Search results

1

Reflections on some universal processes leading to changes in languages round the world

100%

Kida I.

Conversatoria Linguistica

|

2021

|

issue 13

57-63

PL

Zmiana jest naturalnym procesem doświadczanym praktycznie przez wszystko, co istnieje w fizycznym świecie. Zatem spostrzeżenie to dotyczy również wszystkich języków, które bez wyjątku nieustannie podlegają uniwersalnym procesom zmian, często prowadzących do różnego rodzaju nieregularności. Niektórymi z tych procesów są umlaut (przegłos), harmonia samogłoskowa, lenicja i gramatykalizacja. Jeśli chodzi o ten pierwszy, nazywany również mu-tacją samogłoskową, występuje on zwłaszcza w językach germańskich, takich jak: angielski, szwedzki i niemiecki. Odwrotnym procesem jest harmonia samogłoskowa, którą można znaleźć w języku fińskim, tureckim czy suahili. Jeśli chodzi o lenicję, nazywaną również osłabieniem, spotkać możemy ją chociażby w polskim, niemieckim i irlandzkim. Wydaje się, że takim najpopularniejszym procesem zmiany językowej jest gramatykalizacja, prowadząca do rozwoju gramatyki, bowiem dotyczy ona w zasadzie wszystkich języków naturalnych, w tym bałkańskich. W niniejszym artykule omówieniu podlegają wybrane aspekty następujących języ-ków: angielskiego, niemieckiego, szwedzkiego, łaciny, hiszpańskiego, francuskiego, arabskiego, polskiego, serbskiego, macedońskiego, rumuńskiego, greckiego, fińskiego i tok pisin.

2

Zanikanie formantów rodzinnych w gwarach a nietypowe problemy badawcze współczesnej dialektologii (na przykładzie wsi poddukielskich w Beskidzie Niskim)

86%

Kurek H.

Gwary Dziś

|

2021

|

vol. 14

105-111

EN

The subject of the article includes non-typical research issues faced by contemporary researchers of the language spoken in the village since the late 20th and the early 21st century. In the description of the linguistic changes of the village communities, the researchers need to take into account the changes taking place both in dialects and in the general Polish language. This is because the subject of their analyses includes the rural sub-standard which is also constantly modified by the media Polish and the English-language standards. I have shown non-typical research problems based on the examples of disappearing “family formants”, i. e. suffixes which, in local dialects, are used to create the names of wives, sons and daughters. These formants have been collected in villages near Dukla in the Low Beskids. The material, which encompasses the entire 20th century and the early 21st century, also contains some examples showing the phenomenon of removing the inflection of first names and surnames in the rural sub-standard in the syntactic structures like first name + od + gen. sg. surname // first name // nickname of father or mother.

PL

Przedmiotem artykułu są nietypowe problemy badawcze, na które od przełomu wieków XX i XXI natrafiają współcześni badacze języka mówionego wsi. W opisie przemian językowych społeczności wiejskich muszą oni bowiem uwzględniać zarówno przeobrażenia dokonujące się w gwarach, jak i w języku ogólnopolskim, ponieważ przedmiotem ich analiz staje się substandard wiejski, dodatkowo nieustannie modyfikowany przez polszczyznę medialną i wzorce angloamerykańskie. Nietypowe problemy badawcze pokazuję na przykładzie zanikających „formantów rodzinnych”, czyli przyrostków służących w gwarach do tworzenia nazw żon, synów i córek, zebranych we wsiach poddukielskich w Beskidzie Niskim. Materiał obejmujący cały wiek XX i początek wieku XXI zawiera też przykłady wskazujące na zjawisko odfleksyjniania imion i nazwisk w substandardzie wiejskim w strukturach składniowych typu: imię + od + gen. sg. nazwiska // imienia // przezwiska ojca lub matki.

3

Niepraktyczność polszczyzny a przemiany fleksji nominalnej w pokoleniu sieci

72%

Kurek H.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2020

|

issue 15

154-162

EN

The subject of the article is the “impracticability of the Polish language” understood as the uselessness of Polish in terms of comfortable communication among the members of the network generation, especially through the Internet and mobile phones. This generation perceives language only as a useful code. Young people believe that the basic advantage of Polish should be the simplicity of sending-receiving mechanisms. It means aiming at the optimisation of the Polish language that, in future, may result in significant simplifications and system changes from the inflectional type to the synthetic-analytical type.

4

System, Norm und Sprachwandel

72%

Kotin M. L.

Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

|

2017

|

vol. 73

53-64

EN

System, norm and language change. The paper discusses selected aspects of the connection between organic and socially-conditioned features of the processes of language evolution. The explanation of language change phenomena consists in the analyses of both internal and external sources of the diachrony of natural languages. Systemic factors, such as minimal distinctions, are the primary determiners of wellfunctioning systems, so that their alteration leads to systemic-based commutations and triggers, among others, grammatical change, which, in this case, has to be treated as norm-independent systemic (organic) evolution. On the other hand, language change in the area of language norm always presupposes the existence of variants which are alternative formal options for the encoding of a common function within a given system. The emergence of a language norm consists in the selection of one of the possible variants, which is a socially-dominated arbitrary activity of the members of a language society. Using the example of the development of verbal inflection in Polish and in German, the paper argues for the systemic dominance of a successful language change.

