, transcending the set of truths accessible in the knowledge based on discourse (raison). It pinpoints the role Pascal attributed to intuition defined in the categories of sentir or even instinct, working on such categories as esprit de finesse, identified with sens droit or esprit de justesse, categories essential in relation to the knowledge of principes. At the same time thus understood endowment of the human mind (lumière naturelle) corresponds, in certain aspects, to the knowledge based on coeur, the knowledge set in opposition to the rationalistic interpretation of raison, where on the grounds of religion lumière naturelle is complementary to inspiration or révélation.

2

Inwestować i formować: narzędzia artystyczne w badaniu socjologicznym

100%

Rapior W.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 1(4)

64-86

PL

Gdzie szukać porozumienia? Czy istnieje teren wspólny, na którym sztuka i nauka mogłyby się spotkać? Moja odpowiedź brzmi: tak. Tym terenem wspólnym jest zdrowy rozsądek. Pokażę, że patrząc z pozycji zdrowego rozsądku na sztukę i naukę, można uznać działania naukowca i działania artysty za tożsame. Obaj muszą zainwestować w naukę albo sztukę, obaj też formują materiał: artysta w sposób artystyczny, badacz w sposób naukowy. Ważne jest jednak to, że formowanie materiału, choć w odmienny sposób, jest czynnością zbliżającą artystę i naukowca. Pokażę na przykładach badań, które realizowałem, że inwestycja badacza w narzędzia artystyczne pozwala uporać się z różnymi problemami, tak teoretycznymi, jak i praktycznymi. Zakończę wskazaniem, że socjolog i pisarz są profesją, które mogą wiele od siebie nawzajem się nauczyć.

EN

Where to search for an agreement? Does the common ground for meeting of art and science exist? My answer is: yes. The common sense is this shared ground. I will present that by looking through the prism of a common sense at art and science, it is possible to recognize scientist’s actions identical to artist’s actions. They both must invest in art or science; they both form a material: an artist in an artistic way, a researcher in a scientific one. However, it is important that the fact of forming the material, even in a different way, is the activity that brings closer the artist and the researcher. I will show by giving examples of the research I conducted that the researcher’s investment in artistic tools allows him/her to deal with different, both theoretical and practical problems. I will finish by emphasizing that a sociologist and a writer are the professions that might learn a lot from each other.

3

Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jürgena Habermasa

75%

Wonicki R.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

127-136

PL

Niniejszy tekst pomyślany jest jako wprowadzenie do poglądów Habermasa w kwestii wzajemnych relacji rozumu i wiary oraz idei społeczeństwa postsekularnego. Ma on na celu przedstawienie najważniejszych argumentów autora Teorii działania komunikacyjnego oraz uchwycenie ewentualnych trudności w proponowanym przez Habermasa podejściu. Zdaniem niemieckiego myśliciela sekularyzacja nie prowadzi do osłabienia religii, a wzrost ważności religii nie zagraża procesowi sekularyzacji. Autor zatem, uwzględniając fakt istnienia religii i wiedzy naukowej, światopoglądu religijnego i światopoglądu laickiego, próbuje znaleźć, w ramach swojej teorii deliberatywnego państwa prawa, wspólną płaszczyznę do dialogu między nimi. Jest nią zdrowy rozsądek (common sense), który pełni w jego teorii społeczeństwa postsekulanego rolę mediatora między nauką a religią.

EN

"The article is written as the introduction to Habermas’ views on mutual relation between reason and faith and to his idea of post-secular society. Its main aim is to reconstruct the main thesis of the author of “Theory of Communicative Action” and to grasp potential difficulties in his approach. According to Habermas secularization does not lead to the weakening of the religion and increase of the validity of religion does not threaten the process of secularization. Thus, including the fact that region and secular outlooks co-exist he tries to find the common background which enable the dialog between them. In order to do it he refers to the theory of deliberative constitutional state claiming that the common sense can play in the postsecular societies the role of the mediator between the science and religions’ point of view."

4

„Zejście” do transcendentnego: sur-stancja i doświadczenie w mikrofizyce

63%

Czeiz A.

Amor Fati

|

2015

|

issue 4

117-132

EN

The phenomenon of wave-particle duality, dependent on the technical incorporation of micro-reality, emphasized that conceptualization of substance on the micro-level could be adapted neither with its classical conceptualization, nor with the human’s common sense. Therefore, new experience needs new conceptualization. Inspired by Gaston Bachelard’s reflections about the surrationalism, in the present article is realizing the presentation of microphysics’ substance as sur-stance and the experience of micro-reality as the peculiar empirical transcendence. In turn, this refers to the perspective of investigation of microphysics as new metaphysics.

