Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

TO KNOW OR TO THINK—THE CONTROVERSY OVER THE UNDERSTANDING OF PHILOSOPHICAL KNOWLEDGE IN THE LIGHT OF THE STUDIES OF MIECZYSŁAW A. KRĄPIEC

100%
Duma T.
Studia Gilsoniana
|
2014
|
vol. 3
277-299
EN
The article concentrates on the specificity of philosophical cognition. Referring to Mieczysław A. Krąpiec’s study, the author proves that the process of thinking is not to be necessarily identified with the process of cognition, as in fact the former is merely a secondary phase of the latter. When identified with thinking, the philosophical cognition would undermine the very sense of cognition, which means the understanding of reality. When based on thinking alone, philosophy does not grasp real things, but operates with abstracts of being and being’s representations (concepts). As for the correctness of philosophical thinking the laws of logic, with ensuring non-contradictory operations, are sufficient enough. However, any knowledge that aspires to be philosophical has to start from really existing beings. In the next phases of cognition, such beings are grasped more and more particularly and precisely—starting from their transcendental properties and principles, then their structure and categorial properties, and finally their individual characteristics and actions. The very first act of cognition is directed to real beings, which are immediately grasped in respect of their existence and real essence. The second act of cognition deals with signs. The precedence of being in human cognition makes the philosophy charged not with a task of thinking about the world, but with the task of knowing and understanding it within possible and verifiable limits. Therefore, according to Krapiec, the very first philosophical discipline is metaphysics, which has real beings as its object. Thus, philosophical cognition should preserve its objective character, as this is the only way to guarantee its realism.
2
Publication available in full text mode
Content available

NATURA MIARĄ SENSU KULTURY

100%
Duma T.
Zeszyty Naukowe KUL
|
2015
|
vol. 58
|
issue 1
35-49
EN
In this article the author discusses the problem of correlation between culture and nature as a condition in the justification of rationality of the former domain. The first section presents the analyses of a naturalistic position, according to which culture is reduced to the natural world, meanwhile the phenomena that could not be expressed in the language of science are only a kind of “conceptual surplus.” Afterwards the author focuses on the opposite situation, according to which the world of nature is treated nothing but as a product of culture, while the only factor determining both nature and culture is “social practices.” The consequence of these positions is the total relativization of culture. In the second part, the author provides a realistic explanation of the relationship between culture and nature, developed on the basis of the philosophy of Aristotle and St. Thomas Aquinas by a Polish philosopher Mieczysław A. Krąpiec, who referring to the metaphysical understanding of the nature of being as a principle basically determining the being to its proper action from within, has formulated the philosophical conception of culture, according to which the whole culture is rational and meaningful as exteriorizing human cognition.
PL
W artykule autor porusza problem korelacji kultury i natury, warunkujący uzasadnienie racjonalności pierwszej z wymienionych dziedzin. W punkcie pierwszym przeprowadza analizę stanowiska naturalistycznego, w świetle którego kultura redukowana jest do świata natury, zaś fenomeny niedające się wyrazić w języku naukowym stanowią tylko pewnego rodzaju „nadwyżkę pojęciową”. Następnie omawia sytuację odwrotną, kiedy interpretacja natury traktowana jest wyłącznie jako twór kulturowy, natomiast jedynym czynnikiem decydującym zarówno o naturze, jak i kulturze są „praktyki społeczne”. Konsekwencją wspomnianych stanowisk jest całkowita relatywizacja kultury. W drugiej części przedstawia realistyczne wyjaśnienie związków między kulturą i naturą, wypracowane na gruncie filozofii Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu przez polskiego filozofa, M.A. Krąpca, który odwołując się do metafizycznego rozumienia natury bytu, jako zasady istotnie determinującej od wewnątrz byt do właściwego mu działania, sformułował filozoficzną koncepcję kultury, zgodnie z którą cała kultura jest racjonalna i sensowna, ponieważ jest eksterioryzacją ludzkiego poznania.
3
Publication available in full text mode
Content available

Problem prawdy w myśli Platona

100%
Duma T.
Studia Ełckie
|
2011
|
vol. 13
7-30
EN
The undertaken considerations seek for revealing that in the thought of Plato there are few different approaches to the problem of truth. They start with the epistemological aspect which was inherited by Plato from Parmenides according to which truth is a constitutive element of human cognition and knowledge, an element that is conditioned by precisely determined indicators such as universality, necessity and invariability. The important contribution of Plato in explaining the problem of truth is where he underlines its meaning in the accomplishment of human being. The natural ability for knowing truth is the most crucial expression of humanity that is why more he draws on truth more he exists.
4