PL

Artykuł rozpatruje wybrane aspekty związków między naturalnymi i społecznie uwarunkowanymi czynnikami ewolucji języka. Objaśnienie zjawiska przemian językowych polega na analizie tak wewnętrznych, jak i zewnętrznych źródeł diachronii języków naturalnych. Czynniki o charakterze systemowym, jak np. dystynkcje minimalne, są pierwotnymi czynnikami optymalnie funkcjonujących systemów, tak że zmiany zachodzące w ich obrębie wywołują przemiany w systemie, między innymi w gramatyce, które w tym przypadku mają być traktowane jako niezależna od normy systemowa (organiczna) ewolucja. Z drugiej zaś strony, przemiany językowe w sferze normy zawsze zależą od istnienia odmian jako alternatywnych formalnych opcji służących do kodowania wspólnej funkcji wewnątrz danego systemu. Powstanie normy jest wynikiem selekcji jednego z możliwych wariantów, co ze swojej strony jest cechą uwarunkowanej socjalnie arbitralnej działalności członków społeczności językowej. W artykule wysuwa się tezę o systemowej dominacji skutecznych przemian językowych na przykładzie rozwoju fleksji czasownika w języku polskim i niemieckim.

5

Morfotaktyka polskich przymiotników z perspektywy historycznej

72%

Kleszczowa K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2017

|

issue 12

140-147

EN

The text is a complementation of a reflexion on the evolution of Polish adjectives with emphasis put on intermorphs. The issue seems important for the conclusion of the morphological construction of contemporary lexemes. The following issues guided the choice of intermorphs: 1/ It sometimes happens that an intermorph is an innovation in the time span from Old Polish to later ages, while the sources of this innovation have common points. Should intermorphs be divided on a basis of series in every case? The problem has been examined on an example of intermorphs -al-, -ar- before the suffix -ny. 2/ How much should historical conditions decide on a division of modern lexemes into morphemes? The issue is being examined in an assessment of the status -l- in the suffix -liwy. We hope that both the synchronic and diachronic approach to language will be included in the works on the Polish Morpheme dictionary (Author’s postulate).

6

Uwagi o zmianach leksykalnych w gwarze sokólskiej wsi Nomiki w połowie XX wieku

58%

Kondratiuk M.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2020

|

vol. 6

|

issue Numer Specjalny

113-119

UK

Номіки (діал. nˡom’ik’i), колишнє село королівських селян в економії Гродно. Під час волочної поміри близько 1560 року воно займало на 22 волоки. Перша згадка про село Номіковічи датується 1578 р. Проживали там литовці та русини, які відбували панщину у фільварку в Одельську. Після шведської навали частину покинутих земель віддали селянам, переселеним із сіл, переданих татарам. Під час діалектних досліджень, здійснених Станіславом Глінкою (1957 рік і 1971 рік), було стверджено, що мешканці села спілкувалися між собою переважно білоруською, частково польською мовами. У статті подано приклади використання двох та кількох різних назв для одного і того ж десигната, дії чи явища. Це були назви, що використовувались у минулому та вживаються сьогодні, а також назви знарядь та дій, які вийшли з ужитку внаслідок науково-технічного прогресу, розвитку культури та освіти. Чітко видно заміну руських назв польськими назвами, що часто залежить від віку інформатора (зміни поколінь).

EN

Nomiki (dialectal: nˡom’ik’i) is an old village of royal peasants in Grodno county. During measurement of ground about 1560. The first mention of the village of Nomikowiczy dates back to 1578. Lithuanians and Ruthenians serving serfdom on the farm in Odelsko were imprisoned there. After the Swedish invasion, some of the abandoned lands were given to the peasants who were displaced from the villages handed over to the Tatars.During the dialectical research of Stanisław Glinka (1957 and 1971), the inhabitants mostly spoke Belarusian, partially Polish. The article presents the examples of usage two or more different names to define the same designate, activity or phenomenon. There were the names used in the past and nowadays, or the names which were out of use due to scientific and technical progress, evolution of culture and education. Changes in replacing Ruthenian names with Polish names are clearly visible, often depending on the age of the informant (generational changes).

PL

Nomiki (gw. nˡom’ik’i), to dawna wieś chłopów królewskich w ekonomii grodzieńskiej. W czasie pomiary włócznej około 1560 roku została osadzona na 22 włókach. Pierwsza wzmianka o siole Nomikowiczy pochodzi z 1578 roku. Osadzono w niej Litwinów i Rusinów odbywających pańszczyznę na folwarku w Odelsku. Po najeździe szwedzkim część włók opustoszałych oddano chłopom przesiedlonym ze wsi przekazanych Tatarom. W czasie badań gwarowych Stanisława Glinki (lata 1957 i 1971) mieszkańcy rozmawiali ze sobą przeważnie po białorusku, częściowo po polsku. W artykule przedstawiono przykłady używania dwóch i kilku różnych nazw na określenie tego samego desygnatu, czynności czy zjawiska. Były to nazwy używane dawniej i obecnie lub nazwy narzędzi i czynności, które wyszły z użycia w wyniku postępu naukowo-technicznego, rozwoju kultury i oświaty. Wyraźnie widoczne są zmiany zastępowania nazw ruskich nazwami polskimi, często zależne od wieku informatora (zmiany pokoleniowe).

Refine search results

2 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

1 Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

1 Conversatoria Linguistica

1 Gwary Dziś

1 TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

2 Kurek H.

1 Kida I.

1 Kleszczowa K.

1 Kondratiuk M.

1 Kotin M. L.

1 2022

2 2021