5

Stare Decisis and Common Sense in American Civil and Criminal Jurisprudence

63%

McClellan Marshall J., Kmetz M. D., Otstott G. A.

Studia Iuridica Lublinensia

|

2018

|

vol. 27

|

issue 1

EN

Based on various law sources, the American common law is connected by a particular role of prior judicial rulings as a basis of judicial practice. The principle of stare decisis, which exists within its framework, leads to considering decisions of courts of higher instances as binding (settled in a binding manner of a given case type in the convention of res iudicata). However, it does not mean that precedents may not be amended or broken. In such a situation following factors may appear: defective rulings, triggering incoherent or unjust consequences, contraction with other precedents, and change of circumstances, which have led to a precedent decision to be taken.

PL

Amerykańskie common law, kształtujące się na gruncie różnorodnych źródeł,wiąże się ze szczególną rolą wcześniejszego orzecznictwa jako podstawą praktyki sądowej. Istniejąca w jej ramach zasada stare decisis prowadzi do uznania decyzji sądów wyższych instancji jako wiążących (wiążąco rozstrzygających dany typ sprawy w konwencji res iudicata). Nie oznacza to jednak, że precedensy nie mogą być zmienione i przełamane. Umożliwia to pojawienie się takich czynników, jak: wadliwość orzeczenia, wywołanie niespójnych lub niesłusznych (niesprawiedliwych) skutków, sprzeczność z innymi precedensami oraz zmiana okoliczności, które wywołały podjęcie decyzji precedensowej.

6

"Common sense" jako uzasadnienie Berkeleyowskiej tezy immaterialistycznej

63%

Kucharski D.

Studia Philosophiae Christianae

|

2012

|

vol. 48

|

issue 2

49-63

EN

Writing his Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge, George Berkeley was well aware that his thesis about non–existence of material substance would not be welcomed equally by learned and ordinary people. However, he was prepared for the expected discussion and tried to answer some objections in advance. He continued the fight against his opponents in his second work, Three Dialogues between Hylas and Philonous. The controversy embraced many topics and the aim of this paper is to present Berkeley’s attempt at showing his immaterialism as a position being in complete agreement with the world view (and cognition thereof) of so–called plain people. Berkeley considered himself a defender of their common sense, standing in opposition to the views of the learned. Berkeley maintained that the concept of material substance was an abstract idea invented by philosophers to explain the structure of the material world, but in his view the very idea was at the same time simply incomprehensible and redundant. He tried to persuade his readers that a ‘plain man’ neither uses nor needs the abstract idea of substance to understand and know the world he perceives. Berkeley points out some common–sensical beliefs and then puts forward arguments that his immaterialistic thesis is in full agreement with these beliefs. What is more, he argues that the views of his opponents stand in contradiction to these very common–sensical beliefs. To prove this, he identifies some metaphysical consequences of the representationalistic theory of perception. He says that in the world of this theory there exist only some material particles furnished with primary qualities but no objects from our ordinary sensory experience. According to this theory, we cannot trust our senses and that is why we must abandon it and adopt the position of presentationalism and common sense.

PL

Pisząc „Traktat o zasadach poznania ludzkiego”, George Berkeley zdawał sobie sprawę, że głoszona przez niego teza o nieistnieniu substancji materialnej spotka się z krytyką zarówno środowiska filozoficznego, jak też tzw. „zwykłych ludzi”. Był jednak przygotowany do takiej dyskusji i próbował z góry odpowiedzieć na spodziewane zarzuty. Spór ze swymi oponentami kontynuował także w swoim następnym dziele – „Trzech dialogach między Hylasem i Filonusem”. Kontrowersje obejmowały wiele płaszczyzn, a celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie jednej z nich – Berkeleyowskiej próby przedstawienia immaterializmu, jako stanowiska stojącego w całkowitej zgodzie z obrazem świata (i poznawania go), charakterystycznym dla tzw. „zwykłych ludzi”. Berkeley uważał siebie samego za obrońcę właściwego im zdrowego rozsądku, stojącego w opozycji do poglądów ludzi uczonych. Utrzymywał on, że pojęcie substancji materialnej jest ideą abstrakcyjną, wymyśloną przez filozofów po to, by wyjaśnić strukturę świata. Jego jednak zdaniem idea ta była zarazem niezrozumiała i zbędna. Starał się przekonać czytelników, że „zwykły człowiek” nie odwołuje się do abstrakcyjnej idei substancji materialnej, by poznawać postrzegany przez siebie świat, co więcej zupełnie takiej idei nie potrzebuje. Berkeley wskazuje w tym celu na pewne przekonania zdroworozsądkowe, a następnie argumentuje, że teza immaterialistyczna jest całkowicie z nimi zgodna. Co więcej, dowodzi, że poglądy jego oponentów stoją w sprzeczności ze zdrowym rozsądkiem. Wskazuje, by to wykazać, na pewne konsekwencje metafizyczne, wynikające z reprezentacjonistycznej teorii spostrzeżenia zmysłowego. Twierdzi, że na gruncie tej teorii (w Lockowskiej wersji) w świecie istnieją tylko (obdarzone jedynie cechami pierwotnymi) cząstki materialne, brak w nim jednak przedmiotów z naszego zwykłego doświadczenia zmysłowego. Wynika z tego, że przyjmując reprezentacjonizm nie możemy ufać zmysłom. A taką teorię, zdaniem Berkeleya, trzeba oczywiście odrzucić, i przyjąć zgodny ze zdrowym rozsądkiem prezentacjonizm.