Egzystencjalne podstawy prawa naturalnego według Mieczysława A. Krąpca

100%
Duma T.
Studia Philosophiae Christianae
|
2012
|
vol. 48
|
issue 2
5-25
EN
The article deals with the problem of the metaphysical foundations of natural law in the light of M.A. Krąpiec’s philosophy. It implies a distinction between two aspects of the law – the existential, as the order written into the nature of things (Lat. ius), and the essential, as the result of legislative activities (Lat. lex). This distinction is essential to the discovery of inherent rights of the human being and their proper expression in legal norms. The existential aspect, recognized by analogical and transcendental cognition, indicates the ontological basis of natural law, which is directly determined by the structure of the human being, and ultimately justified by the eternal law. An analysis of human nature enables the discovery of the real purpose of natural law, namely common good as a primary motive of all human action. This good consists in the common human inclination towards the pursuit of the optimum potential of beings, and can be realized only through their relationships with other people. It determines personal development. Common good involves every person internally as an order of practical reason, imposing a duty to pursue this good. The order of this practical reason includes the fundamental content of natural law, namely its first principle: “good is to be done.”
PL
Artykuł poświęcony jest problemowi metafizycznych podstaw prawa naturalnego w świetle filozofii M. A. Krąpca. Analizy obejmują rozróżnienie dwóch aspektów prawa: egzystencjalnego, jako porządku zapisanego w naturze rzeczy (łac. ius), oraz esencjalnego, będącego rezultatem działalności legislacyjnej ustawodawcy (łac. lex). Rozróżnienie to jest niezbędne dla odkrycia właściwych uprawnień przysługujących bytowi ludzkiemu oraz odpowiedniego ich ujęcia w postaci określonych norm prawnych. Aspekt egzystencjalny, poznawany dzięki poznaniu analogiczno-transcendentalizującemu, wskazuje na ontyczne podstawy prawa naturalnego, które stanowi struktura bytowa człowieka, określana mianem ludzkiej natury. Analiza ludzkiej natury pozwala odkryć faktyczną rację prawa naturalnego, czyli dobro wspólne, będące pierwotnym motywem ludzkiego działania. Dobro to polega na wspólnej wszystkim ludziom inklinacji do optymalnego realizowania bytowych potencjalności warunkujących rozwój osobowy i może być osiągane wyłącznie dzięki odniesieniom do innych osób. Dlatego dobro wspólne wiąże każdego człowieka od wewnątrz w formie nakazu rozumu praktycznego, nakładającego powinność realizowania tegoż dobra. Nakaz rozumu praktycznego zawiera fundamentalną treść prawa naturalnego wyrażaną w sądzie: „dobro należy czynić”.
5
Publication available in full text mode
Content available

Metaphysik heute. Metaphysics today. T. Guz, E. Szczurko, L. Bruśniak. (Hg.). Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien: Peter Lang Internationaler Verlag der Wissenschaft 2009

100%
Duma T.
Roczniki Kulturoznawcze
|
2010
|
vol. 1
239-244
6
Publication available in full text mode
Content available

PROBLEM PRAWDY W FILOZOFII ARYSTOTELESA

100%
Duma T.
Roczniki Filozoficzne
|
2013
|
vol. 61
|
issue 2
5-25
EN
The article deals with the problem of truth by Aristotle. The study begins a presentation of the main cognitive dispositions, mentioned in Book VI of Nicomachean Ethics, by which man achieve the truth. A next object of analysis is the truth in logical understanding. Its “place” is the intellect performing acts of judgment, standing at the basis of discursive knowledge. Having in mind that the determinants of so understood truth are things, further investigations are focused on except logical aspects of truth. Aristotle defines them, as in the case of logical truth, on the base of human cognitive dispositions, which–apart from discursive knowledge (episteme) — include theoretical wisdom (sophia), practical wisdom (phronesis), desire (orexis), and art (techne). The actions emerging from these dispositions are also a form of cognitive agreement with reality, and consequently can be considered as a kind of truth. Despite that here as well, the truth is connected with the cognitive functions, its determinants are also real things. This leads to a crucial question of the presented article which concerns the truth of things themselves. According to Author, Aristotle does not give a directly answer, although his certain remarks touch this problem. Their examination allows better to understand the later conceptions of truth.
PL
Artykuł poświęcony jest problemowi prawdy u Arystotelesa. Rozważania rozpoczyna przedstawienie najważniejszych dyspozycji poznawczych, za pomocą których człowiek ujmuje prawdę, wymienionych w VI ks. „Etyki Nikomachejskiej”. Kolejnym przedmiotem analiz jest prawda w rozumieniu logicznym, której „miejscem” jest intelekt, dokonujący czynności sądzenia, stojącej u podstaw poznania dyskursywnego. Mając na uwadze to, że wyznacznikiem tak pojętej prawdy są rzeczy, dalsze dociekania skupiają się na pozalogicznych aspektach prawdy. Arystoteles określa je, podobnie jak w przypadku prawdy logicznej, na podstawie dyspozycji poznawczych człowieka, do których – obok poznania dyskursywnego (episteme) – zalicza mądrość teoretyczną (sofia), mądrość praktyczną (phronesis), pragnienie (oreksis) oraz sztukę (techne). Wyłaniane przez te dyspozycje działania są także formą poznawczego uzgadniania się z rzeczywistością, wskutek czego mogą być uznane za pewien rodzaj prawdy. Mimo że i tu prawda związana jest z czynnościami poznawczymi, jej wyznacznikiem są również rzeczy. Prowadzi to do kluczowego pytania artykułu o prawdę samych rzeczy. Według Autora, Arystoteles wprost nie udziela na nie odpowiedzi, choć pewne jego stwierdzenia poruszają ten problem. Przyjrzenie się im pozwala lepiej zrozumieć późniejsze koncepcje prawdy.
7
Publication available in full text mode
Content available

Rola istnienia (bytu) w metafizycznym wyjaśnianiu rzeczywistości

100%
Duma T.
Rocznik Tomistyczny
|
2021
|
vol. 10
95-113
EN
In the article, the author shows the le¬gitimacy of the maximalist approach in the philosophical explanation of reality. He refers to the existential aspect of be¬ing which, in his opinion, defines the right direction of searching for the ulti¬mate foundations of reality itself and hu¬man cognition. Of course, it is not about the ultimacy in the sense of unequivo¬cally pointing to the „substrate” of real¬ity, but more about the cognitive ap¬proach itself, which opens the philosopher to what reality is as fully as possible. He begins his considerations with an outline of a contemporary view of reality and then takes up the problem of the philosophical explanation of real¬ity, the philosophy of being, and the metaphysics of existence. In conclusion, he notes the main elements of a realistic interpretation of reality. The proposed elucidations are very general, but they point to those dimensions of reality, without which the understanding of the latter becomes a pure hypothesis.
8
Publication available in full text mode
Content available

KULTURA A POZNANIE

100%
Duma T.
Zeszyty Naukowe KUL
|
2014
|
vol. 57
|
issue 2
81-103
EN
The article deals with the problem of relation between culture and cognition. The author presents the most important manifestations of the crisis of contemporary culture, counting among them the technicization of life, the depersonalization of man and the relativization of value. The main cause of such situation sees in the separateness of culture from nature, and especially from human being’s natural dispositions, among them the principal place has the mind. It concerns first of all the autonomization of culture in respect to cognition, which in recent times significantly has been undergo to relativism, so that the only sphere available to man’s cognition remained his own creativeness. The consequence of it is a closing up of the mind in itself, convicting the culture to exhaustion. As a reason of the culture’s autonomization in relation to cognition author points out the loss of three basic aspects of knowledge, distinguished already by Aristotle – theoretical, practical, and pojetical. A return to this distinction regards as necessary condition to restore the rationality both alone cognition and culture as well. Analysing various aspects of knowledge shows that theoretical cognition is a real basis of all rational human activity, without which any culture cannot arise. In the practical cognition whereas emphasizes an assignment of human action to good, which is its one and ultimate motive, whereof implies that culture-creative are first of all those activities that are motivated by real and not by seeming good. He also notes that pojetical knowledge cannot be reduced to a freely realization of human imagination or creative powers of man, because it is the result of theoretical and practical cognition, expressing in perfecting of the world of nature by imposing upon it the laws of spirit. In the light of what has been said the fundamental purpose of the created by man culture is perfecting of himself in the above-mentioned aspects.
PL
Artykuł podejmuje problem relacji między kulturą a poznaniem. Autor ukazuje najważniejsze przejawy kryzysu współczesnej kultury, zaliczając do nich technicyzację życia, depersonalizację człowieka oraz relatywizację kultury. Głównej przyczyny takiego stanu rzeczy upatruje w oderwaniu kultury od natury, a zwłaszcza od naturalnych dyspozycji bytu ludzkiego, pośród których naczelne miejsce zajmuje rozum. Chodzi przede wszystkim o autonomizację kultury względem poznania, które w ostatnich czasach znacznie uległo relatywizmowi, tak iż jedyną sferą dostępną poznawczo człowiekowi pozostała jego własna twórczość. Konsekwencją tego jest zamknięcie się rozumu w sobie samym, skazujące kulturę na wyczerpanie. Jako powód autonomizacji kultury względem poznania autor wskazuje zagubienie trzech podstawowych aspektów poznania, wyróżnionych już przez Arystotelesa – teoretycznego, praktycznego i pojetycznego. Powrót do tego rozróżnienia uważa za konieczny warunek przywrócenia racjonalności zarówno samemu poznaniu, jak i kulturze. Analizując poszczególne aspekty poznania, wykazuje, iż poznanie teoretyczne jest realną podstawą wszelkiej racjonalnej aktywności człowieka, bez której nie może powstać żadna kultura. W poznaniu praktycznym natomiast podkreśla przyporządkowanie działania ludzkiego dobru, będącego jego jedynym i ostatecznym motywem, z czego wynika, że kulturotwórcze są przede wszystkim te działania, które motywowane są realnym, a nie pozornym dobrem. Odnotowuje również, że poznanie pojetyczne nie może sprowadzać się do dowolnego realizowania się wyobraźni i siły twórczej człowieka, gdyż jest ono rezultatem poznania teoretycznego i praktycznego, wyrażającym się w doskonaleniu świata natury poprzez narzucanie nań praw ducha. W świetle tego, co powiedziano, podstawowym celem tworzonej przez człowieka kultury jest doskonalenie się jego samego w wyżej wymienionych aspektach.
9
Publication available in full text mode
Content available