7

(Re)konstrukcja tradycji Sokratejskiej a poszukiwanie zdrowego rozsądku w naukach politycznych

63%

Armada P.

Stan Rzeczy

|

2012

|

issue 2(3)

89-115

PL

Artykuł służy rozjaśnieniu relacji pomiędzy poszukiwaniem zdrowego rozsądku w naukach politycznych czy społecznych a szeroko oddziałującą ideą (re)konstrukcji tradycji Sokratejskiej, czyli powrotu do klasycznej filozofii politycznej. Pełne zrozumienie tej relacji zależy od podjęcia kilku kroków: po pierwsze, należy rozważyć tło wskazanej idei mieszczące się w powojennym amerykańskim dyskursie akademickim; po drugie, przyjrzeć się dwóm krytykom dominującego w nim nastawienia pióra Isaiaha Berlina i Leo Straussa; po trzecie, uchwycić szczególne znaczenie tudzież powab intelektualny wizji Straussa; po czwarte, zwrócić uwagę na zapoznany problem religijnego bądź teologicznego wymiaru oglądu zdroworozsądkowego; po piąte, stawić czoło jako takiej kwestii filozofii Sokratejskiej oraz temu, w jaki sposób Strauss i jego uczniowie rozwiązują tę kwestię. Omawiany artykuł stanowi jedynie bardzo zwięzły szkic powyższych zagadnień.

EN

The article examines the relation between the quest for common sense in the realm of political or social science and an influential idea of reconstruction of the Socratic tradition, i.e. recovery of the classical political philosophy. The following steps should be taken in order wholly to understand the matter: first, we must consider the prevalent attitude of the political or social scientists in the post-war American academic discourse that formed the background of the idea; second, the comparison of the two fruitful critiques of that attitude, by Isaiah Berlin and Leo Strauss respectively, is helpful; third, the particular importance as well as enduring intellectual lure of the Straussian view must be grasped; fourth, we should notice the problem of a putative religious or theological dimension of the commonsensical view that has been lost from consideration for even a couple of centuries; fifth, we must face the very question of the Socratic philosophy and the way Strauss and his disciples has possibly come to the answer. The article can be seen as only a very brief sketch of those issues.

8

Common Sense in Science

63%

Przybył P.

Logos i Ethos

|

2017

|

vol. 45

PL

Zdrowy rozsądek jest zdolnością wspólną dla wszystkich ludzi i jest związany z właściwymi sądami opartymi na poprawnym poznaniu. Te elementy są również bardzo ważne w nauce, więc zdrowy rozsądek może być uniwersalną metodą dialogu pomiędzy różnymi dyscyplinami. Krytyczny racjonalizm Karla Poppera jako metoda weryfikacji teorii jest refleksją nad ludzkim poznaniem, sposobem poznawania prawdy i obiektywnym osądzaniem. Polski filozof Michał Heller wskazuje kilka cech charakteru, które są konieczne, by być dobrym naukowcem lub filozofem i które są wspólne z ideą Poppera: samokrytycyzm, obiektywizm, dyscyplina w myśleniu itd. Celem tego artykułu jest pokazanie, że krytyczny racjonalizm Hellera jest zdroworozsądkowym sposobem uprawiania nauki i filozofii.

EN

Common sense is an ability common to all people and it is related to right judges based on correct perception. These elements are very important in science too, so common sense could be a universal method of dialog among different disciplines. Critical rationalism of Karl Popper, as a method of verification theories, is a reflection about human perception, it is the way to know the truth and it is objective judging. Polish philosopher Michał Heller points out a characteristics which are necessary to be a good scientist and philosopher: self‑criticism, objectivism, and discipline in thinking etc., which are common with Popper’s idea. The aim of this article is to show that Heller’s critical rationalism is commonsensical way of practicing science and philosophy.