Personalism in the Lublin School of Philosophy (Card. Karol Wojtyła, Fr. Mieczysław A. Krąpiec)

100%
Duma T.
Studia Gilsoniana
|
2016
|
vol. 5
|
issue 2
365-390
EN
The article presents the conception of personalism and the understanding of human person developed by two Polish philosophers: Karol Wojtyła and Mieczysław A. Krąpiec, the framers and the main representatives of the Lublin School of Philosophy. The author comes to the following conclusions: (1) Wojtyła’s and Krąpiec’s conception of personalism comes from experience and seeks verification in experience; it does not accept any a priori explanations or theses, though it does not shy away from drawing upon different branches of knowledge in its attempts to broaden experience, being aware that not everything is given to immediate experiential perception; (2) Wojtyła’s and Krąpiec’s personalism wants to draw on the whole philosophical tradition, taking into account, at the same time, the findings of different sciences of man or humanities which broaden the experience of man or contribute something to the interpretation of experience; (3) bringing together genetic empiricism and methodical rationalism, Wojtyła and Krąpiec are able to avoid radicalism in the explanation of man, making a successful attempt to join in a complementary way these aspects of personal human being which carry some opposition; (4) Wojtyła’s and Krąpiec’s conception of person does not bear any traces of antagonism since it is not directed against anyone; in the light of this conception every human person has a character of the honest good which is the unconditional good, that is the highest and the ultimate good not competing with the value of anything else; (5) Wojtyła and Krąpiec prove that the conception of human person lies at the basis of understanding society, culture, ethics, law, politics, economy, art, and even religion.
10
Publication available in full text mode
Content available

The Foundations of the Human Person’s Dynamism in Karol Wojtyła’s Anthropology. A Study in Light of “The Acting Person”

100%
Duma T.
Verbum Vitae
|
2020
|
vol. 38
|
issue 2
PL
In traditional anthropology, the problem of the dynamism of the human being was explained by means of human faculties that were seen as distinct from one another on the basis of the activities of man. Having accepted that the traditional approach is well-known and thoroughly elaborated, Karol Wojtyła proposed a complementary approach,  enhancing the classical explanation of human dynamism by following the basic intuition of the person who reveals himself in action. In this article, through several steps, the author presents the framework of the basic thesis of Karol Wojtyła's anthropology, which claims that the action performed by man includes the truth about not only his personal dynamism, but also the very subject of that dynamism itself, that is, the human person. The author shows Wojtyła's stance beginning with the distinction of personal action made against the background of other forms of human dynamism. Then, he describes Wojtyła’s methods of explanation in reference to the Aristotelian theory of act and potency. Continuing, he analyzes the problem of causativeness of action, which will turn out to be crucial for understanding man as a person. Finally, he sketches Wojtyla's conception of the fulfillment of man through his action.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.