9

Zdroworozsądkowe poznanie w praktyce edukacji ekologicznej Kościoła katolickiego

63%

Klimski M.

|

2020

|

vol. 2

|

issue 9

173-185

EN

The issue of common-sense cognition is an important source of knowledge from the point of view of environmental protection issues. Such cognition allows for a proper, distortion-free assessment of the current state of the social and natural environment, and consequently orientates man to take preventive and protective measures in those areas that require such undertakings. The article presents holistic issues related to the urgent need to cover the social and natural space with protective measures, which are reflected in the practice of the educational mission of the Catholic Church together with their associations and charitable organizations. The aforementioned mission is related to the humanistic reflection on the environmental crisis and constitutes a practical and educational platform. Both activities of Christian communities use data taken from common-sense cognition, which is a valuable tool in obtaining and determining reliable information.

10

Personalistyczne kryterium w realizacji funkcji gospodarczej rodziny w nauczaniu społecznym Kościoła

63%

Pruski P.

Studia Pelplińskie

|

2021

|

vol. 55

281-290

EN

The paper offers an analysis of the economic function of the family, its income and expenditure. The material goods, according to the fundamental personalist social teaching of the Church, need to serve the integral growth of the human being. Wealth, when idolised, creates an obstacle in our relationship with God. It may also cause unjust inequalities which hinder personal potential of some individuals. On the contrary, God’s plan necessarily requires respect for every man as well as using the common sense. In such a way family can respond to individual and common needs of its members. This article is based on selected pieces of the Catholic Social Teaching.

PL

Artykuł stanowi analizę funkcji gospodarczej rodziny w aspekcie wydatkowania pozyskanych środków materialnych. Dobra doczesne, zgodnie z zasadami personalizmu stanowiącymi fundament nauczania społecznego Kościoła, winny służyć integralnemu rozwojowi człowieka. Absolutyzowanie bogactwa stanowi barierę w relacji do Boga. Sprzyja również generowaniu niesprawiedliwych dysproporcji, ograniczających podmiotowość jednostkową. Uczynienie z osoby nienaruszalnego principium społecznego, a także stosowanie zdrowego rozsądku, jest wpisane w porządek Boży, warunkujący wszystkie potrzeby jednostek i grup w ramach rodziny. Artykuł powstał w oparciu o wybrane teksty nauczania społecznego Kościoła.

11

Natura przedmiotu spostrzeżenia zmysłowego w ujęciu Thomasa Reida

51%

Kucharski D.

Studia Philosophiae Christianae

|

2012

|

vol. 48

|

issue 3

55-75

EN

The philosophy of Thomas Reid, the founder of the Scottish School of Common Sense, was intended by its author to be a reaction against the so-called, ‘way of ideas’, a philosophical position that took the representationalist theory of perception. Such theory led, according to Reid, inevitably to scepticism about (amongst other things) the material nature of an object of perception. The most striking example of a skeptical system of this sort is, for Reid, philosophical views of David Hume. The aim of this paper is to show how Reid argued against representationalism and defended the conviction that the nature of objects of perception is material and, as such, these objects are independent in their existence of perceiving consciousness. To reach this goal Reid creates a philosophical system which is founded on the concept of ‘common sense’. The very concept was defined by Reid in such a way that it is a sort of cognitive faculty which is also a source of many fundamental beliefs of ‘mankind’. These beliefs do not need to be proven, they are like axioms in mathematics and lay foundations of any other knowledge. There are two types of principles of common sense – of necessary truths and, of contingent truths. The belief of the material nature of objects of perception is one of the contingent truths, so it is an intrinsic part of common sense. And any discussion with that sort of belief is impossible. They are always correct because we know them intuitively, there is no need for any reasoning to accept their validity. Needless to say Reid’s position about common sense is not free of problems, one of them being the question about the source of ‘necessity’ of common-sense beliefs. This problem is a subject for another paper, but one of the possible answers could be a logical rather than psychological interpretation of the principles of common sense.

PL

W zamierzeniu swego autora, filozofia Thomasa Reida, twórcy szkockiej szkoły zdrowego rozsądku, miała stanowić reakcję na tzw. ‘drogę idei’, stanowisko filozoficzne, w którym przyjmowano reprezentacjonistyczną teorię spostrzeżenia zmysłowego. Zdaniem Reida teoria ta, w nieunikniony sposób, prowadziła do sceptycyzmu m. in. w odniesieniu do materialnej natury przedmiotu spostrzeżenia zmysłowego. Najbardziej uderzającym przykładem takiego sceptycyzmu są, zdaniem Reida, filozoficzne poglądy Davida Hume’a. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie tego, w jaki sposób Reid argumentował przeciwko reprezentacjonizmowi, a zarazem bronił przekonania o tym, że natura przedmiotów spostrzeżenia jest materialna, i że, jako takie, istnieją one niezależnie od postrzegającej je świadomości. By osiągnąć ten cel, Reid stworzył system filozoficzny oparty na pojęciu ‘zdrowego rozsądku’. Pojęcie to Reid definiuje w ten sposób, że jest to pewna władza poznawcza, będąca zarazem źródłem wielu fundamentalnych przekonań ‘ludzkości’. Przekonania te nie muszą być dowodzone, są podobne do aksjomatów matematycznych i stanowią podstawę dla wszelkiej wiedzy. Są dwa rodzaje zasad zdrowego rozsądku – prawd koniecznych i prawd przypadkowych. I tak przekonanie o materialnej naturze przedmiotów spostrzeżenia jest jedną z prawd przypadkowych, a jako takie stanowi integralną część zdrowego rozsądku. Jakakolwiek dyskusja z tego rodzaju przekonaniami jest niemożliwa, są one zawsze trafne ponieważ poznajemy je intuicyjnie, nie potrzeba żadnego rozumowania, by zaakceptować ich prawdziwość. Naturalnie poglądy Reida nie są tu wolne od trudności. Jedną z nich jest pytanie o podstawę ‘konieczności’ przekonań zdroworozsądkowych. Jest to zagadnienie na osobne opracowanie, ale jednym z możliwych rozwiązań byłaby tu logiczna, a nie psychologiczna interpretacja zasad zdrowego rozsądku.

12

Zdroworozsądkowe a filozoficzne poznanie atrybutów Boga

51%

Sieńkowski M.

Studia Philosophiae Christianae

|

2021

|

vol. 57

|

issue 1

73-92

EN

The problem considered in this article concerns the relationship between the pre-scientific and philosophical knowledge of God’s attributes. The paper argues that although common sense does not experience omnipotence, omniscience and omnipresence directly in the world, it nevertheless attributes them to God. Common sense, however, cannot justify their attribution to God. The problem of justification arising from a pre-scientific cognition is dealt with, among others, by philosophers. On the one hand, this confirms the idea that philosophy corrects and complements pre-scientific cognition. On the other hand, however, it is argued that pre-scientific knowledge is sufficient to recognise and get acquainted with God’s attributes.

PL

Problem rozważany w tym artykule dotyczy relacji między zdroworozsądkowym a filozoficznym (realistycznym) poznaniem atrybutów Boga. Na przykładzie wszechmocy, wszechwiedzy i wszechobecności Boga dochodzi się do wniosku, że w oparciu o bezpośrednio daną rzeczywistość i przy zastosowaniu tylko poznania zdroworozsądkowego człowiek nie doświadcza tego rodzaju własności w świecie, lecz przypisuje je Bogu. Natomiast sam z siebie nie potrafi ich uzasadnić. Kwestią uzasadnienia problemów, powstających na gruncie poznania potocznego, zajmuje się m.in. filozofia. Dlatego przyjmuje się, że filozofia koryguje i uzupełnia poznanie przednaukowe. Jednakże dla samego orientowania się i uznania wspomnianych przymiotów Boga poznanie zdroworozsądkowe jest wystarczające.

Refine search results

Lumière naturelle jako common sense w ujęciu Błażeja Pascala

Inwestować i formować: narzędzia artystyczne w badaniu socjologicznym

Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jürgena Habermasa

„Zejście” do transcendentnego: sur-stancja i doświadczenie w mikrofizyce

Stare Decisis and Common Sense in American Civil and Criminal Jurisprudence

"Common sense" jako uzasadnienie Berkeleyowskiej tezy immaterialistycznej

(Re)konstrukcja tradycji Sokratejskiej a poszukiwanie zdrowego rozsądku w naukach politycznych

Common Sense in Science

Zdroworozsądkowe poznanie w praktyce edukacji ekologicznej Kościoła katolickiego

Personalistyczne kryterium w realizacji funkcji gospodarczej rodziny w nauczaniu społecznym Kościoła

Natura przedmiotu spostrzeżenia zmysłowego w ujęciu Thomasa Reida

Zdroworozsądkowe a filozoficzne poznanie atrybutów Boga